Tíminn - 19.04.1924, Blaðsíða 2

62
T 1 M I N N
Ostagerð
við Eeyki í Ölfuai.
Sökum þess, að eg hefi orðið var
við, að tilraunum mínum hefir ver-
ið fylgt með töluverðum áhuga, vil
eg skýra stuttlega frá þeim, sem
almenningi eru minst kunnar,
nefnilega tilraunum með Gouda- og
mysuostagerð við hverahita.
Byrjun tilraunanna.
Veturinn 1922 í janúarmánuði
byrjaði eg fyrst á því að nota
hverahitann. það var við Laugarn-
ar í Reykjavík. prátt fyrir það, þó
útbúnaðurinn væri mjög einfaldur
tókst tilraunin mjög vel.
Síðan flutti eg þau áhöld norður
í þingeyjarsýslu, og hafa þau ver-
ið notuð þar til mysuostagerðar
síðan með ágætum árangri. Útbún-
aður þessi var þó að því leyti
óhentugur, að örðugt var að halda
áhöldunum hreinum. 1923 byrjaði
eg ennþá á nýjan leik vio Laugam-
ar. þá var hugmyndin að búa til
Goudaosta fyrir utan mysuostinn,
sem eg hafði áður búið til. Hafði
eg útbúnaðinn töluvert ólíkan því
sem áður var. J>á galla, sem áður
voru, gat eg fyrirbygt, en aðrir
komu þá fram. Tilraunin gekk þol-
anlega eftir aðstöðu. Hún var í of
smáum stíl til að byggja á. Enda
aðeins út af neyð, að eg hafði til-
raunina í Reykjavík.
Vorið 1922 reyndi eg að ná sam-
komulagi við ölfusinga, en það
mistókst. þess vegna lagði eg í
nýjan kostnað við Laugamar, þó
það væri auðsjáanlega óhentugur
staður, vegna örðugleika að ná í
mjólk með sæmilegu verði.
Vorið 1923 bauð eg Eyfirðing-
um að vinna fyrir þá í vetur. En
þrátt fyrir það, þó eg byði þeim
að starfa fyrir þá kauplaust (þ. e.
a. s. aðeins fyrir fæði og lítilfjör-
lega ágóðaþóknun ef vel gengi),
varð ekkert úr starfsemi þar.
1 desember mánuði síðastl. fór
eg aftur til ölfusinga. Gísli Bjöms-
son fátækrafulltrúi hafði þá boðið
mér þá drengilegu aðstoð að lána
mér sumarskála sinn á Reykjum og
afnot af litla Geysi ókeypis til til-
raunanna. þessi góða hjálp gerði
mér kleift að semja við ölfusinga
Nokkrar
athugasemdír.
Hvað eftir annað fylla kaup-
mannablöðin dálka sína með rógi
um Kaupfélag Skaftfellinga, Fram-
sóknarflokkinn, mig og fleiri ein-
staklinga. Síðastl. sumar birtist
sem kunnugt er ósvífin árásar-
grein á mig, eftir „Skaftfelling",
sem eg svaraði nokkrum orðum á
þann hátt, er eg taldi við eiga.
Síðan hefir maður sá ekki látið til
sín heyra í þá átt, sem sé þá, að
eg hafi blekt samþingsmenn mína
og með því fengið samþyktar
nokkrar fjárveitingar til kjördæm-
is 'míns. En þegar hann hefir rutt
áminstum vaðli úr sér, og síðan séð
sitt óvænna að halda áfram á því
sviði, fer hann aftur af stað ný-
lega, þar sem hann kveður upp úr
með „dóm Skaftfellinga“, og er átt
við kósninguna hér í haust.
