Tíminn - 11.10.1924, Blaðsíða 2

160
T 1 M I N N
Notað
um allan
heim.
Árið 1904 var
í fyrsta sinn
þaklagt í Dan-
mörku úr
— Icopal. —
5
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum.
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt -------- I»étt -------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþök.
l’æst alstaðar á íslandi.
Jens Vílladsens Fabríker,
Köbenhavn K. Telf. 9706—9726
Biðjið um verðskrá vora og' sýnishorn.
JVleð réttu er orðin töluverð
óánægja með fyrirkomuiag strand-
íerðanna í ár, bæði bá hlið, sem
veit að ferðaí'ólki, og hina, sem
snýr að landssjóði.
þegar Esjan var bygð, vf.r gerð
hexmai- sniðin eftir þörlum ferða-
fólks. Hún getur flutt tiltölulega
marga farþega, en hefir ekki mik-
ið lestarrúm. því var haldið fram
hér í blaðinu, að skipið myndi
bera sig best og gera mest gagn
með því að sinna fyrst og fremst
mannílutningunum, en önnur úr-
ræði yrði að hafa með nokkuð af
vöruílutningum með ströndum
fram.
Reynslan í fyrra sýndi, að þetta
var rétt á litið. Eimskipafélagið
lét gera skýrslu um, hversu hrað-
ferðir og hægar ferðir Esjunnar
báru sig fyrir landssjóð. það kom
í ljós, að á sumum hraðferðunum
var nálega ekkert tap, en á hægu
íerðunum 15—20 þús. kr., ef
komið var við með vörur á hverri
smáhöfn. Niðurstaðan var þó sú,
að hallinn á strandferðum Esjunn-
ar var ekki nema afarlítið á annað
hundrað þúsund, eða ekki nema lít-
ið brot af tekjuhalla Sterhngs síð-
ustu árin. Mátti þakka þetta því,
að Esjan eyddi htlum kolum og
hafði það ár farið tiltölulega nokk-
uð mikið af ferðum, sem voru frem
ur miðaðar við farþega en vörur.
Flóabátamir urðu tiltölulega
miklu dýrari, einkum Suðurland,
sem vegna einnar hafnai’, Borgar-
ness, eyddi nálega eins miklu og
Esjan fyrir þriðjung af sýslum
landsins. Fyrir ahan almenning
var Esjan því gagnlegri sem skip-
ið fór fleiri hraðferðir. þar fór því
saman gagn landsbúa og hagur
landssjóðs.
Nú í ár hefir meir sótt í gamla
horfið. Esjan missir af miklu af
mesta fólksstraumnum vor og
haust, sem m. a. lendir til útlendra
skipa. Tekjuhallinn á rekstrinum
hlýtur að vaxa og almenningur
fer á mis við þá bættu aðstöðu,
sem tíðar strandferðir geta veitt.
Gallar flóabáanna koma meira og
meira í ljós. Svanurinn er nú far-
inn af Breiðafirði, eftir að hafa
verið þung byrði fyrir héraðsmenn
og landssjóð, og án þess að bæta á
eðhlegan hátt úr þörf Breiðfirð-
inga. Suðurland er orðið að óhæfi-
lega þungum ómaga á landssjóði.
Strandferðirnar milh Borgarness
og Evíkur eru dýrastar af öhum
landssjóðssamgöngum hér á landi
meðfram af því, að skipið hefir
ekki nærri nóg að gera með að
snma þesari einu höfn.
Iiáðið út úr þessum ógöngum er
ekki nema eitt. það verður að nota
Esjuna eftir sinni gerð og thgangi
sem hraðferðaskip, fyrst og
fremst til mannflutninga. Einkum
þarf að leggja mikla stund á, að
hún geti á sem skemstum tíma
grynt á fólksstraumnum vor og
haust.
