Tíminn - 18.08.1923, Side 1

©jaibfert
09 aferei&slur-aÓur (Eiruans er
Sigurgeir. ^rt&rifsfon,
Sambanöstjúsinu, HeYfjaDÍf.
^fgreibsía
ÍE í m a n s er í Sambanösfyúsinu
©pin öaglega 9—f2 f. b
Simi
YII. ár.
Reyk,iavík 18. ágúst 1923
28. blað

♦
♦
<$> <££> -<§►
%ear?
NAVY CUT
CIGARETTES
Kaldax* og Ijúffengar.
Smásöluverð 65 aura
pakkinn, 10 stykki.
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Vefstélar.
Eftir tilmælum Heimilisiðnaðarfélags íslands hefir herra ti’ésmiður
Loftur Sigurðsson lofað að smíða vefstóla af öllum stærðum.
Pantanir og fyrirspurnir sendist til undirritaðrar ásamt tiltekinni
stærð.
Karolina G-udmundsdóttir,
Skólavörðustíg 43,
forseti Heimilisiðnaðarfélags íslands.
Alþfðuskólinn í Hjarðarholti í Dölum
byrjar 12. nóv. og endar 12. apríl (miðað við ferð ,,Esju“ til Búðar-
dals). Námsgreinar hinar sömu og á venjulegum ungmennaskólum og
auk þess sálarfræði og bókmentafræði. Sérstök áhersla lögð á hagnýt-
an reikning, t. d. bókfærslu, móðunnálið, ættjarðarsöguna og söng.
Hvergi ódýrari skólavist. Sórlega góðir borgunarskilmálar á fæð-
ispeningum og skólagjaldi.
Skrifið undirrituðum, sem veitir fúslega allar nánari upplýsingar.
IBjörzx ŒEL. Jónsson,
skólastjóri.
rjárinðlaviðiililiiiiður
Mapúsar Ouflmundssonar.
6. mars 1922.
1 kosningablaði Morgunblaðsins,
sem Magnús Guðmundsson stjórn-
ar sérstaklega, sem út kom næst-
síðasta laugardag, 4. þ. m., er grein
sem heitir „Fjármálaástandið“.
Grein þessi er bersýnilega skrifuð
af Magnúsi Guðmundssyni sjálf-
um, enda er hún vörn fyrir fjár-
málastjórn hans. í greininni
standa meðal annars þessi orð:
„Og fyrst' svo er komið að rík-
issjóður getur ekki int af hendi
fyrirskipaðar greiðslur, verður lík-
lega heimtuð skilagrein um hvern-
ig á þessu geti staðið, þar sem
reikningslega vai’ í sjóði 31. des.
1921 samkvæmt landsreikningi um
2 !/2 milj. kr.“
Ekki vantar það, að glæsilegur á
hann að hafa verið fjármálavið-
skilnaður Magnúsar Guðmunds-
sonar. Árslokin 1921 voru síðustu
árslokin sem M. G. var við fjár-
málastjórnina. þessi yfirlýsing
hans á að sýna hve gott hafi ver-
ið í búi þegar hann skilaði af sér.
Nú skal ekki, að sinni, talað um
þessa áramótaskýrslu um fjárhag
íslenska ríkisins, heldur vikið að
ástandinu eins og það var daginn
sem Magnús Guðmundsson skilaði
af sér forstöðu ríkisfjárhirsl-
unnar.
því að M. G. var ekki leystur frá
embætti við árslok 1921, heldur í
mars 1922. Nýja stjórnin fékk kon-
ungsskipun 7. mars 1922 (sjá Alþt.
B. 932, 1922).
Er nú fróðlegt að vita um ástæð-
ui’ ríkissjóðsins hinn 6. mai’s 1922,
síðasta daginn sem Magnús Guð
mundsson sat við sína nafntoguðu
f jármálastjórn.
Ritstjóri Tímans hefir í sínum
höndum eiginhandarskýrslu bók-
ara ríkisf járhirslunnar um peninga
ástæður ríkissjóðsins hinn 6. mars
1922.
Sú greinargerð lítur þannig út:
Handbært fé hjá
ríkisféhirði . . .. c. 32000 kr.
