Tíminn - 23.08.1924, Síða 4

184
T 1 M I N M
Frh. af 1. síðu.
bankann, og vafalítið hefði enn
meira tapast.
b. Islenska ríkið leysti Islands-
banka þá undan yfirfærsluskyld-
unni, sem bankinn hafði ekki get-
að fullnægt. Hafði bankinn bakað
islenska ríkinu stórkostlegt álits-
tjón með vanrækslu sinni. Islenska
ríkið útvegaði íslandsbanka þá að
láni 5 milj. kr. hjá ríkissjóði Dana.
Og nú er ekki úr því skorið, hvort
íslenska rikið á að tapa stórfé á
þeirri hjálp.
c. þvínæst tók íslenska ríkið
enska lánið, til þess að bjarga Is-
landsbanka — versta og óhagstæð-
asta lán, sem nokkru sinni hefir
verið tekið á Islandi, lán, sem bak-
ar landinu stórtjón fjárhagslega o g
mikinn áhtshnekki og lánstrausts-
spilh. Ríkið lánaði íslandsbanka af
því upphæð, sem nú nemur c. 9
miljónum króna.
d. ÖU árin sem Islandsbanki átti
erfiðast, hefir Landsbanki íslands
átt inni í honum, lánað honum, við
mjög lágum vöxtum, oft frá c. 3
til c. 5 miljónir króna.
e. Enn eiga Islendingar inni í
bankanum, í sparifó og á hlaupa-
reikningi miljónir króna (nam
hæst 25 y% milj. kr. 1919).
f. Loks má skoða seðla íslands-
banka sem lánsfé, sem bankinn
hefir fengið hjá íslensku þjóðixmi.
Islandsbanki prentar á seðlana að
hann innleysi þá með guhi. En
bankinn innleysir þá við hálfvirði.
Alþingi hefir létt af bankanum
gullinnlausnarskyldunni. þetta lán
þjóðarinnar til Islandsbanka hefir
hæst numið um 12 milj. kr., en
nemur nú c. 7 milj. kr.
þetta hefir íslenska ríkið gert
fyrir Islandsbanka. Svo stórkost-
lega hefir það hjálpað honum. Svo
stórkostlega mikið fé hafa íslend-
ingar lagt í bankann.
Hvað hafa hluthafarnir lagt á
móti ? þeir hafa lagt á móti hluta-
féð 41/2 milj. kr. Af því fengu þeir
mjög háa vexti árlega meðan vel
gekk. þeir hafa lagt á móti hina
óheilbrigðu stjóm bankans á
stríðsárunum. Margfaldlega voru
þeir þá búnir að tapa öllu, ef Is-
land hefði ekki hjálpað.
þeir hafa lagt meira til, segir
bankastjórinn. Hann telur vara-
sjóðinn. En hver hefir borgað
varasjóðinn? pað hafa atvinnuveg-
ir Islands gert. — Hann telur upp
ársarð 1922 0. s. frv. Hver hefir
borgað þann ársarð? það hafa at-
vinnuvegir íslands gert. —-
þannig liggja spilin á borðinu.
þetta hefir ísland gert og íslend-
ihgar og þetta hafa hluthafamir
gert.
Og svo kemur sú stóra spurning:
Hverir eiga að borga miljónatöpin
bankans ?
ísland hefir bjargað bankanum
hvað eftir annað. Island og Islend-
ingar hafa lagt fram nálega alt féð
sem bankinn starfar nú með. Eiga
þeir nú ofan á alt annað að láta
skattleggja atvinnuvegi sína til að
borga töpin og skila hluthöfunum
hlutafé, margföldum arði, vara-
sjóði o. s. frv. með auðmýkt og
þakklæti?
Eggert Claessen segir: Já! Eg
segi: Nei! þetta er það sem skilur.