ókunnugir geta getið sér til, af
greinum andstæðinga minna, hve
ósvífin vinnubrögðin hafi verið, ef
þess er gætt, að úr engu kjördæmi
landsins er skrifaður í blöðin neitt
líkur óþerravaðall, sem úr Skafta-
fellssýslu, út af kosningunum. Víð-
ar var þó kept um þingmensku og
víðar eru kaupfélög, sem ófrægja
mætti með því að snúa flestu öfugt,
en sem betur fer eiga fá kjördæmi
slíka menn, sem þennan „Skaft-
felling".
um kaup á 10 þús. kg. af mjólk til
tilraunanna. Verðið ákveðið 15
aurar fyrir undanrennu og 30 aur-
ar fyrir nýmjólk með 3,6% fitu.
Útbúnaður.
Skáli þessi er c. 60 metra frá
Litla-Geysi og heitt vatn úr hvern-
um leitt inn í hann. Úr þeirri
leiðslu tók eg vatn til að hita
mjólkina í svipuðu keri og notuð
eru til gufuhitunar á fullkomnum
mjólkurbúum. Heita vatnið er
jafnframt notað til að hita upp
skálann. Við sjálfan hverinn setti
eg upp skýli til mysusuðu.
í fyrsta sinni fullgerði eg mysu-
ostinn við hverahita eingöngu, með
þeim útbúnaði, sem eg hafði á
Reykjum. Áður hefi eg brætt ost-
inn upp í potti og hrært hann þar
eftir að hafa soðið mysuna að
mestu leyti í grunnum pönnum við
hverahitann. Er því augljóst nú,
að vel má komast af án þess að
hafa nokkuð eldstæði, þó sá útbún-
aður, sem eg notaði í vetur, þurfi
breytingar við.
Árangurinn af tilrauninni.
Mysuostar mínir eru áður kunn-
ir orðnir í Reykjavík og víðar, enda
seljast þeir mun betur en útlend-
ur mysuostur,því þeir eru búnir til
eftir smekk kaupenda hér. Gouda-
osturinn aftur á móti er nýr á
markaðinum, en eftir byrjuninni
að dæma lítur út fyrir að hann
seljist eins vel og útlendur ostur,
sem hingað flyst. Eins og sjá má
af eftirfarandi orðsendingu Gísla
Guðmundssonar gerlafræðings.sem
hefir athugað gerlagróður í ostin-
um, hefir gerðin tekist mjög vel,
þrátt fyrir annmarka á útbúnaði
og óheppileg húsakynni.
Eg hefi að mestu leyti lokið við rann-
sókn á osti þeim, er þú gerðir að
Reykjum i Ölfusi. Osturinn er tví-
mælalaust miklu betri en aðrir íslensk-
ir kúamjólkurostar er eg hefi fengið
til rannsóknar. Gerjun í ostunum virð-
ist hafa verið í örara lagi, en það rýr-
ir ekki gæði ostsins, svo að teljandi sé,
sökum þess, að gerlagróðurinn í hon-
um er óvenju góðkynjaður, en það ber
vott um, að lítið hafi verið um ristil-
gerla (coli) í mjólkinni. Vitanlega eru
ostarnir of nýir eftir sýnishorninu að
dæma, og eru því ekki búnir að brjóta
Kaupið
íslenskar vörur!
Hrein® Blautsápa
Hreini Stangasápa Hreini Handsápur
HreinS. Ke rti HreinS. Skósverta
NII 10 Hreini Gólfáburður
jPÍfHreinn Styðjið íslensk-an iðnað!

sig nægilega. Að öðru leyti vísast til
sundurliðaðrar skýrsiu um rannsókn-
irnar, er eg mun senda bráðlega.
Reykjavík, 12. apríl 1924.
Gísli Guðmnndsson.
Verð afurðanna er líka tiltölu-
lega álitlegt. Samkvæmt því verð-
ur nýmjólkin 44 aurar, en undan-
rennan 22 aurar. Reksturskostnað-
ur við tilraun þessa er að vísu
mjög mikill, og engin ástæða að
miða beint við hann. Er eg þess
fullviss, að með líkri aðstöðu þarf
reksturskostnaður á búi, sem hefir
minst 10 þúsund lítra af mjólk á
mánuði í minst 6 mánuði, eigi að
fara yfir 9 aura á lítra, sé það hag-
anlega rekið. Og má þá reikna 33
aura fyrir nýmjólkina og 15 aura
fyrir undanrennuna. Miðað við
mjólk með 3,2% fitu, sem er með-
alfita á tilraunamjólkinni. Meðal-
feita mjólk má að minsta kosti
reikna 2 aurum hærri.
