Tíminn - 19.04.1924, Blaðsíða 3

T í M I N N
63
Til kaupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin í Reykjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
Eílið íslenskan iðnað.
Biðjið um .Smára'-snijörhkið.
flin iieimsfrægu
Barratt’s baðlyl
eru best og ódfrust.
dreif um borgina. Hinsvegar fær
ítalska stjórnin þau dreifðu hús til
eignar, sem kardínálarnir hafa bú-
ið í hingað til. Loks er það tilskil-
ið, að alþjóðasambandið viður-
kenni fullveldi páfans.
— Um miðjan síðastliðinn mán-
uð var sprengikúlu varpað að dyr-
unum á húsi sendiherra Breta í
Aþenuborg. Enginn maður varð
fyrir meiðslum og ekki er víst um
hvemig á þessu tilræði hefir
staðið.
---o----
Kvittun til Váitalds.
Síra • Jóhannes hefir nú fengið
góðan meðhjálpara þar sem Vár-
kaldur er. Nafnið minnir á vor-
kuldann, sem er illa þokkaður hér
á landi, af því hann vinnur oft
mikið tjón með því að deyða vor-
gróðurinn. Verður að virða til
vorkunar, þó eg vilji sem minst
hafa saman við hann að sælda.
Enda hefi eg ekki tíma til að elta
ólar við rökfærslur þessa spekings
eða stæla við hann um hártogan-
ir. það hefir jafnan reynst árang-
ursiítið að deila við menn, sem bit-
ið hafa sig fasta í þá trú, að þeir
séu þegar leiddir 1 allan sannleika í
trúarefnum.
Eg mun því lofa Várkald og
„Bjarma“ að hrósa happi yfir hinu
„góða svari“ í Lögréttu, en gera að
eins stutta athugasemd. Blaðið
með grein Várkalds hefi eg ekki
við hendina, og er farinn að ryðga
í hvað þar stóð.
Meðhjálpari þessi er að mörgu
leyti líkur „forvera“ sínum gamla
Grími. En j stað þess að Grímur
vitnaði oftast í Sírak, þá vitnar
þessi lærisveinn hans oftast í ný-
guðfræðileg trúfræðirit, sem kend
eru við guðfræðideild háskólans.
Virðist hann jafn veí að sér í þeim
sem Grímur í fræðum Síraks. Geng
ur hann jafnvel svo langt að setja
þau ofar orðum ritningarinnar.
Til sönnunar því, að fjallræðu
Jesú beri að taka framar lögmáls-
boðum Móse, vitnaði eg í grein
minni til orða Krists, þar sem
hann gagmýnir lögmálið og segir:
„þér hafið heyrt að sagt er, en eg
segi yður“. Várkaldi virðist vera
því hafa hlotist, að tekjur þeirra
á undanförnum árum ekki hafa
hrokkið fyrir gjöldum. Honum
virðist sárna það, að menn geri
samninga um greiðslu á skuldum
sínum, og gefi trýgingu fyrir
þeim. Hann segír, að margir skuldi
lánsstofnunum og kaupmönnum,
en eftir þessu eiga þeir ekkert að
borga þeim. Hver rök eru fyrir
þessu? Eg veit ekki til, að nokkr-
um manni hafi af hálfu kaupfé-
lagsmanna verið ráðið til að sýna
nokkrum manni óskilsemi, og veit
ekki til, að nokkur maður hafi veð-
sett kaupfélaginu annað en það,
sem hann átti fullan rétt á. En
dæmi má finna frá síðastliðnu vori,
að maður í Vík var flæmdur í að
veðsetja kaupmanni það, sem
hann hafði áður veðsett kaupfé-
laginu. Einnig má, ef óskað er,
færa sönnur á, að af hálfu kaup-
manna hefir verið svo hart að
gengið fátækling hér í næsta
hreppi, að markaður var undir
fjármark kaupmannsins helmingur
af ám hans. Vill „bóndi“ reyna að
færa fram dæmi þessu lík um
kaupfélagið og sanna þau? Eg
skal sanna þessi dæmi, er eg hefi
greint, ef þess er óskað af
„bónda“ eða öðrum úr hans flokki.