Or því bankinn, þrátt fyrir öll
þau miklu ítök, sem hluthafamir
hafa átt í íslenskum stjómmála-
mönnum, hefir bognað svo, að
þurfa að játa því, að meiri hluti
stjórnar hans væri skipaður af
landsstjóm Islands, þá, segi eg, að
afleiðingin af því, og af allri þeirri
sögu bankans, sem nú hefir verið
sögð, eigi að verða sú, að bankinn
verði í raun og sannleika íslenskur
banki, saga hluthafanna eigi að
vera úti 0g sú stefna að hef jast um
bankann að stjóma honum ein-
göngu með hag hinna íslensku at-
vinnuvega fyrir augum.
„Hatursmenn lslandsbanka“.
Bankastjórinn telur mig í hóp
„heitustu hatursmanna Islands-
banka“. Er nú fróðlegt að athuga
í hverju „hatur“ mitt á Islands-
banka kemur fram.
það kemur fram í því, að eg geri
sjálfum mér og leitast við að gera
öðrum grein fyrir því, hversu mik-
ið íslenska ríkið og Islendingar
hafa gert fyrir Islandsbanka og
dreg af því þær ályktanir að Is-
landsbanki eigi í raun og vem að
vera íslenskur banki, íslensk eign,
banki sem starfi með hagsmuni Is-
lendinga eina fyrir augum. Jafn-
framt hefir „hatur“ mitt á Islands-
banka lýst sér í því, að eg hefi lát-
ið í ljós traust á meirihluta banka-
stjórnar íslandsbanka — ekki á
Eggert Claessen, það skal játað,
heldur á hinum stjórnskipuðu
bankastjómm, að þeir muni hefja
stjórn á bankanum á þesium
grundvelli.
þannig „hata“ eg Islandsbanka,
að eg held hiklaust fram rétti Is-
lands og íslenskra atvinnuvega 1
viðskiftunum við hina erlendu hlut-
hafa Islandsbanka.
þegar Islandsbanki var stofnað-
ur, höfðu þeir Magnús Stephensen
landshöfðingi og Tryggvi Gunn-
arsson bankastjóri „hatað“ Islands
banka „svo heitt“, að þeir komu 1
veg fyrir að Landsbankinn yrði
lagður niður. þjóðin íslenska elsk-
ar þá fyrir það.
Alla tíð síðan hafa þjóðræknir
menn íslenskir „hatað“ Islands-
banka á þá lund, að þeir vildu ná
yfirráðunum yfir stærstu peninga-
stofnun landsins úr höndum út-
lendra peningamanna, sem ekkert
vilja af Islandi hafa annað en að
ná þaðan í peninga, í hendur inn-
lendra manna. það „hatur“ er
sprottið af þeirri skoðun, að hym-
ingarsteinninn undir sjálfstæði og
f járhagsafkomu Islands sé sá að Is-
lendingar sjálfir stjómi peninga-
málum sínum, en ekki erlendir auð-
menn.
Eg skal játa að eg er í þessum
hóp „heitustu" hatursmanná'
bankans.
Frá upphafi hefir þetta verið
stefna þess stjórnmálaflokks, sem
eg er í: Framsóknarflokksins. Með
alla þá sögu Islandsbanka að baki,
sem nú hefir stuttlega verið rifj-
uð upp, segjum við einum rómi:
Tíminn er kominn til þess að Is-
lendingar taki algerlega við bank-
anum og stjómi honum eingöngu
með hagsmuni Islands fyrir aug-
um.
Eg ætla öruggur að eiga þetta
„hatur“ mitt á Islandsbanka undir
dómi sögunnar. Eg ætla ódeigur að
horfa framan í hvern einasta ís-
lending um það, hvernig eg haldi
á málstað þjóðar minnar í þessu
máli.
Vill bankastjórinn segja það
sama?
Beiðst vægðar. Valtýr vesaling-
ur ber sig átakanlega aumlega í
danska Mogga í gær. Hann kvart-
ar undan því að hafa orðið hart
úti — vesalingur. Fjólurnar m. m.
hafa gengið honum nærri hjarta.