1 öðru lagi verður landið að
leigja ofurhtið vöruskip með ein-
hverju farþegjarúmi. það á að fara
nringferðir um landið og koma við
eftir þörfum. það á að geta bætt
talsvert úr sérþörf Hornafjarðar
og Búðardals, einkum vor og
haust. Auk þess ef th vhl sparað
flóabát þann, sem á vertíðinni
gengur frá Hornafirði austur á
firði.
1 þriðja lagi verður að nota
þann bát, sem gengur í Borgames,
meira en verið hefir. Er auðgefið
hvaða starf hann á að hafa með
höndum, neínilega að fara hæfi-
lega oft vestur á Breiðafjörð, ixm
í Búðardal, Salthólmavík, Króks-
fjarðames og til fleiri staða í
Barðastrandarsýslu, sem nú eru
samgöngulausir. Breiðifjörður inn
an og norðantil hefir verið herfi-
lega afskiftur. Með þessu móti
myndu Breiðfirðingar komast í
eðlilegt samband við Reykjavík
ems og Borgfirðingar. Auk þess
myndi þessi breyting iétta á Esj-
unni hinum löngu og þó ófullnægj-
andi Búðardalsferðum.
Enginn vafi er á, að þessi breyt-
ing myndi bæði vera viðráðanleg
fyrir landssjóð og stórbæta strand
ferðirnar. Reksturshalli Esjunnar
ar myndi minka mikið. Að vísu
hlyti að verða halli á vöraflutninga
skipinu, en hann ætti ekki að
þurfa að vera tiltölluega mikill, ef
stærð þess og gerð væri miðuð við
flutningaþörfina. J. J.
Island erlendis.
I ágúst—sept. hefti enska tíma-
ritsins „Review of Reviews“ ritar
Englendingurinn R. P. Cowl hlý-
lega grein um íslenska leiklist.
Fyrirsögn greinai’innar er: „The
National Theatre of Iceland“.
Bendir sú fyi’irsögn fremur á
mai’kmiðið, en það sem oi’ðið er.
Rekur höf. í stórum dráttum sögu
leiksýninga hér í Reykjavík frá
því er nemendur latínuskólans
(hins fyrra í Reykjavík) sýndu
skopleik Sigurðar Péturssonar,
„Hrólf“, árið 1795, þar til er ýms-
ir kai’lar og konur stofnuðu „Leik-
félag Reykjavíkur“ árið 1897, og
heldur síðan áfram yfirliti yfir
störf þess til þessa dags. Telur
höf. félagið geta nú með ánægju
litið til baka yfir langa og heiðar-
lega leikbx’aut; virðist honum það
furðu gegna, hve miklu og góðu
starfi félagið hafi afkastað í ekki
fjölmennari bæ en Reykjavík var
fyrstu ár félagsins, og þegar að
auki þess sé gætt, að leikendur
hafi orðið að hafa leiklistina í
hjáverkum, húsnæðið óhentugt og
styrkur af opinberu fé enginn eða
lítill.
Flestra leikritahöfunda vorra er
þar getið, svo sem Mattíasar Joch-
umssonar, Indriða Einarssonar,
Jóhanns Sigurjónssonar, Guðm.
Kambans, Kristínar Sigfúsdóttur,
Páls Steingiímssonar. Um leikrit
þessara höfunda er yfirleitt farið
lofsamlegum orðum, en einkum
um Útilegumennina, Nýársnótt-
ina, Vér morðingjar og leikrit Jó-
hanns Sigurjónssonar. Er talið að
Jóhann hafi að líkindum haft yfir
að ráða mestum dramatiskum
krafti íslenskra leikritahöfunda.
Sagt er frá sjóðstofnun þeirri, er
Leikfélagið, með Indriða Einars-
son í brodi fylkingar, vann að, til
þess á sínum tíma, að koma upp
þjóðleikhúsi. Trúir höf. því, að það
muni takast, þar sem áhugi for-
göngumannanna fyrir framföi’um
leiklistarinnar sé eldheitur.
