Tíminn - 31.05.1924, Blaðsíða 4

88
T 1 M I N N
Þingeyski skólinn.
J)essa dagana eru pingeyingar að
byrja að grafa fyrir undirstöðu hins
lengi þráða héraðsskóla. Efnið, stein-
lim og timbur, er nýkomið til Húsa-
víkur. Sjálfboðaliðar flytja efnið 40
km. eftir Reykjadalsbraut fram að
Laugum. Töluvert verður unnið að
byggingunni sjálfri með gefinni vinnu.
Sýslubúar, sérstaklega unga fólkið,
finnur að það er þeirra hús, sem ver-
ið er að reisa.
Úr engri sýslu af landinu fer jafn-
mikið af ungu fólki á skóla eins og úr
þingeyjarsýslu. pó eru hvergi á land-
inu jafnmargir fjöllesnir menn, sem
hafa mentast með sjálfsnámi, eins og
þar, án allrar skólagöngu. Hvergi á
landinu hefir á sama hátt verið full-
nægt þeirri hugsjón að blanda saman
daglegu eríiði harðrar hfsbaráttu og
miklum lestri góðra bóka. það er ekki
tilviljun, að við Laxá í þingeyjarsýslu
er einyrki með mörg börn, sem i hjá-
verkum er að semja efnisskrá við sýslu
mannaæfimar, umfangsmestu efnis-
skrá, sem gerð hefir verið hér á landi.
En í þingeyjarsýslu hefir aldrei ver-
iö neinn skóli. það hefir verið óþægi-
legt og ranglátt gagnvart hinni skóla-
sæknu æsku í héraðinu. Og það hefir
verið dýrt, óþarflega og ósanngjarn-
lega dýrt. Námsdvöl margra skólapilta
í Reykjavík er nú 15—1800 kr. um vet-
urinn. Fyrir þá upphæð ættu 3—i
unglingar að geta liíað vetrarlangt á
skólanum á Laugum.
Undanfarin 10 ár hefir verið safnað
fé og vinnuloforðum í þingeyjarsýslu.
Einstakir menn, félög, hreppar og
sýslufélagið hafa lagt fram í fé og
vinnuloforðum 25 þús. kr. Alþingi hefir
veitt 35 þús. Búist er við að byggingin
kosti 80—85 þús. með hitaleiðslunni.
það sem fyrirtækið þarf að lána eru þá
20—25 þús. eða eins og samsvarar and-
virði tveggja fátæklegra íbúða í Reykja
vik.
í skólanum geta verið og verða inn
40 manns. Ef hver nemandi borgar
50 kr. húsaleigu, er það nóg til að af-
borga lánið á eitthvað 20 árum. Úr því
ættu æskumenn sýslunnar og annara
héraða að geta um ókomnar aldaraðir
fengið ókeypis húsnæði og ókeypis
hita. En jafnvel 50 kr. húsaleiga á
mann er ekki nema V*—x/e hluti af
venjulegri húsaleigu námsfólks í höf-
uðstaðnum.
Skólasetrið er nú ákveðið á melhól
hjá Laugum, 5 km. sunnar en Breiðu-
mýri. pangað liggur akbraut þingey-
inga eftir Aðaldal og Reykjadal. Vest-
ur frá Breiðumýri hggur þjóðvegur-
inn gegn um Ljósavatnsskarð til Ak-
ureyrar. Hinumegin við Reykjadalsá,
svo að segja rétt við skólavegginn, er
áframhald af þingeyingabraut til Mý-
vatnssveitar. Verður sá vegur fullbú-
inn eftir nokkur ár. Skólinn liggur
þannig í hjarta sýslunnar, ekki á
krossgötum, heldur rétt við þær, við
þjóðbraut, án þess að líða af ónæði
þjóðleiðarinnar.
