Tíminn - 29.09.1923, Blaðsíða 3

Tíminn - 29.09.1923, Blaðsíða 3
T 1 M I N N 129 Reiðtýgi, hnakkar (frá 40 kr.), söðlar, aktýgi (og alt tilh.), hnakk- og söðulvirki (járnuð og ójárnuð), beislisstengur (járn, stál og nýsilfur), taumalásar, hringjur allskonar, til söðla- og aktýgjasmíðis. Allskonar ólár, svo sem: ístaðsólar, töskuólar, svipuólar, burðarólar, íótólar, beislistaumar, höfuðleður, hesthúsmúlar, gjarðir, reiðar, axla- bönd (úr leðri), glímubelti o. fl. pverbakstöskur, handtöskur, hnakk- töskur, skólatöskur, verkfæratöskur. Seðlaveski fleiri teg., mjög ódýr, merkjageymar. Leður fl. teg., svo sem: gult söðlaleður, svart aktýgja- leður, sólaleður (danskir kjarnar), vatnsleður (danskt), sáuðskinn fleiri teg., svínaskinn, fordekkleður, þunt leður (með svínleðursgerð), litskinn (Saffian), leðurlíking (bíladúkur) mjög góð tegund, bókbandsskinn fl. teg. Plyds: grænt, rautt, brúnt, mislitt, miklu úr að velja og mjög cdýrt, bindigarn 2 teg. (sóffaf j aðrir og möbluborði væntanlegt mjög bráðlega), stopp (Blaar) og „Krölhaar“, Iíessian fl. teg., dýnustrigi, tjaldastrigi, óbleyjað léreft, íborinn dúkur mjög sterkur, einnig dúka- áburður (Bonevax), vélreimar (drifreimar), vélreimaleður (maskínu- teygt). Ennfremur: Keyri, mikið úrval og ódýrt, silfurbúnar svipur fleiri teg., rósettur á beisli. Naglamaskínur o. fl. Aðgerðir fljótt og vel af hendi leystar. HP8T" Sérlega vandaðir erfiðisvagnar ásamt aktýgjum seljast mjög ódýrt. NB. Vagnarnir eru til sýnis hjá hr. kaupmanni Ámunda Árnasyni. Pantanir afgreiddar fljótt og nákvæmlega um land alt. Sími 646, Söölasmíöabúðin Sleipnir, Símn.: „Sleipnir£í (flutt á Laugaveg 74). lliikiÉiélagiiliiiikinar. í>að er ekkert smáræði, sem Bókmentafélagið gefur félögum sínum í ár, og gott er mest af því. Er best að byrja á því, sem best er, Fornbréfasafninu. Nú kemur fyrsta hefti af tólfta bindi þessa mikla verks, og nær til 1545. I því eru mörg stórmerkileg skjöl, sem öllum fræðimönnum á landi hér má vera gleði að fá, en gott væri, ef meira væri hraðað útgáfunni, og bráðnausynleg’t er að fá registur við ellefta bindið. Fombréfasafnið verður að sitja í fyrirrúmi fyrir öllu öðru, sem félagið gefur út. í því eru nærri því allar frumheim- ildir fyrir sögu þjóðarinnar á mið- öldunum. Og sannarlega ætti oss íslendingum, söguþjóðinni, að vera þetta rit kærara en nokkuð annað. Eins og menn vita, hóf Jón Sigurðsson útgáfu Fornbréfasafns- ins og gaf út fyrsta bindið. Öll hin bindin hefir Dr. Jón þorkelsson gefið út. Er óhætt að fullyrða, að enginn núlifandi maður hefir unn- ið sögu vorri og bókmentum meira gagn en hann, þó ekki hafi hann enn hlotið aðra opinbera viður- kenningu en að vera kjörinn heið- ursfélagi Bókmentafélagsins. þá er annað hefti af Annálun- um (1400—1800). Er í þessu hefti hluti af Skarðsárannál (til 1605). Er útgáfa annálanna hið mesta þarfaverk. Hannes þorsteinsson býr þá undir prentun með allri sinni alkunnu nákvæmni og vand- virkni. pá er lokaheftið af fjórða bindi af Lýsingu íslands, eftir porvald Thoroddsen, og annað hefti af Mið- aldakvæðunum. Er ekkert nema gott um þær bækur að segja, en þess vildi eg óska, að meira yrði hraðað útgáfu Fornbréfasafnsins og Annálanna, en kvæðasafnið heldur látið sitja á hakanum. Skírnir er næsta fjölbreyttur að efni. Er þar fyrst æfisaga Magn- úsar landshöfðingja eftir forseta félagsins. Var það ekki of snemma að þess manns var minst. Jón Ófeigsson skrifar um