Yfirlit er gefið yfir sjónleiki þá,
íslenska og erlenda, er sýndir hafa
verið. Ái’in 1897—1907 era hlut-
föllin þannig: íslenskir leikir 8%,
þýskir 19%, norskir 10%, danskir
42%, enskir 17%, franskir 9%;
en næstu 10 árin verða íslenskir
sjónleikir algerlega ofan á, þannig:
íslenskir sjónleikir 50%, danskir
23%, enskir 8%, þýskir 8%,
norskir 3%, sænskir 3%, fransk-
h 3%, rússneskir 2%. Er jafn-
framt bent á, hve leikfélagið hafi
verið vandað að vali sjónleikja,
ekki tekið til meðferðar nema
góða sjónleiþi. Sé það einkum að
þakka góðum smekk leikfélagsins,
og svo því, að Alþingi hafi veitt
nokkurn styrk. Er sú von látin í
ljós, að unt verði að opna hið ís-
lenska þjóðleikhús árið 1930, er
3 000 ái'a afmæli Alþingis verður
hátíðlegt haldið.
þrjár myndir fylgja greininni:
Jens Waage bankastjóri í gerfi
Galdra-Lofts, Andrés Björnsson í
gerfi Arness og frú Guðrún Ind-
riðadóttir í gerfi Höllu. Eftir
Guðm. Kamban, er dvalið hefir
bæði í Ameríku og Evrópu, er það
haft, að 4—5 Reykj avíkur-leik-
endur mundu þykja góðir leikend-
ur hvar sem væri. í þeirra tölu er
Jens Waage og frú Guðrún að
sjálfsögðu, og þá einnig frú Stef-
anía Guðmundsdóttir. —
Munu allir listelskir íslendingar
óska þess með höf., að þjóðleikhús
komist á fót áður en áratugir líða.
Höfuðborg landsins hefir alið kvik-
myndahús áratugum saman og til
þeiri’a hefir gengið kynstur fjár
úr vösum bæjarbúa. Munu þó
áhrifin frá þeim á hugsunarhátt
fólksins, einkum æskulýðsins, hafa
verið oft miður holl, þó stöku
myndir hafi veríð góðar og jafn-
vel göfgandi. Kvikmyndasýning-
ar, án strangs eftirlits af hálfu
hins opinbera, þar sem grautað er
saman stöku góðum myndum og
lélegum, að ekki sé sagt meira,
komast engan veginn í samjöfnuð
við leikhússýningar, þegar ekki
eru sýndir nema góðir leikir, eins
og Leikfélag Reykjavíkur hefir
lagt alt kapp á. Virðist ekki úr vegi
að skemtanaskatturinn yfirleitt
yrði hækkaður, ef væntanleg leik-
hússbygging nyti þeirrar hækkun-
ar. —
í sama hefti af „Review of Re-
views“ er birtur útdráttur úr rit-
gerð Björns þórðarsonar lögfræð-
iijgs í „Iðunni“ um íslenska fálk-
ann. X.
----o----
Eftir Sigurð Sigurðsson, búnaðar-
málastjóra.
H.
Jarðabótastyrkur sá, er ríkið
veitir nú, er tvennskonar. það er
styrkur til búnaðarfélaga, og það
er styrkur til fi’amkvæmda II.
kafla jarðræktarlaganna.
Styrknum til búnaðarfélaganna
er skift á milli félaganna hlutfalls-
lega, eftir því hve mörg dagsverk
hvert þeirra hefir unnið. þessi
styrkur á að vera til að efla búnað-
arfélagsskapinn. Hann á eingöngu
að notast til sameiginlegra félags-
þarfa, eftir því sem best þykir
henta á hverjum stað.
Hvert búnaðarfélag hefir mörg
verkefni, sem þarf að leysa og láta
starfa að, t. d. getur það verið gott
að Búnaðarfélagið eigi stærri
jarðyrkjuverkfæri, steypumót til
safnhúss- og votheysgryfjugerð-
ar, að það haldi uppi vinnuflokk-
um, að það myndi sjóði, sem lán-
að sé úr til jarðabóta o. fl. o. fl.