Um tvo staði var að gera sem skóla-
setur, Laugar og Grenjaðarstaði, báða
við höfuðveginn frá Húsavík. Grenj-
aðarstaður er nokkru nær sjó en Laug-
ar. þar er náttúrufegurð mikil, einkum
á sumrin, við Laxá, sem er fegurst
allra áa hér á landi. þar eru skilyrði
fyrir mikilli grasrækt. Á Laugum eru
engin sérstök ræktunarskilyrði, en aft-
ur tvö önnur aðstöðuhagræði: Sandur
og möl í bygginguna er alveg við hús-
stæðið, og heitar laugar eru í brekk-
unni y2 km. ofan við skólastæðið. þar
má fá yfirfljótanlegt heitt vatn til að
hita skólann, til þvotta, til baðhúss og
sundlaugar og til garðræktar. Til þess
að gefa hugmynd um, hvers virði hit-
inn er i þessu sambandi, skal þess get-
ið, að afgjaldið af Hvanneyri, einni
bestu bújörð landsins, er ekki nándar
nærri nóg til að vega á móti hitakostn-
aði skólans. Og til að hita annan lands-
sjóðsskóla í sveit fara nú árlega um
4000 kr. Og þó er bæði þar og annars-
staðar reynt að spara hinn dýra hita.
Á Laugum verður að vísu talsverður
kostnaður við að leiða heita vatnið
hálfan km. í trépípu eftir torfgarði, á
sama hátt og Sigurjón Pétursson ger-
ir á Álaf i. En þótt reiknað sé með
að slík leiðsla kosti 6—7 þús. kr. í eitt
skiíti fyrir öll, þá er það ekki meira en
eyðst hefði í aðfluttan hita á tveim ár-
um vegna 40 manna heimilis. Enn-
fiemur sparast algerlega miðstöð í
bygginguna.
Á Laugum eru þessvegna flest hin
ylri skilyrði sameinuð til að skólinn
geti notið sín. Staðuimn liggur vel í
héraðinu. Byggingarefnið hið innlenda
á staðnum. Hitinn gefinn, og viðunan-
legt land til túnræktar og garðræktar.
Og skilningur héraðsbúa á málinu sá,
að einstaklingar, félög, allir hreppar
sýslunnar og sýslufélagið sjálft hafa
lagt fó fram með ráðnum hug. Og tal-
ið er að völ sé á 20—25 dugandi mönn-
um í sýslunni, sem séu fúsir að
ábyrgjast persónulega það smálán, sem
þarf að taka til að fullgera bygging-
una. Og skólastjórinn, Arnór Sigur-
jónsson, vinnur með þessa dagana að
höggva fyrir grunninum, eins og land-
neminn, sem er að ryðja menningunni
braut á sléttunni í Ameríku og leggur
gerva hönd á alt.
Slík samheldni í heilu héraði tryggir
árangurinn fyrirfram. Og fordæmi
þingeyinga gerir væntanlega meira.
Smátt og smátt rísa upp með samtök-
um fólksins álika mentasetur í hverju
héraði. það eru klaustur miðaldanna
endurborin i þeirri mynd, sem fullnæg-
i..’ 20. öldinni. En héraðsskóli þingey-
■n« 1Á komandi kauptið og lestum selur
™ JT ■ yixmustofa mín öll ný reiðtygi og alt
sem þar að lýtur, 10 til 15°/0 lægra en aðrir.
Samúel Ólafsson, söðlasmiður, Laugavegi 53 B.
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
SYuntuspennur
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Hefir áætlunarferðir í sumar austur yfir Hellisheiði
svo sem hér segir:
Triilofunarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af stemhringum.
Sent með póstkröfu út um land
ef óskað er.
Mánudaga, miðvikudaga, fimtudaga og föstu-
daga að Ölfusá, Þjórsártúni, Ægissíðu, Garðsauka
og Hvoli. Til baka daginn eftir.
í þessar ferðir eru notaðar góðar II. flokks bifreiðar. Fargjöld milli Reykjavíkur og
Hvols aðeins kr. 10,00
Mánudaga og fimtudaga frá Reykjavík á sömu staði
en þá notaðar I. flokks fólksflutningabifreiðar fyrir
mjög sanngjörn fargjöld.
Þriðjudaga, fimtdaga og laugardaga II. fl. bifreið'
ar að Ölfusá, Húsatóftum og Sandlæk. Fargjöid í
yfirbyggingu bifreiðarinnar: að Húsatóftum kr. 9,00,
að Sandlæk kr. 10,00, úti kr. 7,00 og 8,00. í þessar
ferðir er einnig tekinn flutningur.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Laugaveg 74 Keykjavik.