stofnun gagnfræðaskóla í Reykjavík. Munu tillögur hans vafalaust verða deiluefni á sínum tíma, en varla verður neitt gert í því máli að svo stöddu. Tryggvi pórhallsson skrifar um Brand biskup Jónsson. Er það góð ritgerð, sem sýnir ljóst hin miklu áhrif Brands á kirkjupólitík ís- hefðu þeir menn sýnt við að bæta fiskverslunina, sem frakkastir hefðu verið að hleypa inn víninu. Ræðumaður taldi sig hafa gert ráð fyrir, að þegar búið var að hleypa léttu vínunum inn í landið, þá væri andbanningum fullnægt. þeir myndu ekki kæra sig um að hlífa drykkjuskap á almannafæri, og smyglurum. En sú hefði orðið raunin á. Alt Mbl.liðið í Ed. hefði gengið á móti frv., sem krepti að opinberri ofdrykkju og smygli. Væri þjóðarsmán að slíku fram- ferði. pá höfðu Framsóknarmenn beitt sér fyrir og komið í gegn litlum styrk til að koma í verk útgáfu ódýrra og góðra fræðibóka, að til- lögu Sig. Nordal. Ennfremur beitt sér fyrir að koma upp hússtjórn- arskólanum á Staðarfelli, þar sem alt væri við hendina, jörðin, húsið og sjóður til að reka skóla í litl- um stíl. Mbl.menn settu sig þar í þvera götu. Sömuleiðis móti fríðun pingvalla, og tókst þeim J. þorl. og M. G. að kæfa það mál í nefnd. pá kom Framsókn í gegn litlum styrk til almenningsbíla á Suður- landi. Hefir það lækkað fargjöldin ,til stórra muna, og sparað bændum stórfé. pá hafði frummælandi og annar Framsóknarmaður borið fram frv. um laxaklak. Eftir því var auðveldara að efna til klakfé- laga, og gert ráð fyrir styrk úr landssjóði við framlög bænda. Væri þessu máli iiú skotið til allra sýslunefnda. pá hefði tekist að lands. pó mun of mikið gert úr ættjarðarást Brands og samherja hans. Kaþólska kirkjan á miðöld- unum var í eðli sínu alþjóðleg (international) stofnun, en ekki þjóðleg, og svo litu flestir höfð- ingjar hennar á. þess má líka geta, að Stuxdunga er vinveitt Bi'andi um skör fram. Árni Pálsson skrifar um faðei’ni Sveri'is konungs. Færir hann mikl- ar líkur til þess, að Svei'rír hafi ekki vei'ið sonur Sigufðar kon- ungs og að honurn hafi sjálfum verið það Ijóst, að hann var ekki konuixgborinn. Greinin er ágætlega skrifuð, og hefir inni að halda margar skarplegar athuganir, svo erfitt er að verða höfundinum ósammála. þá er aldarminning Halldórs Friðrikssonar eftir dóttur hans. Grein þessi er þó í rauninni hvorki aldai'minning né æfisaga, heldur varnarritgerð gegn ummælum þorv. Thoroddsens um Halldór. Minningabók þorvaldar hefir að makleg’leikum oi'ðið ein hin óvin- sælasta bók, sem út hefir komið á íslensku á síöari tímurn. Ái'ásir hans á Halldór voru algerlega óréttmætar, og var því von, að ætt- ingjunum sárnaði og að grein þessi kæmi fi'am. Annai's eiga þesskonar varnaxritgerðir ekki heima í Skími; þær verða að koma í dagblöðunum, eða öllu heldur sem sjálfstæðar bækur. Greinin er vel skrifuð og fylgj a henni vottoi’ð eða ummæli ýmsra mei’kra manna um H. Fi’iðriksson. þá er fróðleg grein um Pasteur eftir Stefán Jónsson lækni; má vafalaust telja hana góðan feng, þótt hún auðvitað hafi ekki vís- indalegt gildi. Einar Magnússon skrifar um Aþenuborg, góða gi’ein og skemtilega. Bjarni Jónsson sendii- ættarnöfnunum kveðju sína. Er þar illa farið með gott mál. Ættaifiöfnin eru að mínu áliti ein af höfuðskömmum vorra tíma, en grein Bjarna er illa skrifuð, full af rembingi og rosta og er síst gagn- leg fyrir góðan málsstað. þ. Bjamason skrifar langa grein um Diocletian keisara. Er það vanalegur „Lexikons“ fróðleikur, sem ekkert erindi átti í Skími. þá eru ýmsar smágreinar og rit- dómar, og svo loks skýrslur og reikningar Bókmentafél. 