Tíminn - 28.07.1923, Blaðsíða 3

Tíminn - 28.07.1923, Blaðsíða 3
T I M 1 N N 93 Smásöluverð á tóbaki rná ekki yera hærra en liér segir: "V ixxdla.i': Tributo....................................50 stk, kassi á kr. 21,00 Dictator................................. 100 — — - — 39,75 • Primo.....................................50 — — - — 18,25 Amata......................................50 — — - — 13,60 Hermes.....................................50 — — - — 11,50 Sentencia..................................50 — — - — 9,80 Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn- ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0. Landsverslun. þegar hann hætti yfirfærslum, lenda á hluthöfunum, það sem þá- verandi varasjóður ekki hrekkur til. pá er síður ástæða til að auka nú dýrtíðina með óbærilegum vöxt- um, eins og nú er gert. — Héðinn, Líndal og Jónas tóku hver þrisvar til máls. En í engri þessari ræðu kom fram nokkur vörn fyrir „fallentaklíkuna“. Steingrímur bæjarfógeti hélt eina ræðu. Afneitaði samkepnisflokkn- um og taldist utan flokka. Viður- kendi að rétt hefði verið að taka fslandsbanka þegar hann lét ávís- un landsins falla sumarið 1920. En vegna landshagsmuna hefði ekki verið tækilegt að framfylgja þeirri réttlætiskröfu. þótti Tíminn hafa verið of harðsóttur, að vilja fella bankann. J. J. benti á, að hvorki Tíminn eða Framsókn hefði reynt að drepa bankann, heldur að koma á hann betra skipulagi. Lét sýslu- maður þá þann þátt niður falla. f áfengismálinu var Steingrímur deigur. pótti víst lítill fengur í harðræði við þá, sem flytja inn sterka drykki. Mælti helst með bindindi. Bræðurnir Erlingur og Halldór Friðjónssynir ráku flótt- ann í íundarlokin. pótti þeim furðuleg sú skoðun, er þeir menn, sem hvorki vildu heyra eða sjá bindindi sjálfir, héldu því fram sem allsherjarmeðali móti áfengis- bölinu. pótti þeim furðu sæta, að engir skyldu taka svari kaupmanna á fundi þessum, nema Jónas Flat- eyingur, sem minstur væri fyrir sér alh’a postula. Klukkan 4 um nóttina var fundi slitið. Var þá enn næstum húsfyllir, en nokkrir höfðu farið, einkum kaupmanna- -sinnar, er þeir sáu, að hverju fór með málstað þeirra. Tvent einkendi þennan fund. Fyrst sú mikla athygli, sem fund- urinn veitti skýringunni um yfir- vofandi hallærisástand landsins, gengishrunið, ástæðunum til þess, og leiðunum út úr því öngþveiti. Hitt atriðið var hin algerða upp- gjöf kaupmannaliðsins. Fylgis- menn Björns Líndals láu honum mjög á hálsi fyrir slælega fram- göngu. Og af frásögn í Mbl., sem talið er að stafi frá Karli Nikulás- syni, hinum steinolíulausa stein- olíukóng á Akureyri, er framganga Steingríms talin mestur ávinning- ur kaupmönnum. petta er rangt. Steingrímur og Líndal voru báðir hlutlausir, og töldust báðir utan flokka. Líndal var kurteis og prúð- ur á fundinum, að frátöldum hin- um fyrstu ýfingum, sem Héðinn stöðvaði. Ef rétt er að gáð, er framkoma Líndals honum ekki til ósóma. „Án er ills gengis, nema heiman hafi“. Kaupmenn ætluðu honum að verja garð þeirra. En Líndal sá, að málstaður þein-a var óverjandi. í fyrirlestri sínum um síldarsöluna hefir hann yfirgefið samkepnisgrundvöllinn. Takist hon um ekki að mynda „hring“ meðal framleiðendanna, neyðir „logik“ f- atvikanna hann inn á grundvöll M. Kr. og Framsóknar um