Sími 646. Simn. Sleipnir.
Reiðtygi, aktygi fyrir erfiðis-
og listivagna, erfiðisvagnar mjög
ódýrir, þverbakstöskur, hnakk-
töskur, beisli, svipur, beislisstang-
ir, ístöð, hnakk- og söðulvirki, alls-
konar ólar og annað tilheyrandi
söðla- og aktygjasmíði, sem alt
selst nú með mikið niðursettu
verði, t. d. má nefna hnakka á
inga ætti að geta gert meira. Hann á
að geta verið fordæmi um ódýrari
rekstur annara skóla. Flest fyrirtæki
landsins verða dýr í rekstri, þar á með-
al skólarnir. Séu teknir nokkrir sam-
bærilegir skólar í sveit eða smáþorp-
um, sem landið rekur að mestu leyti,
sést hver eyðslan er á þeim liðum á nú-
gildandi fjárlögum:
Hvanneyri............20 þús. (rúml.)
Hólar................20 þús. (tæpl.)
Eiðar................17 þús.
Blönduósskóli .. .. 17 þús.
Flensborg............15 þús.
Enginn vafi er á þvi, að skóli þing-
eyinga fær ekki meir en 4—5 þús. kr.
opinberan styrk og getur komist af
með það. Hitinn er mikil gjöf. Jafnvel
álitið að nota megi nokkuð af failhæð
heita vatnsins (62 m.) til rafmagns-
framleiðslu. Kennararnir rækta sér
sjálfir smábýli kring um skólann og
vinna að þeim á sumrin. Hver veit
Miðvikudaga og laugardaga til Eyrarbakka og
Stokkseyri og til baka sama dag.
Mánudaga að Brúará og Torfastöðum, til baka sama dag.
Allar ferðirnar hefjast úr Reykjavík kl. 10 árdegis
að undanskildum póstferðunum sem verða alla mánu-
daga að Torfastöðum, alla þriðjudaga að Húsatóftum og
Sandlæk, alla miðvikudaga að Eyrarbakka og alla fimtu-
daga að Garðsauka, og hefjast kl. 9 árd.
Til Þingvalla
er póstferð hvern laugardag í júlí og ágúst og auk þess
ferðir alla daga þá mánuði.
Til Hafnarfjaróar
á hverjum klukkutíma frá 10 árdegis til 11 síðdegis dag-
lega, vetur og sumar.
Til Vffilsstaða
alla helga daga klukkan 11 Vs árdegis og 2VS síðdegis og
til baka kl. I1/* og 4 síðdegis.
45—65—85—95—115—175 kr.
söðla 75—175, aktygi frá 110 kr.
og alt eftir þessu. prátt fyrir
niikla verðhækkun á öllum vörum
og aukna tolla, má heita að
verðið sé enn óbreytt. Eins og al-
menningi er kunnugt, eru allar að-
gerðir fljótt og vel af hendi leyst-
ar. Aðeins notað fyrsta flokks efni.
Sendu pantanir í tíma, því á vorin
er ávalt mikið að gera. Pantanir
afgreiddar fljótt og nákvæmlega.
Tannlækningar.
Dvel á Sauðárkróki frá 2. ágúst til
20. ágúst.
Dvel á Blönduósi frá 21. ágúst til
23. sept.
Dvel á Borðeyri frá 24. sept. til 15.
okt.
Jón Jónsson læknir,
Ingólfstr. 9, Reykjavík.
H.f. Bifreiðasiöð Reykjavíkuv
Austuvsivæii 24 Símav 715 og 716
hvað landið gæti sparað á sumum
fræðslufyrirtækjum sínum með því að
hafa svipað fyrirkomulag, eins og gert
ei ráð fyrir á Laugum?