1922. Á kápu og titilblaði eru afleitar prentvillur, „gélags“ fyrir „fé- lags“, og „Rekjavík“ fyrir „Reykja vík“. Er leiðinlegt að sjá það á stytta sveitfestistímann úr 10 í 4 ár. þyrfti að stytta enn meir, nið- ui í tvö ár. þetta væri óhjákvæmi- leg vörn sveitanna. þær gætu ekki sætt sig við að ala upp mikið af starfslýð hinna vaxandi bæja, en fá svo heim þá veiku og lasburða, þegar búið væri að slíta þeim út. Mbl.menn í Nd. ættu sök á, að ekki varð styttur tíminn í 3 ár. þá reyndu allir Framsóknarmenn í Ed. að knýja fram lægri vexti fyrir landbúnaðinn en hin áhættumiklu fyrirtæki kauptúnanna. Áhættan væri meiri í bæjunum og þess vegna yrðu vextir þeirra áð vera hærrí. En móti þessu hefðu J. M. B. Kr. og alt þeirra lið reist sig eftir megni, en málið þó komist til Nd. í limlestri mynd. En þetta væri rétt mál, sem ekki yrði á móti stað- ið til lengdar. þá hafði ræðumaðui' flutt fi’v. um fasta nefnd, skipaða af atvinnuvegunum, til að hafa yfirumsjón með bönkum og spari- sjóðum. Skyldu tveir vera fyrir sveitirnar og tveir fyrir bæina. Til- gangurinn að tryggja sveitunum helmingsráð yfir veltufé bankanna og snúa straumnum að nokkru leyti þannig, að fé yrði varið til ræktunar og nýbýla, engu síður en útgerðar. Móti þessu unnu allir Mbl.menn af alefli. þá mintist ræðumaður á, að blöðum kaupmanna og kosninga- smölum yrði oft skrafdrjúgt um að hann ynni á móti hagsmunum bænda, en fyrir verkamenn í bæj- um. En engar sannanir hefðu ver•• sjálfu tímariti Bókmentafélagsins. þegar eg hafði lesið Skírni, kom mér í hug: Er þessi árgangur virkilega samboðinn Bókmentafé- laginu ? Eg er ekki viss um, að svo sé. þó <að í honum séu ýmsar góðar greinar, eins og eg hefi bent á, þá er það ekki nóg. Vér verðum að gera miklu meiri kröfur til Skírn- is, en annara tímarita. Og fyrst og fremst verður hann að flytja rit- gerðir um íslensk fræði. Sögu Is- lands, tungu, bókmentir og nátt- úruvísipdi, en alls ekki um útlend efni, nema sérstakar ástæður liggi til þess (svo sem aldarminning Pasteurs og greinin um Aþenu- borg, hinn fornhelga höfuðstað menningarinnar). Greinar um ÚL lenda sagnfræði eiga ekki að koma í Skími. þær verða ekki nema út- þynning af erlendum vísindaritum, og flestir, sem áhuga hafa á sögu annara landa, geta lesið miklu bet- ur um þau efni á öðrum málum.*) Hér er þó auðvitað ekki átt við sögu Norðurlanda í fornöld. Hún verður að telj ast til íslenskrar bók- mentasögu. þá ættu alls ekki að birtast í Skírni svör gegn ritdóm- um eða skammagreinum í öðrum tímaritum. þess háttar skrif eiga heima í dagblöðunum. Ritdómar Skírnis eiga að vera hæstaréttardómar í íslenskum bók- ") Hinsvegar er bráðnauðsynlegt að skrifa almenna veraldarsögu á ís- lensku. Mannkynssaga Páls Melsteðs er úrelt og auk þess uppseld og ófáan- leg. Vonandi veitir Alþingi bráðlega styrk til þessa verks. ið færðar fram, og meðferð mál- anna á þingi benti í alt aðra átt. Rétt væri það að vísu, að hann hefði eitt sinn eflt verkamenn í Rvík til kosninga. Er þeir kusu Jörund Brynjólfsson 1916, höfðu þeir J. J„ B. Kr„ ólafur Eyjólfs- son og Páll í Kaupangi staðið hlið við hlið og veitt verkamönnum þann liðsauka, sem þurfti til að fella Zimsen borgarstjóra. Taldi ræðumaður rétt að láta þá þrjá sj álf stæðiskaupmenn, sem þar voru nefndir, sæta sömu ábyrgð og