Tíminn - 10.11.1923, Síða 2

150
T I M I N N
HAVNEMÖLLEN
Kaupmannahðfn
n«©lir með sínu alviðurkenda rúgmjö 1 i ofe nveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S. X. S. slciftir ©in.g-öin.g-u. -við okkur.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Kennaraskólinn.
Eg vil vekja eftirtekt þeirra,
sem ætla sér að sækja um inn-
göngu 1 1. bekk kennaraskólans í
haust, á auglýsingu um inntöku-
skiiyrði í hann, er stendur í 43. tbl.
Lögbirtingablaðsins þ. á. — það
hefir lengi staðið til að lengja
námstímann í þeim skóla. Menta-
málanefndin samdi í hittifyrra
frumvarp til nýrra laga um hann,
og gerði þar ráð fyrir mkiilli leng-
ingu námstímans og viðbót náms-
greina, en tvísýnt er, að það frum-
varp verði lögtekið að sinni, því að
það mundi auka nokkru á útgjöld
ríkisins, og þau þykja flestum full-
mikil um þessar mundir. Til þess
að ekki standi þó alt við sama í
þessu efni, er í ráði að fara þess
á leit á næsta þingi, að námstími
skólans verði lengdur um einn
mánuð á ári og verði 1. okt. til 30.
apríl; það eykur ekki kostnað rík-
isins svo að neinu nemi; og auka
þá um leið kröfurnar um undir-
9
búning undir skólann. Hvort sem
tillagan um lengingu námstímans
nær fram að ganga eða ekki, þá er
það þegar fastráðið, að heimta
meira til inntökuprófs í 1. bekk
skólans en gert hefir verið í reglu-
gerð þeirri, er nú gildir, þegar við
upphaf næsta skólaárs. Með því má
auka námið í skólanum að nokkru
og bæta í tölu námsgreina enskri
tungu, sem margur hefir saknað.
þeir sem ætla sér í skólann, þurfa
að fá vitneskju um þessa breytingu
nú þegar, til þess að þeir geti not-
að tómstundir sínar í vetur til
undirbúnings. í því skyni eru inn-
tökuskilyrðin, sem heimtuð verða
að hausti, auglýst nú í Lögbirtinga-
blaðinu. Viðbótin við þau, sem
verið hafa, er miðuð við það, að
námfúsir, velgefnir þroskaðir ung-
lingar, sein fengið hafa góða
barnaskólamentun, geti fullnægt
þeim án þess að kaupa sér dýra
kenslu, ef þeir nota vel tómstund-
ir sínar íram til 18 ára aldurs eða
tvítugs. Kröfurnar eru því aukn-
ar í þeim greinum, þar sem til eru
góðar kenslubækur íslenskar, sem
engin frágangssök er að læra sæmi-
lega tilsagnarlítið, og í dönsku, þar
sem til eru lestrarbækur með til-
svarandi orðaþýðingu á íslensku.
Auk þess er það heimtað, sem ekki
ætti að þurfa að minna neinn ung-
ling á, sem mannræna er í og yiH
ganga í. kennaraskóla, að kunna
nokkur deili á íslendingasögum, ís-
lenskum skáldum og náttúrunni í
Davið Dstlund
svarar fyrir sig.
----- Niðurl.
því miður gafst mér ekki tóm til
þess að svara G. E. rækilega, áður
en eg fór frá Reykjavík 25. okt.
Eg kom sé með Gullfossi hinn 24.
okt., og viðstaðan var mjög stutt.
þó sýndi eg í stuttri grein fram á,
hvað það var, sem olli þeim ósköp-
um, sem lesendur Morgunblaðsins
þekkja af greinum G. E. í blöðun-
um milli 16.—25. okt., og býst eg
við, að hver hugsandi lesari skilji
aðalmálið af því, sem eg reit er eg
var að fara.
En viðstaðan á Austf jörðum hef-
ir leyft mér að athuga greinar G.
E. ofurlítið betur.
Stóryrði G. E. er varla ómaksins
vert að eltast við. Eit-t þeirra verð
eg þó að fara nokkrum orðum um
og vísa því heim til G. E. sjálfs.
það er orðið „bluff“, sem hann
notar oft og virðist vera fjarska
hreykinn af, að hafa grafið upp úr
enskuþekkirigu sinni.
