Tíminn - 16.02.1924, Qupperneq 2

26
T I M I N N
Alfa^
Laval
skílvindur
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
Samband ísl. samv.félaga.
Frá útlöndum.
Opinberar hagskýrslur eru komn
ai- út um það, að árið sem leið sagði
franska ríkið 70000 — sjötíu þús-
und — embættis- og sýslunarmönn-
um upp starfi þeirra og fækkaði
þannig opinberum starfsmönnum
um þessa tölu. Fjármálaráðherr-
ann franski hefir lagt til, að enn
verði á þessu ári fækkað opinber-
um starfsmönnum um 70 Jíúsund
að auki. Er þess rétt að minnast í
þessu sambandi, að alkunnugt
hefir verið, að á Frakklandi hefir
tala opinberra starfsmanna verið
hlutfallslega mjög há. En fækkun-
in er líka gífurleg og gefa Frakkar
öðrum þjóðum gott fordæmi.
— Um áramótin var tala at-
vinnulausra manna á Englandi 1
miljón og 250 þúsund.
— Árið sem leið var umsetning
sambandsfélags dönsku kaupfélag-
anna 150 miljónir króna, sem er
25 milj. króna meira en í fyrra.
— Miklar deilur stóðu um hríð
milli ítala og Suður-Slafa um borg-
ina Fiume við Adriahaf, sem báð-
ir vildu eiga. Tóku ítalskir sjálf-
boðaliðar borgina herskildi og
héldu um hríð. Nú hefir það loks
orðið að samkomulagi, að Italir
eigi borgina en Suður-Slafar höfn-
ina.
— Franskur f jármálamaður sem
nýtur mikils álits, flutti ræðu ný-
lega í París og sagði meðal ann-
ars: Tjón Frakklands í styrjöld-
inni er miklu meira en stjórnin
hefir þorað að skýra þjóðinni frá.
Frakkland mun aldrei ná sér eftir
stríðið. Norðurálfan stendur á
glötunarbarmi gjaldþrotsins. Rúss-
land og þýskaland eru þegar
gjaldþrota. Alt bendir til að Frakk-
land verði gjaldrota á þessu ári.
Von væri um að England bjarg-
aðist.
— Fyrir stríðið voru ríkisskuld-
irnar ensku 700 milj. sterling-
punda, en nú eru þær 7800 milj.
Fjárhagsárið 1923—24 er áætlað
að 350 milj. sterlingpunda gengu 1
rentur og afborgun skuldanna, en
tekjur ríkisins áætlaðar 816 milj.
Fyrir stríðið voru ríkistekjumar
200 milj. árlega, og þar sem al-
ment verðlag er nú ekki nema 70%
Hrossaverslun.
það hefir dregist svo fyrir mér
að svara grein herra Ólafs Blöndal,
Hrossaverslun, sem birtist í Morg-
unblaðinu 4. jan. síðastl., af því að
þar þykist hann sanna upp á mig
að hafa verið valdur að því, að
hryssa klumsaði í vor norður í
Húnavatnssýslu, segir meira að
segja, að hún hafi klumsað hjá
mér, og þykist sanna þetta með tví-
ræðu símskeyti frá hr. Sig. F.
Sveinssyni á Enni. pó eg væri bú-
inn áður að bera þetta til baka, og
þetta einnig aukaatriði við deilu-
mál okkar hr. Ó. Bl., geipar hann
samt mjög um þetta, svo sem væri
þetta mikil málsbót fyrir hann.
Varð eg því að fá umsagnir þeirra
manna, sem voru með mér í dóm-
nefnd á sýningunni á Kaganarhóli
15. júní s.l., því ekki fanst mér
taka því, að gera margar ferðir til
að svara nefndri grein hr. ó. Bl.,
svo rökstudd sem hún var og ólafs-
dóttir Blöndal. þeir bændurnir
Jónas B. Bjarnason í Litladal og
Magnús Vigfússon á Sveinsstöðum
voru með mér í dómnefndinni á
Kaganarhólssýningunni, og hafa
nú sent mér umsagnir sínar til
birtingar, en ekki hefi eg nent að
grafa það upp, hvar eða hvenær hr.