útflutn- ingsnefnd vegna síldarsölunnar. Að öðru leyti mega fylgismenn Líndals sjálfum sér um kenna. pó að Líndal hefði reynt að verj a mál- stað þeirra, hefði hann staðið einn. Enginn þeirra hafði mátt og menn- ingu til að tala með nokkrum árangri á slíkum fundi. En í fylk- ingu samvinnumanna var völ á nokkrum tugum æfðra ræðu- manna, sem gátu tekið þátt í um- ræðunum, ef þörfin heimtaði. Samkepnismenn á Akureyri ættu þess vegna að gæta sanngirni í dómum um Líndal í sambandi við þennan fund. Hann tók að vísu ekki upp á sig þeirra ok. En það var af því, að hann sá, að það var engum manni sæmilega viti born- um, lífvænt í þeirri banvænu hring iðu, sem samkepnisstefnan hefir varpað þjóðinni í. Akureyrarfundurinn hlýtur að hafa veruleg áhrif á kosningarnar nú í haust. Á Akureyri sjá borgar- arnir hversu framsýnn fulltrúi bæjarins, Magnús Kristjánsson, hefir reynst. Fyrir tveimur árum barðist hann fyrir að gerðár væru þær öryggisráðstafanir, sem allir verða nú að viðurkenna, að hefðu bjargað landinu, ef framkvæmdar hefðu verið. Og kaupstaðabúarnir verða harðast fyrir barðinu á dýr- tíðinni, sem gengishrunið og skuldirnar valda. I öðru lagi voru á þessum fundi menn úr nálega öllum kjördæmum landsins. peir bera heim í héruðin áhrifin frá þessum umræðufundi. Miklu fleiri mönnum verður nú ljóst, að „fallentaklíka“ landsins er búin að sökkva landinu í óbotnandi skuldir, fella krónuna, og auka dýr- tíðina. Fram undan er í kauptúnun- um hallærishorfur. Síðar draga kauptúnin sveitirnar í eyðilegging- una. En viðreisn þjóðarinnar ligg- ur í því, að sá hluti landsmanna, sem farið hefir svo illa með fjár- mál landsins, verði um stund sett- ur undir eftirlit, eins og væru þeir ómyndugir. p. -----o---- Eftirtektaverð tillaga. Morgunblaðið veður reyk þegar það talar um frambjóðendur og kosningaundirbúning Framsóknar- flokksins. f Árnessýslu er blaðið sérstaklega í vandræðum. par ból- ar ekki á nema einum utanflokka- manni, sem blaðið hefir sérstaka velþóknun á. pað er síra Gísli Skúlason á Stóra-Hrauni. Sá mað- ur þess héraðs, sem mest hefir tal- ið sig hafinn yfir allan almenning. Með honum vill blaðið fá Sigurð ráðunaut. í allri vinsemd gefur blaðið Árnesingum’ þá bendingu að þeir ættu að skora á Sigurð að reyna nú enn á ný þar í sýslu og bjóða sig fram við hliðina á síra Gísla. peir ættu nú ekki annað eft- ir, Sigurður og síra Gísli, en að bjóða sig- fram saman í Árnessýslu. Enginn maður á öllu jarðríki hef- ir farið j afnmörgum háðulegum og illviljuðum orðum um þingmensku Sigurðar ráðunauts sem síra Gísli. Og vanur var Sigurður því að bíta frá sér. pessi tillaga Morgunblaðs- ins er augljóst dæmi um ástandið um grundvelli og horfurnar hörmu legar. Vaxandi gengishrun fæðir af sér hungursneyð. Fjöldi fólks úr hinum aðþrengdu þorpum lend- ir á hrepp sinn í sveitahéruðunum. f einu sýslunni á landinu þar sem er ekkert kaupfélag, í hreiðri B. Ki1., lenti eitt af sveitarfélögunum á landið, í vetur sem leið. Eyðslumexm og spekúlantar þjóðfélagsins eru búnir að koma fjármálunum í það horf, að lands- sjóði liggur við gjáldþroti. Skuld- irnar eru óhemjulegai' út á við. Krónan er sífallandi. Vandræðin aukast dag frá degi í flestum kaup- túnum. Haldi ólagið áfram til lengdar, sökkva spekúlantarnir bæjunum, en bæimir draga sveit- imar með