„Bónda“ finst eins gott fyrir
kaupfélagið að gefast upp þegar í
stað, heldur en að beita þeirri að-
ferð, sem höfð hefir verið til þess
að færa verslunina í lag á þann
hátt, er gert hefir verið í vetur
illa við þessi orð meistarans, finst
þau of byltingakend, þar sem þau
eru í rauninni árás á sum boðorð
lögmálsins og jafnvel boðorðin 10.
Til þess að geta hnekt þessum
orðum Krists, gengur Várkaldur
svo langt, að hann vitnar í Sírak
sinn, nýguðfræðiritin, til sönnunar
því, að þessi orð hafi hann aldrei
sagt. þau eiga þá að vera fölsuð.
Várkaldur gerir auðsjáanlega ráð
fyrir, að þessi trúfræðirit séu mitt
lögmál, sem eg setji ofar lögmáli
samviskunnar og skynseminnar, og
sé því bundinn af, líkt og hann er
af lögmáli Móse. En þarna skjátl-
ast honum herfilega og á þessari
vitleysu er hið „góða svar“ hans,
sem „Bjarmi“ kallar, bygt.
Eg tel mig sem sé alls ekki bund-
inn af viðteknum skoðunum hvorki
nýrrar eða gamallar guðfi'æði, ef
sannfæring mín býður mér annað.
Og eg hefi aldrei efast um, að
Kristi séu réttilega eignuð framan-
greind orð um „setningar feðr-
anna“, enda eru þau fyllilega í anda
kenningar hans. Er óneitanlega
broslegt að sjá Várkald, sem auð-
vitað telur hvert orð ritningarinn-
ar óskeikult guðs orð, vega þannig
að sjálfum sér.
þá virðist svo sem meðhjálpar-
inn sé sannfærður um, að honum
séu falin lyklavöld kirkjunnar og
er talsvert upp með sér af upp-
hefðinni, eins og Grímur gamli
forðum. Ef einhver gei’ist svo
djarfur að ganga inn í kirkjuna án
hans leyfis og ekki síst ef hann
leyíir sér að benda á eitthvað, sem
betur mætti fara innan kirkjunn-
ar, þá reiðir hann iyklana til
höggs og fyllist heilagri vandlæt-
ingu.
Vandlætingin hefir auðvitað líka
gripið síra Jóhannes. Ritar hann
langan ritdóm um bókina „Vor-
merki“. Fær hann sitthvað merki-
legt út úr henni, að því er virðist
nýja stjörnufræði, bygða á ritn-
ingunni, sem kollvarpar sennilega
kenningum Kopernikusai’, La
place, Newtons og annara fræði-
manna. En það sem honum finst
þó mest til um, er niðurstaða höf.
um að heimsendir sé nú þegar ná-
lægur. Hugsar hann gott til þeirr-
ar stundar og hlakkar til að sjá
skoðanaandstæðinga sína velta of-
an brekkuna. Ekki skortir gamla
bæði af mér og öðrum, sem sé það,
að samið hefir um greiðslu skuld-
anna og fai’ið svo vægt í sakimar
sem frekast er unt. Framangreind
dæmi búast ýmsir við að fækkuðu
ekki, ef kaupmenn yrðu einir um
verslunina hér í sýslu, sem „bóndi“
virðist óska eftir að mætti verða
sem fyrst. Nei, þótt þú, „bóndi“
sæll, hlypir úr félaginu með all-
stóra skuld, sem enn mun að miklu
ógreidd, þá munt þú ekki sjá þann
dag, að kaupfélagið leggist niður,
þú ert of áhrifalaus orðinn til þess
að ráða svo miklu. Menn eru fam-
ir að þekkja þig, og eigi þekkja
þeir þig síður hér eftir. T. d. gef-
ur þú í skyn, að bændur séu látnir
samþykkja þetta og þetta. Nei,
svo miklir aumingjar eru bændur
ekki hér í sýslu, að þeir taki slíku
með þökkum, sem sé því að þeir
láti segja sér, hvað skuli sam-
þykkja og hvað ekki. Langt er frá
því, að bændum hafi verið ætlað
að auka hina svokölluðu sam-
ábyrgðarhættu hér í vetur á fund-
um þeim, er haldnir hafa verið.