Hann reynir eftir bestu getu að
narta í ritstjóra Tímans, tala
óvirðulega um Laufástún og töðu
0. s. frv., og enginn láir honum þó
hann reyni að gera það litla sem
hann getur ilt af sér. En svo er
hann að biðja ritstjóra Tímans að
gefa sér vottorð um, hvernig hug-
arþel hans sé til landbúnaðarins.
það vottorð getur hann gjarnan
fengið. það vottorð verður að gef-
ast með tilliti til verkanna. Og
verkin eru þau, að Valtýr er upp-
alinn til þess að vinna fyrir bænd-
ur, en þegar fulltrúar bænda á Bún
aðarþingi einróma neita ósvífnum
launakröfum hans og finna að því
og heimta leiðréttingu á því, að
hann reiknar sér miklu hærri ferða
kostnað en allir aðrir starfsmenn
Búnaðarfélagsins — þá atekkur
hann burt úr þjónustu félagsins og
selur sig útlendum kaupmönnum.
Hver heillaráð komið hafa undan
rifjum þeirra húsbænda Valtýs, í
garð íslenskra bænda, er svo al-
kunnugt, að ekki þarf orðum að að
eyða. — Jæja! Á þessum grund-
velli verður vottorðið reist, sem
ritstjóri Tímans mun gefa Valtý
Ódýtrt skæðaskinn.
Söltuð úthafsselskinn til sölu ódýrt.
Pöntunum veitt móttaka hjá
O. Ellingsen.
Smássölnverd
má ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
"V ±:rxcLl£Lr-
Tamlna (Helco) Kr. 34.50 pr. Vi ks-
do. do — 18.40 — V, -
do. do . . — 9.80 — 7* -
Carmen do — 37.40 — Vi -
do. do — 20.15 — Vs -
do. do — 10.95 — lU -
Carmen (Kreyns) .... — 23.90 — v. -
Bonarosa do — 20.15 — Vs -
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
Iiandsversluu Islands.
um hugarfar hans gagnvart bænd-
um. Hann getur, hvenær sem hann
vill, fengið það orðað nánar. —
Valtýr kvartar undan meðferðinni,
útreiðinni sem hann hefir fengið
síðan hann gekk á mála hjá danska
Mogga. það er von að hann kvarti.
Enginn Islendingur hefir fengið
aðra eins útreið, hvorki fyr né síð-
ar. Jón Kjartansson hefir ekki
fengið nærri eins slæma útreið,
þótt kallaður sé „moðhaus“ af
kunnugum. En ef Valtýr heldur að
hann hræri andstæðinga sína í hóp
bænda og samvinnumanna til með-
aumkunar með þessum umkvört-
unum sínum, þá skjátlast honum
algerlega. Hvað sem gáfnafarinu
líður að öðru leyti, þá hlýtur Val-
týr þó að vita eitt: í hvaða baráttu
sem er, þar sem kapp er þreytt i
fullri alvöru ólíkra aðila í milli,
gildir sú meginregla, að tveim teg-
undum manna eru engin grið gef-
in: njósnarmönnum og liðhlaupur-
um. Valtýr Stefánsson getur alveg
sparað sér að beiðast vægðar.
----0----
Fyrirspurnin.
I Morgunblaðinu á miðvikudag-
inn var, er birt „fyrirspurn“ með
tilheyrandi svari og eru þar gerð
að umtalsefni viðskifti Sambands-
ins við h./f. C. Höepfner í Khöfn
og L. Zöllner í Newcastle.
þó eg finni ekki sérstaka hvöt
hjá mér til að svara illkvitnisleg-
um ályktunum og ósannindum, sem
ritstj. Mbl. dregur af þessari fyrir-
spurn, þá vil eg þó biðja Tímann
fyrir þessar línur.
Eg þykist ekki þurfa að afsaka
það neitt, þó við höfum stundum
selt C. Höepfner ull. Við fylgjum
þeirri reglu að selja þeim, sem best
býður á hverjum tíma, sem talið
er hyggilegast að selja, og þegar
svo hefir staðið á, að Höepfner
hefir getað keypt ullarslatta fyrir
hærra verð en aðrir, þá höfum við
selt honum.