Enn er ótalið eitt skilyrði, sem gerir
Laugar sérstakar meðal skólasetra
landsins. Um nokkra áratugi hefir ver
ið sundlaug í hólnum, sem skólahúsið
ei bygt á, og heita vatnið leitt þangað
eftir skurði. Nú verður heita vatnið
látið renna úr hitaleiðslu skólans út í
sundþróna. Með tíð og tíma verður
bygt yfir laugina. þá getur skólafólkið
synt á hverjum degi allan veturinn, þó
að blindbylur sé úti. Hve dýrt á að
meta slíka aðstöðu fyrir heilsu og
hreinlætisvenjur unga fólksins? Eng-
inn getur metið slíkt fyrirfram. Guðm.
Hlíðdal verkfræðingur veitti því eftir-
tekt á Alaíossi, er hann var að rann-
saka skilyrði fyrir landsverksmiðju, til
ullariðnaðar, hve verkafólkið leit
hraustlega út og frjálslega, þó að vinn-
an sé í sjálfu sér þreytandi og fremur
óholl. En verkafólkið synti í volgri
tjörn ofan við fossinn flesta daga árs-
ins; þaðan kom því hið heilsulega út-
lit.
Einstaka menn halda því fram, að
skólarnir geri ilt eitt, geri menn lata
og nautnagjarna. Vitaskuld hefir
skólaveran slík áhrif á suma menn.
En það eru ekki síst liinir dýru, dauðu
og þunglamalegu skólar. Héraðsskólar
Dana spruttu upp af þörf fólksins, eins
og skóli þingeyinga. Og það er í þeim
skólum, sem danskir bændur og
bændakonur hafa fengið fjörið, þrótt-
inn og nákvæmnina til að skapa hinn
fullkomnasta búskap í heimi. Enskur
maður sagði um danska smjörið, í
sambandi við hina góðu alþýðufræðslu
Dana, að það væri svo gott, sem raun
bæri vitni um, af þvi það væri bland-
að þekkingu og mannviti. Séu borin
saman við þetta miljónatöpin á vél-
bátaútgerðinni sumstaðar á landinu,
þá viðurkenna allir, sem til þekkja,
að mikið af því tapi landsins er að
kenna ónógri menningu: Hirðuleysi að
spara olíu, vélar og veiðarfæri.
þingeyingar hafa sýnt, að þeir mis-
brúka ekki skólagönguna. Tiltölulega
fáir af hinum góðu námsmönnum, sem
þar eru fæddir, hafa tekið þátt í kapp-
leiknum á hinni offyltu embættaleið.
Flestir þingeyingar, hvort sem þeir
liafa numið heima eða annarsstaðar,
hafa leitað heim aftur að búskapnum.
Á sumum jörðum í þingeyjarsýslu eru
3—4 heimili, stundum systkini eða ná-
ió frændfólk, sem ekki vill yfirgefa sitt
ættaróðal. þessi þörf unga íólksins til
að mynda sér heimili i átthögunum,
hefir leitt til þess, að í þingeyjarsýslu
hafa risið upp nokkur nýbýli á und-
anfömum árum. Héraðsskólinn á að
bjarga þeirri viðleitni, fullnægja rétt-
mætri mentaþrá ungu kynslóðarinn-
ar, án þess að neyða fólkið burt úr
héraðinu. Gera námsvistina ódýra, svo
að hún verði ekki fjármunaleg blóð-
taka fyrir heimilin. Af þessu leiðir
aftur, að skólinn hjálpar heimilafjölg-
uninni og ræktuninni, því um leið og
manndómur vex, samhliða sterkri átt-
hagatilfinningu, er aðeins ein leið op-
in: Landnámið, ræktun, húsabygging-
ar. I þvi sambandi skiftir það ekki
iitlu, að á Laugum er hægt að kenna
steinsteypu allan veturinn. Efnið við
og nógur hitinn í vinnuskálann og til
að þurka steypta steina. það er á þann
hátt, sem aukið landnám er vel undir-
búið. J, J.
...
Nýtísku safn. Einn safnar frí-
xnerkjum og hefir mikið gaman af.
