Tíminn - 26.04.1924, Síða 1

©íaíbfra
afgtei&slur’.afcur Cimans et
Sigurgeir ^ri&rifsfon,
Sambanösíyúsinu, Keyfjoplf.
^fgtci&sía
Cimans er i Sambanös^ástnu.
©pin fcaglega 9—(2 f. I>.
Sími 4$é.
Yin. ár.
Reykjarík 26. apríl 1924
föears

'4
1
THOMAS BEÁR & SONS, LTD.. í
LONDON.^
ELEPHANT
CIGARETTES
Mest reyktar. Fást allsstaðar.
Smásoluverð 55 aura pakkinn.
Kjöttunnur,
alt til beykisiðnar, smjörkvartél 0. s. frv. frá stærstu beykissmiðjum í
Danmörku.
L. Jacobsen,
Köbenhavn. Valby.
Höfum í mörg ár selt tunnur til Sambandsins og margra kaup-
manna.
HAVNEMðLLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæðí ófáanleg.
S.I.S. slciftir eixig-özxg-u. -við oJkilcTJLr.
Seljum og mörgum öðrum islenskum verslunum.
í'7Z'
porsteinn Gíslason talar enn við
þá dönsku.
I síðustu Lögréttu sendir þ. G.
þeim dönsku enn kveðju guðs og
sína. Eins og rétt er lætur hann
aðallega á þeim dynja. þykir vert
að birta ummælin eins og þau
koma fyrir:
„Fyrir ritstjóra Mrg.bl. var það
óþarfi, að segja nokkurt orð út af
greinum mínum í síðasta tbl. Lögr.
þeim var ekki á neinn hátt að þeim
beint og eg hefi hvorki löngun né
ástæðu til þess að fara um þá
nokkrum orðum, sem þeim gætu
mislíkað. það gleður mig að sjá í
yfirlýsingu þeirra, að þeir séu
„með öllu óháðir“ þeim Fenger &
Co., og að þeir hafi „full og óskert
umráð yfir öllu, sem í blöðunum
stendur“. Greinar Lögr. miðuðu
beinlínis að því, að svo gæti þetta
orðið. Mér finst að engum ætti að
þykja vænna um það en einmitt
ritstjórum Mrg.bl., að tekið sé
þegar í byrjun utan að frá ræki-
lega í axlir þeirra manna, sem
í fávisku sinni halda, að þeir geti
verið yfirritstjórar blaða, J»ótt
þeir kunni svo lítið í tungu þeirri,
sem blöðin eru skrifuð á, að þeir
skilji ekki tii hlítar neitt, sem í
þeim stendur, hvort sem þeir hafa
nokkurt vit eða ekki neitt á þeim
málum, sem þar er um að ræða, og
hvort sem þeir eru sendibréfsfær-
ir eða ekki, — svo að þeir hreyki
sér ekki hærra en hæfileikarnir
ná og reyni að hafa nokkum
hemil á sínum löðurmanniegu
skúmaskota - skítkasts-tilhneiging
um, sem fyrv. ritstjóra Mrg.bl. er
ekki ókuimugt um. Stjákl Fengers
á skrifstofum Mbl. nú getur ekki
verið ritstjórum þess né starfs-
mönnum til neinnar ánægju né
uppbyggingar, og yfir höfuð skil
eg ekki í öðru en að ritstjórar
Mrg.bl. hljóti að vera mér sam-
dóma um það, að formenska Feng-
ers fyrir útgáfufélaginu sé
hneiksli, sem ekki ætti að eiga sér
stað. — Lækningin á meinsemdum
þeim í blaðaútgáfunni, sem gerðar
voru að umtalsefni í síðustu Lögr.,
er sú, að innlendir stjórnmála-
menn kaupi blaðið, eða þá svo
marga hluti í því, að útlendu at-
kvæðin ráði ekki kosningu þeirra
manna, sem falin er stjóm útgáfu-
félagsins. þessa leið reyndi eg að
fara í fyrra og vildi kaupa blaðið.
En því tilboði var hafnað. þ. G.“
Brottrekstrarsökin.
þessi ummæli þ. G. kasta nýju
ljósi yfir það, fyrir hverjar sakir
hann var rekinn frá blaðinu. En
enn ljósara verður það, þá er lesin
er varnargrein „ritstjóra" Morg-
unblaðsins, sem hóf að birtast þar
í blaðinu á sumardaginn fyrsta.
þeir segja „ritstjórarnir", ber-
um orðum, að Morgunblaðsstjórn-
in hafi viljað vera afskiftasöm við
þorstein. Hann hafi ekki verið
nógu harðhentur á Tímanum.
„þorsteinn, sá gamli ritstjóri,
þóttist of góður til að standa í
slíku stappi“, segja „ritstjórarnir“.
Með öðrum orðum: þ. G. var
ekki nógu skömmóttur fyrir hina
dönsku eigendur blaðsins. Hann
þóttist „of góður“. Er sem hlakki í
nýju „ritstjórunum“. En við erum
ekki „of góðir“. Við skulum gera
eins og þeir dönsku vilja.
