Tíminn - 15.11.1924, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
181
Meðöl gegn tóbaksnautn.
Margir spilla lieilsunni á ofnautn tóbaks, en finna til mikils slapp-
leika, ef þeir hætta við það. Meðöl hat'a verið mikið notuð 1 útlönd-
um síðustu árin til þess að hjálpa reyk- og inunntóbaksmönnum að
losna við ílöngunina, án eftirkasta.
Undirritaður hefir útvegað meðöl þessi og látið marga reyna þau,
með mjög góðum árangri í allflestum tilfellurn. Einn þeirra fyrstu sagði,
þegar meðölin voru búin: „Eg liata tóbakið!11 og hefir hann als ekki
langað í það síðan. Góðkunnur skólastjóri lét þrjá menn reyna með-
ölin. Hann skrifaði: „Tóbaksmeðalið hefir reynst vel. Uerið svo vel
að senda mér tvo skamta til“.
Meðölin fást, með fullri fyrirsögn, frá undirrituðum gegn póstkröfu:
5 kr. (handa einum manni); borguð fyrirfram: 4 kr.
Arthur Gook, (ritstjóri „Norðurljóssinsu),
Akureyri.
ur fjöll. pað er sú trú, sem ber
mannkynið til himna.
það er því vel farið, að hin ís-
lenska kirkja hefir engin játninga-
rit. Trúarheimspeki miðaldanna
er búin að missa tökin á nútíma-
mönnum. Sú mikla breyting er
komin lengra áleiðis hér á landi en
víða annarsstaðar. Islendingar eru
ófáanlegir til að þylja án þess að
skilja. Kreddur kalla þeir alla
fræði, sem dagað hefir uppi.
„Kredda“ er dregið af „credo“,
sem er upphafsorð og heiti postul-
legu trúarjátningar á latínu.
„Bulþ er dregið af „bulla“, en svo
voru páfabréf nefnd. þessar orð-
myndanir fela í sér merkilega
sögu. Hin niðrandi merking í
„bull“ og „kredda“ er dómur
þjóðarinnar um óskiljanlegar þul-
ur og ytra valdboð í trúarefnum.
það er ekki tilviljun, að þessi orð
hafa myndast hjá þjóð, sem hefir
þroska til, að halda uppi kirkju,
sem ekki er bundin við nein lög-
gilt játningarit, og hefir að því
einu að keppa að vera íslensk og
kristin. íslenskri kirkju standa
opnar þær framsóknarbrautir,
sem þjónar hennar eru menn til að
leiða hana inn á. Henni nægir það
íhald, sem sá skuggi veitir, er
fellur af limi fortíðarinnar á hinn
nýj a gróður. Hún þarf engan laga-
staf til að styðjast við. Lögmál
hins andlega lífs veita henni næga
festu. það fer að vísu varla hjá
því, að einhvern svimi við til-
hugsunina um játningalausa
kirkju. Allar aðrar kirkjur eru
játningabundnar. það svimaði
líka suma, þegar þau sannindi
voru fundin, að jörðin, sem vér
byggjum, svífur laus í geymnum
og stendur á engum grundvelli. En
hún er þar fyrir jafnstöðug. Og
eins er um kirkjuna. það hefir
vafalaust mörgum Gyðing þótt lít-
ið verða úr Messíasarvonum sín-
um, er Jesú kom og kvaðst vera
Messías. Gyðingar ólu þá von, að
Messías myndi færa þjóðinni auð
og völd og yfirráð yfir öðrum þjóð-
um. En Jesú taldi konungstign
sína í því fólgna að þjóna öðrum
og bera sannleikanum vitni. það
verður aldrei hjá því komist, að
þeir, sem gert hafa sér vonir um
auðuga og volduga kirkju, sem
kúgar alla til hinna sömu skoðana
og veitir hjálpræðið með ytri at-
höfnum, verði fyrir vonbrigðum,
þegar brugðið er upp þeirri
kirkjuhugsjón, sem ein er í fullu
samræmi við anda kristindómsins.
Kirkja Krists þarf ekki aðrar
stoðir en sannleiksást og kærleika
manna á milli, en hvorugt þetta
verður lögfest eða bundið í játn-
ingaritum.