sér í eyðilegginguna, engu síður þá landshluta, sem stilt hafa í hóf með alla eyðslu og skuldasöfnun. Hver eru bjargráðin í þessum vanda? Menn þekkja þau ofboð vel. pingmaður Akureyrar, Magn- ús Kristjánsson, lýsti þeim helstu á eítirminnilegum þingmálafundi 1921. Að hindra í nokkur ár inn- flutning á allri óhófsvöru. Að koma skipulagi á sölu sjávaraf- urða. Að koma íslandsbanka und- ir þjóðleg yfirráð. Og eitt enn, sem fjáraukalögin frá ’20—21 hafa kent mönnum: Að hverfa alveg frá hófleysiseyðslu J. M. og M. G. Einkenni á þeirra eyðslu var að láta peningana fara mest í það sem var gagnslaust eða minna en það, eins og krossana, legátana og veislutildrið. Kaupmenn á Akureyri eru veru- legur þáttur í samkeppnisflokkn- um. Ábyrgðin hvílir líka á þeim að nokknnn hluta. Nú eru þeir sóttir til sektar. Nú er skylda þeirra að koma með afsakanir og varnir, en þó einkum með skýr svör um fyrirætlanir flokks þeirra Hvernig ætla þeir að fara að því, að lyfta íslensku þjóðinni upp úr því dýki, sem aðgerðir „fallenta- klíkunnar“ hafa steypt henni í. En Framsóknarflokkurinn veit hvað hann vill. Úrræðin enn hin sömu og Akureyringar fengu að heyra um veturinn 1921. Minka óhófskaup frá útlöndum. Taka ekki lán í eyðslueyri eins og ensku miljónimar, og innlendu miljónirn- ar þrjár, sem áttu að fara í verk- legar framkvæmdir, en fóru það ekki. Að koma skipulagi á fisk- og síldarsölu, svo að þjóðin fái full- virði fyrir þessar afurðir, í stað sífeldrar verðlækkunar, sem staf- ar af samkeppni íslenskra fram- leiðenda. Og að lokum að láta tap íslandsbanka, sem orðið var 1920, það sinn að ráðast þannig á biblíu- traustið, sem hann gerði, um það voru víst flestir sammála, enginn andbanningur hafði látið til sín heyra, og enginn vitnað í biblíuna við þessar umræður. — Og furðu er hann ófróður, ef hann ímyndar sér, að í þeim löndum, sem klerka- stéttin hefir tekið mikinn þátt í bannmálinu eða barist verulega gegn áfenginu, að þar séu fylgis- menn svæsinnar „biblíukritikkar“ forgöngumennirnir, en þeir íhalds- sömu séu fremur á móti vegna biblíutrúar sinnar. Nei, það er öðru nær. — þær línur falla ekki saman. — Fjölda margir öflugustu forgöngumenn- irnir í „kirkjulegu bannfélögun- um“ í Bandaríkjunum og Sví- þjóð, hafa alt aðra skoðun bæði á biblíunni og Spiritismanum en pró- fessorinn, og æði margir nýguð- fræðingar, sænskir, voru ýmist hikandi eða alveg á móti bannmál- inu við þjóðar-atkvæðagreiðsluna, — þótt sumir væru alveg með því. pað er ekkert af að raupa í þeim efnum, Menn geta deilt um ýms þjóðfélagsmál hvað sem skoðun- um þeirra á biblíunni líður. Prófessornum er velkomið að brosa að því, áð eg skyldi lýsa því að eg vildi heldur starfa að bann- málinu með „bolsévikum og sócía- hstum“ en honum, en ástæðan er sú, að eg þekki engan „bolsévika“ sem eg geti búist við að héldi aðra eins ræðu, og H. N. gerði, í umræð- um um bannmálið og í áheyrn „biblíutrúarmanna“, sem væru ákveðnir bannmenn. — Auk þess held eg að spiritismi prófessorsins sé miklu hættulegri sönnum krist- indómi hérlendis en trúleysis- stefna sumra „bolsévika og socía- lista“. Trúleysið nær miklu síður útbreiðslu én hjátrúin, — en rangt væri að bendla þá alla við trúleysi, eins og H. N. er fullkunnugt. Prófessorinn vill auðsjáanlega að menn trúi því í allri