Tíminn - 18.08.1923, Blaðsíða 1

Tíminn - 18.08.1923, Blaðsíða 1
©jaibfert 09 aferei&slur-aÓur (Eiruans er Sigurgeir. ^rt&rifsfon, Sambanöstjúsinu, HeYfjaDÍf. ^fgreibsía ÍE í m a n s er í Sambanösfyúsinu ©pin öaglega 9—f2 f. b Simi YII. ár. Reyk,iavík 18. ágúst 1923 28. blað ♦ ♦ <$> <££> -<§► %ear? NAVY CUT CIGARETTES Kaldax* og Ijúffengar. Smásöluverð 65 aura pakkinn, 10 stykki. THOMAS BEAR & SONS, LTD., LONDON. ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Vefstélar. Eftir tilmælum Heimilisiðnaðarfélags íslands hefir herra ti’ésmiður Loftur Sigurðsson lofað að smíða vefstóla af öllum stærðum. Pantanir og fyrirspurnir sendist til undirritaðrar ásamt tiltekinni stærð. Karolina G-udmundsdóttir, Skólavörðustíg 43, forseti Heimilisiðnaðarfélags íslands. Alþfðuskólinn í Hjarðarholti í Dölum byrjar 12. nóv. og endar 12. apríl (miðað við ferð ,,Esju“ til Búðar- dals). Námsgreinar hinar sömu og á venjulegum ungmennaskólum og auk þess sálarfræði og bókmentafræði. Sérstök áhersla lögð á hagnýt- an reikning, t. d. bókfærslu, móðunnálið, ættjarðarsöguna og söng. Hvergi ódýrari skólavist. Sórlega góðir borgunarskilmálar á fæð- ispeningum og skólagjaldi. Skrifið undirrituðum, sem veitir fúslega allar nánari upplýsingar. IBjörzx ŒEL. Jónsson, skólastjóri. rjárinðlaviðiililiiiiður Mapúsar Ouflmundssonar. 6. mars 1922. 1 kosningablaði Morgunblaðsins, sem Magnús Guðmundsson stjórn- ar sérstaklega, sem út kom næst- síðasta laugardag, 4. þ. m., er grein sem heitir „Fjármálaástandið“. Grein þessi er bersýnilega skrifuð af Magnúsi Guðmundssyni sjálf- um, enda er hún vörn fyrir fjár- málastjórn hans. í greininni standa meðal annars þessi orð: „Og fyrst' svo er komið að rík- issjóður getur ekki int af hendi fyrirskipaðar greiðslur, verður lík- lega heimtuð skilagrein um hvern- ig á þessu geti staðið, þar sem reikningslega vai’ í sjóði 31. des. 1921 samkvæmt landsreikningi um 2 !/2 milj. kr.“ Ekki vantar það, að glæsilegur á hann að hafa verið fjármálavið- skilnaður Magnúsar Guðmunds- sonar. Árslokin 1921 voru síðustu árslokin sem M. G. var við fjár- málastjórnina. þessi yfirlýsing hans á að sýna hve gott hafi ver- ið í búi þegar hann skilaði af sér. Nú skal ekki, að sinni, talað um þessa áramótaskýrslu um fjárhag íslenska ríkisins, heldur vikið að ástandinu eins og það var daginn sem Magnús Guðmundsson skilaði af sér forstöðu ríkisfjárhirsl- unnar. því að M. G. var ekki leystur frá embætti við árslok 1921, heldur í mars 1922. Nýja stjórnin fékk kon- ungsskipun 7. mars 1922 (sjá Alþt. B. 932, 1922). Er nú fróðlegt að vita um ástæð- ui’ ríkissjóðsins hinn 6. mai’s 1922, síðasta daginn sem Magnús Guð mundsson sat við sína nafntoguðu f jármálastjórn. Ritstjóri Tímans hefir í sínum höndum eiginhandarskýrslu bók- ara ríkisf járhirslunnar um peninga ástæður ríkissjóðsins hinn 6. mars 1922. Sú greinargerð lítur þannig út: Handbært fé hjá ríkisféhirði . . .. c. 32000 kr. Inneign hjá Islands- banka af enska lán- inu................c. 170000 kr. Samtals c. 202000 kr. þessar rúmar 200 þús. kr. voru alt