Tíminn - 12.01.1924, Blaðsíða 2

6
T 1 M I N N
H.f. Eimskipafélag Islands.
Aðalfundur.
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélag íslands verður haldinn í
Kaupþingssalnum í húsi félagsins í Reykjavík, laugardaginn 28. júní
1924 og hefst kl. 1 e. h.
Dagskrá:
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum á liðnu
starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstandandi ári, og ástæðum
fyrir henni, og leggur fram tii úrskurðar endurskoðaða rekstrar-
reikninga tii 31. desember 1923 og efnahagsreikning með athuga-
semdum endurskoðenda, svörum stjórnarinnar og tillögum til úr-
skurðar frá endurskoðendunum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um skiftingu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í stað þeirra sem úr ganga,
samkvæmt félagslögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer, og eins vara-
endurskoðanda.
5. Tillögur tll lagabreytinga.
6. Umræður og atkvæðagroiðsla um önnur mál, sem upp kunna að
verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða. Aðgöngu-
miðar að fundinum verða afhentir hluthöfum og umboðsmönnum hlut-
hafa á skrifstofu félagsins í Reykjavík, dagana 25. og 26. júní næstk.
Menn geta fengið umboð til þess að sækja fundinn, lijá hlutafjársöfn-
urum félagsins um alt land, og afgreiðslumönnum þess, svo og á aðal-
skrifstofu félagsins í Reykjavík.
Reykjavík, 10. janúar 1924.
1 Stjórnín.
t
Síra Sipður }m»
í Flatey.
Síra Sigurður Jensson var fædd-
ur hér í bænum 15. júní 1853, son-
ur Jens Sigurðssonar rektors,
bróður Jóns forseta og Ólafar dótt-
ur Björns Gunnlaugssonar stærð-
fræðings — bróðir Björns aðjunkts
Jenssonar, Jóns yfirdómara og
þeirra mörgu systkina. Stúdent
varð hann 1873, tók embættispróf
á prestaskólanum 1876, fékk veit-
ingu fyrir Flatey 1880 og var þar
alla sína löngu prestsskapartíð, í
40 ár, til 1920, er hann sagði af
sér. Prófastur Barðstrendinga
var hann frá 1883—1902 og þing-
maður þeirra frá 1886—1907. End-
urskoðandi landsreikninganna var
hann frá 1895—1902. Má af þessu
sjá að hann var mjög riðinn við
opinber mál, enda var hann mað-
ur prýðilega vel látinn og vandað-
ur. — Kvæntur var hann frú Guð-
rúnu dóttur Sigurðar kaupmanns
Jónssonar í Flatey, systur frú
Bryndísar konu Geirs rektors, og
lifir hún mann sinn. Börn þeirra
sem lifa eru: Ilaraldur vélameist-
ari á Gullfossi, Jón rafmagnsfræð-
ingur hér í bænum, Jens gasstöðv-
ai’stjóri í Túnsbergi í Noregi, Jón
Sigurður bóndi í Flatey, Brynjólf-
ur gasstöðvarstjóri hér í bænum
oð Ólöf, ógift í heimahúsum. —
Síra Sigurður fluttist hingað til
bæjarins á síðastliðnu ári, til
Brynjólfs sonar síns, og dó á heim-
ili hans 5. þ. m.
---o----
Ostagerð.
í Önundai’firði er stofnað sam-
vinnufélag til gráðaostagerðar. Að-
albúð verður á Flateyri, og er þeg-
ar búið að reisa hús í þeim til-
gangi. þar er geymslurúm fyrir
16000 kg. af osti, og svo mikið bú-
ast önfirðingar við að geta fram-
leitt á ári innan skamms tíma.Sam-
kvæmt bundnum mjólkurloforðum
nú ætti næsta sumars framleiðsla
— en þá er ákveðið að byrja —
ekki að verða undir 10000 kg.
Fjölda útibúa er ekki búið að
Að greiða veginn.
I.
pörf á vinsamlegum umræðum.
