Tíminn - 08.09.1923, Blaðsíða 1

Tíminn - 08.09.1923, Blaðsíða 1
(ö)a(bf eti Oij aft3i*eiÖsíur*a6ur Ctmans er Stgurgeir ^ri&rifsfon^ Sambanöstjúsinu, SeYfjaoíf. VII. ár. Reykjavík 8. sept. 1923 ^fgretböía tímans er í Sambanöst)úsinu. ©pin öaglega 9—f2 f. b- Stmi 496. 31. blað ♦ ♦ 4. %ear? NAVY CUT CIGARETTES Kaldar og IjúflLengar. Smásöluverð 65 aura pakkinn, 10 stykki. THOMAS BEAR & SONS, LTD., LONDON. ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Einka-umboðsmaður fyrir hinar þýsku ,Claes‘ prjónavélar. v Ávalt fyrirliggjandi allskonar varahlutir - í prjónavélar - Námsskeið fyrir konur sem vilja læra að fara með prjónavélar held eg í haust í Reykjavík. Það byrjar 15. október. Hver nemandi fær í alt 100 tíma kenslu, 3 tíma á dag. Aðalkennari verður frú Valgerður Gísladóttir frá Mosfelli. Kent verður á hinar viðurkendu þýsku „Claes“ prjóna- vélar, sem eru nú mest notaðar hér á landi, og hlotið hafa lof allra, er reynt hafa. Kenslug'jald er ákveðið 100 krónur. Forgangsrétt að námsskeiðinu, með enn betri kjörum, fá þær konur, sem hafa keypt vélar hjá mér, eða ætla að gera það. Ennfremur er ákveðið að lialda samskonar námsskeið eftir nýár á Akureyri og fleiri stöðum norðanlands, ef nægi- leg þátt-taka fæst. Umsóknir og fyrirspurnir sendist mér, sem gef^allar nánari upplýsingar. V LLÆStlZfS£< Alment mun álitið að Mbl.flokk- urinn beri hag sjávarútvegsins fyr ir brjósti. Blaðið og fylgihnettir þess láta mikið yfir að svo sé. En í raun og veru er þetta ekki satt nema að litlu leyti. Blaðið er með hagsmunum togaraeigenda og fisk- braskara, þó aðeins í þrengsta skilningi. Og raunin hefir orðið sú, að það lítið, sem gert er fyrir sjáv- arútveginn í heild sinni, hefir Framsóknarflokkurinn orðið að gera, í viðbót við það að vernda rétt og tilveru sveitanna. Nokkur dæmi sanna þetta. Vélbátaútgerðin var að sligast undir háu, ósanngjörnu verði á olíunni. Nokkrir af'styrktarmönn- um Mbl., svo sem Jes Zimsen og E. Claessen, voru í félagi við hinn erlenda gróðahring og höfðu hagn- að af hinu háa olíuverði. Fyrir forgöngu M. Kristjánsson- ar hefir tekist að brjóta þennan hlekk af útgerðinni, tryggja út- vegnum olíuna með lægsta verði heimsmarkaðsins. Mbl'. og flokkur þess í þinginu hefir reynt að gera þetta bjargráð tortryggilegt. En málsstaðurinn er svo hörmulegur, að þeim hefir ekkert orðið ágengt. Eigendur vélbátanna vita ofboð vel hvar fiskur liggur undir steini hjá „marðar-dótinu“. það eru íslensku hluthafarnir í Steinolíufélaginu, sem þar eru að kveina. Bændurnir hafa nú orðið að verja sína smærri útgerðarmenn fyrir þeirra stærri bræðrum. Vestmannaeyingar riðu á vaðið með landhelgisvamir og keyptu þór. Hann hefir gert stórgagn, varið fiskimið eyjarskeggja, net þeirra og hrygningarstæði við suð- urströndina. Ætla mætti að Mbl.