samvinnumann, ef um ábyrgð væri að ræða. Að síöustu las ræðumaður upp úr Tímanum gi ein þá, þar sein hann hafði nýverið lýst því yfir, að samvinnuflokkui inn ynni með verkamönnum eins og hverjum öðr um flokki að gagnlegum umbótum. En hvenær sem verkamenn ætluðu að framkvæma hugsjón sameign- arríkisins, yrði um einhuga mót- stöðu að ræða frá samvinnumönn- um. Enginn af Mbl.mönnum hreyfði síðar á fundinum nokkrum andmælum gegn þessum kafla ræð- unnar. Að því búnu vék frummælandi að fjármálunum. Skuldir landsins alls hefðu í vetur verið a. m. k. um 60 miljónir út á við. þar af skuldaði verslunar- og útgerðarstéttin alt að 40 miljónir, en landið og Reykja- víkurbær (með landsábyrgð) um eða yfir 20 miljónir. Af verslunar- skuldunum mundi Rvík eiga um 85%. — Blöð kaupmanna og smal- ar hefðu mikið geipað um skuldir mentum, og eg vildi óska þess, að hann flytti fleiri ritdóma en hann hefir gert. þeir geta verið og eiga að vera stuttir (þannig er ritdóm- ur J. Jóhannssonar um málfræði Valtýs óþarflega langur). i\itdóm- ar geta gert mikið gagn, þó stutt- ir séu, ef þeir eru skýrir og vel skrifaðir. þá vildi eg óska, að í hverjum ár- gangi Skírnis kæmu fáein ný kvæði. þó að nú ríki leirburðaröld á landi hér, þá mundi ritstjórinn þó vafalaust geta fengið árlega þrjú eða fjögur kvæði, sem þjóðin hefði gagn og gaman af að lesa. . Ritstjóri Skírnis er einn af rit- færustu mönnum ^andsins. Eg vildi óska, að hann skrifaði meira sjálf- ur en hann hefir gert síðan hann tók við ritstjórninni. það mundi áreiðanlega verða vel metið af les- endum Skírnis. Bókmentavinur. -----o---- Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá. Magnús Guðmundsson hefir nú um nokkra hríð staðið fyrir útgáfu kosningapésa síns af hálfu Morgunblaðsins. Ávextirnir ættu að fara að koma í ljós. Sjálf- ur mun hann hafa rekið sig á nokkra, en ritstjórí Tímans getur sagt frá öðrum, sem hann varð var við í sinni síðustu ferð. Norður í Strandasýslu hafði kosningablað- inu verið stráð vandlega meðal bænda. Einhverra ástæða vegna hafði það verið álitið sérstaklega nauðsynlegt. Öllum bændum, sem bænda og kaupfélaganna. 1 hitti- fyrra hefði verið sagt af þessu fólki, að Sambandið skuldaði 5 miljónir erlendis, og ætlaði að biðja um landsábyrgð. En þetta hefði alt verið tómur skáldskapur. Sambandið hefði ekki þurft neinn- ar ábyrgðar. En togarafélögin hefðu komið bónarferð til þings- ins, beðið um ábyrgð og fengið hana. Sama væri hlutfallið enn. Sam- bandið og kaupfélögin hefðu verið rægð látlaust í vetur fyrir skuld- ir. En þá skuldaði Sambandið er- lendis aðeins hálfa miljón, og kaup- ir þó inn vörur handa tveim fimtu hlutum þjóðarinnar. Auk þess hefðu kaupfélögin árlega getað selt bankanum erlenda mynt, og aldrei þurft „yfirfærslur“. Hingað til hefðu kaupmenn og þeirra lið látið gjalla hátt um hættuna af skuldum og samábyrgð samvinnu- bændanna. En samkepnismenn hefðu enn ekkert liðið vegna sam- ábyrgðar kaupfélaganna. Aftur væru samvinnumennirnir, sem hefðu varist skuldum, með spar- semi og fyrirhyggju, nú fyrir longu byrjaðir að líða stórtjón vegna skulda og eyðslu samkepnis- manna. Sveitamenn fengju að vita af vöruhækkuninni, sem stafaði af falli krónunnar. þeir fengju að vita af sveitarþyngslunum, sem hlytu að aukast við hallærið í bæjunum, sem væri afleiðing und- angenginnai’ óhófseyðslu. Að lok- um fengju samvinnubændurnir að Tr. þ. átti tal við, kom saman um að það hefði mjög bætt