Út af prédikun þeirri, er prent-
uð var í „Tímanum“ nokkuru fyr-
ir jólin, hefir einn af áhugasöm-
ustu prestum landsins ritað mér
allrækilegt bréf og vinsamlegt.
það snýst alt um þau kirkjumál, er
þar var vikið að. Ýmsir prestar
ganga með eitthvað svipaðar hugs-
anir, þó að þeir komi þeim ekki á
framfæri. Bréfið er vissulega þess
vert, að það komi fyrir almenn-
ings sjónir, og ýmislegt í því gef-
ur tilefni til frekari umræðna. Að
þar til fengnu leyfi prestsins, ætla
eg að birta meginatriði þess hér í
blaðinu, og læt svo þar á eftir
koma svar mitt til hans, það er eg
mundi annars hafa sent honum í
einkabréfi.
Út úr þessu gætu spunnist vin-
samlegar umræður, og þeirra er
full þörf. Á einum stað í bréfinu
kemst presturinn svo að orði:
„Fólkið þarf bara tíma til að átta
sig og prestamir að þora að tala
hver við annan um ágreiningsmál-
in. Hingað til hefir það ekki mátt
á Synodus“. — þessi orð vöktu
fyrst hjá mér löngunina til að
birta bréfið á prenti.
Eg efa ekki, að prestana langi til
að ræða vandamál sín. Og úr því að
þess er naumast kostur annarstað-
ar en í blöðunum, er eg þakklátur
„Tímanum" fyrir að veita mér
þetta tækifæri.
ákveða. þó verður að minsta kosti
eitt, en ekki fleiri en þrjú. Félags-
menn c. 40. önfirðingar leggja
mikla áherslu á að vanda sem mest
byggingar og áhöld fyrirtækis
þessa. Undanfarin sumur hafa
þeir styrkt stúlkur til náms við
ostagerð í þingeyjarsýslu, og hafa
því ráð á æfðum starfskröftum.
Jón Á. Guðmundsson verður þar
ostabústjóri.
I þingeyjarsýslu var síðastliðið
sumar framleitt meira af gráða-
osti en nokkru sinni fyr, eða 6100
kg. Enda varð reksturskostnaður
9 aurum lægri á kg. mjólkur en
næsta sumar á undan. 90% af ost-
unum var úrvalsvara. þó var sum-
arið afar óhagstætt til að halda
mjólkinni hreinni — vegna mjög
mikilla votviðra. — Áætlað verð
fyrir mjólkina er 45 aurar á kg.
þar í talin útflutningsverðlaun,
sem verða 9 aurar á kg. mjólkur.
En með aukinni framleiðslu og
haganlegri rekstri er innan handar
að lækka reksturskostnaðinn um
upphæð, sem nemur útflutnings-
verðlaununum. Að vísu tekur það
nokkur ár, en fyrirsjáanlega kleift.
Osturinn er mest seldur í Englandi.
Ofurlítið í Danmörku og Noregi, og
líkar ágætlega, einkum í Englandi
og Noregi.
Austur í Ölfusi er Jón Á. Guð-
mundsson að byrja ostagerð þessa
dagana. Vinnur í sumarskála, sem
er rétt hjá Reykjum, og notar
hverahitann. Vonast Tíminn til að
geta flutt nánari fregnir af þessu
fyrirtæki síðar.
----o----
Fræ frá Alaska.
í fyrra, er eg var staddur vest-
an hafs, skrifaði eg grein með þess
ari fyrirsögn, og kom hún í Heims-
kringlu. Skrifaði eg grein þessa að
tilhlutun hr. Helga Valtýssonar,
sem eins og kunnugt er hefir borið
skógræktarmál íslands mjög fynr
brjósti. Höfðu norskir skógfræðing
ar bent honum á, að reynandi væri
að fá trjáfræ frá strandskógunum
í Alaska. Og tilgangurinn með
greininni var að fá einhvern Al-
aska-íslending til þess að ná í
ósvikið fræ, helst af furu, og senda
hingað heim.