þær fréttir, sem eg hefi fært
mönnum um nýja markaðsmögu-
leika, — möguleika sem eg hefi
beðið menn að kynna sér, — þetta
á að vera „bluff“ til að „ginna“
menn til þess að „sparka“ í Spán-
verjann, til þess nú þegar að „segja
upp Spánarsamningnum“ o. s. frv.
En alt þetta skvaldur er „bluff“
átthögum sínum. Hvar sem er á
landinu hlýtur að vera svo hægt
að fá að sjá Lögbirtingablaðið, að
eg vænti þess, að allir, sem þess
þurfa, geti lesið þar auglýsinguna
um inntökuskilyrðin.
Magnús Helgason.
---o---
Ame ríkuferðir.
Herra ritstjóri!
Til viðbótar hinum mörgu grein-
um, sem eg hefi skrifað viðvíkj-
andi pappírstilraunum þeim, sem
gerðar eru vestra, til þess að ginna
íslenskt bændafólk vestur til Kan-
ada, langar mig að bæta nokkrum
orðum. Skal þess fyrst getið, að þ.
27. sept. þ. á. höfðu komið 63
greinar í Lögbergi, meira og minna
litaðar, til þess að beina hugum
íslenskra bænda til Kanada. Sumar
þessar greinar eru margirdálkarog
eru eins og kunnugt er birtar í
stærsta (en elcki besta) blaðinu,
sem gefið er út á íslensku. Er ekki
enn fyrirsjáanlegt, að endir muni
á verða. Mikils þykir þeim við
þurfa, Vestanmönnum.
Verður nú breytt um aðferð?
þessi smáklausa í Lögbergi bendir
á það:
„Umboðsmaður innflutningamála í
Winnipeg, Mr. Thos. Gelly, hefir mælst
til þess við ritstjóra Lögbergs, að hann
setti fyrirspurn í blaðið til allra vestur-
íslenskra bænda, um það, hvort þeir
vildu taka í vinnu islenslta menn og
konur á næsta sumri, sem kynnu að
flytjast vestur".
Vonandi verða íslenskir bændur
og búaliðar jafn „þéttir á velli og
þéttir í lund“ og fyr.
í sama blaði, eða næsta blaði á
undan, eru þessar klausur:
„Félög trésmiða í Canada lýstu ný-
lega yfir því á fundi, sem haldinn var
í Toronto, að -þau væru því gersam-
lega mótfallin, að gerðar voru nokkr-
ar frekar tilraunir til þess að fá fólk
inn í landið, meðan fjöldi manna gengi
hér um atvinnulausir".
„Fimtíu breskir menn, er hingað
komu i þeim tilgangi að stunda upp-
skeru og þreskingarvinnu, hafa nú
verið sendir heim aftur. Er því borið
við. að menn þessir hafi reynst með
öllu óhæfir til slíkra starfa".
þær þurfa engra skýringa við.
Fyrri klausan er enn ein sönnun
þess, að í kanadiskum bæjum er
nógur vinnukraftur til þess að
rækta upp „undralandið". En
Kanadamenn sjálfir vita um hvað
er að ræða og því verður að fara
hjá G. E.! Eg sagði honum greini-
lega frá því, er hann heimsótti mig
9. okt., að eg vildi einmitt ekki að
samningnum við Spánverja væri
sagt upp, fyr en því væri óhætt,
eða þegar góðir markaðir væru
fengnir. Og það sama sagði eg í
Tímanum 13. okt. Vilji G. E. neita,
að hann hefði heyrt mig segja
þetta við sig, sem eg þó sagði hon-
um, þá á hann samt ekki hægt með
að segja, að hann vissi ekki um
grein mína í Tímanum, því hann
vitnar í greinina „Stórtíðindi“ í því
blaði, og í þeirri grein segir rit-
stjórinn frá því, að nákvæm frá-
sögn frá mér komi um málið í Tím-
anum þann 13. okt. Hann hefir því
lesið Tímann 13. okt., er hann reit
alt sitt „bluff “ í Morgunblaðinu 16.
og 18. okt. þegar hann skrifar
ákærur sínar um að eg vilji þegar
láta segja upp Spánarsamningnum
vegna fisksölufréttanna, þá veit
hann, að sú ákæra er ósönn. En
samt kemur hann með hana! þetta
er sannkallað „bluff“, G. E.
