Tíminn - 06.09.1924, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
141
T. W. Bnch
(Iiitasmidja Bnchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
Litir til heimalitunar:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorssorti, Parísarsorti og allir
litir, fallegir og sterkir.
Til heimanotkunar:
Gerduft, „fermentau, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sun“-skósvertan, „ökonomu-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „Persilu, „Henkou-blæsódinn, „Dixinu-sápuduftið,
„Atau-skúriduftið, kryddvörur, Blaanelse, Separatorolie o. fl.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk:
„Unicumu á gólf og húsgögn. Þornar fljótt. Ágæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandi.
in. Hugsið yður hið friðsæla heim-
ili, ef það væri enginn Tryggvi og
enginn Tími, bara J. K. og Mbl.!
þá væri J. K. húsbóndinn, Mbl.
maddaman, kaupmennirnir vinnu-
menn, en bændurnir auðsveip og
hlýðin börn á kærleiksheimilinu!
það væri ekki hætta á því, að þau
yrðu hortug við húsbóndann eða
maddömuna. Vissara væri nú samt
að rífa brúna á Jökulsá, sem illu
heilli er búið að gera, og spilling-
in traðkar eftir yfir „náttúruöfl-
in“ og inn á „heimilið“. þeir eru
aldrei of vel varðir, þessir blessað-
ir sakleysingjar. Madömuna, Mbl.,
mætti flytja í kláfferju yfir Fúla-
læk. Hún og húsbóndinn yrðu þó
einhvernveginn að komist yfir um
á „heimilið“ til að líta eftir böm-
unum.
Nei, háttvirtur þingmaður Vest-
ur-Skaftafells-heimilisins! Svona
einfalt mál er þetta ekki! Skaft-
fellingar munu að vísu standa
undrandi, þegar málgagn hinnar
frjálsu samkepni býður þeim ein-
okun á manngöfgi og náttúrufeg-
urð. En það er ekki víst að þeir
verði neitt þakklátir fyrir. þeir
vita vel, að víðar eru íslendingar
og íslensk náttúra en þar, enda er
svo best að vera ein af sýslum hins
íslenska ríkis. það er ekki heldur
víst að þeir taki því vel, að þeim
sé eignað ágæti, sem svo er óstöð-
ugt, að ef einn „óþokki“ kemst
austur yfir vötnin, þá breytist
helmingurinn af englunum í
djöfla. Mannkyn er betra en svo í
Vestur-Skaftafellssýslu. ~það eru
náttúruöflin í Vestur-Skaftafells-
sýslu sjálfri, sem hafa vakið þá
öldu, sem J. K. er að reyna að telja
sér og öðrum trú um að sé runnin
frá Reykjavík. Enda mun það
aldrei hafa verið hugsun Páls á
Heiði, er hann kom með þá líkingu
um heimilisfriðinn, er J. K. japlar
á, að Tr. þ. „hafi leitt heimilis-
djöfulinn inn á heimili Skaftfell-
inga“. Páll þakkaði Tr. þ. komuna
en þingmanninum ekki, svo engin
verður það lyftistöng fyrir J. K.
hjá Skaftfellingum, að halda því
fram, að Tr. þ. „elti æru og mann-
orð manna“, en þeir séu sjálfir
ístöðulausir sakleysingj ar. Skaft-
fellingar „þekkja Tr. þ. betur hér
eftir en þeir hafa gert hingað til“,
eins og J. K. kemst að orði, en það
hefir jafnan verið svo um Tr. þ.,
að menn meta hann því meir því
betur sem þeir þekkja hann.
----o-----
Ólöf Sigurðardóttir skáldkona
frá Hlöðum er nýflutt hingað til
bæjarins, gömul kona og alls góðs
makleg af bæjarbúum, er hún nú
leitar hingað í ellinni. Ólöf er ein
hinna mörgu og gáfuðu kvenna,
sem margt hafa reynt og meira
hugsað. Slíkar konui' eru þjóðinni
til mikils sóma.
Framsókn og Ihald.