handbæra féð, sem til var þá í ríkissjóði. En hinsvegar hvíldu þá á ríkis- sjóði lausaskuldir, auk allra fastra skulda landsins, eftirfarandi upp- hæðir: Skuld við Lands- bankann, víxill og aðrar lausaskuldir. . c. 345000 kr. Samskonar lausa- skuld við Handels- banken í Khöfn .. c. 139000 kr. Samtals c. 484000 kr. Sé nú hið handbæra fé ríkissjóðs ins dregið frá þessum lausaskuld- um, verður útkoman sú, að hinn 6. mars 1922, þegar Magnús Guð- mundsson skilaði af sér f jármálum landsins, var ástandið það, að meir en 280 þús. lcr. vantaði til að nokk- uð væri í f járhirslu ríkisins — og miljónaskuldirnar föstu allar að auki. Er það ekki von að mörgum manni blöskri þegar hinn sami M. G. er nú að tala um að heimta skilagrein um það, „hvernig á því geti staðið“ að ríkissjóður geti nú ekki „int af hendi fyrirskipaðar greiðslur“. Væri honum sæmra að reyna að búa til skilagrein eða ,,vottorð“ um „hvernig á þessu geti staðið“, ef áramótaskýrsla hans um 2*4 milj- ónina er rétt, að viðskilnaðurinn 6. mars 1922 skyldi vera svo afskap- legur. Önnur eins aðkoma sem þessi að l'jármálum landsins hefir aldrei þekst fyr á voru landi íslandi. það er ástæða til að spyrja „hvernig á því geti staðið“ að sá maður sem á slíka sögu að baki, skuli dirfast að líta upp úr sinni pólitisku gröf. Svarið við spumingu hans er alveg við hendina: Fjárvandræði íslenska ríkisins eru fyrst og fremst afleiðing hinnar dæmafáu fjármálastjórnar Magnúsar Guð- mundssonar árin 1920 og 1921 til 6. mars 1922. Landhelgissjóðurinn. Raunasagan er ekki nema hálf- sögð enn. Skýrsla ríkisfjárhirslubókarans segir meira en þetta. Auk áðurgetinna lausaskulda skuldaði ríkissjóður hinn 6. mars 1921 landhelgissjóðnum kr. 325- 827,06. það voru tekjur landhelg- issjóðsins árið 1921 sem M. G. þannig tók að láni handa ríkis- sjóðnum. Sé þessi lausaskuld við land- helgissjóðinn taiin með, vantaði meir en 600 þús. kr. á það að nokk- uð væri til í ríkisfjárhirslunni 6. mars 1922, þegar Magnús Guð- mundsson skilaði af sér. það er notalegt, eða hitt heldur, að taka við forystu á búi þar sem ástæðurnar eru slíkar. Og í þessu sambandi er þess að minnast að M. G. hefir í kosninga- blaði sínu áfelt eftirmann sinn mjög fyrir að hafa fengið fé að láni úr landhelgissjóði handa ríkis- sjóði. Brjóstheilindi þarf til þess að halda slíku fram, þar sem M. G. þó hlýtur að hafa vitað það betur en allir aðrir, að hann hóf þann sið sjálfur að taka lán úr landhelgis- sjóði og skildi svo við, að skuldin var kr. 325827,06. þeir sem búa í glerhúsi eiga ekki að kasta grjóti. það eru fleiri til frásagnar um ástandið í fjárhirslu ríkisins en M. G. í bili getur hann gert tilraun til að kasta ryki í augu almennings. En tölurnar era óljúgfróðar. Kjósendurnir íslensku era svo athugulir, að þeir láta „sporin hræða“. þeir munu ekki þola það að M. G. fái aftur tækifæri til að sýna f j ármálahæfileika sína í fjár- málaráðhen’asessi. Slóðin hans og ,J. M. er of ægileg til þess. ----0----- „Dalamerin“. Bjami frá Vogi spyr um það í Andvöku sinni hvað liði folaldarækt Tímans