Tíminn - 08.09.1923, Blaðsíða 1

(ö)a(bf eti
Oij aft3i*eiÖsíur*a6ur Ctmans er
Stgurgeir ^ri&rifsfon^
Sambanöstjúsinu, SeYfjaoíf.
VII. ár.
Reykjavík 8. sept. 1923
^fgretböía
tímans er í Sambanöst)úsinu.
©pin öaglega 9—f2 f. b-
Stmi 496.
31. blað

♦
♦
4.
%ear?
NAVY CUT
CIGARETTES
Kaldar og IjúflLengar.
Smásöluverð 65 aura
pakkinn, 10 stykki.
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Einka-umboðsmaður
fyrir hinar þýsku
,Claes‘ prjónavélar.
v
Ávalt fyrirliggjandi
allskonar varahlutir
- í prjónavélar -
Námsskeið fyrir konur sem vilja læra að fara með
prjónavélar held eg í haust í Reykjavík.
Það byrjar 15. október.
Hver nemandi fær í alt 100 tíma kenslu, 3 tíma á dag.
Aðalkennari verður frú Valgerður Gísladóttir frá Mosfelli.
Kent verður á hinar viðurkendu þýsku „Claes“ prjóna-
vélar, sem eru nú mest notaðar hér á landi, og hlotið hafa
lof allra, er reynt hafa.
Kenslug'jald er ákveðið 100 krónur.
Forgangsrétt að námsskeiðinu, með enn betri kjörum,
fá þær konur, sem hafa keypt vélar hjá mér, eða ætla að
gera það.
Ennfremur er ákveðið að lialda samskonar námsskeið
eftir nýár á Akureyri og fleiri stöðum norðanlands, ef nægi-
leg þátt-taka fæst.
Umsóknir og fyrirspurnir sendist mér, sem gef^allar
nánari upplýsingar.
V

LLÆStlZfS£<
Alment mun álitið að Mbl.flokk-
urinn beri hag sjávarútvegsins fyr
ir brjósti. Blaðið og fylgihnettir
þess láta mikið yfir að svo sé. En
í raun og veru er þetta ekki satt
nema að litlu leyti. Blaðið er með
hagsmunum togaraeigenda og fisk-
braskara, þó aðeins í þrengsta
skilningi. Og raunin hefir orðið sú,
að það lítið, sem gert er fyrir sjáv-
arútveginn í heild sinni, hefir
Framsóknarflokkurinn orðið að
gera, í viðbót við það að vernda
rétt og tilveru sveitanna. Nokkur
dæmi sanna þetta.
Vélbátaútgerðin var að sligast
undir háu, ósanngjörnu verði á
olíunni. Nokkrir af'styrktarmönn-
um Mbl., svo sem Jes Zimsen og
E. Claessen, voru í félagi við hinn
erlenda gróðahring og höfðu hagn-
að af hinu háa olíuverði.
Fyrir forgöngu M. Kristjánsson-
ar hefir tekist að brjóta þennan
hlekk af útgerðinni, tryggja út-
vegnum olíuna með lægsta verði
heimsmarkaðsins. Mbl'. og flokkur
þess í þinginu hefir reynt að gera
þetta bjargráð tortryggilegt. En
málsstaðurinn er svo hörmulegur,
að þeim hefir ekkert orðið ágengt.
Eigendur vélbátanna vita ofboð vel
hvar fiskur liggur undir steini hjá
„marðar-dótinu“. það eru íslensku
hluthafarnir í Steinolíufélaginu,
sem þar eru að kveina. Bændurnir
hafa nú orðið að verja sína smærri
útgerðarmenn fyrir þeirra stærri
bræðrum.
Vestmannaeyingar riðu á vaðið
með landhelgisvamir og keyptu
þór. Hann hefir gert stórgagn,
varið fiskimið eyjarskeggja, net
þeirra og hrygningarstæði við suð-
urströndina. Ætla mætti að Mbl.-
flokkurinn hefði stutt þetta fyrir-
tæki, byrjun íslenskrar landhelgis-
gæslu. En það er síður en svo.