- flokkurinn hefði stutt þetta fyrir- tæki, byrjun íslenskrar landhelgis- gæslu. En það er síður en svo. „þór“ hefir engan andstæðing átt liættulegri en Jón Magnússon og samherja hans. Ekki var viðkom- andi að J. M. notaði skipið til land- helgisvarnar fyrir norðan um síld- veiðatímann. En í fyrra leigði stjórnin skipið til þess starfs og aftur í sumar. I fyrra skoraði mið- stjórn Framsóknarflokksins, þeir Hallgrímur Kristinsson, Magnús Kristjánsson og Tryggvi þórhalls- son ótilkvaddir á stjórnina að leigja skipið yfir sumartímann. það varð til góðs bæði Vestmann- eyingum og landinu í heild sinni. Miðstjórnin vildi láta bæta úr því ranglæti sem J. M. hafði beitt við Vestmanney inga. Nú hefir um nokkur missiri ver- ið aflalítið við Vesturland. Vest- firðingar kenna um ónógri strand- gæslu, einkum á haustin. Togar- arnir liggja þá inni á fjörðum og skafa botninn. Nú í sumar hefir byrjað umtal milli manna í Fram- sóknarflokknum og eins af stjórn- endum „þórs“, að rétt væri að nota þór, helst nú í haust eða a. m. k. framvegis, til að verja landhelgi Vestfirðinga á haustin og fyrri- hluta vetrar. Einn af nafnkendustu mönnum Mbl.-liðsins hefir gefið Vestmann- eyingum skýringu á óvináttu Reykvíkinga við „þór“. ,,í Rvík“, sagði maðurinn „eru flestallir sem eiga 1000 ki’. eða geta fengið 1000 kr. að láni, eitthvað riðnir við togaraútgerð, eða hafa hagsmuna að gæta. þetta fólk verður jafnan á móti strandgæslu, í hvaða mynd sem er“. þarna er skýringin. Vesalings hluthafamir í togurunum elska svo mikið augnabliksgróðann, að þeir skeyta ekkert um framtíð fiski- miðanna. Bara eyða og drepa með- an nokkuð er og skila svo eftir- komendunum miðunum tómum og eyðilögðum. Samvinnumenn á þingi hafa fai’- ið öðruvísi að. þeir hafa stutt við- leitni Vestmannaeyinga, af því hún stefndi til þjóðþrifa, og var fram- tíðar- og sanngirnismál. En hart er að bændumir skuli þurfa að bjarga útveginum undan útvegs- mönnunum sjálfum, í ofanálag á viðreisn sveitanna. En þessi dæmi tvö, þórsmálið og steinolían, bregða ljósi yfir að- stöðu flokkanna. Mbl.liðið er svo gersamlega önnum kafið að verja eiginhagsmuni sárfárra einstak- linga, að almenningshagsmunirnir koma ekki til greina. Bændurnir vita vel að þeir verða að bera veg og vanda af ræktun landsins, versl- un sinni og menningu sveitanna. En þeim hlýtur óneitanlega að finnast það hart, að samkepnis- flokkurinn skuli ekki geta tekið að sér eitthvert svið þjóðfélagsins og unnið þar að gagni. Hagsmunir út- gerðarinnar og viðhald fiskimið- anna hefði átt að liggja þessum mönnum á hjarta. En þar er líka alt autt og dautt. Ekkert nema illindi og gremja við þá menn, sem vinna til almenningsheilla þau verk, sem einmitt samkepnispost- ularnir hefðu átt að vinna, ef þeir hefðu verið til nokkurs nýtir á sviði félagsmálanna. J. J. -----o---- B. Kr. leitar að guili. 15. B. Kr. neitar, að liaturshugur hafi ráðið því, að hann fór að skrifa níð- pésa um kaupfélögin, dylgja um að Sís hafi verið stofnað í hrekkvísum til- gangi, ekki til að annast verslun, geng- ið illa starfið, hafi óheppilega forstöðu- menn, likur til að erindrekar þess er- lendis lendi þar i illum félágsskap o. s. frv. þetta er rógur af auðvirðilegasta tægi; enda hvert orð ósannipdi. Skrýt- ið, ef stærsta verslunarfyrirtæki lands- ins liefir verið stofnað til annars en verslunar! A. m. k. mun