í Dölum vestur. Er því þar til að svara að fenginn mun nú sá sérfræðingur- inn til að loka Dalamerinni, sem mun duga. Ætti hún því hvorki að valda kynspilli í hrossum þar vestra eftirleiðis, né að stofna til dýrra hestaláta fyrir landið hér syðra. Morgunblaðið endurprentar nú daglega langa pistla úr kosninga- pésa Bjarna frá Vogi. Rætist hér hið fomkveðna að alt er hey í harð- indum. Veðsetning tollteknanna. Sárast bítur það fjármálaráð- heirann fyrverandi, Magnús Guð- n undsson, þegar hann er mintur á það stórvirki hans í fjármála- stjórninni, er hann veðsetti toll- tekjurnar fyrir enska ókjaralán- inu. Hann neitar því í líf og blóð að svo hafi verið. Óþægilega verður hann því mint- ur á hinn beiska sannleika í þessu máli, er hann fær eftirfarandi fregn: Hinn 13. þessa mánaðar barst stjórnarráði íslands beinhörð fyr- irspum um það frá lánai’drotnun- um ensku hve tolltekjurnar ís- lensku hefðu numið mikilli upphæð fyrra missiri yfirstandandi árs. þeir vilja vita nákvæmlega um það, þessir ensku lánardrotnar, hvað veðinu þeirra líður. En hver er sá íslendingur sem ekki hlýtur að finna til, er hann fær slíka fregn sem þessa? Að það skuli fara saman að lán skuli hafa verið tekið með slíkum lánskjara- kostum og að lánardrotnarnir skuli hafa heimild til að sýna hinu ís- lenska ríki slíka móðgun sem þessa, að heimta skýrslu um veð- settar tolltekjur Islands. Verður fróðlegt að heyra, hvers- konar „vottorðs“ Magnús Guð- mundsson grípur nú til. ----o-- Árbók Háskóla íslands er ný- komin út og fylgir löng ritgerð eft- ir Ólaf Lárusson prófessor um Grá- gás. ---o---- Grænlandsför. Stjórn Grænlands hefir boðið Sigurði Sigurðssyni forseta Bún- aðarfélagsins (nú mun að vísu eiga að nefna hann búnaðarmálastj óra) að koma til Grænlands, til þess að hafa kynni af landinu og bera fram álit um landbúnaðarmöguleika þess. Verði úr förinni, mun hann fara héðan í lok þessa mánaðar, fyrst til Danmerkur og þaðan til Grænlands og koma aftur eftir 2—3 mánuði. Að vísu er það svo, að Sigurður forseti er maður sem landbúnaður- inn íslenski má ekki lengi af sjá, og nú í sambandi við fyrstu fram- kvæmd jarðræktarlaganna, sem fela Búnaðarfélaginu mun meiri störf en áður, er sérstaklega mik- ið á hann lagt. En samt sem áður verður að líta svo á, að með þessu boði sé íslandi, Búnaðarfélaginu og Sigurði sjálf- um sýndur svo mikill sómi,og hins- vegar mætti og af því hljótast gagn, að sjálfsagt er að hann legg- ist ekki undir höfuð að takast þessa ferð á hendur. Og vilji hann fara förina, má telja víst, að stjórn Búnaðarfélágs- ins ljái til þess samþykki sitt. -----0---- Ilaraldur Sigurðsson píanóleik- ari er nú farinn aftur til útlanda. Ilélt hljómleik rétt áður en hann fór og kemur öllum saman um, að aldrei hafi honum tekist betur en þá. Magnús Sæbjörnsson læknir í Flatey hefir sótt um 0g fengið lausn frá embætti. B. Kr. leitar að gulli. 