Jarðabótastyrkurinn er aðeins
veittur til þeirra jarðabóta, sem
unnar eru samkvæmt II. kafla
jarðræktarlaganna, en það eru
áburðarhús, safnþrær, txingræðsla
og garðyrkja. þetta verða að álít-
ast einhverjar þýðingaxmestu
jarðabætur, sem gerðar eru á landi
hér, og því réttmætt að styrkja
þær sérstaklega. Góða áburðar-
hirðingu og notkxm þeirra áburð-
arefna, sem til fallast hér á landi,
teljum vér fyrsta sporið til auk-
innar ræktunar. Á meðan áburð-
arhirðingin er eins hörmuleg og nú
viðgengst víðast hvar, er aukin
ræktun ómöguleg.
Vér leggjum því fyrst og
fremst áherslu á, að hirðing áburð-
ar sé bætt , að hús verði reist yfir
áburðinn, og fleira gert til að
vernda hann fyrir efnatapi. Af
þeim litla styrk, sem ríkið getur
veitt til jarðabóta, munum vér
fyrst og fremst láta áburðarhús-
in sitja í fyi’irrúmi. þar næst telj-
um vér túngræðsluna og garð-
yrkjuna.
Jarðabótastyrknum verður skift
niður á hinar nefnau jai’ðabætur,
hlutfallslega eftir ákvæðum reglu-
gerðarinnar. Hann greiðist óskert-
ur til þeirra, er jarðabæturnar
hafa unnið. Hann er frá hálfu þess
opinbei'a viðurkenning fyrir, að
hlutaðeigandi hafi unnið verk, sem
hafi varanlegt gildi, se'm tryggi og
auki framleiðsluna í landinu, í bráð
og lengd. þess vegna eru gerðar
kröfur til að verkin séu vel af
hendi leyst og hafi vai'anlegt gildi.
Ella era þau ekki verðlauna verð.
Réttmæti styrksins byggist á því,
að flestar jarðabætur gefa eigi arð
fyr en seint og síðar, en að sem
mest sé framkvæmt, er til ómetan-
legs gagns fyrir þjóðfélagið.
Á næsta árí eru veittar 35,000
kr. til framkvæmdar jarðræktar-
laganna. Hve hár styrkurinn verð-
ur á dagsverk, fyrir þær jarðabæt-
ur, sem hér er um að ræða, er eigi
hægt að segja fyr en séð er, hve
framkvæmdimar verða miklar.
Mælingar og mat jarðabóta verð
ur framkvæmt af mönnum, sem
Búnaðarfélag Islands útnefnir eða
samþykkir val á. Búnaðarsam-
böndin sunnan og vestanlands
hafa ákveðið, að taka að sér mæl-
ingarnar, og í hinum samböndun-
um er verið að ræða um það. Ef
fcúnaðarsamböndin sjá um mæling
og mat jarðabótanna, hafa þau þar
þýðingarmikið verkefni með hönd-
um. Stjómir þeirra fá þá upplýs-
ingar hjá mælingamönnunum um
búnaðarástæður á öllu sambands-
svæðinu, og geta þannig staðið í
xifandi sambandi við félagsmenn
sína.
Starf mælingarmanna er vanda-
samt. þeim er ætlað að vera eins-
konar „boðberar". þeir eiga að
leiðbeina mönnum og hvetja til
nauðsynlegra framkvæmda. En
starf þetta er lærdómsríkt, því vel
fallið fyrir athugula og áhugasama
unga menn, sem síðar má ætla að
fáist við ræktun. það má mikið
læra af því, að sjá breytilega stað-
háttu, og árangur af ræktun.