B. Kr. og hans nótum þykja það fullmikið, að Sis kaupir inn og selur meginvörur fyrir 38—10 þús. íslendinga eða um 2/b liluta allrar þjóðarinnar. Ef Sís væri politiskur flokkur, eins og B. Kr. vill vera láta, þá er þetta verslunar- starf dálaglegt aukaverk. Hafi Birni ekki gengið til hefndar- hugur, þá hefir heimska eða öfund leitt hann út á glapstigu. Fyrri tilgátan er mildari. Hún styðst líka við þau rök, að B. Kr. sagði i vetur í þingræðu, að það væri ritstjóra Tímaritsins og lians „göfugu" kliku (þ. e. samkv. venju- legu tali B. Kr., leiðandi mönnum Sam-1 bandsins) aö kenna, að hann hröklað- ist frá bankanum. þar kom piltur upp um sig, að hann hafði bygt eftirlauna- bet! sitt 1918 á ósannindum. Hann var ekki veikur, eins og hann sagði þá, heldur hröklaðist hann sökum hug- leysis úr bankastjóraherberginu, út í biðstofuna, og svo úr bankanum. 16. B. Kr. segist aldrei hafa talið sig „bændavin". Var liann þá ekki „bænda- vinur“, er hann sigldi með sauði Ár- nesinga, á þeirra ábyrgð? Var tilgang- urinn aldrei sá, að gera eigendum sauðanna gagn? Eða man B. Kr. ekki nú, þegar hann gerði „hanabein" til beggja bændaflokkanna 1916, til að fá stuðning til að vera ráðherra? Eða man hann ekki skrifin í „Landinu'1 um þá „frómu" og „ráðvöndu" bændur, sem áttu að koma á þing? 17. B. Kr. neitar, að hann hafi verið tregur á að lána bændum fé úr Lands- bankanum meðan hann var banka- stjóri, og vill að eg útvegi sannanir úr bókum Landsbankans fyrir sakleysi lians. Við þetta er margt að athuga. a. B. Kr. á sjálfur að sækja sín eig- in varnarskjöl. það er ósæmileg og heimskuleg frekja, að ætla að velta því starfi yfir á andstæðing sinn. Krafa lians ber vott um fádæma heimsku, cða mentunarleysi og ósvífni á háu stigi. x b. Eg liefi spurt um á þingi í vetur% hvernig veltufé bankanna skiftist milli atvinnuvega og héraða. Stjórnin hefir lofað að svara næsta vetur. þá kemur í ljós, hvað vélbátar Gullbringusýslu hafa fengið og hvað bændur í Eyja- firði, þingeyjar-, Múla-, Skaftafells- sýslum o. s. frv. c. Til mun vera hagskýrsla um, hversu veltufé veðdeildar skiftist milli sveita og bæja. Sveitirnar munu hafa tæp 20%, kauptún rúm 80%. þó átti veðdeild að vera sérstakur „bænda- banki“. d. B. Kr. hélt fram í þingræðu i vet- ur, sem eg mun bráðlega prenta kafla úr liér i blaðinu, að bændur þyrftu ekki veltufé að láni. það væri sjávar- útvegurinn og kaupmannaverslunin, sem liefðu þess þörf. Landbúnaðurinn hefði í sjálfum sér sitt veltufé. Að sjálfsögðu hefir hann fylgt þessari skoðun meðan liann var bankastjóri. e. í pésa B. Iír. kemur þrásinnis fram, að höf. álítur lán þau, sem kaup- félögin nú hafa, ekki vel trygð fyrir lánsstofnanir,' þótt samábyrgð sé. Að sjálfsögðu hlaut hann þá að vilja hlifa stofnun þeirri, er hann stýrði, við slíku liættuspili. Enda mun nálega ekkert kaupfélag hafa fengið veltufé úr höndum B. Iír. f. í riti um Sláturfélag Suðurlands eftir Björn í Grafarholti, er sögð rauna- saga þess félags, hve skammarlega tregir bankarnir, og lika Landsbank- inn, einmitt í blómatið B. Kr., voru að lána því