„þór“ hefir engan andstæðing átt
liættulegri en Jón Magnússon og
samherja hans. Ekki var viðkom-
andi að J. M. notaði skipið til land-
helgisvarnar fyrir norðan um síld-
veiðatímann. En í fyrra leigði
stjórnin skipið til þess starfs og
aftur í sumar. I fyrra skoraði mið-
stjórn Framsóknarflokksins, þeir
Hallgrímur Kristinsson, Magnús
Kristjánsson og Tryggvi þórhalls-
son ótilkvaddir á stjórnina að
leigja skipið yfir sumartímann.
það varð til góðs bæði Vestmann-
eyingum og landinu í heild sinni.
Miðstjórnin vildi láta bæta úr því
ranglæti sem J. M. hafði beitt við
Vestmanney inga.
Nú hefir um nokkur missiri ver-
ið aflalítið við Vesturland. Vest-
firðingar kenna um ónógri strand-
gæslu, einkum á haustin. Togar-
arnir liggja þá inni á fjörðum og
skafa botninn. Nú í sumar hefir
byrjað umtal milli manna í Fram-
sóknarflokknum og eins af stjórn-
endum „þórs“, að rétt væri að nota
þór, helst nú í haust eða a. m. k.
framvegis, til að verja landhelgi
Vestfirðinga á haustin og fyrri-
hluta vetrar.
Einn af nafnkendustu mönnum
Mbl.-liðsins hefir gefið Vestmann-
eyingum skýringu á óvináttu
Reykvíkinga við „þór“. ,,í Rvík“,
sagði maðurinn „eru flestallir sem
eiga 1000 ki’. eða geta fengið
1000 kr. að láni, eitthvað riðnir við
togaraútgerð, eða hafa hagsmuna
að gæta. þetta fólk verður jafnan
á móti strandgæslu, í hvaða mynd
sem er“.
þarna er skýringin. Vesalings
hluthafamir í togurunum elska svo
mikið augnabliksgróðann, að þeir
skeyta ekkert um framtíð fiski-
miðanna. Bara eyða og drepa með-
an nokkuð er og skila svo eftir-
komendunum miðunum tómum og
eyðilögðum.
Samvinnumenn á þingi hafa fai’-
ið öðruvísi að. þeir hafa stutt við-
leitni Vestmannaeyinga, af því hún
stefndi til þjóðþrifa, og var fram-
tíðar- og sanngirnismál. En hart
er að bændumir skuli þurfa að
bjarga útveginum undan útvegs-
mönnunum sjálfum, í ofanálag á
viðreisn sveitanna.
En þessi dæmi tvö, þórsmálið
og steinolían, bregða ljósi yfir að-
stöðu flokkanna. Mbl.liðið er svo
gersamlega önnum kafið að verja
eiginhagsmuni sárfárra einstak-
linga, að almenningshagsmunirnir
koma ekki til greina. Bændurnir
vita vel að þeir verða að bera veg
og vanda af ræktun landsins, versl-
un sinni og menningu sveitanna.
En þeim hlýtur óneitanlega að
finnast það hart, að samkepnis-
flokkurinn skuli ekki geta tekið að
sér eitthvert svið þjóðfélagsins og
unnið þar að gagni. Hagsmunir út-
gerðarinnar og viðhald fiskimið-
anna hefði átt að liggja þessum
mönnum á hjarta. En þar er líka
alt autt og dautt. Ekkert nema
illindi og gremja við þá menn, sem
vinna til almenningsheilla þau
verk, sem einmitt samkepnispost-
ularnir hefðu átt að vinna, ef þeir
hefðu verið til nokkurs nýtir á
sviði félagsmálanna. J. J.
-----o----
B. Kr. leitar að guili.
15. B. Kr. neitar, að liaturshugur hafi
ráðið því, að hann fór að skrifa níð-
pésa um kaupfélögin, dylgja um að
Sís hafi verið stofnað í hrekkvísum til-
gangi, ekki til að annast verslun, geng-
ið illa starfið, hafi óheppilega forstöðu-
menn, likur til að erindrekar þess er-
lendis lendi þar i illum félágsskap o.
s. frv. þetta er rógur af auðvirðilegasta
tægi; enda hvert orð ósannipdi. Skrýt-
ið, ef stærsta verslunarfyrirtæki lands-
ins liefir verið stofnað til annars en
verslunar! A. m. k. mun B. Kr. og
hans nótum þykja það fullmikið, að
Sis kaupir inn og selur meginvörur
fyrir 38—10 þús. íslendinga eða um
2/b liluta allrar þjóðarinnar. Ef Sís
væri politiskur flokkur, eins og B. Kr.
vill vera láta, þá er þetta verslunar-
starf dálaglegt aukaverk.