þegar þessi ummæli eru borin
saman við orð þorsteins, verður alt
ljóst.
þorsteinn segir um dönsku eig-
endurna: „svo að þeir hreyki sér
ekki hærra en hæfileikarnir ná og
reyni að hafa nokkurn hemil á sín-
um löðurmannlegu skúmaskota-
skítkasts-tilhneigingum, sem fyrv.
ritstj. Morgunblaðsins er ekki
ókunnugt um“.
Úr skúmaskotum hafa hinir
dönsku eigendur viljað hefja „löð-
urmannlegt skítkast".
þ. G. þóttist of góður til þess.
þegar eigendurnir gátu ekki
fengið p. G. til þessarai- iðju, ráku
þeir hann burt og tóku núverandi
„ritstjóra“ í staðinn.
þetta er burtrekstrarsökin.
þetta er tilgangurinn með rit-
stjóraskiftunum. Frammi fyrir öll-
um almenningi á íslandi mega þeir
státa af þessum nýja frama sínum
„ritstj órar“ Morgunblaðsins.
þrefalt þjóðræknismál
Enn á mál þetta vafalaust eftir
að skýrast betur í umræðunum sem
einkum verða milli Lögréttu og
Morgunblaðsins.
En Ijóst er þegar að hér er um
þrefalt þjóðræknis og þjóðsóma
mál að ræða.
1. Fyrst það meginatriði,hvort al
menningur á íslandi ætlar að þola
það að útlendir menn stofni til út-
gáfu pólitiskra blaða á íslandi og
beiti því pólitiska valdi sem því er
samfara vitanlega í sínar þarfir.
2. Annað ati'iðið er um leið sið-
ferðismál og snertir mjög sóma
þjóðarinnar. Á það að þolast að út-
lendir menn fái að hefja „löður-
mannlegt“ „skítkast“ á innlenda
menn og stofnanir úr „skúmaskot-
um>“, þ. e.: þeir setja ekki nöfn sín
undir slíkar greinar, heldur láta
„ritstjórana“ feðra? Ætlar íslensk-
ur almenningur að þola slíka blað-
útgáfu ?
3. þar sem það eru nálega ein-
göngu útlendir kaupmenn sem að
þessum athöfnum standa, er það
bert hvert „skítkastinu“ verður
fyrst og fremst stefnt. því verður
stefnt á samvinnufélögin og odd-
vita þeirrar hreyfingar. þar er
komið að stórfeldasta fyrirtækinu
sem stofnað hefir verið á íslandi
um að koma versluninni á íslensk-
ar hendur. Baráttan um að gera
verslunina innlenda er fyrst og
fremst háð milli útlendu kaup-
mannanna og samvinnufélaganna.
Blaðútgáfa þessara útlendu kaup-
manna er því vitanlega fyrst og
fremst rekin í því skyni, að geta í
svonefndu „íslensku“ blaði ráðist
á þjóðræknislega sjálfbjargarvið-
leitni samvinnumannanna íslensku.
Meðan sú hríð stendur sem hörð-
ust, er látið vel að íslensku kaup-
mönnunum. En hver veit nema
þeim eigi að verða höfuðgjamt
líka, eftir að búið væri að ganga
milli bols og höfuðs á samvinnufé-
lögunum.
En þeir eru ekki búnir að því,
dönsku kaupmennirnir, að rjúfa
skjaldborg íslensku bændanna.
Og þeim verður það ekki léttara
verk er þeir nú hafa verið reknir
úr skúmaskotunum í birtuna.
---0---
Vafasðm loforð.
Lengi hafa þeir flaggað með því
íhaldsmennirnir, að þeir vilji
spara fé landsins, leggja niður em-
bætti 0. s. frv. þeir þóttust vilja
þetta meðan flokkur þeirra tjald-
aði með nafninu „Sparnaðar“-
bandalagið. Má og vera að ein-
hverjir hafi til þessa lagt trúnað á
að hugur fylgdi máli hjá flokkn-
um í þessu efni.
En framferði flokksins á þessu
þingi er svo augljóst, að héðan af
láta fáir villa sér sýn lengur. það
er fram komið sem sýnir að þessi
sparnaðarorð Ihaldsmannanna eru
fyrirslátturinn einber. •
Nokkur dæmi varpa skýru ljósi:
1. Stjórnarskrána drápu íhalds-
mennirnir í efri deild og þann
mikla sparnað, sem af því hefði
flotið að hafa þing aðeins annað-
hvort ár. Hafði þó Jón Magnússon
gerst flutningsmaður málsins og
má nærri geta hyort hann hefði
ekki getað aflað málinu meiri fylg-
is í flokki sínum ef hann hefði
viljað. Allir Framsóknarmenn í
báðum deildum voru með málinu.
2. Hæstiréttur er þessa dagana
til umræðu í neðri deild. Sú fækk-
un dómendanna, sem hæstaréttar-
frumvarpið kemur í framkvæmd,
leiðir af sér mikinn sparnað. Allur
Framsóknarflokkurinn í báðum
deildum er málinu fylgjandi. En
það er orðið opinbert leyndarmál,
að margir Ihaldsmanna leggja hið
mesta kapp á að koma málinu fyr-
ir kattarnef. Vilja nú endilega
breyta frumvarpinu í neðri deild,
til þess að annaðhvort dagi málið
uppi eða verði drepið í efri deild.