stóra, ríka og gagnlega félagi nauðsynlegt veltufé. Með ógurlega margföldum tryggingum særði félagið út smáupphæðir. Og fyrst bankamir þorðu ekki að lána slíku félagi, nálega öllum bændum á Suðurlandi, smáupp- hæð, og hafa kjötið sem baktryggingu, þá er ekki von að einstökum bændum yrði vel til um veltuíé, allra helst þar sem bankastjórinn vissi, að bændurn- ir höfðu nægilegt fjármagn í sjálfum sér. g. Til samanburðar væri fróðlegt að vita, hve mikið B. Kr. hefir á sinum blómaárum lánað Páli í Kaupangi og Ólafi G. Eyjólfssyni til kaupmensku og með hvaða tryggingum. Kunnugir sögðu, að þeir hefðu fengið 100 þús. í einu til að stofna heildsölu þá hina írægu, sem þeir áttu líka i Sig. Run- ólfsson í Borgarnesi, Guðm. í Heklu og Helgi, forstjóri Ingólfs á Stokkseyri. h. Sú saga gekk, sem dæmi um lán- veitingar B. Kr„ að einn helsti mat- vælakaupm. í Rvík hefði komið í bank- ann um það leyti, sem „Landið“ var stofnað, og viljað selja 20 þús. kr. vix- il. B. Kr. er tregur. þá gengur kaupm. fram að borðinu, slær á það með hnef- anum og segir með þjósti: „það er hart að fá ekki slíkt smáræði, þegar maður er. búinn að reita sig inn að skyrtunni i þetta helv. blað“. þá blíðk- aðist bankastjórinn. þó að B. Kr. af- neiti, eða sé búinn að gleyma þessu at- viki, þá var almannarómurinn svona. þessu trúðu vinir og andstæðingar. Hafi almannarómurinn haft B. Kr. al- gerlega fyrir rangri sök, þá hefir hann verið merkilega óheppinn. Frh. J. J. ----o—-- Kvíttun. Mbl. og kaupmannastéttin hér á landi hefir um mörg undanfarin ár borið kviðboga fyrir hag samvinnu- bændanna. Kaupmannaliðið hefir þrá- sinnis látið í ljósi sterkan efa um það, hvort eg fylgdi bændum að málum. þeim hefir þótt miklu sennilegra, að eg sæti í raun og veru á svikráðum við samherja mína i samvinnuflokknum, sem eru lapgflestir bændur, og að eg i þess stað fylgdi bæjarmönnum að málum, og þá væntanlega móti hags- munum sveitanna. Eg hefi látið þennan orðróm af- skiftalausan, enda ekki haft ástæðu til annars. þeir sem áttu að tortryggja mig, hafa sýnilega ekki talið sig hafa ástæðu til þess. Blað það, sem eg hefi nú skrifað í nokkur hundruð greinar siðan 1917, er nú viðlesnasta og áhrifa- mesta varnarblað sveitamanna, sem gefið liefir verið út á íslensku. Fram- sóknarflokkurirfn, sem eg hefi unnið með að landsmálum síðan bænda- hreyfingin hófst 1916, hefir altaf verið að vaxa og styrkjast. Aldrei fyr hafa bændur á íslandi staðið jafnfast sam- an í landsmálum, eins og siðan Fram- sóknarflokkurinn tók að starfa. Og að því er snertir hræðslu bænda við mig, sýnist hún í minna lagi. Aldrei hafa andstæðingar bændastéttarinnar lagt eins mikla vinnu í að rógbera nokk- urn frambjóðanda til þings, eins og mig við landkjörið í fyrra. Fjöldi blaða, mörg hundruð verslunarholur, og fjöldi sérstakra leigulygara (t. d. gamli ,,Valur“) lögðu saman í róg- burðarherferðina. Og hver varð svo árangurinn? Ekki annar en sá, að eg var kjörinn til þings í 8 ár með fleiri atkvæðum bænda en nokkur annar ís- Frh. & 4. sí9m.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.