Sig. F. Sveinssyni á Enni fipaðist
svo nákvæmnin við Jörp sína, að
hún klumsaði, en fágætt held eg
það sé, að menn auglýsi svo ræki-
lega yfirsjónir sínar. Set eg hér
svo umsögn meðdómara minna.
Af því að herra Ó. Blöndal í
grein sinni í Morgunblaðinu þ. 14.
des. f. á. virðist kenna herra Theó-
hærra en fyrir stríð, er auðsætt
hversu þung byrðin er, sem stafar
af skuldunum. En þess ber að gæta
að skuldirnar eru að langmestu
leyti innlendar skuldir, svo að
vextir og afborganir fara ekki burt
úr landinu.
— Einn af fyrverandi hirðmar-
skálkum Vilhjálms þýskalands-
keisara hefir gefið út endurminn-
ingar sínar frá hirðinni. Maður
þessi var í stjórnmálaflokki keis-
araliðanna þýsku, en hefir verið
rekinn úr flokknum fyrir bókina.
þykir hafa verið of bersögull um
ástandið við hirðina.
— Lloyd George skrifar nýlega
grein í heimsblöðin og ræðir um
ástandið í Norðurálfunni. Segir
meðal annars: Ef það er tilætlun-
in með stjómmálunum að gera
Norðurálfuna að slátrarabúð, þá
er stefnan rétt hjá utanríkisráðu-
neytinu franska. Undir forystu
Poincaré hafa franskir stjórn-
málamenn sett sér það mark og
mið að æsa þj óð, sem að vísu er að-
þrengd, en þó ægileg og telur 70
miljónir manna, með drambi,
móðgunum og svívirðilegri kúgun.
Engin þjóð getur þolað það sem
þjóðverjar verða að þola í her-
numdu héröðunum. Hún hlýtur að
sitja um hefndir. Svörtum her-
mönnum er þröngvað inn á heimili
þýskra borgara, franska ríkið
styður skilnaðarhreyfinguna í Rín-
arlöndunum, þúsundir manna eru
reknar í útlegð, svívirðilegir samn-
ingar gerðir við iðnrekendurna, og
á alla vegu er ofbeldi beitt. þjóðin
sem horfir á þetta, án þess að hefj-
ast handa á móti, er ekki hin sama.
og sú, er í fjögur ár barðist móti
öllum heiminum og gafst ekki upp
fyr en börnin sultu. Við verðum að
viðurkenna, að það var hraustur
fjandmaður sem við sigruðum. —
það lítur svo út sem sérstakar ráð-
stafanir séu gerðar til þess, að þeg-
ar loks alt springur, þá nái spreng-
ingin um alla Norðurálfu. Hernað-
arsamningar eru gerðir um alla
Mið-Evrópu. Herirnir eru sífelt
auknir. Miklir herir eru hin beina
orsök til mikilla styrjalda. þeir
geta hvenær sem er steypt heimin-
um í styi'jöld. Og eins og nú stend-
ur munu þeir gera það, nema ráð
sé séð við. Reynslan hefir sýnt af-
leiðingarnar, ef stór þj óð fær mik-
dór Arnbjamarsyni ráðunaut, eða
sýningarnefnd, um það, að hryssa
hafi klumsað, er sýnd var á hrossa-
sýningu á Kaganarhóli í Torfalækj-
arhreppi (ekki Engihlíðarhreppi)
15. júní s. d., og af því að eg var
staddui' á þeirri sýningu og var
þar í dómnefnd, þá finn eg ástæðu
til að fara um það mál fáum orð-
um til skýringar.
Daginn sem sýningin var, var
gott veður, lítill þokuslæðingur um
morguninn, en birti upp og gerði
besta veður seinni part dagsins.