Trúnaðarmennirnir ættu alstaðar
að vera kærkomnir gestir. þeir
tala við einstaklingana um þeirra
í-æktunarstarf, og mynda sam-
fcandslið milli þeirra og búnaðar-
félagsskaparins í landinu.
Reglugerð jarðræktarlaganna
gerir ráð fyrir, að jarðabæturnar
verði fæi’ðar á eyðublöð I., II. og
III.
Á eyðublað I. era færðar allar
jarðabætur, sú skýrsla er lík
þeirri er notuð hefir verið að und-
arxförnu, fyrir unnar jarðabætur
búnaðarfélaganna. Nokkrir nýir
liðir eru teknir, og sumstaðar
breytingar að því hvemig lagt er
í dagsverk.
Eftir hinni nýju reglugerð jarð-
ræktarlaganna, eru jarðabætumar
lagðar í dagsverk þannig:
í dagsverki
i —
A. Matjurtagarðar, tættir og muldir,
B. Tún rækt, 1. túnasléttur...............
2. nýrækt, bylt land . . .
3. — óbylt land..................
C. Grjótnám úr sáðreitum og túni..................
D. Framræsla, vegna matjurtai’æktar eða túnræktar:
1. Opnir skurðir, án garðlags, grynnri en 1,2 m;
— — — — dýpri — 1,2 m;
— — með garði, minst 2 m. bi’eiðir og
og 1 m. djúpir. Garður 0,65 m. og 1 strengur,
eða 0,5 m. og 2 strengir............
Lokræsi, minst 1,2 m. djúp. Gi’jótræsi
— — 1,2 m. ■— Hnausaræsi
— — 1,2 m. — Pípuræsi.
E. Áburðarhús og safnþrær. 1. alsteypt .
2. steypt, með járnþ.
3. hús úr öðru efni
F. Hlöður. 1. þurheys, steyptar, með járnþaki . .
2. — úr öðru efni................
3. votheys, steyptar með járnþaki . .
4. — ur öðru efni................
G. H e i m a v e g i r, upphleyptir og malbornir, minst
2 m. breiðir................................
II. G i r ð i n g a r, um matjui’tagarða, tún, fjárbæli, hesta-
réttir, engi, heimahaga og afréttarlönd.
50 m.2
50 m.2
40 m.2
100 m.2
1 m.3
2.
3.
4.
5.
6.
í dagsv. 10 m.3
í 8 m.3
í dagsv. 7 m.3
í — 8 m.
i — 15 m.
í 8 m.
í — 0,20 m.3
í — 0,25 m.3
í — 1 m.3
í — 0,5 m.3
í 1 m.3
í — 0,3 m.3
í 1 m.3
í 7 m.3
1. Garðar, hæðin minst 1,25 m. Grjótgarðar, tvíhl. í dagsv. 4 m.
2. — — — 1,25 m. —einhl. í — 8 m.
3. — — -—-1,25 m. Torf- eða torf og
grjótgarðar í 6 m.
4. Vírgirðingar, undirhl. 0,3 m. og 4 strengir . í — 7 m.
5. — — 0,6 m. og 3 — í — 7 m.
6. — — 0,75m. og 2 — í — 7 m.
7. — gaddavíi’, án undii’hleðslu, millibil
stólpa alt að 6 m. hæðin minst 1—
1,2 m. og sti’engirnir 5 . . . . í 6 m.
8. — samskonar girðing, strengir 2—3. í — 15 m.
9. — sléttur vír, strengir minst 2—3 . í — 15 m.
10. — vírnet, hæðin minst 1 m ... í 6 m.
Veitugarðar. 1. Flóðgarðar í — 7 m.3
2. Stíflugarðar í — 4 m.3
Vatnsveituskurðir. 1. dýptin 0,3 m. . . . í — 15 m.3
2. — 0,3—0,7 m. . í — 12 m.3
3. — 0,7—1,2 m. í — 10 m.3
4. — yfir 1,2 m. í — 8 m.3
Til nánari útskýringar á því, hvernig þessar jarðabætur skulu