„Vesturland“ hefir nýlega flutt
illorða grein um stefnuskrá „Tím-
ans“. Greinin heitir „yfirboð“, og
er það skemst frá að segja, að
ekki þarf að bjóða hátt til að yfir-
bjóða þann anda íhalds og aftur-
halds, er ríkir í greininni. Tíminn
vonast til, að hann verði jafnan i
tölu þeirra, sem bjóða hátt þegar
brugðið er upp framtíðarhugsjón-
um íslensku þjóðarinnar. Tíminn
unir sér vel í hóp þeirra, sem ekki
eru ánægðir með núverandi ástand
og sjá í hyllingum framtíðarríkið,
þar sem ríkir réttlæti og göfug
menning. En slíkt tal má höfund-
ur Vesturlands-greinarinnar ekki
heyra. Framundan sér hann aðeins
„froðu“ og alt framsóknartal
minnir hann á „gasprara, sem á
gelgj uskeiðinu hafa slegið um
sig“. Hann er napur þessi ísfirski
næðingur, sem kann ekki annað
heiti á æskunni en „gelgjuskeið“
og kallar æskuvonirnar „gaspur“.
það myndast ekki gróandi þjóðlíf,
þar sem hann blæs.
það er stefnuskráratriði Fram-
sóknar að hlúa að bókmentum, en
í því telur höf. hana Ihaldinu
aumari. Nægir til leiðréttingar að
benda á atgjörðir Alþingis í vetur
til að halda í próf. Sig. Nordal.
Framsókn stóð nær óskift bók-
mentanna megin í því efni, en þeir
voru Ihaldsmenn, sem þá strituð-
ust á móti. Aftur gengu þeir vel
fram í að varðveita ýms lítt þörf
embætti. Embættin voru þeim að-
alatriði en ekki eftirtekjur þjóðfé-
lagsins. Embættið sjálft er uppá-
hald íhaldsins, einkum ef því fylg-
ir einkennisbúningur, en fi'am-
sóknin metur það eftir manninum,
sem það skipar. það kom berlega í
ljós í Nordals-málinu og mun sýna
sig oftar.
Höf. stenst ekki reiðari en þeg-
ar hann verður að játa, að hann
sé að mestu sömu skoðunar og
Framsókn, eins og t. d. í uppeldis-
málunum. þá reynir hann þó að
stritast á móti með nokkrum
hætti og varar við því að trúa
Framsókn fyrir uppeldi þjóðar-
innar, því mesta stund hafi Tím-
inn lagt á að „vekja fjandskap“
og „verið óþreytandi að bera milli
stétta róg og ósannindi“. Svo talar
Isfirðingurinn. Ekki hefir mikið
farið fyrir Framsóknarflokknum í
Isafjarðarkaupstað né áhrifum
Tímans þar, og er staðurinn þó
landsfrægur fyrir flokkadrætti og
illdeilur. Ásakar hér sá, er afsaka
skyldi sitt eigið blað, maður, sem
ekki er saklaus af ísfirskum
flokkadrætti og hefir þó uppeldis-
störf að atvinnu. Sverði orðsins er
hér sveiflað í ákafa, en eKki gáð
að hvar höggið hittir.
Framsókn hefir það á stefnu-
kynna sér og leita anda sínum svöl
unar hjá þeim stefnum, sem helst
leggja það fyrir sig að svara
spurningunni um það, hvað mað-
urinn sé. Niðurstöður sálarrann-
sóknanna eiga eftir að hafa gagn-
gerð áhrif á íslenska þjóð. þeir
menn, sem nú fræða menn á Is-
landi um þær niðurstöður, hafa
meira eyru þjóðarinnar, heldur en
nokkurir aðrir menn, sem um and-
leg mál tala. það eru að opnast al-
veg nýir heimar þekkingarinnar
um það, hvað mannssálin sé í raun
og veru, við erum að sjá út á ný
úthöf alheimsgæskunnar, sem
stendur bak við hverja mannssál,
og við erum að koma auga á nýja
fossa andlegra afla, sem mann-
kynið býr yfir og bíða eftir að
mönnum lærist að færa sér í nyt
til blessunar. Möguleikar manns-
ins eru að hækka að tign og veldi.