Má af þessu sjá, að lítil áhætta
er fyrir bændur að koma upp osta-
búum til að fullnægja innanlands-
þörfum. Útlit er fyrir mjög álit-
legra mjólkurverð en með núver-
andi verkunaraðferðum, auk þess
hin knýjandi þörf að spara inn-
flutning eftir því sem mögulegt er
fyrir þjóðina. Ýms héröð á land-
inu eru í vandræðum að koma
mjólkurafurðum sínum í peninga.
Tilraun þessi, sem hvorki Bún-
aðarfélag Islands né bændur treyst
ust að leggja út í, hefir nú borið
svo glæsilegan árangur, að hún er
fullnægjandi undirstaða til að
byggja ofan á frekari fram-
kvæmdir.
Jón Á. Guðmtmásson,
---o----
Frá útlöndum.
Um síðustu mánaðamót sagði
Poincaré forsætisráðherra Frakk-
lands af sér embætti, en tókst þó
á hendur að mynda nýtt ráðuneyti.
Búist er við að hin nýja stjórn
hans muni sitja til kosninga, en þó
er það auðséð, að þjóðin er farin
að þreytast á stjómarstefnu Poin-
caré’s og sigurdrambið og herveld-
isofsinn er í rénun.
— Svo lauk landráðamálinu í
Bayern, að Ludendorf var sýknað-
ur, en sumir félagar hans fengu
væga hegningu. þegar dómurinn
var kveðinn upp, safnaðist mikill
fjöldi fólks saman fyrir utan dóm-
höllina og tók á móti Ludendorf
með miklum fagnaðarlátum. Blöð-
in í Berlín töldu dóminn svívirðing
í þýsku réttarfari og brot á móti
réttlætistilfinning þjóðarinnar, en
þjóðernisflokkurinn í Bayem svar-
aði með því að setja Ludendorf
efstan á lista sinn við þingkosning-
arnar. Er það auðséð, að hinn
gamli prússneski hervaldsandi er
óðum að glæðast aftur í þýska-
landi, jafnaðarmenn tapa við allar
kosningar upp á síðkastið, en þjóð-
ernisflokkarnir sigra. Má því búast
við stórtíðindum frá þýskalandi
innan skamms.
1 þessari umræddu skúmaskots-
grein er þess getið, að Skaftfelling-
ar séu orðnir óánægðir með kaup-
félagsverslunina hér í sýslu, flestir
telji vöruverðið óþarflega hátt o. s.
frv. Hvar skyldi sú verslun vera,
sem einhverjir menn hafa ekki
verið óánægðir með vegna hins háa
verðs ? Bændurnir > skaftfelsku
flestir vita það vel, að ef þeir
hefðu ekki rekið verslun sjálfir
hér í sýslu á undanförnum árum,
þar á meðal með sauðfé, þá væru
þeir mörg hundmð þúsundum kr.
fátækari en þeir era. þeir vita einn-
ig, að allur hinn mikli kaupmanna-
fjöldi í þessu fámenna landi er
ónauðsynlegur og þeir finna að það
er eðlilegt, að kaupmenn og þeirra
fylgifiskar líti óhýram augum til
þeirra manna, sem fórna kröftum
sínum til þess að vinna að verslun
okkar bændanna. Við vitum, að
þessir menn eru þjóðinni þarfir,
eins og við vitum líka fyrir víst, að
mikill fjöldi af því fólki, sem fæst
við verslun upp á eigin reikning,
er hefir allskonar óþarfa á boðstól-
um, eykur með því skuldir lands-
ins út á við og heldur með því dýr-
tíðinni í landinu við, — ætti að
finna sér annað nauðsynlegra og
gagnlegra að vinna fyrir sig og
þjóðfélagið. Eg segi þetta ekki sér-
staklega um þá kaupmenn, sem hér
eru í sýslunni, heldur til stéttarinn-
ar yfirleitt.