Inneign hjá Islands-
banka af enska lán-
inu................c. 170000 kr.
Samtals c. 202000 kr.
þessar rúmar 200 þús. kr. voru
alt handbæra féð, sem til var þá í
ríkissjóði.
En hinsvegar hvíldu þá á ríkis-
sjóði lausaskuldir, auk allra fastra
skulda landsins, eftirfarandi upp-
hæðir:
Skuld við Lands-
bankann, víxill og
aðrar lausaskuldir. . c. 345000 kr.
Samskonar lausa-
skuld við Handels-
banken í Khöfn .. c. 139000 kr.
Samtals c. 484000 kr.
Sé nú hið handbæra fé ríkissjóðs
ins dregið frá þessum lausaskuld-
um, verður útkoman sú, að hinn 6.
mars 1922, þegar Magnús Guð-
mundsson skilaði af sér f jármálum
landsins, var ástandið það, að meir
en 280 þús. lcr. vantaði til að nokk-
uð væri í f járhirslu ríkisins — og
miljónaskuldirnar föstu allar að
auki.
Er það ekki von að mörgum
manni blöskri þegar hinn sami M.
G. er nú að tala um að heimta
skilagrein um það, „hvernig á því
geti staðið“ að ríkissjóður geti nú
ekki „int af hendi fyrirskipaðar
greiðslur“.
Væri honum sæmra að reyna að
búa til skilagrein eða ,,vottorð“ um
„hvernig á þessu geti staðið“, ef
áramótaskýrsla hans um 2*4 milj-
ónina er rétt, að viðskilnaðurinn 6.
mars 1922 skyldi vera svo afskap-
legur.
Önnur eins aðkoma sem þessi að
l'jármálum landsins hefir aldrei
þekst fyr á voru landi íslandi.
það er ástæða til að spyrja
„hvernig á því geti staðið“ að sá
maður sem á slíka sögu að baki,
skuli dirfast að líta upp úr sinni
pólitisku gröf.
Svarið við spumingu hans er
alveg við hendina: Fjárvandræði
íslenska ríkisins eru fyrst og
fremst afleiðing hinnar dæmafáu
fjármálastjórnar Magnúsar Guð-
mundssonar árin 1920 og 1921 til
6. mars 1922.
Landhelgissjóðurinn.
Raunasagan er ekki nema hálf-
sögð enn.
Skýrsla ríkisfjárhirslubókarans
segir meira en þetta.
Auk áðurgetinna lausaskulda
skuldaði ríkissjóður hinn 6. mars
1921 landhelgissjóðnum kr. 325-
827,06. það voru tekjur landhelg-
issjóðsins árið 1921 sem M. G.
þannig tók að láni handa ríkis-
sjóðnum.
Sé þessi lausaskuld við land-
helgissjóðinn taiin með, vantaði
meir en 600 þús. kr. á það að nokk-
uð væri til í ríkisfjárhirslunni 6.
mars 1922, þegar Magnús Guð-
mundsson skilaði af sér.
það er notalegt, eða hitt heldur,
að taka við forystu á búi þar sem
ástæðurnar eru slíkar.
Og í þessu sambandi er þess að
minnast að M. G. hefir í kosninga-
blaði sínu áfelt eftirmann sinn
mjög fyrir að hafa fengið fé að
láni úr landhelgissjóði handa ríkis-
sjóði.
Brjóstheilindi þarf til þess að
halda slíku fram, þar sem M. G. þó
hlýtur að hafa vitað það betur en
allir aðrir, að hann hóf þann sið
sjálfur að taka lán úr landhelgis-
sjóði og skildi svo við, að skuldin
var kr. 325827,06.
þeir sem búa í glerhúsi eiga ekki
að kasta grjóti.
það eru fleiri til frásagnar um
ástandið í fjárhirslu ríkisins en
M. G.
í bili getur hann gert tilraun til
að kasta ryki í augu almennings.
En tölurnar era óljúgfróðar.
Kjósendurnir íslensku era svo
athugulir, að þeir láta „sporin
hræða“. þeir munu ekki þola það
að M. G. fái aftur tækifæri til að
sýna f j ármálahæfileika sína í fjár-
málaráðhen’asessi. Slóðin hans og
,J. M. er of ægileg til þess.