Og við erum jafnvel farnir að sjá
þann draum rætast, að fá að vita,
hvað bíður hans, er hann hverfur
héðan af heimi. Við vitum að hann
er ódauðlegur eins og sjálf til-
veran.
Og þá kem eg að þriðja atrið-
inu. Verði þessar skoðanir ofan á
í huga íslenskra manna, þá hygg
eg að óhjákvæmilegafleiðing þess
hljóti þá um leið að verða sú, að
þeir snúist á alveg ákveðinn hátt
við þeim tilraunum, sem gerðar
eru í pólitísku og opinberu lífi til
þess að koma skipulagi á sameig-
inleg mál manna. Vitneskjan um
gildi mannssálarinnar hlýtur að
vekja ábyrgðartilfinninguna fyrir
því, hvernig kjörum mannanna er
háttað í þjóðfélögum vorum,
hvaða skilyrði að þjóðfélagið leggi
til þess að maðurinn nái sem
mestum þroska og hvaða varnir
það setur upp til þess að sjá um,
að við getum ekki gert hverir öðr-
um skaða. það eru með öðrum orð-
um jafnréttis- og samvinnuhug-
myndir nútímans, sem hljóta að
fá bergmál í hugum þeirra, sem
hafa meðvitund um sitt íslenska
andlega ætterni og hafa dýpkað
og göfgað sitt íslenska upplag und-
ir handleiðslu hinna æðstu trúar-
bragða.
-----o----
skrá sinni, „að hlynna að frjáls-
lyndri þjóðkirkju". En höf. hefir
gert þá uppgötvun, að Tíminn hafi
„reynt með öllum ráðum að koma
biskupsembættinu fyrir kattar-
nef“. Hið sanna er að Tíminn hef-
ir fylgt því, að biskupi sé, auk
sinna starfa, fengið nokkuð
kenslustarf við guðfræðisdeild Há-
skólans, og var þm. ísf., sem Vest-
urlandi er ekki ósárt um, fylgjandi
þeirri tillögu á síðasta þingi. I
þessu efni er því ekki i'rekar en áð-
ur gáð hvar höggið lendir, og er
svo jafnan, þegar barist er af
blindum ákafa.
Biskup hefir síðustu áratugina
verið sviftur mörgum störfum og
miklu valdi, og var því ráðið áður
en Framsókn kom til sögunnar. En
nú mætti auka veg þess embættis
og áhrif með þeim hætti, að láta
biskup hafa nokkura kenslu á
hendi við guðfræðisdeildina. Af
því myndi gott eitt hljóta fyrir
kirkju landsins.
Stefnuskráin heitir sjávarútveg-
inum stuðningi sem öðrum at-
vinnugreinum, en höf. segir, „að
Tíminn kunni ekki að blygðast sín,
svo mikla óvild sem hann hefir
sýnt þessum atvinnuvegi“. þessum
grun hefir látlaust verið reynt að
koma inn hjá sjávarbændum, en
þegar þess er óskað, að bent sé á
eitt einasta atvik, sem beri vott
um illan hug Framsóknar til út-
gerðarinnar, hefir Ihaldinu orðið
orðfall. Hverju g-óðu máli útvegs-
ins hefir Framsókn fylgt fast á
þingi, og vita Vestfirðingar það
best, að Framsókn á mikinn þátt í
bættri strandvöm fyrir Vestfjörð-
um í ár. Vesturland hefir tamið
sér að hnýta í strandvarnarbátinn,
en sé báturinn illa valinn, er þeirr-
ar sakar að vitja hjá Ihaldsstjórn-
inni, sem framkvæmt 'hefir vilja
þingsins. Tvíeggjað er vopn „Vest-
urlands“, að það skuli altaf hitta í
þess eigin flokk. Um skatta á út-
gerðinni og áhrif norsku samning-
anna á fiskiveiðalöggjöfina er því
að svara, að skattarnir og samn-
ingarnir eru verk allra flokka.