Hrossin voni mæld og skoðuð á
túnflöt í útjaðri túns, og höfðu
góðan haga þar rétt við túnið, sem
öllum sýningargestum var heimill
fyrir hross sín, og enginn þurfti
fremur en hann vildi, að reka hross
sín inn. J>ó varð það svo, að all-
margir ráku hross sín inn í rétt,
sem var þar hjá, til þess að beisla
þau, en hrossaeigendur voru
ámintir um það, bæði af sýningar-
nefnd og dómnefnd, að láta þau
ekki standa lengi inni, sérstaklega
folaldshryssur, enda munu flestir
hafa hlýtt því, að sleppa þeim
hryssum strax á haga, þegar búið
var að skoða og mæla hverja fyrir
sig, og hafi einhverjir hrossaeig-
endur látið hross sín standa þar
lengi, án þess að hafa haga, þá var
það áreiðanlega ekki sök sýning-
arnefndar eða dómnefndar, en
hvemig einstakir menn kunna að
hafa farið með hross sín á ferðun-
uip að og frá sýningarstaðnum,
það dettur víst engum í hug að
trúa, að forstöðumenn sýningar-
innar hafi getað haft afskifti af.
Úr því að eg taldi mér skylt að
gefa þessar skýringar um um-
rædda sýningu, þá get eg ekki stilt
ilmenskuæði. Hvernig mun þá f ara,
verði margar þjóðir af því haldn-
ar? Mið-Evrópa hefir altaf verið
jarðskjálftasvæði. Menn voru að
vona, að eldurinn hefði brunnið út
í styrjöldinni, svo að a. m. k. ent-
ist friður þessa kynslóð. En Frakk-
ar geta ekki stilt sig um að blása
að kolunum. Með djöfullegri slægð
vinna þeir að því að greiða enn
götu hins fólgna elds. Fari svo
fram, mun þeim takast að kveikja
bálið. — Ái’ásarstefna frönsku
stjórnarinnar er hvorttveggja í
senn: heimskuleg og ragmensku-
leg. Að fótumtroða'fallinn óvin er
fyrirlitlegra en alt annað. Og enn
fyrirlitlegra er það þegar þess sr
minst, að það var ekki sá einn, sam
nú fótumtreður, sem sigraði fjand-
manninn og batt hann, heldur kom
til hjálp margra. Fyrst nú er óvin-
urinn liggur bundinn, er byrjað að
sparka. þetta er ekki heiðarlegt, en
það er líka heimskulegt. Böndin
munu ekki halda til eilífðar. Með
einhverjum hætti mun hin kúgaða
þjóð hefja vöi’nina, heiftarfull
vegna meðferðarinnar, og þá mun
Frakkland komast að raun um, að
það hefir stygt vinina, sem börð-
ust með því þegar hætta var á
ferðum. Frönsku stjórnmálamenn-
irnir vita það, og þessvegna stofna
mig um að fara nokkrum orðum
frekar um þessa grein hr. Ó. Bl.
og hrossasölumálið, sem eg hefði
þó ekki gert, ef hann hefði ekki
blandað þessu hryssumáli inn í að
mínu áliti óskylt mál.
Herra Ó. Bl. lætur mikið yfir
því, að hrossunum, sem hann
keypti hér fyrir norðan nú í vetur,
hafi liðið vel á rekstrinum suður,
en svo vill til, að þótt eg ekki sæi
hross þessi, þá get eg þó gert mér
hugmynd um líðan þeirra, af því
að einmitt þá sömu daga, sem þau
voru rekin hér um sýsluna, var eg
ásamt sýslumanni Húnavatns-
sýslu líka á ferð, og daginn, sem
meiri hluti hrossanna var rekinn
yfir Miðfjarðarháls, fórum við
frá Hvammstanga austur í Víði-
dal, og er það sannast að segja, að
eg hefi mjög sjaldan verið á ferð í
verra færi með hesta, og hefi eg þó
oft farið hér um sýsluna og víðar í
síðastliðin 40 ár.
Næsta dag fórum við frá J>or-
kelshóli til Blönduóss, og var færð-
in hin sama, þar til kom á Hún-
vetningabrautina hjá Sveinsstöð-
um, nema hvað fóthvíld var spotta
og spotta eftir veginum í Vatns-
dalshólunum, en aftur lcafhlaup á
mlili.