Enn er meira, sem vitnar á móti
G. E. það er skýrt frá því í Templ-
ar, sem mér skilst að G. E. lesi, að
eg þegar í vor á fundinum 10. maí
tók mjög ákveðna afstöðu til þessa
máls, þar sem eg sterklega réði frá
því að segja samningnum upp áður
en reynsla væri fengin fyrir því, að
hægt sé að selja fiskinn haganlega
í öðrum löndum en Spáni.
í útlendingana. Og þunt er nú orð-
ið blóð Bretans.
1 Noregi eru vesturfarir nú orðn-
ar faraldur. Er straumurinn aðal-
lega þaðan til Bandaríkjanna þrátt
fyrir öfluga þjóðernishreyfingu er
eins og ekkert ætli að geta stöðvað
þann straum í bili.
Hvað gæti þá eigi hugsast að
komið gæti fyrir hér norður á ís-
landi, tæki kanadiska stjórnin það
ráð að veita ívilnanir um fargjöld
héðan, þar sem alt þjóðlegt er nú
í dvala?
Enn finst mér því þörf á að
haldi máli þessu vakandi, svo eigi
verði hægt að segja, að yfir þessa
hættu hafi sést.
Að síðustu vil eg geta þess, að í
norsku landsmálablöðunum úir nú
og grúir af greinum um mál, sem
hér þarf og að ræða enn frekar en
gert hefir verið: Hvað gera má til
þess að auka vellíðan fólks í sveit-
um, auka jarðrækt, nýbýli, og
hvað stjórn og þing geta gert þess-
um málum viðvíkjandi.
Skýt eg því til Tímans og allra
góðra drengja að hafa á sér and-
vara og vera reiðubúnir til varnar,
verði gerðar enn alvarlegri tilraun-
ir til mannaveiða hér á Fróni.
Ekki hefir enn riðlast fylking ís-
lenskra búandmanna.
Standi sú fylking þétt fyrir á
næstu mánuðum, mun eigi Islandi
blæða eins og Noregi nú.
„Ekki veldur sá er varir“.
Rvik 6. nóv. 1922.
A. Th.
---o----
Athugasemd.
Út af skrifum þeim, sem í sum-
ar fóru milli ritstj. „Bjarma“ og
Har. próf. Níelssonar, í Tímanum,
vildi eg biðja yður, herra ritstjóri,
um rúm í blaði yðar fyrir eftirfar-
andi athugasemd:
í útdrætti úr bréfi frá presti ut-
an af landi, sem próf. H. N. tilfær-
ir í grein sinni í 28. tbl. Tímans,
Með þetta fyrir augum, með
greinilegri frásögn í Tímanum og
með skýrri frásögn sjálfs mín við
sig, hamrar G. E. samt fram í
Morgunblaðinu 18. okt., að eg rói
að því, að menn „kasti frá sér“
„sínum besta markaði“!
þetta er „bluff“ hjá G. E., í
sannleika ógeðslegt og fífldjarft
„bluff“, þar sem almenningur gat
vitað, að ákæran var gersamlega
upp spunnin.
En G. E. er þó ekki alveg ómót-
tækilegur fyrir rökleiðslu og sann-
indi. Viti menn! þegar Pétur Hall-
dórsson í Morgunblaðinu 20. okt.
hefir lýst skrif G. E. „hrottalega
árás“ á mig (þá fjarverandi) og
sagt frá því, að eg hafi ekki viljað
„gefa tilefni“ til þess, sem G. E.
ákærir riiig fyrir, — já. þegar G.
E. fer að lesa þetta í Morgunblað-
inu, og sér, að þeir sem hafa les-
ið skrif G. E. þar, fá nú að vita hið
sanna, já, þá fellur kappinn fyrir
krafti sannleikans og fer að játa að
eg sé saklaus af þessari ákæru
hans!
1 Morgunblaðinu 24. okt. segir
G. E.:
„það er alveg rétt, að David öst-
lund hefir látið það í ljós, að hann
leggi ekki til, að þessara hluta
vegna sé Spánarsamningnum sagt
upp strax“.