Öll þvælan um, að mönnum finn-
ist, að vörar kaupfélagsins hafi
ekki fengist með sannvirði vegna
þess, að ráðist hafi verið í miklar
húsabyggingar, er sem annað frá
þessum höfundi tilhæfulaust. Fá-
ir eru svo blindir, af þeim, sem við
landbúskap fást hér í sýslu, að þeir
viti ekki, að óumflýjanlegt var að
reisa sláturhúsið í Vík, þegar það
var gert, og fáir, sem opin augun
hafa fyrir því, er til hagsmuna
horfir fyrir almenning, geta haft
á móti því, að hús var reist við
Skaftárós, sem losar alt að helm-
ing þeirra sýslubúa, er erfiðast
áttu með aðflutninga, við þá erfið-
leika, sem eigi er lítils virði, nema
þessi merkilega persóna. Eg veit,
að bæði þessi hús hafa gert mikið
að því, að draga úr kaupmanna-
verslun hér í sýslu, og því eru það
kaupmenn, sem af skiljanlegum
ástæðum mættu vera óánægðir
með þessar framkvæmdir, og það
era þeir sennilega, þó þeir taki
þessu með þögn og þolinmæði.
pá ritar „bóndi“ nýlega aðra
grein, sem gengur í sömu átt sem
fyrnefndar greinar, sem sé þá, að
ófrægja Kaupfél. Skaftfellinga,
samvinnuverslunina-yfirleitt og þá,
sem fremstir standa hér í sýslu
fyrir henni.
Fyrst byrjar „bóndi“ þessi á að
skýra frá, að kaupfélagið sjái sér
ekki annað fært en ganga svo hart
að bændum, að ekki þekkist dæmi
til annars eins. Eg hafi verið á
þönum um sýsluna og gert héraðs-
búum „þungar búsif jar“. Vill þessi
„bóndi“ fara á stúfana og reyna að
fá yfirlýsingar kaupfélagsmanna
um þetta? Væri fróðlegt að sjá,hve
margir verða til þess að undir-
skrifa sönnunargagn „bónda“ fyrir
þessum ummælum hans. þá gefur
„bóndi“ í skyn, að um eitt skeið
hafi viðskiftamenn kaupfélagsins
verið mikill hluti sýslubúa, en á
milli línanna eiga ókunnugir að
lesa, að nú sje öðra máli að gegna.
Mér er kunnugt um, að þessi fræð-
ari var um eitt skeið kaupfélags-
maður, vann að kaupfélagsmálum
sem slíkum bónda sem honum
sæmdi þá, enda naut hann þá
trausts svo margra félagsmanna,
að hann mun hafa verið í stjórn
kaupfélagsins. En svo urðu nokk-
uð snögg straumhvörf í lífi manns-
ins, að því er virðist. Honum sýnd-
ist alt, sem hann hafði áður gert,
ekki vera „harla gott“, sagði sig úr
félaginu og ætlaði að fara með
marga með sér, en þeir urðu víst
færri en hann hafði ætlað. Út af
þessu heldur „bóndi“ þessi að fé-
lagið sé nú ekki mikið fyriferðar,
fyrst hann hefir hröklast úr því við
lítinn orðstír. það mun fáa reka
minni til, að „bónda“ hafi þótt
kaupfélagið kosta of miklu til með
mannahald og fleira, meðan hann
var einn af ráðandi mönnum þess,
þótt hann hafi nú séð ástæðu ,til
þess að slá þessu fram.
Skuldir viðskiftamanna telur
hann að hafi tífaldast síðan 1920.
þar mun hann taka nógu fullan
— þingkosningar eru nýafstaðn-
ar á Italíu. Fékk Fascistaflokkur-
inn fjóra fimtu hluta þingsæta.
Ekki sýnir þó þessi tala hið raun-
verulega fylgi Mussolinis hjá þjóð-
inni, því kosningalögin voru þann-
ig úr garði gerð, að Fascistar
hlutu að fá öflugan meiri hluta.