-----o-----
Þriðja bréf til Kr. A.
pað er gott, að þú ert búinn að
frétta betur um óhugamál þitt, leik-
húsið. Nefndin með togaraeigendun-
um gerði aldrei neitt í því máli, held-
ur menn, sem sökum aðstöðu sinnar
geta haft minst not þeirrar stofnunar,
sveitamennimir. En þeir litu fyrst á
hag þjóðarinnar. Líklega er þér og
sumum þínum kunningjum ekki
ljóst, hversvegna íhaldsmennirnir
koma svo litlu góðu til leiðar í þing-
inu. Fyrir þeim er takmarkið að nota
stjórnmálavaldið til að verja sérhags-
muni nokkurra einstaklinga. Fyrir
okkur Framsóknarmönnum er hið
pólitiska takmark að lyfta þjóðarheild
inni, hlúa að hverju lautarblómi, sem
langar til að vaxa. Eg mun, eins og eg
lofaði, byrja að segja þér frá „andlegu*
málunum.
Á fyrsta þinginu, sem eg sat á, var
gerð ofurlitil breyting á launum Ein-
ars Kvarans. Hann hafði um nokkur
ár haft 3000 kr. laun, en þó óákveðið
frá ári til árs. Upphœðin gat breyst
eftir geðþótta nefndar, sem skifti
listamannafénu. Eg var þá í fjárveit-
inganefnd og gat komið því til leið-
ar, að Einar var færður á 18. gr. það
var sama og að fá föst 5—6 þús. með-
an hann lifir. Sennilega veistu, að
Einar er flokksbróðir þinn enn ekki
minn. Samherjar hans allir í þinginu,
og ekki síst bróðir hans, gerðu sér að
skyldu að vera á móti hverri al-
mennri umbótatillögu, sem eg kom
með. Ef eg hefði sjálfur borið fram
fiv. um leikhúsið, myndu flokksbræð-
ur þínir hafa eyðilagt það þegar í
stað, eins og sundhallarmálið. Ef eg
hefði hugsað eins og þeir hefði mér
átt að vera fögnuður að geta verið
með til að halda Kvaran niðri, af því
hann tilheyrði „hinum".
Eg rökstuddi launin til Kvarans
með þvi, að gott skáld eins og hann
skapaði varanlegt, andlegt verðmæti i
landinu. Löngu eftir að Kvaran er
fallinn frá, verða mörg af verkum
hans ljósgeisli á þúsundum heimila á
íslandi. Sjálfum verður honum ekki
launuð gjöf sín nema af samtíðar-
mönnunum. Er þá nokkurt vit í, af
þjóðfélaginu, að launa alveg hvei*s-
dagslega hæfileikamenn, sem kallað
er að vinni fyrir landið, með 25—40
þús. kr. hvern, eins og gert er við Jóh.
Jóhannesson, Jón Hermannsson og E.
Claessen? Forkólfur ykkar Mbl.-
manna, Jón Magnússon, hefir búið
þessum þremur siðastnefndu mönnum
þessa mjúku launasæng. Samhliða
því lét hann og aðrir flokksbræðu*
þínir það viðgangasi, ao einn verulega
skáldið í ykkar flokki, og eitt af
helstu samtiðarskáldunum, væri á
3000 kr. launum, ár eftir ár. Eina dygð
þeirra var, að þeir hindruðu ekki
þessa litlu breytingu. þeir hefðu
liindrað hana, að öðrum málavövtum
óbreyttum, ef Einar liefði ekki verið
flokksmaður þeirra.
Er nú nokkurt vit i slikri þjóðar-
stjórn? Finst þér, að vinna E. Claes-
sens muni vera þrettánfalt drýgri
fyrir þjóðina árlega heldur en vinna
Kvarans Geturðu ekki i ljósi slikra
athafna skilið að flokki ykkar verður
ekki vel til andans manna? þú sýnir
góða greind i þvi, að ætla ekki að
gefa flokki þessum sál þina nema í
hálfan annan mánuð.
Næst er Landsbókasfnið. Flestir
embættismenn bæjarins eru samherj-
ar þinir i landsmálum. Flestir þeirra
eru langskólagengnir og kalla sig
mentamenn, enda eru sumir þeirra
það óneitanlega. í hóp þessara manna
hefir á undanförnum árum mátt
heyra sífelt baktal um stjóm Jóns
Jacobsons á Landsbókasafninu. Allir
vissu að aðfinslurnar voru réttmætar.