Nú, einmitt það! Ef G. E. hefði
bara viljað segja þetta strax í upp-
stendur þessi klausa: „Og mest
undrar mig, að vmgir prestar, eins
og sr. F. skuli taka undir þann
þröngsýnistón, er þar kom fram“.
Orð þessi eiga víst við mig og
framkomu mína í umræðum á eft-
ir fyrirlestri síra Friðriks Friðriks-
sonar, „Kristindómurinn og aðrar
trúarstefnur", er hann hélt á.
prestastefnunni 1922. Vil eg því
svara þ§im að nokkru, af því eg
finn ekki, að eg hafi gefið tilefni
til þeirra.
Af því að bréfritarinn getur þess
jafnframt, að hann hafi ekki á
prestastefnuna komið, og því ekki
heyrt umræðurnar, virðist hann
hafa alla þekkingu sína á málinu
úr „Bjarma“. Getur það að vísu
verið gott, en ekki einhlýtt. í
„Bjarma“ er raunar getið um að
eg hafi tekið til máls í umræðun-
um, en ekkert getið um, hvað eg
hafi sagt. En síðast í greinargerð
„Bjarma“ stendur: „Auðheyrt vai'
t. d., að prestur, sem H. N. nafn-
greindi sem sinnar stefnu mann á
trúmálavikunni í vetur, telur sig
það ekki sjálfur nú, hvað sem áður
hefir verið“. (Bjarmi 1922, bls.
142). Hér mun bréfritarinn álíta að
átt sé við mig, og er það nokkur
vorkunn, því próf. Ií. N. nafngrein-
ir mig og annan prest til á trúmála-
vikunni, en af okkur tveimur var
eg aðeins viðstaddur á umræddri
prestastefnu. En hér getur ritstj.
Bjarma ekki átt við mig. Fyrst og
fremst vegna þess, að próf. H. N.
talar alls ekki um mig sem sinnar
stefnu mann, heldur í alt Öðru sam-
bandi, eins og hver og einn getur
séð, sem les trúmálavikuna (sjá
bls. 178 og 179), og í öðru lagi
vegna þess, að eg sagði ekkert á
prestastefnunni, sem gæti gefið
ritstjóranum ástæðu til að draga
þessa ályktun, og nefndi ekki próf.
H. N. eða „stefnu“ hans einu orði.
Til skýringar þessu skal eg endur-
taka hér það sem eg sagði:
„Eg þakkaði síra Friðrik Frið-
rikssyni fyrir að hafa komið með
mál þetta inn á prestastefnuna, þó
hafi langloku sinnar! þá hefði
það sennilega engin langloka orð-
ið úr því, og ærumeiðingar, tor-
trygni og fleira þess háttar spar-
ast hjá G. E.
Auk „bluffsins“ mikla tekur G.
E. sér fyrir hendur að rita um
nokkur orð er hann hefir fundið í
blaðinu Templar eftir mig, og seg-
ir: „þessi orð mega ekki standa
ómótmælt, svo fjarri öllum sanni
eru þau“. Orðin eru þessi:
„Og kjör þau, sem íslandi hafa
verið boðin frá Spáni, eftir að lög-
gjafarþing landsins hafði látið
kúgast til að veita undanþágu frá
bannlögunum .— þau kjör hafa
alls ekki verið þess virði, sem fyr-
ir þau var fórnað“.
Vér skulum athuga þetta mál
ofur lítið.
Hverju var fórnað? Bannlögum
Islands. Hverjar kröfur gerðu
Spánverjar? Hvað var sett upp
samkvæmt þeim kröfum? Stórt
landseinokunar-bákn með mörgum
ráðnum mönnum, mönnum, sem
landið sennilega er bundið við um
lengri tíma. Lagt var út í að skipa
kaupstöðum landsins að setja upp
vínsölu, eingöngu vegna þess, að
Spánverjar vildu svo vera láta!