í Víðidalnum fréttum við að
hrossarekstrarmennirnir hefðu
sagt, að þeir hefðu verið 3 klukku-
stundir að komast yfir Gljúfurár-
gilið, enda sá líka merki til þess,
að þeim hefði gengið þar illa, því
að þó nokkuð hefði hríðað í slóð-
ina frá því að hrossin voru rekin
þar um og þangað til að við fórum
þar um, þá sást þó víðast greini-
lega fyrir brautinni.
Hrossin höfðu verið rekin út á
þeir til nýrra hernaðarsamninga
annarsstaðar. Frakkland, sem ekki
hefir ráð á að standa við samninga
sína við England og Bandaríkin,
hefir ráð á hinu,að vígbúa Norður-
álfuþjóðirnar til þess að þær geti
látið eyðinguna dynja yfir ná-
grannana. Frakkland hefir ekki ráð
á að borga skuldir sínar — skatt-
borgararnir í Englandi og Banda-
ríkjunum eiga að gera það, en
Frakkland notar auð sinn til að
reisa herbúðir um alla Norðurálfu.
— í næsta ófriði munu Tjekkó-
Slafai', Pólverjar, Suður-Slafar og
Rúmenar berjast með Frökkum í
stað Rússlands, breska ríkisins,
Ítalíu og Bandaríkjanna. En ef á
ný hæfist styrjöld milli Jiýska-
lands og Frakklands, mundi Rúss-
land geta lamað þrjá þessara
bandamanna. Og þó að Rússland
léti ekki vígbúa, myndi enginn
pólskur, tjekkóslafneskur né rú-
menskui' stjórnmálamaður þora að
hefja árás á J>ýskaland og vita hina
ógurlegu heri Rússa að baki sér.
Rússar sitja um færi að ná aftur
löndum þeim, sem þeir urðu að fá
þessum ríkjum í hendur. pað mun
koma í ljós á sínum tíma, að hern-
- aðarsamningar Frakka við þessi
ríki munu reynast gagnslausir.
Stjórnmálamennirnir frönsku
Gljúfurá á ís, en á miðri ánni hafði
ísinn brotnað undan þeim og þau
farið ofan í, en hve djúpt vatnið
hefði verið, gátum við ekki séð, af
því að jakahrönglið var alt orðið
samfrosið, þegar við komum að
ánni, en á vesturbakkanum sáust
merki til þess, að allmikið vatn
hafði runnið af sumum hrossun-
um þegar þau komu upp úr.
Á Húnvetningabrautinni, frá
Sveinsstöðum til Blönduóss, var
ekki snjór til fyrirstöðu nema á
nokkrum stöðum, þar sem slakkar
eru, enda var þar sumstaðar kaf-
hlaup, en víðast var brautin snjó-
lítil og sumstaðar ber, en þar var
hún þó óslétt og hörsl mikið.
Hvernig færðin hafi verið fyrir
þessi markaðshross á öðnim stöð-
um, get eg ekki sagt um af eigin
sjón, en heyrt hefi eg, að rekstr-
armenn hafi mist nokkur þeirra
ofan í Auðólfsstaðaá í Langadal í
hríðarveðri og að hrossin hafi ham-
að undir húsum á Auðólfsstöðum,
á meðan verið var að ná upp úr
ánni þeim sem ofan í fóru, og er
það að líkum, það sem Ó. Bl. get-
ur um í grein sinni, að nokkur
hrossin hafi sloppið í, þegar þau
fóru yfir eina smáá, því sjálfur var
hann ekki með rekstrinum þegar
þau voru rekin yfir Gljúfurá.
Af því, sem þegar er fram tek-
ið, býst eg við að flestir, sem van-
ir eru við að vera á ferð með hross
að vetrarlagi, geti séð, að líðan
þessara hrossa hafi ekki verið sér-
lega góð, þar sem þau voru tekin
af haganum og rekin dag eftir dag
í hríðarveðri og kafófærð, þegar
það svo bættist við, að allar smá-
ár stóðu fullar af krapi og ekki
varð komist hjá því, að þau blotn-
munu þá reka sig á, að þeir hafa
stygt frá sér þá vinina, sem örugg-
ir reyndust í raun, og fengið
skugga í staðinn. Fyrri vinirnir
voru það, sem hjálpuðu Frakklandi
til að losna við hættu þá, sem yfir
þeim hafði vofað í 40 ár, það hefir
fengið aftur héröðin sem það misti.
pað hefir stórum aukið nýlendu-
ríki sitt. Enga franska stjórnmála-
menn einu sinni dreymdi um slík-
an sigur. Á nú að eyða öllu þessu
aftur?