1. B. Kr. hefir lagt mikla stund á mólmleit liér á landi. Einkum hefir hugur hans snúist að gullleit. Hefir hann varið miklum tíma sumar eftir sumar til að snudda í klettum og flög- um, einkum sunnarlega á Austfjörð- um. Á einum stað, undir melbarði, þykist hann hafa fundið kopar. Hann lemur klettinn utan, lætur grafa gryfjur ofan í melinn og framan í mel- inn, til að vita, hvort ekki skini ein- hversstaðar í það, sem liann þróir mest, gull — meira gull. En gullið kemur ekki til Björns. Melarnir og leirflögin halda áfram að horfa köld og þögul ó þennan stutta, feitlagna öreiga, sem lemur þó utan í gullvon, en finnur aldrei nema möl og leir. Vonbrigðin eru sór fyrir Björn. Árin færast yfir hann. Vegtyllur þessa heims hefir hann mist. Hann var einu sinni ríkur. Hann segist hafa mist þetta. Hann var einu sinni ráðherra. Hann valt úr því sæti eftir nokkra mánuði, hljóðalaust, eins og þegar steinn veltur ofan í mjúkt leirflag. I-Iann stóð einu sinr.i, fyrir jól vet- urinn 1909 í kjallara Landsbankans, þar sem gluggar vita út á Austur- stræti. Tryggvi Gunnarsson fleygði i hann lyklunum að peningaskóp bank- ans og sagði um leið: „Njóttu þeirra eins og þú hefir fengið". Björn tók við lyklunum og var bankastjóri í nokkur ár, gerði bankann að ófriðarbæli, ló i iilindum og klögumálum við undir- mann sinn, gerði sig ómögulegan og hröklaðist síðan úr bankanum — og var ekki saknað af neinum. Spódóm- urinn rættist. Björn hefir leitað að gulli. Að gulli metorðanna í stjórnmálum. Að gulli peningavaldsins. Alstaðar hefir lionum verið synjað. Alstaðar liefir hinn harði, kaldi, dauði melur og leirefja auðnu- leysisins svift hann sigurlaununum. Að síðustu fór Björn að leita að gulli sannleikans. Á ólíklegum og undarleg- um stað: I dálkum Morgunlilaðsins. Og rannsóknarefnið ekki heppilegt fyrir þennan gamla, vonbitna mann: Kaup- félögin. Tímarit þeirra og Sambandið. Fyrirfram mátti segja, að svo ólíklegt sem það er að Björn finni gull i „Svin- hólunum" sínum, þá er hitt enn fjar- stæðara, að gullnáma sannleikans myndi opna sig fyrir honum, þótt hann skrifi um sitt gamla haturs- og öfund- arefni: þróun samvinnu á íslandi. Nú skal sýna það, hversu Birni gamla hefir gengið í þessari leit eftir gulli sannleikans. 1. Björn segir, að Tímarit samvinnu- félaganna sé gefið út á kostnað lands- sjóðs. þetta mætti að vísu vera svo, þvi að alþjóðargagn er að fræða almenn- ir.gu um það, hvað dýrasta stétt lands- ins, kaupmennirnir, kosta starfandi menn landsins. En þetta er samt ósatt með öllu. 2. þá sver B. Iír. fyrir Stein Emils- son og rit hans. En- liver trúir þvi? Man Björn, að hann þóttist ekki eiga „Landið"? það blað var þó eingöngu fótaskinn lians, stofnað og haldið úti til að lyfta honum til valda og met- orða. Enginn trúði afneitun Björns, eins og sjó mó á blöðum frá þeim tima. Allir vissu, að hann lét ritstjór- ann, bláfátækan socialista, Jakob Smára,bera lagalegu ábyrgðina til þess að þáverandi landsstjórn, sem B. Kr. lú þá í stöðugum illindum við, gæti siður notað greinar hans sem tilefni til að reka hann úr bankanum, sem þá stóð til, mónuðu m saman. En allur landslýður vissi, að B. Kr. sagði ósatt Frh. & 4. síðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.