auðsveipni, ef ekki í blindni, er hann segir að skýra verði Lúkasarguðspjall eft- ir sömu meginreglum og Njálu. — Veit eg vel, að þeim, sem hafna öllum sérstökum „innblæstri“ ritningarinnar, þykir það gott og blessað, en hinum þykir það fjar- stæða, er það að vísu trúaratriði á báðar hliðsr, og nóg efni í sér- staka grein síðar. í þetta sinn leyfi eg mér að eins að minna hann á, að þessi meginregla hans og allflestra nýguðfræðinga hefir orðið til þess að æðimargir í þeirra hóp hafna sannleiksgildi fjölmargra frásagna biblíunnar um „yfimáttúrleg“ efni, og telja t. d. skoðanir Nýja- testamentis höfundanna um af- skifti Satans og illra anda af mönnum hjátrú og hindurvitni, þvert ofan í skoðanir H. N. og margra spíritista. Prófessorinn er ekki beinlínis raunamæddur út af því að eg skuli hafa „fallið“ við stórtemplars og prestskosningar, það var leiðinlegt hans vegna, að eg skyldi ekki einn- ig hafa fallið við eitthvert skóla- prófið, honum hefði verið það ánægjuauki að geta minst á það um leið! Ætli hann vildi ekki að- gæta prófbækur lærða skólans og prestaskólans og vita hvort hann fyndi ekki einhverjar prófeinkunn- ir mínar þar, sem væru svo miklu lægri en þær, sem honum hlotnað- ist, að hann gæti sér til ánægju birt það einnig? pað væri jafn- frumlegt og hitt í trúmálaumræð- um, og sýndi hvað honum væri ósýnt um að blanda saman mönn- um og málefnum. — En kanske dýrð spiritismans vaxi ekki við það, svo hann sleppi því? Mikil yrði gleði hans eftir þessu, ef eitthvert af þeim fyrirtækjum, sem eg starfa að, „félli“ einnig, eða færi út um þúfur, t. d. Elli- heimilið og Samverjinn.og þó eink- um Bjarmi, því auðvitað sér hann, að heimatrúboðið hefir meiri styrk af blaði en hvaða prédikunarstól sem væri. Aldur Bjarma og áskrif- endafjöldi sýna að trúmálastefna mín er ekki eins vinasnauð og H. N. vill láta sýnast, — enda er auð- sætt, að hann hefir beyg af henni, úr því að hann gefur í skyn að hann og „einn af merkustu prest- um landsins“ hafi skrifað „eitt- hvað 20 prestum“ að sækja syno- dus, til þess, meðal annars, að gera samtök „gegn Bjarmastefn- unni“. — Hvað voru þeir annars margir, sem gegndu því og komu? — Og því skrifuðu þeir ekki fleir- um? Ætli þeir telji hina prestana flesta vini Bjarma? H. N. er hræddur um, að eg af- flytji spíritisma hans við Dani, úr því „Dansk-Islandsk Kirkesag“ hefir beðið mig að koma til Dan- merkur í haust að flytja þar er- indi, en eg held það væri að bera í bakkafullan lækinn eftir fyrir- lestra hans sjálfs þar í landi um þau efni. Eg skal lofa honum því að segja ekkert ótrúlegra eða fá- heyrðara héðan en hann sjálfur gerði, er hann var að fræða Dani um að þrisvar sinnum hefði annar handleggurinn horfið eða „dema- terialiserast“ af honum Indriða heitnum Indriðasyni. (Sbr. „Kirk- en og den psykiske Forskning“, bls. 19). Margt fleira mætti gera athuga- semdir við, en eg má satt best að segja ekki vera að því, enda fátt markvert eftir í greinum hans. Eg var fyrst að hugsa um að kenna þessa grein við „geðstillingu“ líkt og hann kallaði sjálfur svar sitt til biskups í fyrra, en sem betur fór hvarf eg frá því. — Mér er að vísu illa við þann spíritisma, sem próf. á heimilinu þvL Blaðinu er alveg sama um hverskonar menn berjast hlið við lilið undir merkjum þess, ef það einungis eni