þvert á móti var reynt að semja
við hvem einstakan skuldunaut og
fá skuldina trygða, og fá loforð um
gjaldeyri frá félagsmönnum. þetta
hafa flestir litið öðm vísi á en
„bóndi“ þessi. Einnig er það sam-
kvæmt félagssamþyktunum, að
hver deild standi full skil á sínum
skuldum. þetta ákvæði gerir það
að verkum, að sú víðtæka sam-
ábyrgð, sem mest er reynt að
prestinn og meðhjálparann hugar-
farið kærleiksríka.
Annars hefir sonur síra Jóhann-
esar, Jakob Smári, sem er merkur
ritdómari, skrifað annan ritdóm
um bók þessa í „Vísi“ og kemst að
gagnstæðri niðurstöðu, sem sé
þeirri, að bókin sé nauða ómerki-
legt rit.
þá hafði eg haldið því fram, að
réttmæti og gildi ungbarnaskírn-
az-innar bygðist á oi'ðum Krists:
„Látið börnin koma til mín“, og
að með skírninni væri þeirri skip-
un hans fullnægt. þetta telur Vár-
kaldur nýja kenningu, og þá líkl.
villukenning. Hann um það.
Orðlengi eg svo þetta ekki meir,
en mun ef til vill síðar fá tækifæri
til að taka til athugunar ýmsilegt,
sem íhalds- og framsóknarstefnu
kirkjunnar greinir á um, „frá al-
mennu sjónarmiði".
Til vinar míns „Bj arma“-rit-
stjórans væri gaman að skjóta
þeirri spurningu, hvað hann eigi
við með biblíustefnu sinni, sem
hann segir að eg hafi svo ótrúlega
misskilið. Bendir ekki reynslan til
að mjög mismunandi trúarskoðan-
ir megi byggja á orðum ritningar-
innar? Allir trúarflokkar innan
kristninnar, jafnvel Mormónar,
hræða menn með, er næsta lítil,
þegar hver einstaklingur á fyrst
og fremst að annast sig, en bregð-
ist það, að hann geti það, þá eru
það sveitungar hans, sem hjálpa
eiga, og þetta eiga menn að gera
hvort sem er, nefnilega sveitafé-
lögin.
„Bóndi“ þessi mætti á einum
fundinum, sem eg hélt í vetur með
búendum. þar kom þetta sama
fram. En árangurinn varð sá, að
aðeins einn samherji hans tók
undir með honum. Hinir allir (sem
voru meirihluti búenda þess
hrepps) virtust láta kenningar
þessara tvímenninga sem vind um
eyrun þjóta.
þá skýrir „bóndi“ frá, að í ein-
um eða tveim hreppum sé engin
deild (í Skaftafellssýslu er víst
meiningin). Eg veit ekki betur en
að í öllum hreppum sýslunnar séu
deildir, en það mun rétt, að í
Skaftártungu, sem er minsti hrepp
ur sýslunnar (alls 11 búendur) eru,
fáir félagsmenn; þó er helmingur
af búendunum í félaginu, þrátt
fyrir alt, sem búið er að gera til
þess að koma þeim úr því, af ein-
um ónefndum manni, sem virðist
sérstaklega hafa tekist á hendur
að tæla menn í þeirri sveit úr fé-
laginu. I þessari sveit boðaði eg
til fundar, en bjóst aldrei við fjöl-
menni þar á fundi. Að sjálfsögðu
vildi eg hafa tök á að tala við
þessa fáu, og varð eg ekki var við
annað, en vel hafi farið á með okk-
þykjast fylgja „biblíustefnunni",
og sýnir það óneitanlega, að þar
sé um fleiri en eina stefnu að
ræða. Bjöm Stefánsson.