Fol'stöðumaðurinn' var orðinn alófær
til starfsins. Óálitið á safninu var orð-
ið svo mikið, að þingið fékst hvorki
til að veita fé til hússins eða bóka-
kaupa. Athugaðu, hvernig Safnhúsið,
fallegasta bygging í Rvík, lítur út. þá
sér þú, hvernig komið var áliti þess-
En Danir létu sér ekki nægja að
heimta af þeim skjöl þau, er Norð-
urslésvík snertu. Danir heimtuðu
líka af þjóðverjum öll handrit
annars eðlis, er þann landshluta
snertu, og alla forngripi, sem það-
an voru komnir, og þýska ríkið
átti, og fengu það.* i * 1) Með þessu
hafa Danir fyrirfram viðurkent
rétt vom til samskonar skila af
þeirra hendi. Og skilin á kaleikn-
um til Finnlands, sem áðan gat
um, sýnir fullan vilja Dana til að
beita aðra sama jöfnuði, og þeir
hafa verið beittir, og krafist sér til
handa. það er engin ástæða til að
halda, að það sé eingöngu í nösun-
um á þeim. þeir sjá, að virðing sú,
er réttsýni þeirra aflar þeim, er sá
eini styrkur, sem nokkuð dugar
litlu varnarlausu ríki.
En af þessu er fullljóst, að vér
eigum ekki eingöngu að kref jast
afhendingu á öllum opinberum
skjölum, þeim er oss snerta í söfn-
um Dana, hvemig sem á þarvist
þeirra stendur, heldur líka allra
þeirra handrita, er oss snerta og
hafa menningarlega, eða sögulega
þýðingu fyrir oss, ef þau uppruna-
lega hafa verið opinber eign (úr
x) Eg hefi margsinnis í landsgripa-
safninu (Landesmuseum) í Kiel og
listasafninu i Flensburg, þar sem í
skápa og borð vantaöi gripi, í þeirra
stað séð miða, sem stóð á: „Infolge
des Versaillervertrages an Danemark
ausgehandigt" — afhent Danmörku
samkvæmt Versalasamningnum.
arar stofnunar.
Menn skyldu nú halda, að þinir
vitru og lærðu samherjar hér i bæn-
um hefðu gert gangskör að því að
bjarga safninu. Nei, þeir létu sér
nægja baknagið. Hvað kom þeim það
við, þó að þessi sameiginlega eign
landsmanna grotnaði niður?
það varð ílokkur sveitamannanna,
sem bjargaði bókasafninu í vetur.
Fyrst var borið fram frumvarp um að
sameina embættið í hagnýtri sálar-
fræði og forstöðu safnsins. Með því var
þreifað fyrir sér, hversu hægt væri að
koma óstarfhæfum manni frá safn-
inu, og dugandi manni að. Samherj-
ar þínir í efri deild drápu þetta frv.
strax. þeir vonuðust víst eftir að vera
slopnir i þetta sinn. þá var frá hálfu
Framsóknar komið með þingsáiykt-
un um að „rannsaka stjórnarhætti
við Landsbókasafnið". í íramsögunni
var flett ofan af ástandinu. 1919 hafði
eftirlilsnefnd safnsins, L. H. B., Har.
Nielsson og Guðm. Hannesson, kært
iandsbókavörð fyrir vítaverða stjórn á
safninu. Jón Magnússon stakk kær-
unni undir stól, og hafði látið ófremd-
arástandið lialdast við. Nú var sótt á
og dregin fram hin geymda lilið máls-
ins. þá gafst Jón Magnússon og lið
lians upp, og reyndi að bjarga því,
sem bjargað varð, nl. að landsbóka-
vörður gæti fengið eftirlaun. Eg var
einn Framsóknarmanna í nefnd
þeirri, er fjallaði um málið. Jón M.
bauðst til að bjóða Guðm. Finnboga-
syni forstöðu safnsins, ef Jón Jacob-
son fengi nokkurn lífeyri. Jafnframt
var lagt niður embætti Guðm. Finn-
bogasonar og aðstoðarmannsembættið
i skjalasafninu. Alls spöruðust þar
um 8000 kr. Auðvitað átti Jón Jacob-
son engin laun skilið fyrir viðskilnað
sinn á safninu. En þínir menn voru í
meirihluta og hefðu enn svæft málið,
stólasöfnunum, t. d. Konungsbók
o. s. frv.) og allra þeirra forngripa
islenskra, er I söfnum Dana eru, og
upprunalega hafa verið opinber
eign (t. d. Valþjófsstaðahurðin,
minnishornin frá Skálholti.og ýms
ir kirkjugripir). Um hina tvo síð-
arnefndu liði yrði þó að gæta
þess, að krafan næði ekki til þeirra
hluta, er undan væru gengnir fyrir
lögleg kaup. þess yrði og að gæta,
að gera ekki tilkall til neins, nema
fullar sönnur eða illyggjandi líkur
væru fyrir eignarrétti vorum, svo
að Danir ekki með réttu gætu vís-
að kröfum vorum á bug, vegna
ósanngirni af vorri hálfu.