Með orðalagi sínu gefur Valtýr
fyllilega í skyn, að við seljum hon-
um oft alla ullina. þetta er blekk-
ing, því hann vissi að svo er ekki,
í hvaða tilgangi sem hann hagar
orðunum eins og hann gerir.
það er talið, að Höepfner og
Bloch og Behrens, sem er annað
gamalt ullarfirma í Khöfn, séu nú
á síðari árum saman um ullarkaup
sín, og þar sem þessi firmu hafa í
ár keypt þvínær alla íslenska ull,
sem seld hefir verið í Khöfn — þar
á meðal næstum alla ull kaup-
manna — þá tel eg það enga höf-
uðhneysu, þó við seldum þeim lít-
inn hluta af ull félaganna.
Valtýr ónotast yfir því, að Ber-
léme hafi verið skammaður í Tím-
anum og kennir Sambandinu um.
Ritstjóri Tímans er ekki húskarl
Sambandsins og ræður sjálfur
hvað hann segir í blaði sínu, og án
þess eg ætli að fara að svara fyrir
ritstjórann, því til þess er hann
fullfær sjálfur, þá hefi eg ekki orð-
ið þess var, að hann hafi skamm-
að Berléme persónulega, nema fyr-
ir valið á ritstjórum Morgunblaðs-
ins, en það tók eg sem heilræði,
sem Berléme mætti vera þakklát-
ur fyrir, ef hann á eins mikinn
þátt í útgáfu blaðsins og sagt hef-
ir verið.
þá er umhyggjusemi kaup-
mannablaðanna fyrir velferð L.
Zöllners algert nýnæmi. Úr því
horni hafa sjaldan heyrst falla hlý-
leg orð í garð þess manns. En
skýringin á þessu er sú, að kaup-
mannaliðið, sem mest barðist á
móti Zöllner, meðan hann var aðal-
umboðsmaður kaupfélaganna hér á
árunum, þykist víst hafa heimt
hann úr helju, þegar það sá að við
ekki seldum honum hross þau,
sem hann kaupir hér í sumar, eins
og við höfum gert að undanförnu.
Valtýr segir ósatt um það, að
Sambandið flytji út „fá eða engin“
hross í sumar. Reyndar eru þau
færri en eg hefði kosið, því mark-
aður er slæmur, en við höfum þó
flutt út nokkur hundruð hross, en
enginn annar útflytjandi neitt að
ráði, að L. Z. einum undanskildum.
önnur ósannindi eru það, að við
höfum í fyrra útbásúnað það, að
við hefðum fundið nýja markaði
fyrir hesta. Á það hefir aldrei ver-
ið minst einu orði, enda ekkert
launungarmál, að engin hross hafa
verið seld annað undanfarin ár en
til Bretlands og Danmerkur og er
ekki um neina nýja markaði að
ræða í löndum þessum. I sambandi
við þessa hrossasölu er Valtýr að
tala um kosningamat. Eg held nú
að sá matur hafi verið meira not-
aður í herbúðum þeim, sem hann
er nú að verja. I kjördæmi einu á
Norðurlandi var í kosningahríð-
inni í fyrrahaust sveigt óráðvendn-
isaðdróttunum að okkur, sem höf-
um á hendi afurðasölu fyrir kaup-
félögin, í sambandi við hrossasöl-
una. Blað það, sem kent er við at-
vinnumálaráðherrann núverandi,
var með sömu rógdylgjurnar ný-
lega og Morgunblaðið át það eft-
ir fyrir nokkrum dögum.