Sjávarútveginum er síst gert gagn
með því að ætla að telja mönnum
hans trú um, að heill flokkur, sem
vill styðja hann eftir mætti, sé
honum fjandsamlegur. En í því
gengur höf. vel fram, að reyna að
afla skjólstæðing sínum óvina, og
ekki hans þökk að Framsókn lætur
ekki illyrði hafa áhrif á afstöðu
sína til atvinnuvega.
þá líst höf. illa á tillögu Fram-
sóknar um samgöngu-, síma- og
póstmál. Finst þar eigi alt of mik-
ið að gera. Virðist telja umbætur
á því sviði „hina mestu útgjalda-
plágu“. Ef hann mætti ráða er
engu líkara en ýmislegt yrði lagt
niður af umbótum á þessum svið-
um, sem þegar hefir verið hrund-
ið í framkvæmd. Hér dugar íhald
ekki til, heldur er skipað fyrir um
afturhald. Um landssímann er
sagt, að hann sé „að verða þjóð-
inni of dýrkeyptur, ríkissjóður
tapar miklu á rekstrinum og not-
endum er hann svo dýr, að þeir
stynja undir rekstrinum". Máske
þessi þægindi eigi aðeins að vera
fyrir kaupmenn í stærstu kaup-
stöðum? Um útkjálkana er ekki
verið að hugsa. það er ekki talað
um, að vesturkjálkann vantar enn
línu um Barðastrandarsýslu til að
geta haft fult gagn af símanum.
Slík ógæfa mun ekki henda, ef
Ihaldið fær að ráða! þáð nægir
ekki að lengja kjörtímabilið og
hætta prentun alþingistíðinda,
heldur verður að draga úr sam-
göngum, síma- og póstmálum, svo
ekki sé verið að trufla bændur og
alþýðu með stjórnmálafréttum og
framtíðarráðagerðum, sem á máli
höf. heitir „gaspur“ og „orðagjálf-
ur“.
Árás „Vesturlands" á stefiiu-
skrá Framsóknar svipar mjög til
fáryrða Mbl. um „Komandi ár“.
það er ekki látið sitja við íhald i
framkvæmdum, heldur er líka
heimtað íhald í hugsun. það má
engar framtíðarhugsjónir orða.
Enga ráðagerð, sem nær út yfir
mátt eða þörf líðandi stundar. Hér
má enginn hugsa lengra en kom-
ist verður á klossum íhaldsins á
einum degi! Og' þó er það hin brýn-
asta þörf okkar þjóðlífs að markið
sé sett hátt og þjóðinni innrætt að
elska hugsjónir, sem kostar heillra
alda erfiði að koma í framkvæmd.
----o----
f
,Dana‘-leiðangurinn.
er nú á enda. Bjarni Sæmundsson
fór af skipinu í Færeyjum, en Dr.
Schmidt er nú kominn til Dan-
merkur og lætur vel yfir viðtökum
og aðstoð liér á landi. Aðalerindið
var að rannsaka helstu gagnfiska
hér við land, þorsk, ýsu, kola, lúðu
og síld. Enn er fátt hægt að segja
af leiðangrinum, því eftir er að
vinna úr hinu mikla verkefni, sem
skipið hefir safnað. Tvent má þó
þegar nefna, er hvorttveggja kem-
ur strandvörnunum við og Dr.
Schmidt hefir látið getið í viðtali
við danska blaðamenn. Skipið rann-
sakaði fiskimergð hér við Faxaflóa
fyrir innan og utan landhelgi, og
veiddist af skarkola á hverjum tog
tíma 12 utan landhelgi en 107 inn-
an, af ýsu 21 utan en 224 innan
landhelgislínu. Er þess og getið, að
öll ósköp fari forgörðum af ung-
viði þegar togað er innan land-
helgi. Einnig voru gerðar tilraun-
ir til að rannsaka, hversu lengi ein-
stakar fiskitegundir lifa á þurru.
þráfaldlega hefir það komið fyrir,
að togaraskipstjórar hafa fullyrt,
að það væri margra klukkustunda
gamall fiskur, sem spriklaði á
dekkinu, þegar varðskip hefir
komið að þeim. það er því nauð-
synlegt, að íslensk yfirvöld hafi
sanna vitneskju um þetta. Niður-
staðan varð sú, að lúða deyr næst-
um samstundis og hún er dregin
á þurt, þorskurinn lifir litlu leng-
ur, en koli getur lifað alt að því
hálfa aðra klukkustund. Gerði Dr.