Farið að kaupa áfengi í landinu
fyrir á að giska 2,500,000 krónur
á ári, að því er spurst hefir. I
stuttu máli sagt: þjóðin hefir eft-
nokkuð einhliða væri á því tekið,
þegar um sértrúarstefnur væri að
ræða. En eins og ástæður væru nú,
væri full örf þess, að prestastéttin
gerði sér grein fyrir, hvað væri að
gerast. Flestir prestar mundu
finna til þeirra óþæginda, sem nú
stöfuðu af því, að söfnuðirnir
vissu oft og tíðum ekki hvar prest-
ar þeirra stæðu, hvað nýrri stefn-
urnar snerti, og litu þá því stund-
um með talsverðri tortrygni, allra
helst þegar um unga eða nýja
presta væri að ræða. Eg hefði sjálf
ur orðið fyrir því að vera álitinn af
sumum að fylgja víst flestum eða
öllum hinum nýj u stefnum, og vit-
að dæmi þess, bæði hvað sjálfan
mig snerti og aðra presta, að
áheyrendur hefðu gripið eina og
eina setningu í ræðum út úr sam-
hengi, og eftir því dæmt prestinn
ýmist „rétttrúaðan“ eða „villutrú-
aimann“, eftir því sem hverjum
þóknaðist. En öllum væri ljóst,
hve slík tortrygni og tvídrægni
innan safnaðanna væri til erfiðis-
auka í starfinu. En hinsvegar væri
eðlilegt að svona væri, þar sem ekki
væri laust við, að söfnuðir landsins
væru úr vissum áttum varaðir við
yngri prestunum og þeir gerðir
tortryggilegir hvað kenningar
þeirra áhrærði. En af því mér væri
ljóst, að á þessari prestastefnu
gæti mál þetta ekki orðið rætt til
fullnustu, bæði vegna ónógs undir-
búnings, og nokkuð einhliða hefði
verið um það talað af hálfu frum-
mælanda, því fleira skifti málum
en spíritismi og guðspeki, þá vildi
eg gera það að tillögu minni, að
málið væri undirbúið til næstu
prestastefnu og þar tekið til ræki-
legrar yfirvegunar“.
Eg vona að þeir collegar mínir,
sem prestastefnuna sátu, minnist
þess, að þetta sagði eg og annað
ekki. Get eg því ekki séð, að ástæða
sé til að kalla, að þama sé tekið
undir neinn „þröngsýnistón“. Eða
er það þröngsýni að vilja ræða
ágreiningsmálin undirbúin og frá
öllum hliðum? Að öðru leyti vil eg
endurtaka það, að orð „Bjarma“,
sem eg tilfærði, geta ekki átt við
mig, en hafi það verið tilgangur-
inn, geta allir séð, hve ástæðulaus
þau eru.
Friðrik J. Rafnar.
Allar leturbreytingar gerðar af
mér. F. J. R.
----o-----
Látinn er í Kaupmannahöfn
Leonhard Tang stórkaupmaður.
Átti hann lengi verslanir á Isa-
firði, Stykkishólmi, Sandi og víðar.
ir boði Spánverjanna bundið sig
við áfengisverslunina svo hart, að
það vafalaust verður mjög erfitt
fyrir hana — enda þótt hún vilji —
að losa sig við hana síðar meir.
þetta em nú engir smámunir,
G. E.
En hvað hefir Island fengið í
staðinn? Jú, Island hefir fengið að
gera verslunarsamning við Spán,
um að mega flytja inn til Spánar,
án sérstaks tolls, fisk sinn, svo
hann seljist því verði, sem Spán-
verjum þóknist að bjóða fyrir
hann! Og þeir, sem eru fisksölu-
málinu kunnugir, segja, að ekki sé
þrautalaust að selja fiskinn. Of
mikið er í boði af honum, og svo
tregseldur er hann stundum, að —
úr 1. flokks vöru verður ekki sj ald-
an 2. og jafnvel 3. flokks vara, —
og verðið þar eftir, auðvitað!
Og svo kemur kórónan á öllu
þessu: Spánn er ófáanlegur til þess
að tx-yggja íslandi þessi kjör til
lengri tíma en — þiiggja mánaða!!
Mér er fullkunnugt um það, að
verslunarsamningurinn við Spán,
sem nýlega er gerður, er með 3 —
þriggja — mánaða uppsögn, hve
nær sem vera vill!
Ætli G. E. þyki ekki þetta dá-
samlega sterk trygging af hendi
þjóðar, sem eins er ástatt fyrir og
Spánverjum!
Setjum svo,að Spánverjum þyki
ekki, að Islendingar drekki nógu