þriðju ósannindin hjá Valtý í
þessari stuttu grein eru þau, að
Zöllner „kaupi nú hrossin milliliða-
laust“. Mér er ekki kunnugt um að
hann hafi sjálfur keypt hrossin
hér í sumar, og held það sé ekki
rangt með farið, að hann hafi haft
marga „milliliði“. Getur vel verið
að Zöllner græði á því, en vafasam-
ari tel eg gróða bændanna. Og þó
eg hafi ekki nema gott eitt um
Zöllner að segja, og Sambandið
hafi haft við hann mikil viðskifti,
og eg búist við að svo verði áfram,
þá eru það þó fyrst og fremst
hagsmunir bændanna, sem eg hefi
talið mér skylt að gæta. En síðan
Valtýr tókst á hendur ritstjórn
Morgunblaðsins og þar með það
hlutverk að ófrægja kaupfélögin
og starfsmenn þeirra, er við búið
að hann eigi erfitt með að skilja
þetta.
SvnntuspenDur
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Trúlofunarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af steinhringum.
Sent með póstkröfu út um land
ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Mötuneyti
Samvinnu- og Kennaraskólans
reyndist bæði gott og ódýrt síðast-
liðinn vetur, enda lítur út fyrir, að
það verði fjölsótt næsta skólaár.
því ættu allir nemendur þessara
skóla og aðrir, sem kynnu að vilja
kaupa þar fæði, að sækja um það
fyrir 20. september n. k. til Sigur-
geirs Friðrikssonar, Sambandshús-
inu, Reykjavík.
Ríkarður Jónsson
heldur kvöldskóla í teikningu og
heimasmíðum í vetur. Byrjar í
október.
Eg hélt nú ekki, að Valtýr hefði
brjóstheilindi til að dylgja um
„dýra sendiherra“, sem Samband-
ið hefði í útlöndum, hvað einlæg-
ur sem hann annars vill vera í
þjónustu sinni við húsbænduma.
Mennirnir, sem hann sveigir hér
að, eru fjarstaddir, hafa talið Val-
tý kunningja sinn og eiga áreiðan-
lega annað að honum en dylgju-
fullar aðdróttanir um það, að þeir
ekki vinni fyrir launum sínum.
Myndi og margur telja Valtý
standa nær að gera einhverja
grein fyrir starfi sínu síðasta miss-
irið, sem hann var í þjónustu
Búnaðarfélagsins. þá sat hann
suður í Kaupmannahöfn í erindum
sjálfs sín og tók laun fyrir hjá
Búnaðarfélaginu.
Jón Ámason.
----0----
„Súr vínber“. Danski Moggi
sendir Tímanum háðglósur út af
því, að Oddur Sigurgeirsson sjó-
maður fékk rúm fyrir smágrein í
síðasta blaði. það er gamla sagan
um tóuna og vínberin, sem endur-
tekst. Sú var tíðin að Oddur Sigur-
geirsson var tíður gestur í dálkum
Morgunblaðsins. Mun flestum
Reykvíkingum í fersku minni bar-
áttan sem háð var milli Morgun-
blaðsins og Alþýðublaðsins um
þann rithöfund, yfirlýsingamar
allar 0. s. frv. það er ekki að undra.
Oddur er miklu gáfaðri en „moð-
hausinn“ danska Mogga, sem þor-
steinn Gíslason kallar svo, af gam-
alli reynslu. Oddur skrifar miklu
betra mál og miklu færri vitleysur
en Valtýr. Oddur er miklu stiltari
maður og prúðari en Páll á þverá
— og eru þama talin helstu „ljós-
in“ danska Mogga.
Svar til Mbl. út af Pöntunarfó-
lagi Rauðasandshrepps verður að
bíða næsta blaðs.
Vinnustofa Stefáns Eiríkssonar
hins skurðhaga heldur áfram störf-
um undir stjórn Soffíu dóttur
hans. Lauk hún fullnaðarprófi í
vor í skurðlist hjá föður sínum.
Látinn er á heimili sínu Breiða-
vaði, merkisbóndinn Jónas Eiríks-
son, fyrrum skólastjóri á Eiðum.
Banamein hans var lungnabólga.
Tveir menn druknuðu af bát frá
Vestmannaeyjum í vikunni. Voru
að flytja hey undan Eyjafjöllum.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.