Tíminn - 22.11.1924, Page 2

184
T 1 M 1 N N
T. W. Buch
Tietgensgade 64.
Bucbs)
Köbenhavn B.
Lítir til heimaiitunar:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorssorti, Parísarsorti og aliir
litir, fallegir og sterkir.
Til heimanotkunar:
Grerduft, „fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, rnatar-
litir, „Sun“-skósvertan, „ökonomu-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „PersiP1, „Henkou-blæsódinn, „Dixin“-sápuduftið,
„Ata“-skúridui'tið, kryddvörur, Blaanelse, Separatorolie o. fi.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Aniliníitir, Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk:
„Unicumu á gólf og húsgögn. Þornar lljótt. Agæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandLi.
Notaö
um allan
heim.
Áiið 1S04 var
i fyrsta sinn
þaklagt 1 Dan-
mörku úr
— lcopal. —
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum.
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt -------- I»étt --------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþök.
Fæst alstaðar á Islandi.
)ens Vitladsens Fabriker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
/rði á útilokun þeirra. Á því sviði
/ar um nokkur atriði að ráeða.
Slorðmenn áttu hér afar arðvæn-
egar síldarverksmiðjur, sem að
ögum áttu að verða útlægar, þar
\ meðal hið fræga Krossanes, þar
3em íhaldsstjórnin átti frægðar-
^rans geymdan til sumarsins. Áð-
ar höfðu Norðmenn fengið að
selja síld í land, leggja síld í land
3g verka hana þar. Ennfremur er
/afalítið, að norsk skip hafa oft
áður veitt í landhelgi, meðan eftir-
iit var lítið. Grunur lék jafnvel á,
ið yfirvöldin hefðu stundum ver-
ið sein á sér að innheimta útflutn-
ingsgjöld af síld, sem umskipað
var inni á höfnum. Sú þjóð sem er
svo heppin að hafa menn eins og
J. M. og M. G. til að stýra þjóðar-
skútunni við Krossanessskerin,
hefir væntanlega átt lélega ræðara
undir árum einhverntíma fyr.
Stjórnarflokkurinn lagði 'hina
mestu áherslu á það, að ekki væri
að tala um nokkra linun á útilok-
un Norðmanna úr landi. þó mun
þeim aldrei hafa dottið í hug að
útiloka Krossanessverksmiðjuna,
hvort sem þá hefir verið farin að
þróast nokkur vinátta milli for-
stöðumanns hennar og helstu
manna í Mbl.flokknum. Norðmenn
spyrja þá, hvort ekki geti komið
Utan úrheimi.
Kosningar og flokkaskipun í
nábúalöndunum.
Síðan lauk sambandsdeilunni, a.
m. k. um stund, milli Islendinga
og Dana, hefir þróast hér flokka-
skipun bygð á innanlandsmálum,
eins og tíðkast í hverju frjálsu
iandi. Nú hafa verið kosningar í
rnörgum nábúalöndunum, og skift-
ir ipiklu fyrir íslendinga að átta
sig á þróuninni, þar sem reynsla
er lengri um lýðstjóm, heldur en
hér á landi.
í Noregi eru kosningar nýaf-
staðnar. þar í landi eru fjórir að-
alílokkar: Hægrimenn, bænda-
flokkur, vinstrimenn og verka-
menn. Síðastnefndi flokkurinn er
þó nú sem stendur þrískiftur. For-
ingi íhaldsmanna, Berge, sagði af
sér í sumar sem leið, er hann gat
ekki fengið stuðningsmenn sína
alla til að fylgja sér að því að lög-
leiða aftur opinbera og almenna
sölu sterkra drykkja. Bændaflokk
urinn studdi Berge að vísu til
valda, en var tvískiftur í brenni-
vínsmálinu. Stórbændurnir aust-
anfjalls, sem yfirleitt eru gamlir
og nýir hægrimenn, vildu koma
brennivíninu inn, en flokksbræður
þeirra af vesturlandinu risu þar á
móti. Tók þá við stjómartaumun-
um J. L. Mowinckel, auðugasti
maður í Bergen, margfaldur milj-
ónamæringur, en frjálslyndur
mjög. Ráðherramir, sem nú
sitja, eru allir vinstrimenn, en
verkamannaflokksbrotin 3 veita
þeim hlutleysi að svo komnu.