Hafi Birni ekki gengið til hefndar-
hugur, þá hefir heimska eða öfund leitt
hann út á glapstigu. Fyrri tilgátan er
mildari. Hún styðst líka við þau rök,
að B. Kr. sagði i vetur í þingræðu, að
það væri ritstjóra Tímaritsins og lians
„göfugu" kliku (þ. e. samkv. venju-
legu tali B. Kr., leiðandi mönnum Sam-1
bandsins) aö kenna, að hann hröklað-
ist frá bankanum. þar kom piltur upp
um sig, að hann hafði bygt eftirlauna-
bet! sitt 1918 á ósannindum. Hann var
ekki veikur, eins og hann sagði þá,
heldur hröklaðist hann sökum hug-
leysis úr bankastjóraherberginu, út í
biðstofuna, og svo úr bankanum.
16. B. Kr. segist aldrei hafa talið sig
„bændavin". Var liann þá ekki „bænda-
vinur“, er hann sigldi með sauði Ár-
nesinga, á þeirra ábyrgð? Var tilgang-
urinn aldrei sá, að gera eigendum
sauðanna gagn? Eða man B. Kr. ekki
nú, þegar hann gerði „hanabein" til
beggja bændaflokkanna 1916, til að fá
stuðning til að vera ráðherra? Eða
man hann ekki skrifin í „Landinu'1 um
þá „frómu" og „ráðvöndu" bændur,
sem áttu að koma á þing?
17. B. Kr. neitar, að hann hafi verið
tregur á að lána bændum fé úr Lands-
bankanum meðan hann var banka-
stjóri, og vill að eg útvegi sannanir
úr bókum Landsbankans fyrir sakleysi
lians. Við þetta er margt að athuga.
a. B. Kr. á sjálfur að sækja sín eig-
in varnarskjöl. það er ósæmileg og
heimskuleg frekja, að ætla að velta
því starfi yfir á andstæðing sinn.
Krafa lians ber vott um fádæma
heimsku, cða mentunarleysi og ósvífni
á háu stigi. x
b. Eg liefi spurt um á þingi í vetur%
hvernig veltufé bankanna skiftist milli
atvinnuvega og héraða. Stjórnin hefir
lofað að svara næsta vetur. þá kemur
í ljós, hvað vélbátar Gullbringusýslu
hafa fengið og hvað bændur í Eyja-
firði, þingeyjar-, Múla-, Skaftafells-
sýslum o. s. frv.
c. Til mun vera hagskýrsla um,
hversu veltufé veðdeildar skiftist milli
sveita og bæja. Sveitirnar munu hafa
tæp 20%, kauptún rúm 80%. þó átti
veðdeild að vera sérstakur „bænda-
banki“.
d. B. Kr. hélt fram í þingræðu i vet-
ur, sem eg mun bráðlega prenta kafla
úr liér i blaðinu, að bændur þyrftu
ekki veltufé að láni. það væri sjávar-
útvegurinn og kaupmannaverslunin,
sem liefðu þess þörf. Landbúnaðurinn
hefði í sjálfum sér sitt veltufé. Að
sjálfsögðu hefir hann fylgt þessari
skoðun meðan liann var bankastjóri.
e. í pésa B. Iír. kemur þrásinnis
fram, að höf. álítur lán þau, sem kaup-
félögin nú hafa, ekki vel trygð fyrir
lánsstofnanir,' þótt samábyrgð sé. Að
sjálfsögðu hlaut hann þá að vilja hlifa
stofnun þeirri, er hann stýrði, við slíku
liættuspili. Enda mun nálega ekkert
kaupfélag hafa fengið veltufé úr
höndum B. Iír.