Islenska stjórnin þarf að láta
gera skrá yfir alla hluti ofan-
greinds eðlis, með tilgreindum
rökum fyrir því, að þeir séu aftur-
kræfir. það þyrfti ekki að vera
nema nokkurra mánaða verk fyrir
röskan mann, sem kunnugur væri
hnútunum, og þetta þyrfti að gera
viðstöðulaust.
En að því má ganga vísu, að
safnverðir Dana muni snúast önd-
verðir við kröfunum. það er
mannlega skiljanlegt. þeir hafa
tekið ástfóstri við hlutina, og líta
þá, og hljóta að líta þá, ef þeir eru
starfi sínu vaxnir, öðrum augum
en þeir, sem nota þá. Enda eru
söfnin og það, sem þau eiga, það
eina, sem þeir hafa að tildra sér
með. En þó svo sé, get eg ekki
neitað því, að það kom á xnig, er
eg sá, að yfirbókavörður við hár
skólabókasafnið í Höfn, Sofus
ef eg hefði neitað að ganga inn á aS
kaupa Jón út Niðurlæging safnaina
hefði haldið áfram. Við Jón Magnús-
son sættumst á málið. Eg fékk mikil-
hæfan og vel mentaðan forstöðumann
að safninu, sem vinnur þar að slfen
10—12 tíma á dag, og er á góðum vegi
með að gera það að þeirri myndar-
stofnun, sem það á að vera. Jón
Magnússon fékk lífeyri handa nafna
sinum, en 8000 kr. voru samt spar-
aðar. Sama gilti um Guðm. Finn-
bogason og Kvaran, ao hann er og
heíir verið einlægur andstæðingur
Framsóknarflokksins. En hann er vel
mentaöur hæfileikamaður, einn af
xremur fáum. Landið j’arf að geta
notið krafta slikra manna til erfiðra
og nauðsynlegra starfa. í sumar skrif-
aði merkur embættismaður utan
Rvíkur mér bréf til Noregs og áfeldi
mig harðlega fyrir að hafa verið meö
því að kaupa Jón Jacobson út Maður-
inn var nýkominn úr Reykjavík, er
hann skrifaði. Eg skildi hvað klukk-
an sló. Hann hafði heyrt á orðræður
þinna samherja, þeirra, sem árum
saman höfðu nöldrað um ástand
Landsbókasafnsins, en aldrei haft
mannrænu til að heimta þangað dug-
andi forstöðumann. J. J.
----O---
Frá útlöndum.
Hingað til hefir því verið haldið
leyndu í Bandaríkjunum, hve há-
an tekjuskatt einstaikir menn
greiða,en nú er sá siður niður lagð
ur. Fréttist þá, að John Rockefell-
er greiðir 1487000 sterlingpund í
tekjuskatt, Ford, bifreiðakóngur-
inn, 493590 sterlingpund og verk-
smiðjur hans auk þess 2900000
sterlingpund.
— Danska ríkið hefir á undan-
förnum árum veitt samtals 62
miljóna króna lán, með sérstak-
lega góðum kjörum, til húsabygg-
inga. Nú leggur stjómin til, að
enn láni ríkið 10 miljónir króna í
þessu skyni.
— Sænska ríkið hefir nýlega
tekið 30 miljóna dollara lán 1
Bandaríkjunum. Bankamir þar í
landi keptust um að mega útvega
lánið. Vextir af láninu em 5^4 %•
það á að vera fullborgað 1954, en
má greiðast 1934 án gengismunar.
Afföllin eru 1 — einn — af hundr-
aði. þetta er eitthvað annað en
enska lánið okkar sæla.
Larsen, fór, að því, er Morgunbl.
sagðist frá, í blaðagrein nokkurri
að bregða föður mínum heitnum
um þjóðemisglópsku (chauvin-
ismus), af því að hann hefði bar-
ist fyrir afhendingu þeirra
skjala, er vér ættum hjá Dönum.
Eg get ekki neitað því, að mér
finst það frekar bera vott um
þjóðernisglópsku, ef herra Larsen
vill láta Dani halda fyrir oss skjöl
um vorum, af eintómri fordild, af
því að honum finst læging í því
fyrir danska ríkið að skila, sem
vitanlega aldrei getur verið.