kosninga- horfurnar fyrir honum. „þær eru svo hóflausar öfgamar sem þar eru fluttar, að þær opna augu manna fyrir hinu rétta. Við skilj- um hugsunina sem liggur á bak við“, sögðu bændur. — I Dala- sýslu var og mjög mikið um pésa þennan. Umtalið um hann var svo óvirðulegt, að ekki er hafandi eft- ir. Og einhver þótti jafnvel vita til, að Bjarni frá Vogi hefði ver- ið gramur yfir að hafa fengið það- an liðsyrði. — Ekki tók betra við þá er kom suður 1 Borgarfjörð. Kunnugt er, að einstaka menn þar um slóðir höfðu hug á að styrkja blað og M. G. vildi fá þá til að styrkja þetta kosningablað sitt. Ritstjóri Tímans heyrði þau orð eftir einum þessara manna, að blað M. G. væri versta skammablað sem gefið hefði verið út lengi á Is- landi. Plann átti tal við annan þess- ara manna, mætan bónda: „það fer ekki frá mér einn eyrir til að styrkja þennan óþverra“ (þ. e. blað M. G.), sagði hann, og fleiri þung orð fylgdu. — Loks átti rit- stjóri Tímans símtal við mætasta samvinnumann Skagfirðinga í fyrradag. „það er alveg vafalaust", sagði hann, „að blað M. G. hefir stórkostlega spilt fyrir kosningu hans“. — Miklu víðar að hafa bor- ist samskonar fréttir. Væri ósk- andi, góðra málefna vegna, að M. G. yrði sem lotuiengstur við út- gáfuna. En því miður er hætt við að Reykjavíkurkaupmennirnir gef- ist fljótt upp við að borga brús- ann. Ætli þeir eigi ekki nóg með Morgunblaðið ? Borgarnessferðirnar. Á öllum tímum árs er mikil umferð um Borgarnes. Héraðið mikið sem að liggur og langferðamenn margir jafnan bæði norðan og vestan. Póstskipið nú miklu betra en áður. En á eitt atriði mætti benda, sem veldur óþægindum og ekkert kost- ar að bæta úr. Burtfarartími póst- skipsins úr Reykjavík er ávalt aug- lýstur degi fyrir. En það kemur sjaldnast fyrir í Borgarnesi. Oft vita væntanlegir farþegar það ekki fyr en skipið blæs, hvenær það muni fara. þetta er oft til mikilla óþæginda fyrir farþega og aðra, sem nota þurfa skipið. Fyrir munn margra mun mega beina því til skipsútgerðarinnar að laga þetta. það virðist vera svo útlátalítið. ----------------o---- borga háa vexti fyrir óhöpp spekú- lantanna, og seinast en ekki síst væru verklegar framkvæmdii' sýni- lega stöðvaðar að mestu um mörg ár, vegna skuldasúpunnar. þá kæmu skuldir landssjóðs. I tíð J. M. og S. E. hefðu verið tekn- ar um 10 miljónir að láni í Dan- mörku. því miður hefði mikið af því fé orðið að eyðslueyri á góðu árunum. Síðan hefði M. G. og J. M. tekið 10 miljónir í Englandi, og sett tolltekjurnar sem tryggingu. 1 stríðsbyrjun hefði landssjóður verið nálega skuldlaus við útlönd, að frátöldum smálánum til sím- anna. Nú færu um 2 miljónir af tekjum landsins í skuldir til út- landa. En nálega alt hitt, sem 'landssjóður fengi í tekjur, gengi í starfsmannalaun og eftirlaun. Eini vegurinn til að rétta við fjárhag landssjóðs, væri að koma nýju skipulagi á alt stai’fsmannahaldið, þannig, að unt yrði að fækka starfsmönnum alt að því um helming. Ef spurt væri um orsakir þess- arar fjárhagslegu niðurlægingar, væri því fljótsvarað. Launalögin 1919 hefðu verið knúin fram með verkfallshótun frá hálfu starfs- mannanna. Umbót á launum hefði verið óumflýjanleg. En henni sam- fara hefði þurft að koma afannik- il embættasamsteypa. það hefði þingið vanrækt, líklega af því, að svo margir starfsmenn landsins áttu þar æti. Launalögin væru fyrsti þátturinn. Síðan hefðu kom-

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.