Alþingi
Efri deild.
Um þá till. Framsóknaimanna
að lána eingöngu úr Söfnunarsjóði
til sveitamanna, gegn veði í býlum,
en ekki kaupstaðarhúsum, urðu
miklar umræður. Tóku þátt í þeim
Einar á Eyrarlandi, Guðm. í Ási,
Ingvar Pálmason, Jónas Jónsson
og Sigurður Jónsson. Mæltu allir
með. En á móti töluðu Jóh. Jós.,
B. Kr. og Sig. Egg., sem var þó
meira og minna fylgjandi tillög-
unni. Kom glögt í ljós, að togstreit-
an var milli Reykj avíkuivaldsins
og bygðavaldsins. Með till. greiddu
atkv. allir Framsóknai’menn, en á
móti Ihaldið og Sjálfstæðið, 9:5.
Ingvar Pálmason flytur það
stórmæli, að fela landsstjórninni
að undirbúa nýtt skipulag um sölu
sjávarafurða. Mun ræða hans um
það efni og tillögur birtast von
bráðar hér í blaðinu. Sannaði Ing-
ur. Eg veit, að þeir hafa hvergi
sagt, að eg hafi viðhaft kúgunar-
aðferðir eða skipanir. þeir félags-
menn, er þar mættu, eru alt of góð-
ir menn til þess að ætla þeim
slíkt. Einn utanfélags snáði þar úr
sveitinni, sem var á fundinum, er
eigi ólíklegur til þess að hafa fært
þetta þannig í stílinn fyrir
„bónda“.
Alt sem sagt er um fundinn í
Hvammshreppi er sem flest ann-
að í ritsmíð „bónda“ rakalaus til-
búningur. Hægðarleikur væri að
sanna með óhrekjandi sönnunar-
gögnum, að langflestir bændur
hreppsins voru á fundinum, ásamt
öðrum félagsmönnum þaðan úr
hreppi, svo sem mönnum úr Víkur-
kauptúni, og þar á meðal verslun-
armönnum okkar og kaupfélags-
stjóranum (sem aldrei hefir haft á
móti að bera ábyrgð á gerðum sín-
um hingað til, og mun eigi gera
það heldur hér eftir). „Bóndi“ hef-
ir vænst þess, að þessi fundur
gengi öðruvísi fyrir sig en raun
varð á, og því er honum hann svo
minnisstæður. Eins og eg benti á
hér að framan, varð ekki vart við,
að „bóndi“ hefði það markmið,
meðan hann var í stjórn félagsins
að telja eftir þeim, er við félagið
vinna, hvem eyri. þá virtist honum
Ijóst, að þeir þurftu að fá laun
fyrir sín störf sem aðrir menn.
Alt af hafa þeir fengið lægra kaup
en alment hefir átt sér stað hér á
landi, ef á alt er litið. Nú er þetta
var, að ráðstafanir meiri hlutans
um 20% tollhækkun, væri aðeins
til að útvega landssjóði dýrtíðar-
uppbót. En þjóðin ætti eftir að fá
sína uppbót. Eftir opinberum
skýrslum, sem legið hefðu fyrir
fiskiþinginu, væri það sannanlegt,
að fólk við sjávarsíðuna hefði tap-
að 4—5 miljónum síðastliðið ár á
skipulagsleysinu á markaði Suður-
landa. Taldi hann skipulag um söl-
una vera mál málanna fyrir útveg-
inn. Ingvar er sjálfur útvegsbóndi
á Norðfirði og finnur vel fyrir sína
fjölmennu stétt, hvar skórinn
kreppir að. íhaldsmenn tóku fálega
tillögunni, og er hún nú geymd í
nefnd. Lítill vafi er á, að hún verð-
ur drepin við framhald umræðunn-
ar. En á hinu er jafnlítill vafi, að
Ingvar hefir með tillögu sinni reist
grundvöll fyrir útvegsbændastétt
landsins að byggja á. það sem
sveitabændur hafa gert sér til
efnahagsviðreisnar með kaupfélög-
unum, sýnist líklegt að útvegs-
bændur geti gert með landsskipu-
lagi á sölunni.