Er ekki séð um það enn hversu fer
um þetta mál.
3. Sendiherrann. Neðri deild hef-
ir fyrir löngu samþykt frv. um að
sendiherraembættið skuli ekki vera
lögboðið. En efri deild hefir ekki
afgreitt málið enn frá nefnd.
það er fullvíst, að mikill hluti
Ihaldsins vill halda dauðahaldi í
sendiherrann. Fara margar sögur
af komu Jóns Sveinbjörnssonar
konungsritara í sambandi við
þetta mál. En sjón verður sögu
ríkari innan skamms um þetta mál.
Skiftir það tugum þúsunda króna
á ári sem spara má á þessum lið.
4. Fjárlögin í efri deild fengu af-
greiðslu þaðan síðasta vetrardag.
Er það alkunnugt að Ihaldsmenn
eru þar miklu sterkari en í neðri
deild. Efri deild hefir afgreitt f jár-
lögin með miklu minna sparnaðar-
sniði en neðri deild. það er alkunn-
ugt að það eru íhaldsmennirnir
sumir í efri deild sem ganga lang
lengst fram í nýjum og auknum
fjárveitingum.
5. Margar aðrar embættafækk-
anir hafa verið á ferðinni, einkum
í efri deild. Ihaldsmennirnir hafa
drepið þær nálega allar. Eggert
Pálsson t. d., sem þóttist vera
þessi frábæri sparnaðarmaður fyr-
ir kosningamar, hann rís nú önd-
verður nálega gegn sérhverri til-
raun sem gerð er til að fækka em-
bættismönnunum.
það er ekki E. P. einn sem hefir
brugðist vonum kjósenda sinna í
þessu efni.
Mikill hluti Ihaldsins hefir svikið
loforð sín um sparnað. Ekki stend-
ur steinn yfir steini af sparnaðar-
hjali þess.
íhaldsmennirnir geta heldur ekki
eftir eðli sínu verið sparnaðar-
menn. Eðli þeirra og uppruni mót-
mælir því. Sumpart standa að
íhaldinu danskir kaupmenn, sum-
part embættismannalýðurinn inn-
lendi. Hvemig á það þá að mega
verða að þaðan komi fækkun em-
bættismannanna?
----0----
Frankling forseti! Síðasta vetr-
ardag segir Morgunblaðið sögu-
korn um „Frankling"!, sem á að
hafa gerst „á forsetaárum" hans.
Sennilega er hér átt við Benjamín
Franklín. Ætti að mega gera ráð
fyrir að menn sem lokið hafa em-
bættisprófi, létu ekki slíka tvöfalda
reginvitleysu frá sér fara á prenti,
enda er Benjamín Franklín kunn-
ari íslenskum almenningi en flestir
heimsfrægir menn erlendir, því að
margt hefir verið eftir hann þýtt
á íslenska tungu. En nú hefir þor-
steinn Gíslason lýst gáfnafari
hinna dönsku eigenda Morgun-
blaðsins svo vel og rækilega í síð-
ustu Lögréttu, að alt verður skilj-
anlegt. Greinin er vitanlega eftir
gáfnaljósin þau, en J. K, og V. St.
þýtt orðrétt eftir þeim og ef til
vill ekki þorað að breyta — því að
ekki væri það góðgirni að ætla að
svo mentaðir menn viti ekki hvem-
ig á að skrifa nafnið og að Frank-
lín varð aldrei forseti.
Yfirlýsingar. Við 3. umræðu fjár
laganna í efri deild gat Jón Magn-
ússon forsætisráðherra þess í ræðu
að nú ætlaði hann einu sinni að
vera hreinskilinn. Lýsti því því-
næst yfir að hann hefði enga trú
á innflutningshöftum í neinni
mynd. Jón þorláksson talaði litlu
síðar, tók alveg í sama strenginn
og talaði langt mál um hve nauð-
synlegt hefði verið að afnema inn-
flutningshöftin 1921. En atvinnu-
málaráðherra þagði og hefði þó
verið fróðlegt að fá að heyra hvern
ig honum var innanbrjósts.
Bót í málL Tveir menn voru að
tala um hina nýju ritstjóra(!)
Morgunblaðsins og rithátt þeirra.
Báðum kom innilega saman um
niðurstöðuna, hvort sem heldur var
litið á meðferð efnis eða innihald.
Og að endingu kom þeim líka sam-
an um það, að úr því sú hneisa
þurfti að bera við að íslenskir
menn gengju þannig á mála hjá
dönskum kaupmönnum, þá væri
það þó bót í máli að þeir væru ekki
meir af skárri endanum en þetta.
Gáta. Morgunblaðið kvartaði und
an því að verið hefðu 8 fet af
skömmum um sig í síðasta blaði
Tímans. Kom þá upp gáta á þessa
leið: „Hvort er betra að fá
átta fet af skömmum eða að geta
ekki stigið eitt fet skammlaust?“