——o-----
Athugasemd
við jólaprédikun.
(Dráttur hefir orðið á að grein þessi
hirtist, sölcum þess, að hún lá hjá
Morgunblaðinu nokkurn tíma, og var
lienni úthýst. Vegna rúmleysis hefir
Tíminn ekki getað birt hana fyrri.
þ. Ó.)
1 jólablaði Morgunblaðsins birt-
ist prédikun eftir biskup Jón
I-Ielgason. í fjórða dálki blaðsins,
ofarlega, er kafli, sem mig langar
að athuga dálítið.
Biskupinn segir svo:
„En sagan sýnir, að höfðingja-
dómur Krists hefir staðist allai'
byltingar. Hví skyldu þeir þá efast
um, að eins muni verða hér eftir.
Satt er það að vísu, að kristindóms-
óvildin talar digurbarkalega um
þessar mundir víða um heim. Sú
óvild er eltki óskiljanleg. Hún er
sprottin af hræðslu hugspiltrar
kynslóðar um, að nýir sigurvinning
ar kristinnar trúar séu fyrir hendi.
Ilvenær sem lífið vaknar, færist
óvinurinn í aukana; það er gömul
saga alt frá dögum Ileródesar.
Syndum spilt veröld hræðist
höfðingjadóm Jesú Krists. Heiðni
nútímans sér sér hættu búna af
honum. Hindurvitnatrú nútímans
Kömuleiðis. En látum þá geisa —
látum þá bera ráð sín saman gegn
Drotni og hans smurða. Hann, sem
situr á himni, hlær. Drottinn ger-
ir gys að þeim“.*)
Fleira hefði mátt taka til at-
hugunar, en það var einkum
þetta, sem hér er tilfært, sem
knúði mig til að skrifa þessar
línur.
*) Leturbr. mín. þ. Ó.
uðu, bæði af vatni úr þessum smá-
ám og af hríðinni.
Ekki efa eg það, að hrossin hafi
haft svo gott fóður, sem tök voru
á, þar sem gist var með þau hér í
sýslunni, en hitt hefi eg heyrt, að
ekki hafi sumir þóst ofsælir af
þeirri heysölu, eftir því sem Ó. Bl.
vildi borga það. Að svo mæltu læt
eg úttalað um þetta atriði að sinni.
Alleinkennilegt virðist það, að
bráðabirgðalög skyldu vera gefin
nú til að heimila þennan útflutn-
ing, þar sem mjög mikið hafði ver-
ið selt af hrossum út úr landinu
síðastliðið sumar, enda sýnir eftir-
tekjan, að þörfin hefir ekki verið
mikil, þar sem að varð að fara í
flest hrossahéröð landsins, til þess
að skrapa saman þessi tæp 300
hross — eða hvað þau voru mörg.
Hér í Austur-Húnavatnssýslu
veit eg ekki til, að hafi verið seld
í þetta sinn nema 5 hross, og býst
eg við, að héraðið stæði jafnrétt
eftir, bæði fjárhagslega og hvað
fóðurbyrgðir snertir, þó að þau
væru óseld.
pað getur að vísu altaf verið
álitamál, hvort brýn nauðsyn er
fyrir hendi eða ekki, en það ætti
að vera ófrávíkjanleg regla, að
veita aldrei leyfi til útflutnings á
hrossum að vetrinum, nema með
því skilyrði, að ekki þurfi að reka
þau nema stutta leið frá sölustað
til útskipunarstaðar, og að skip
það, sem hrosin tekur, sé gott
skip, vel útbúið, og geti lagt frá
landinu sem allra fyrst eftir að
hrossin eru komin í það.
Litladal 2. febr. 1924.
Jónas B. Bjarnason.
Eftir að hafa nákvæmlega at-