----0-----
„Dalamerin“. Bjami frá Vogi
spyr um það í Andvöku sinni hvað
liði folaldarækt Tímans í Dölum
vestur. Er því þar til að svara að
fenginn mun nú sá sérfræðingur-
inn til að loka Dalamerinni, sem
mun duga. Ætti hún því hvorki að
valda kynspilli í hrossum þar
vestra eftirleiðis, né að stofna til
dýrra hestaláta fyrir landið hér
syðra.
Morgunblaðið endurprentar nú
daglega langa pistla úr kosninga-
pésa Bjarna frá Vogi. Rætist hér
hið fomkveðna að alt er hey í harð-
indum.
Veðsetning
tollteknanna.
Sárast bítur það fjármálaráð-
heirann fyrverandi, Magnús Guð-
n undsson, þegar hann er mintur á
það stórvirki hans í fjármála-
stjórninni, er hann veðsetti toll-
tekjurnar fyrir enska ókjaralán-
inu. Hann neitar því í líf og blóð
að svo hafi verið.
Óþægilega verður hann því mint-
ur á hinn beiska sannleika í þessu
máli, er hann fær eftirfarandi
fregn:
Hinn 13. þessa mánaðar barst
stjórnarráði íslands beinhörð fyr-
irspum um það frá lánai’drotnun-
um ensku hve tolltekjurnar ís-
lensku hefðu numið mikilli upphæð
fyrra missiri yfirstandandi árs.
þeir vilja vita nákvæmlega um
það, þessir ensku lánardrotnar,
hvað veðinu þeirra líður.
En hver er sá íslendingur sem
ekki hlýtur að finna til, er hann
fær slíka fregn sem þessa? Að það
skuli fara saman að lán skuli hafa
verið tekið með slíkum lánskjara-
kostum og að lánardrotnarnir skuli
hafa heimild til að sýna hinu ís-
lenska ríki slíka móðgun sem
þessa, að heimta skýrslu um veð-
settar tolltekjur Islands.
Verður fróðlegt að heyra, hvers-
konar „vottorðs“ Magnús Guð-
mundsson grípur nú til.
----o--
Árbók Háskóla íslands er ný-
komin út og fylgir löng ritgerð eft-
ir Ólaf Lárusson prófessor um Grá-
gás.
---o----
Grænlandsför.
Stjórn Grænlands hefir boðið
Sigurði Sigurðssyni forseta Bún-
aðarfélagsins (nú mun að vísu eiga
að nefna hann búnaðarmálastj óra)
að koma til Grænlands, til þess að
hafa kynni af landinu og bera fram
álit um landbúnaðarmöguleika
þess. Verði úr förinni, mun hann
fara héðan í lok þessa mánaðar,
fyrst til Danmerkur og þaðan til
Grænlands og koma aftur eftir
2—3 mánuði.
Að vísu er það svo, að Sigurður
forseti er maður sem landbúnaður-
inn íslenski má ekki lengi af sjá,
og nú í sambandi við fyrstu fram-
kvæmd jarðræktarlaganna, sem
fela Búnaðarfélaginu mun meiri
störf en áður, er sérstaklega mik-
ið á hann lagt.
En samt sem áður verður að líta
svo á, að með þessu boði sé íslandi,
Búnaðarfélaginu og Sigurði sjálf-
um sýndur svo mikill sómi,og hins-
vegar mætti og af því hljótast
gagn, að sjálfsagt er að hann legg-
ist ekki undir höfuð að takast
þessa ferð á hendur.
Og vilji hann fara förina, má
telja víst, að stjórn Búnaðarfélágs-
ins ljái til þess samþykki sitt.
-----0----
Ilaraldur Sigurðsson píanóleik-
ari er nú farinn aftur til útlanda.
Ilélt hljómleik rétt áður en hann
fór og kemur öllum saman um, að
aldrei hafi honum tekist betur en
þá.
Magnús Sæbjörnsson læknir í
Flatey hefir sótt um 0g fengið
lausn frá embætti.
B. Kr. leitar að gulli.
1.