andstæðingar Framsóknarflokksins. Hvernig get ur blaðið ætlast til þess, að þjóðin beri traust til slíkrar samkundu? Utan flokka. Samtakaleysið í þinginu er versta mein þessa lands. Ef meiri- hluti þings er „utan flokka“, meir og minna ósamstæðir menn, verð- ur stjómin ósamstæð og athafna- laus. Hún verður að taka tillit til allra þessara lausamanna. peir toga hver í sína áttina. Ábyrgðar- tilfinningin fær alls ekki að njóta sín. Ekkert verður gert nógu öfl- ugt til þess að reisa landið úr því vandræðaástandi, sem ríkir. petta er alviðurkendur sannleiki. — Tím- inn hefir margsinnis bent á að ut- an Framsóknarílokksins er engin samheldni til. Eina vonin um sterka og öfluga stjórn væriþví sú, að Framsóknarflokkurinn næði meirihluta.Moi’gunblaðinu og kosn- ingapésum þess er illa viö þessa kenningu. pó að það geti ekki mót- mælt henni, reynir það að komast undan því að viðurkenna hana. Tíminn hefir bent á samtakaleysið í Morgunblaðsliðinu, sem berlega kemur í ljós nu, þar sem stoínuð eru mörg kosningablöð móti Fram- sóknarflokknum. peir geta ekki einu sinni rétt fyrir kosningarnar komið sér saman um eitt sameig- inlegt málgagn þessir menn. En enn berlegar kemur þetta í ljós. Hvaöanæfa berast þær fréttir að frambjóðendur Morgunblaðsliðsins telja sig utan fiokka og afneita öllu sambandi við Morgunblaðið. Jón Auðunn mun ætla að reyna í Norður-lsafjarðarsýslu og telur sig utan flokka og alveg lausan við Morgunblaðið. Bróðir hans er að leita hófanna í Vestur-ísafjarðar- sýslu, telur sig utan flokka. pórar- inn á Hjaltabakka, sem lætur smala fyrir sig jafnhliða í báðum kjördæmum Húnavatnssýslu, telur sig utan flokka. Síra Eggert á Breiðabólsstað og Einar á Geld- ingalæk, sem enn ætla að reyna í Rangárvallasýslu, telja sig utan flokka. Halldór Steinsen telur sig utan flokka. Aðstoðarmaður lög- reglustjórans í Reykjavík, sem mun ætla að glíma við Lárus í Klaustri í Vestur-Skaftafellssýslu, telur sig utan flokka. Jón á Hvann- á, sem ritað hefir miklar langlok- ur í Morgunblaðsútgáfuna á Seyð- isfirði, til þess að undirbúa kosn- ingu sína í Norður-Múlasýslu, mun telja sig utan flokka. Svona má H. N. berst fyrir, alveg eins og H. N. er illa við heimatrúboð, en mér er alls ekkert illa við manninn sjálfan, þrátt fyrir allar hans full- yrðingar og ritdeiluaðferðir. Ilve- nær sem eg sé, að hann fer að sýna oss „biblíutrúarmönnum“ sann- girni og bróðurþel, skal eg glaður rétta honum hlýja hönd og vinna með honum að þeim málum, sem við kunnum þá að vera nokkurn veginn sammála um. Hann kvart- ar undan ‘því, hvað Bjarmi sé kaldranalegur í sinn garð, en hve- nær hefir hann sjálfur minst öðru- vísi en kuldalega á það blað og oss, sem ráðið höfum stefnu blaðsins? Að vísu mintist hann fremur hlý- lega á persónulega framkomu mína í öðru „biskupserindi“ sínu í fyrra, en ekki gat hann einhvern veginn fengið af sér að láta það sjást á prenti, er erindin voru prentuð. Annars er óvíst, hvað mörgum góðkunningjum hans frá fyrri ár- um hefir fallið það sárar en mér, þegar H. N. tók því ástfóstri við spíritismann, að auðséð var, að leiðir voru skildar. Sigurbj. Á. Gíslason. -----o—— *" Um sjö hundruð hross sendi Sambandið út núna í vikunni, úr austursýslum, Borgarfirði og Dala- sýslu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.