f. í riti um Sláturfélag Suðurlands
eftir Björn í Grafarholti, er sögð rauna-
saga þess félags, hve skammarlega
tregir bankarnir, og lika Landsbank-
inn, einmitt í blómatið B. Kr., voru að
lána því stóra, ríka og gagnlega félagi
nauðsynlegt veltufé. Með ógurlega
margföldum tryggingum særði félagið
út smáupphæðir. Og fyrst bankamir
þorðu ekki að lána slíku félagi, nálega
öllum bændum á Suðurlandi, smáupp-
hæð, og hafa kjötið sem baktryggingu,
þá er ekki von að einstökum bændum
yrði vel til um veltuíé, allra helst þar
sem bankastjórinn vissi, að bændurn-
ir höfðu nægilegt fjármagn í sjálfum
sér.
g. Til samanburðar væri fróðlegt að
vita, hve mikið B. Kr. hefir á sinum
blómaárum lánað Páli í Kaupangi og
Ólafi G. Eyjólfssyni til kaupmensku og
með hvaða tryggingum. Kunnugir
sögðu, að þeir hefðu fengið 100 þús.
í einu til að stofna heildsölu þá hina
írægu, sem þeir áttu líka i Sig. Run-
ólfsson í Borgarnesi, Guðm. í Heklu og
Helgi, forstjóri Ingólfs á Stokkseyri.
h. Sú saga gekk, sem dæmi um lán-
veitingar B. Kr„ að einn helsti mat-
vælakaupm. í Rvík hefði komið í bank-
ann um það leyti, sem „Landið“ var
stofnað, og viljað selja 20 þús. kr. vix-
il. B. Kr. er tregur. þá gengur kaupm.
fram að borðinu, slær á það með hnef-
anum og segir með þjósti: „það er
hart að fá ekki slíkt smáræði, þegar
maður er. búinn að reita sig inn að
skyrtunni i þetta helv. blað“. þá blíðk-
aðist bankastjórinn. þó að B. Kr. af-
neiti, eða sé búinn að gleyma þessu at-
viki, þá var almannarómurinn svona.
þessu trúðu vinir og andstæðingar.
Hafi almannarómurinn haft B. Kr. al-
gerlega fyrir rangri sök, þá hefir hann
verið merkilega óheppinn. Frh.
J. J.
----o—--
Kvíttun.
Mbl. og kaupmannastéttin hér á
landi hefir um mörg undanfarin ár
borið kviðboga fyrir hag samvinnu-
bændanna. Kaupmannaliðið hefir þrá-
sinnis látið í ljósi sterkan efa um það,
hvort eg fylgdi bændum að málum.
þeim hefir þótt miklu sennilegra, að
eg sæti í raun og veru á svikráðum við
samherja mína i samvinnuflokknum,
sem eru lapgflestir bændur, og að eg
i þess stað fylgdi bæjarmönnum að
málum, og þá væntanlega móti hags-
munum sveitanna.
Eg hefi látið þennan orðróm af-
skiftalausan, enda ekki haft ástæðu til
annars. þeir sem áttu að tortryggja
mig, hafa sýnilega ekki talið sig hafa
ástæðu til þess. Blað það, sem eg hefi
nú skrifað í nokkur hundruð greinar
siðan 1917, er nú viðlesnasta og áhrifa-
mesta varnarblað sveitamanna, sem
gefið liefir verið út á íslensku. Fram-
sóknarflokkurirfn, sem eg hefi unnið
með að landsmálum síðan bænda-
hreyfingin hófst 1916, hefir altaf verið
að vaxa og styrkjast. Aldrei fyr hafa
bændur á íslandi staðið jafnfast sam-
an í landsmálum, eins og siðan Fram-
sóknarflokkurinn tók að starfa. Og að
því er snertir hræðslu bænda við mig,
sýnist hún í minna lagi. Aldrei hafa
andstæðingar bændastéttarinnar lagt
eins mikla vinnu í að rógbera nokk-
urn frambjóðanda til þings, eins og
mig við landkjörið í fyrra. Fjöldi
blaða, mörg hundruð verslunarholur,
og fjöldi sérstakra leigulygara (t. d.
gamli ,,Valur“) lögðu saman í róg-
burðarherferðina. Og hver varð svo
árangurinn? Ekki annar en sá, að eg
var kjörinn til þings í 8 ár með fleiri
atkvæðum bænda en nokkur annar ís-
Frh. & 4. sí9m.