þó skiftar séu skoðanir manna
um skógræktarmál hér á landi og
árangur af tilraunum með sáningu
það er nokkuð til í því, sem
presturinn segir: að „á Synodus
hefir það ekki mátt“ nú síðustu
árin. Prestunum hefir verið ætlað
þar að hlýöa á, en síður hitt: að
ræða sjálfir vandamálin. Fjöldi er-
inda hefir verið fluttur, en lítill
sem enginn tími ætlaður til um-
ræðna, og efni sumra fyrirlestr-
anna harla fjarlægt sjálfu prest-
starfinu.
Erfitt kann að vera að sameina
hvorttveggj a; en eðlilegt er, að
pi-estana langi að ræða við starfs-
bræður sína ýmislegt, er þeir bera
fyrir brjósti á þessum umbrota- og
breytiþróunartímum. Eg veit líka,
að svo er um ýmsa þeirra.
En noti þeir það færi, sem blöð-
in bjóða, og geri það í vinsemd og
með kurteisi, verður það ágætur
undirbúningur undir Synodus.
Hitt er að verja tíma sínum illa,
að stæla við þá, sem bera óvildar-
hug til annarra út af trúarskoðun-
um og hyggja sig eina hafa hina
réttu og fullkomnu trú. þeir sýna
vanalegast því ákafasta mót-
spyrnu, sem þeir þekkja ekki og
vilja ekki kynna sér. Gagnvart
slíkum mönnum virðist enn vitur-
legt að fara eftir hinni postullegu
ráðlegging: „þrætumanni skalt þú
sneiða hjá, er þú hefir einu sinni
og tvisvar ámint hann“.
Eigi slíkar umræður að koma að
notum, útheimtist til þeirra tvö
skilyrði. Annað er: einhver þekk-
ing á því, sem um er verið að tala.
Hitt skilyrðið er sá góðvildarhug-
ur, sem reynir að skilja þá, er öðru
erlendra trjátegunda vafasamur,
mun þó mörgum finnast rétt að
reyna sáningu trjáfræs frá norð-
lægum löndum. Að vísu hefi eg
enga sérþekkingu í þessum málum,
en mér hefir þótt sennilegt, að ef
hepnaðist að ala hér upp furutré,
er með tímanum næði svo miklum
þroska, að fræ bæri, yrði vegurinn
greiður að klæða landið.
Hr. J. Rögnvaldsson í Winnipeg
útvegaði allmargar frætegundir, er
eg tók heim með mér, og afhenti
hr. Helga Valtýssyni og Halldóri
skólastjóra á Hvanneyri. Verður
síðar frá skýrt, verði um nokkurn
verulegan árangur að ræða. Nú
hefi eg nýlega fengið bréf frá hr.
E. Guðbrandssyni í Custir, Was-
hingtonríki, Bandaríkjunum, og
kveðst hann hafa sent mér furu-
fræ. þakka eg honum hér með fyr-
ir og mun eg koma fræinu í góðar
hendur, er hingað er komið. Hann
segir um fræið í bréfi sínu, er rit-
að er á enska tungu:
vísi hugsa og aðrar skoðanir hafa,
og aldrei gleymir því, að enginn af
oss á nema fáeina mola sannleiks
og þekkingar.
það er eftirtektarvert, að kirkj-
an skuli hafa staðið um nær því
nítján hundruð ár, og í allar þess-
ar aldir hafa pistlarnir verið tón-
aðir frá þúsundum altara, en aldrei
er enn tónaður nokkur kafli úr feg-
ursta kapítulanum, sem Páll post-
uli skrifaði: óð hans um kærleik-
ann. þar er þetta eitt í, eins og
menn muna: „Nú sjáum vér svo
sem í skuggsjá í óljósri mynd ....
nú er þekking mín í molum“. Ætli
ekki hefði verið meira stundum af
hógværðaranda og lítillætis meðal
presta og kirkjufólks, ef þetta
hefði verið meðal þess, er tónað
hefir verið frá öllum öltui’um
kristinnar kirkju allar þessar
aldir?
þar er og þetta talið eitt einkenn-
ið á kærleikanum: að hann sam-
gleðjist sannleikanum. Ef sú kenn-
ing hefði verið brýnd fyrir kristn-
um lýð allar þessar aldir, skyldi þá
ekki hafa verið minna um ofsóknir
og óvild gegn nýjum sannindum og
nauðsynlegum breytingum ?