Schmidt skrá um þetta, sem send
hefir verið íslenskum yfirvöldum.
Hefir Dr. Schmidt með þessu gert
hvorttveggja, að sýna fram á
nauðsyn nægilegra strandvarna ög
gefið dómunim gögn í hendur til
að reka aftur rangan framburð
sökudólga, og sé honum þökk fyr-
ir. Slíkir gestir sem þessir eru góð
ir og skylda landsmanna að greiða
í öllu götu þeirra, enda virðist það
hafa verið gert eftir mætti.
---o---
Leiðréttiné.
[Isafold og Morgunblaðið voru
beðin fyrir þessa leiðréttingu, en
hafa ekki birt hana enn þá.]
Að gefnu tilefni skal hér með
tjáð, að í 19. tbl. ísafoldar þ. á.,
þar sem skýrt er frá leiðarþinginu
í Vík, er sagt, að á meðal annara
hafi þorgerður Jónsdóttir húsfrú í
Vík talað á móti Tímamönnum. Og
þar sem mér er ekki kunnugt um,
að hér geti verið um aðra þorgerði
Jónsdóttur að ræða en einmitt
mig, þá vil eg hér með lýsa því
yfir, að þetta er algerlega rangt
með farið hjá blaðinu. Eg hafði
ekki ástæður til að koma á leiðar-
þingið, hvað þá að eg hafi þar
nokkuð sagt.
Og þar sem ísafold og Morgun-
blaðið eru þannig ranglega farin
að fleipra með nafn mitt, vil eg til
skýringar geta þess, að skoðanir
mínar í landsmálum falla alls ekki
í „kram“ Ihaldsmanna, og mundi
eg þess vegna vera þar talin — ef
til vill — til Tímaklíkunnar, eða þá
á kurteisara máli — aðeins —
Tímamanna.
Vík, 20. ágúst 1924.
porgerður Jónsdóttir.
---o---
Sjávarútvegurinn
1924.
það sem komið er af þessu ári
er ekki hægt að segja annað en að
fiskveiðarnar hjá okkur hafi geng-
ið mjög vel. Fiskmagnið hefir far-
ið langt fram úr því, sem áður
hefir þekst hér, og verðið má heita
mjög gott.
Hlutföllin á milli framleiðslu-
tækjanna hafa raskast töluvert,
því hlutfallslega hefir veiðin ver-
ið miklu meiri á botnvörpunga en
á skip með öðrum veiðiaðferðum.
Botnvörpungar sumir komust
100% fram úr meðalári.
Mikið af þessum afla er fenginn
fyrir Vesturlandinu á tiltölulega
lítið þektum fiskimiðum, úti á
brún grunnsævisflatarins.
Á vetrarvertíðinni var ágætur
afli á Suðurnesjum og í Vest-
mannaeyjum, og yfirleitt hefir
verið gott aflaár alstaðar á land-
inu.
Eftir okkar ófullkomnu afla-
skýrslum er ómögulegt að vita ná-
kvæmlega, hve mikill afli er kom-
inn á land á þessu ári, og því síður
hve mikils virði hann er, meðan
ekki er nákvæm sundurliðun á teg-
undum; en þó er það víst, að mjög
lítið hefir fiskast í ár af ódýrari
tegundum (upsa og ýsu).
Gera má ráð fyrir, að alls séu
komin á land sem svarar 290 þús.
skp. af fullverkuðum saltfiski, og
sé skippundið áætlað að meðaltali
165 krónur, verður það sem næst
48 miljónir kr.; lýsi, sundmaga og
aðrar „aukaafurðir“ mun mega
áætla 4 miljónir.
það verða þá í kring um 52 milj.
sem þorskfisksveiðarnar hér við
land gefa af sér í ár, fyrir utan
það, sem selt er kælt í ís til Eng-
lands, og er það næstum eingöngu
afli togaranna mánuðina sept. —
febrúar.
I ársaflanum (290 þús. skp.) eru