— Síðan Grikkland varð lýð-
veldi, hefir alt farið friðsamlega
í landinu. Konduriotis flotafor-
ingi hefir verið kjörinn til þess að
gegna æðstu stjórnarstörfum þang
að til þingið hefir lokið við að
semja stjómarskrá fyrir gríska
lýðveldið.
— Hugo Stinnes, hinn frægi
þýski auðmðaur, andaðist þann 11.
þ. m., og þegar það fréttist, féllu
öll þýsk verðbréf víðsvegar um
álfuna og þýskt fjármálalíf komst
á ringulreið, enda var Stinnes efa-
laust langvoldugasti maður á
þýskalandi. Hann hafði náð undir
sín yfirráð flestum helstu iðnaðar
og verslunarfyrirtækjum landsins,
verksmiðjum, bönkum, námum og
skipafélögum, og auk þess átti
hann stórkostlegar eignir í Aust-
urríki, Chekkó-Slóvakíu, Finn-
landi og Rússlandi, og þessum
miklu auðæfum fylgdu auðvitað
mikil völd. Enda mun hann hafa
verið einn hinn áhrifamesti mað-
ur vorra tíma, og er hætt við, að
dauði hans hafi mikil áhrif á
stjórnmál þýskalands.
— Stjórnin enska á nú mjög
örðugt uppdráttar. Hún er í minni
hluta í neðri málstofunni og getur
litlu til vegar komið af áhugamál-
um sínum, og í atvinnulífinu er
mikil ókyrð.Sífeld verkföll og smá-
uppþot, en stjórnin máttlaus við að
miðla málum.
— þegar stríðið hófst milli
Frakka og þjóðverja 1870, notaði
konungur ítalíu tækifærið og náði
Rómaborg á vald sitt úr greipum
páfa. Síðan hefir í raun og vera
verið sífelt stríðsástand milli Ítalíu
os: náfastólsins. En nú lítur svo út
sem Mussolini ætli að stofna til
fullkominna sætta við páfa. Era
samningsatriðin aðallega þrjú:
Italska stjómin lætur af hendi við
páfa hæðina alla sem Vatikanhöllin
stendur á. Italska stjórnin reisir á
ríkisins kostnað, höll mikla, eða
mörg hús, handa kardínálum páfa,
en þeir hafa hingað til búið á víð og
munninn, sem víðar; en fáum mun
þykja það óeðlilegt, að menn hér í
sýslu hafi lent í að skulda á síðast-
liðnum árum. það munu því miður
flestir landsmenn hafa orðið að
gera, þó ekki hafi þeir orðið að
brytja niður bústofninn 1918
vegna jökulhlaupa og eldgosa. það
út af fyrir sig veitti mörgum bú-
andanum „þungar búsifjar“, sem
öllum er kunnugt; ef til vill reynir
„bóndi“ að kenna kaupfélaginu um
alt það tjón og alla þá erfiðleika,
sem gosið bakaði almenningi hér;
það mætti gera það með næstum
eins miklum rétti eins og að kenna
kaupfélaginu um skuldir fyrir
nauðsynjavörur, sem það hefir út-
vegað mönnum til lífsviðurhalds á
hinum erfiðasta tíma, er komið
hefir um langt skeið.
þá kvartar „bóndi“ undan því,
að samvinnulögin hafi komið.
„1921 eða 1922 var farið að beita
þeim“, segir „bóndi“. þær sam-
þyktir, er hann sjálfur hafði ver-
ið með að semja fyrir sig og aðra,
frá 16. mars 1920, hafa nákvæm-
lega sömu ábyrgðarákvæði og þær
samþyktir, sem nú era í gildi. En
þá var ekki neitt við samábyrgð-
ina að athuga. þá hefir „bónda“
sennilega láðst að leita álits lög-
fróða mannsins, sem hann er nú að
vitna til.
„Bóndi“ er ergilegur yfir því, að
eg skuli hafa dirfst að halda fundi
í deildum félagsins til þess að tala
við bændur um þá erfiðleika, er af