Fjárhagsnefnd klofnaði á frv.
um Landsbankann. Var það allmik-
ill lagabálkur um skipulag Lands-
bankans. Samkv. því skyldi Lands-
bankinn fara með seðlaútgáfu
landsins, um leið og hún hverfur
frá Islandsbanka, og hafa að laun-
um i/2% af ógulltrygðum seðlum
fyrir alt sitt ómak. Engin hætta er
á því, að bankinn freistist til að
gefa út of mikið, þegar hann hef-
ir enga ágóðavon. Ingvar og J. J.
lýstu hiklaust yfir, að þeir vildu að
Landsbankinn færi með seðlaútgáf
una. B. Kr. hafði komið með mjög
kyndugt frv. um sérstaka seðla-
stofnun. Átti að stýra henni fróm-
ur og ráðvandur, gamall banka-
maður og hafa í laun 8000 kr. og
dýrtíðaruppbót. þóttust allir kenna
að þar ætti að búa til embætti
handa manni, sem sagður er eigna-
lítill, og hefir nú lítið að gera. En
fáir fylgja karli í þessu. Jón þorl.
bað um ársfrest til að athuga mál-
ið og bera undir vitra menn með
öðrum þjóðum. Að beiðni hans var
málinu vísað til stjórnarinnar með
öllum atkvæðum Ihalds og Sjálf-
stæðis móti Framsóknarmönnum
fimm.
þegar íhaldið og Sjálfstæðis-
menn höfðu knúð fram 20% verð-
ráð tekið, að reyna að æsa menn
upp með því að skýra frá, að
starfsmenn félagsins féfletti fé-
lagsmenn með ósanngjörnu kaupi,
en þetta mistekst sem annað hjá
„bónda“. Félagsmenn sjá af hvaða
rót dylgjur þessar eru runnar, og
geta sjálfir kynt sér málavexti.
þá huggar „bóndi" sig við það, að
það sem gerðist á umræddum fund-
um sé löglaus vitleysa. Eg get vel
unt honum þessa harmaléttis, en
ólíklegt er að honum geti þótt
hætta á ferðum þó að menn yfir-
gefi félagið til fullnustu vegna
þessara gjörða. þess mundi hann
óska, ef hann hitti á óskastund. Ef
það er svo, að menn hafi yfirleitt
verið óánægðir með rekstur kaup-
félagsins og sláturfélagsins um
langan tíma í ýmsum greinum, er
ljótt til þess að vita, að „bóndi“
skyldi ekki hafa getað komið í veg
fyrir það ólag, meðan hann var og
hét. Sé þetta satt, þá hlýtur
„bóndi“ að hafa verið úrræðalaust
skinn, sem engu hefir getað fram-
komið, heldur séð þann kostinn
vænstan að hlaupa á brott með lít-
inn orðstýr. Máske þetta sé sami
„bóndi“, sem tók sér fyrir hendur
fyrir stuttu síðan að yinna að því,
að bændur í Skaftafellssýslu gerð-
ust útvegsmenn, og vanst svo vel
á, að úr Mýrdal voru lagðar til
þessa nær 100 þúsund kr. Mikið af
þessu var fengið að láni og þessu
fé síðan breytt í þýska peninga úti
í Danmörku. Eiga Skaftfellingar