Skal ekki frekar að þessu vikið, en
draga má af því þá ályktun, að
báðum ríkjunum sé heppilegast,að
láta safnverði sína koma þar
hvergi nærri. Áhugi þeirra fyrir
málinu er, eins og af dæminu má
sjá, of ákafur og of einhliða, sem
vonlegt er.
það er óhugsandi að Danir neiti
sjálfsögðum rétti vorum um þessi
efni. Sama rétti og þeir kröfðust,
og fengu 1920 af þjóðverjum. Og
sýni þeir oss réttsýni þarna, get-
ur, eins og stjómarblaðið danska
segir í greininni um skilin á finska
kaleiknum, ekki „leikið efi á því,
að íslenska stjómin muni kunna
að meta framkomu dönsku stjóm-
arinnar í þessu máli“.
Guðbr. Jónsson.
----o----- J
en þau lentu síðan viljandi, eða
óviljandi inn í safni hans að hon-
um látnum, og loks
d. af því að þau á flækingi hafa
lent þangað, af því að handhafar
þeirra ekki hafa fundið þeim hent-
ugri geymslustað, því hér á landi
voru til skamms tíma engin söfn.
það er enginn vafi á því, að all-
ar þessar leiðir ha/fi verið lögleg-
ar í augum Dana, því veldur
stjórnarfarslegt samband land-
anna, sem þá var. þetta gildir
jafnvel um skjöl þau, sem getið er
i c-liðnum. það leikur enginn vafi
á því, að mjög margt af skjölum
þeim, sem í Árnasafni eru, hefir
hann fengið að láni með því beinu
skilyrði, að þeim yrði aftur skilað.
En þótt svo væri, og þótt ýmislegt
af skjölum þeim, sem svo stóð á
um, væru einstakra manna eign,
og þótt töluverðar líkur hafi ver-
ið að því leiddar, að erfðaskrá
Árna gæti verið fölsuð, þá var
staðfestingarbréf hins einvalda
konungs nægileg heimild í augum
Dana til að ráðstafa skjölunum,
eins og gert var. Og um flækings-
skjölin gildir líkt. það er því eng-
inn vafi á því, að Danir til 1. Dec.
1918 gátu verið löglegir handhaf-
ar skjala vorra, sem í þeirra vörsl-
um eru, í góðri trú, sem svo er
kallað.
En hvað, sem því líður, þá ligg-
ur það í augum uppi, að taki ríki
við nýjum landshluta, er því eins
nauðsynlegt að fá skjöl þau, er
landshlutann snerta, eins og kaup-
anda að verslun er nauðsynlegt að
fá höfuðbækur hennar. þetta sáu
þjóðverjar 1864. þeir heimtuðu
og fengu hjá Dönum — úr söfnum
og skjalasöfnum þeirra — öll
plögg, er hertogadæmin snertu,
orðalaust. Er Danir 1920 tóku við
norðurhluta Slésvíkur, heimtuðu
þeir af þjóðverjum samkvæmt
Versalasamningnum, og fengu öll
skjöl, er þann landshluta snertu.
Af þessu verður að álykta að Dan-
ir — eins og reyndar allir aðrir —
aðhyllist þá skoðun, að hverju
landi eða landshluta eigi að fylgja
þau skjöl, er hann snerta. þeir eru
reyndar löngu áður búnir að við-
urkenna þetta fyrirkomulag í
verkinu heima fyrir, því þeir hafa
auk ríkisskjalasafnsins, sitt fjórð-
ungsskjalasafnið fyrir hvert, Sjá-
land, Jótland og Fjón.
1. Dec. 1918 afhenti Danmörk
hinu fullvalda íslenska ríki þetta
land, og frá sama degi hættir, af
hinum breyttu kringumstæðum,
varsla þeirra á skjölum vorum að
geta verið réttmæt. Skilyrðin fyr-
ir henni eru brostin, og skjölin
verður að afhenda með landinu.
Danir létu oss ná rétti vorum
1918, af því þeir þurftu að byggja
kröfur sínar gagnvart öðrum á
sama grundvelli og við kröfur vor-
ar gagnvart þeim. það er því bein-
línis móðgandi að láta sér detta í
hug,að óreyndu, að Danir vilji ekki
láta oss ná sama rétti gagnvart
sér, eins og þeir hafa haldið fram,
og náð gagnvart þjóðverjum.