Annars safnar steinum, þriðji
gömlum bókum o. s. frv. Hneigðin
að safna er mjög rík í Islending-
um. Hefir nú bæst við nýtt, sem
margir, bæði karlar og konur,
safna hér í bænum. það eru vit-
leysurnar í Morgunblaðinu, eftir að
nýju „ritstjórarnir" tóku við. Eru
þær flokkaðar í marga liðu: mál-
villur, dönskuslettur, hugsanavill-
ur, botnlausar setningar, vanþekk-
ing o. s. frv. Er mikið kapp í mönn-
um um að ná sem flestum. Hundr-
uðum skifta þær, vitleysurnar,
sem sumir hafa safnað — og eru
þó ekki liðnir nema tveir mánuðir
síðan vitringar þessir tóku við.
Laugavegs-apótek. Stefán Thor-
arensen lyfsali hefir reist við
Laugaveg prýðilega myndarlegt og
vandað hús yfir lyfjabúð sína.
Vafalaust er það myndarlegasta
sölubúðin á landinu, og líklega eru
fáar lyfjabúðir á Norðurlöndum að
öllu betur búnar. Jafnframt þessu
hefir Stefán lyfsali aflað sér fjölda
nýrra véla og áhalda til lyfjagerð-
ar og annara starfa við lyfjaversl-
unina,sem ekki hafa þekst hér áður
og er á öllu hinn mesti myndar- og
snyrtibragur. Er gott til þess að
vita, að ný verkefni verði stunduð
innanlands. Um alt of margt erum
við enn upp á aðra komnir.
Látinn er 26. þ. m. Grímur bóndi
Stefánsson í Húsavík í Tungusveit
við Steingrímsfjörð, einn af bestu
bændum í Strandasýslu og for-
gangsmönnum um bændafélags-
skap. Verður þess mæta manns
nánar getið síðar.
Drengur úr Hafnarfirði hvarf
síðastliðinn laugardag. Hefir farið
villur vegar í hrauninu. Fjöldi
manns hefir leitað hans, bæði héð-
an úr bæ og úr Hafnarfirði, en
ekkert hefir fundist.
Bruni. íbúðarhúsið á Hauksstöð-
um í Jökuldal brann til kaldra kola
síðastliðinn mánudagsmorgun.Fólk
bjargaðist við illan leik úr eldin-
um. Innanstokksmunir brunnu all-
ir, óvátrygðir. Upptök eldsins eru
ókunn.
Slys. Aðfaranótt föstudags í síð-
astliðinni viku vildi það slys til á
togaranum Skúla fógeta, er skipið
var að veiðum, að einn skipsmanna,
Ólafur ísleifsson, maður héðan úr
bænum, féll útbyrðis og druknaði.
Síra Friðrik FriSriksson fór til
Englands um miðja vikuna til þess
að sækja hátíðahöld þar í minn-
ingu 80 ára afmælis K. F. U. M.
Slys. Sigurður Magnússon fyrr-
um bóndi á Stóra Fjalli í Mýra-
sýslu féll af hestbaki á leið úr
Borgarnesi og beið bana af.
Mannalát. Hinn 28. þ. m. andað-
ist þórarinn bóndi Stefánsson ó
Teigi í Vopnafirði og degi síðar
Bjarni bóndi Sigurðsson á Brimils-
völlum.
Val-týsfjólur.
Sýnishorn af gáfum Mbl. „ritstjór-
anna“
1. Esjan var eins blá og ialleg eins og
strompurinn á GullíossL
2. í hitablíðu ki. 3 um daginn íór
Gullfoss. í þrönginni sáust engir í loð-
feldum (sorglegt fyrir Hjalta).
3. þegar Móse kom ofan af Sínaí-
fjalli misti hann gulltöflumar(I) og
braut þær. Berlemingar halda að guð
sækist eítir gulli til augnayndis eins
og „spekúlantamir".
4. Jarðarfarir eru helstu skemtanir i
höfuðstaðnum.
5. „Ritstjórarnir" líta út um glugg-
ann og sjá götuna fulla af prýðilegu
kvenfólki. Fegurðin er þó ekki af and-
litsfarða. „það var bara voriðl"
6. „Ritstjórarnir" tala um drengja-
þjófnaðina i Reykjavik. „Sem betur
íer“, eru það ekki altaf sömu dreng-
imir sem stela — segja „ritstjóramir".
x.
Ritatjóri: Tryggvi þórhallsaon.
Prcntflmiðjan Acta h/f.