Einhvern tíma kemur þar, að
kirkjulærdómakerfið víkur fyrir
kenning Krists og hans kærleiks-
anda. þá verður 13. kapítuli fyrra
Korintubréfsins ekki lengur horn-
reka. Og þá muna prestarnir ekki
síst eftir því, að þetta á við um
trúarlærdóma kirkjunnar á sér-
hverjum tíma: að þekking vor er í
molum.
„Fræ þetta er tekið af trjám,
sem vaxa um 100 fet yfir sjávar-
mál. Jarðvegurinn er það, sem við
köllum „red sandy loam“ (rauðleit-
ur blendingur af sandi og leir).
— þessi landi hefir sýnt, að hann
vill landi sínu vel og ann því, og
er söm hans gerð, hvort sem um
árangur verður að ræða eða ekki.
Rvík í jan. 1924.
A. Th.
----o----
/
A víð og dreíf.
„Mesti braskarinn".
Fyrir nokkru var Mbl. að hnýta í
einn kaupfélagsstjórann á Austurlandi,
sagði, að hann væri „mesti braskar-
inn“ í Timaflokknum. Nú hefir þessi
maður aldrei verið við nokkurt brask
riðinn, heldur þvert á móti. Hann var
nokkur ár undirmaður við félag, sem
núverandi kaupmaður stýrði þá, og
hélt góðri reglu á því sviði, sem heyrði
Mér finst þetta ætti að gera
prestana fúsa til að íhuga vanda-
mál sín á slíkum tímum sem vorir
eru. því að styrjöldin mikla og af-
leiðingar hennar hafa valdið stór-
breytingum í hugsunarhætti kyn-
slóðarinnar.
Ekki er til neins fyrir kirkjuna
að þykjast ekki sjá það né af því
vita. Har. Níelsson.
II.
Bréf frá presti
(til próf. H. N.).
Háttvirti vin!
Eg var að fá póstinn, og þar með
„Tímann“ og prédikun yðar á 1.
sunnudag í aðventu, og má til að
þakka yður fyrir hana og láta yð-
ur vita, hvernig eg skoða nokkur
atriði, sem þér minnist þar á.
þér minnist þar á synoduspré-
dikun síra Kjartans. það undrar
mig líka, að ekki skuli hafa verið á
hana minst meir en var („Bjarmi“
lítillega) .Andmæli heyrðust hvergi,
sem nokkuð var með gjörandi. Eg
býst þó við, að ræðan hafi haft sín
áhrif samt, út um land, ef fleirum
hefir farið sem mér........En að
ekki var á ræðuna ráðist í Reykja-
vík hefir auðvitað ekki verið af
öðru en að það þorði enginn; til
þess var hún of sönn og síra Kjart-
an of þektur.
þá er Helgakver — um annað er
ekki að ræða, þegar kver er nefnt;
því af þeim, sem um er að gera, er
það almennast notað og einna
skást. Mín afstaða til kversins er
þessi: Eg átti afar-örðugt með
undir hann. Síðustu tvö árin hefir
hann verið kaupstjóri í félagi, þar
sem gamall kaupmaður liafði áður
stýrt fjárhagnum út í öngþveiti. En
nú er svo um skift, að þetta félag er
tekið að blómgast. Mbi. hefir þannig
óviljandi játað, það sem almenningur
veit, að samvinnustefnan er andstæð
braski og „spekulationum”, sem því
miður liafa verið ein liöfuðundirstaða
í fésýslu sumra helstu Mbl.eigendanna.
Mbl.menn og eyðslan.