B. Kr. hefir lagt mikla stund á
mólmleit liér á landi. Einkum hefir
hugur hans snúist að gullleit. Hefir
hann varið miklum tíma sumar eftir
sumar til að snudda í klettum og flög-
um, einkum sunnarlega á Austfjörð-
um. Á einum stað, undir melbarði,
þykist hann hafa fundið kopar. Hann
lemur klettinn utan, lætur grafa
gryfjur ofan í melinn og framan í mel-
inn, til að vita, hvort ekki skini ein-
hversstaðar í það, sem liann þróir
mest, gull — meira gull.
En gullið kemur ekki til Björns.
Melarnir og leirflögin halda áfram að
horfa köld og þögul ó þennan stutta,
feitlagna öreiga, sem lemur þó utan í
gullvon, en finnur aldrei nema möl og
leir.
Vonbrigðin eru sór fyrir Björn. Árin
færast yfir hann. Vegtyllur þessa
heims hefir hann mist. Hann var einu
sinni ríkur. Hann segist hafa mist
þetta. Hann var einu sinni ráðherra.
Hann valt úr því sæti eftir nokkra
mánuði, hljóðalaust, eins og þegar
steinn veltur ofan í mjúkt leirflag.
I-Iann stóð einu sinr.i, fyrir jól vet-
urinn 1909 í kjallara Landsbankans,
þar sem gluggar vita út á Austur-
stræti. Tryggvi Gunnarsson fleygði i
hann lyklunum að peningaskóp bank-
ans og sagði um leið: „Njóttu þeirra
eins og þú hefir fengið". Björn tók við
lyklunum og var bankastjóri í nokkur
ár, gerði bankann að ófriðarbæli, ló i
iilindum og klögumálum við undir-
mann sinn, gerði sig ómögulegan og
hröklaðist síðan úr bankanum — og
var ekki saknað af neinum. Spódóm-
urinn rættist.
Björn hefir leitað að gulli. Að gulli
metorðanna í stjórnmálum. Að gulli
peningavaldsins. Alstaðar hefir lionum
verið synjað. Alstaðar liefir hinn harði,
kaldi, dauði melur og leirefja auðnu-
leysisins svift hann sigurlaununum.
Að síðustu fór Björn að leita að gulli
sannleikans. Á ólíklegum og undarleg-
um stað: I dálkum Morgunlilaðsins. Og
rannsóknarefnið ekki heppilegt fyrir
þennan gamla, vonbitna mann: Kaup-
félögin. Tímarit þeirra og Sambandið.
Fyrirfram mátti segja, að svo ólíklegt
sem það er að Björn finni gull i „Svin-
hólunum" sínum, þá er hitt enn fjar-
stæðara, að gullnáma sannleikans
myndi opna sig fyrir honum, þótt hann
skrifi um sitt gamla haturs- og öfund-
arefni: þróun samvinnu á íslandi.
Nú skal sýna það, hversu Birni
gamla hefir gengið í þessari leit eftir
gulli sannleikans.
1. Björn segir, að Tímarit samvinnu-
félaganna sé gefið út á kostnað lands-
sjóðs. þetta mætti að vísu vera svo, þvi
að alþjóðargagn er að fræða almenn-
ir.gu um það, hvað dýrasta stétt lands-
ins, kaupmennirnir, kosta starfandi
menn landsins. En þetta er samt ósatt
með öllu.
2. þá sver B. Iír. fyrir Stein Emils-
son og rit hans. En- liver trúir þvi?
Man Björn, að hann þóttist ekki eiga
„Landið"? það blað var þó eingöngu
fótaskinn lians, stofnað og haldið úti
til að lyfta honum til valda og met-
orða. Enginn trúði afneitun Björns,
eins og sjó mó á blöðum frá þeim
tima. Allir vissu, að hann lét ritstjór-
ann, bláfátækan socialista, Jakob
Smára,bera lagalegu ábyrgðina til þess
að þáverandi landsstjórn, sem B. Kr.
lú þá í stöðugum illindum við, gæti
siður notað greinar hans sem tilefni til
að reka hann úr bankanum, sem þá
stóð til, mónuðu m saman. En allur
landslýður vissi, að B. Kr. sagði ósatt
Frh. & 4. síðu.