Einn af þingmönnum Mbl. hefir ný-
lega í einum af pésum þess spurt,
hvers vegna væri ekki lieftur innflutn-
ingur á óþarfa, og vill kasta skvdd-
inni á Framsóknarflokkinn. Alveg eins
gæti vellýgni Bjarni, ef hann lifði, íar-
ið að áminna meðborgara sina um
sannsögli. Málið hefir verið skýrt í
Tímanum nýlega. Framsóknarflokkur-
inn réði mestu um verslunarsíefnu
stríðsáranna. þegar kaupmannasinn-
ar ætluðu að kvelja lífið úr Jóni Magn-
ússyni haustið 1918, vegna starfsemi
útflutningsnefndar, bjargaði Tíminn
honum i það sinn úr klóm þeirra. þá
var Jón ekki kominn í vist lijá milli-
liðastéttinni. Fyiir ofríki kaupmanna
var útflutningsnefnd afnumin. í
lienni sat þó einn af elstu kaupmönn-
unum, Thor Jensen. En stéttarbræður
hans gerðu honum lífið leitt með sí-
feldri tortrygni. Heimtuðu meðal ann-
ars að setja „eftirlitsnefnd" á sína eig-
in forkólfa í útflutningsnefnd. Og að
lokum eyddu þeir útflutningsskipulag-
inu, feldu vöruna í verði, og síðan krón
una, þjóðinni til óbætanlegs tjóns.
Framsóknarflokknum tókst þó enn
einu sinni að safna liði til þjóðlegra
aðgerða. Innflutningsnefndin var sett,
og góðar líkur voru til, að stöðva
mætti hrunið. En hvað skeður?
Eyðslustéttin nær þá þeim Jóni Magn-
ússyni og M. Guðm. á sitt vald. þeir
vildu hanga í völdum, og eyðslustefn-
an réiji í þinginu. Framsókn var þar
í því efni aðeins stór minni hluti.
Eyðsluflokkurinn lét þá stjórn J. M.
eyðileggja innflutningshöftin og nefnd-
ina. Skömtulagið var þá upphafið.
Siðan hefir Jón Magnússon og fylgi-
hnöttur hans dansað eftir pípu þeirra,
sem vildu ótakmarkaðan innflutning
og eyðslu. þegar Mbl.dilkarnir, bæði
hinir opinberu og grímuklæddu, sjá
búðargluggana fulla af óþarfa, mörg
þúsund jólatré flutt inn o. s. frv., þá
sjá þeir afleiðing sinna gerða. Sam-
vinnumenn landsins, Framsóknar-
menn á þingi og Dagur og Timinn hafa
alt af staðið fast móti eyðslupólitík-
Helgakver fyrstu árin og fanst það
með öllu ónothæf bók. En með æf-
ingunni hefir mér fundist, að hægt
muni vera að sigla hjá stærstu
skerjunum. þó aðeins á þann hátt,
að gefa börnunum alveg annan
skilning á efninu sumstaðar en
kverið heldur fram (t. d. 4. og 12.
kaflinn og víðar). það er að vísu
mikið verk og oft hætt við, að erfitt
gangi að halda einu, þegar öðru er
slept, en á annan hátt verður það
ekki kent. Eg hefi sem sagt notað
það sjálft sem grind, en ekki fylgt
því öðruvísi; en sem grind finst
mér það að mörgu leyti gott. Út-
skýringarnar eru auðvitað orðnar
alt of gamaldags, en þar geta
prestarnir, ef þeir vilja, gefið
börnunum sínar skoðanir. þær
geta verið börnunum eins góðar og
Helga-skoðanir. En það, sem mér
þykir lakast, er að allur fjöldi ritn-
ingargreinanna eiga oft og tíðum
ýmist illa við efnið eða ekki. f>að
finst mér mesti gallinn, því að þar
á presturinn örðugri aðstöðu. En
að hinu, þá má bæði hvað trú-
fræðina í því snertir og fræðin,
móta unglingana nokkuð eftir eig-
in geðþótta; því eitt hið fyrsta,
sem eg kenni börnunum, er það,
að kverið sé kenslubók en ekki
guðsorð. Nú farið þér sjálfsagt að
spyrja, hví eg vilji þá halda í kver,
þegar eg sjái þessa galla alla. þá
er því að svara, að eg vil alls ekki
halda í Helgakver, en eg vil hafa
kver, bæði prestanna og sérstak-
lega kennaranna vegna, — grind,
sem þeir hagi kenslunni eftir og