Kosningarnar fóru þannig, að
hægrimenn og vinstrimenn töpuðu
sínum þremur sætunum hvor, en
bændum og verkamönnum fjölgaði
að sama skapi, bændum þó öllu
meira að þingfylgi, en verkamönn
um að kjörfylgi. Berge og Mo-
winckel komust báðir að í Bergen.
Ef hægrimenn og bændur halda
saman, geta þeir, þegar þing kem-
ur saman, myndað stjóm, með 2
manna meirihluta, og er sennilegt
að svo verði. En þó að Berge taki
aftur við stjóm, em engar líkur
til, að hann geti fremur en áður
lögleitt brennivínsverslun í land-
inu, því að helmingur bænda-
flokksins er honum þar andvígur,
eins og var. Sama er að segja um
málbaráttuna. Hægrimenn og
meginþorri bænda austanfjalls
vilja ekki slíta málfélagi við Dani,
en vinstrimenn og bændur af
vesturströndinni halda fast fram
nýnorskunni, og er það hitamál
mikið þar í landi.
Mestu breytingarnar urðu inn-
an verkamannaflokksins, þannig,
að það flokksbrotið, sem fylgdi í
orði ofbeldisstefnu Rússa, beið
mikinn ósigur og tapaði meim en
helmingi þingsæta sinna og helstu
foringjum sínum, en hinn svokall-
aði norski verkamannaflokkur,
sem ekkert vill hafa við Moskva
að sælda, vann á að sama skapi.
Hjá Svíum snérust kosningara-
ar um hermálin. Sænskir íhalds-
menn vilja auka her og flota sem
mest þeir mega. Jafnaðarmenn
vilja draga mikið úr, en hvergi
nærri afvopna. Fór svo, að jafnað-
armenn, undir forystu Brantings,
unnu á, en hægrimenn töpuðu.
Myndaði Branting þegar ráðu-
neyti, með stuðningi frjálslynda
ílokksins, sem er fremur lítill, en
vildi fremur fylgja Branting
en afturhaldsmönnum. Flokkur
Brantings er hægfara, stefnir að
friðsamlegri þróun, en afneitar
byltingu. þar í landi hefir um
nokkur ár verið bolsevikaflokkur
og haft nokkra menn á þingi, en
annars verið mjög áhrifalítill.
Miðstjóm rússneskra verkamanna
blandaði sér mjög í málefni þessa
flokksbrots. það þoldu ekki ýmsir
af helstu mönnum i flokki þess-
um. Sprakk flokksbrotið í tvent og
tapaði mjög við þessar kosningar,
svo að áhrifa þess gætir nær
ekkert í landinu.
I Danmörku situr verkamanna-
stjórn og styðst líka við frjáls-
lynda flokkinn, þann sem hefir
Politiken fyrir höfuðblað. Dansk-
ii verkamenn eru að heita má all-
ir umbótamenn, en afneita bylt-
ingu og ofbeldi. þessu kann dönsk
alþýða vel, og fer fylgi þeirra vax-
andi. Við landsþingskosningarnar
í haust voru verkamenn eini
flokkurinn sem vann á. Helsta
áhugamál þeirra er að leggja nið-
ur her og flota og spara með því
um 50 milj. kr. á ári. Hægrimenn-
imir dönsku halda mest fram her-
menskunni, en bændaflokkurinn
(vinstrimenn) hafa nokkuð fylgt
þeim að málum og hljóta af því
óvinsældir. Töpuðu bændur þing-
sætum við landsþingskosningarn-
ar, og mun hiklaust mega kenna
ósigur þeirra því, að þeir hafa yf-
irgefið sína gömlu stefnu í her-
málunum og fylgja nú í því efni
sínum fyrri höfuðféndum, afkom-
endum Estrup-liða, sem stýrðu
Danmörku nálega mannsaldur
með ofbeldi, eins og Mussolini
stýrir nú Ítalíu. **
VI.
Af skeytum Norðmanna kom í
ljós, að þeir vildu ekki lækka kjöt-
tollinn nema að einhver breyting
víkjandi för Tryggva þórhallsson-
ar hingað austur í vor, heldur
vegna þess, að höfundur greinar
þessai'ar, er ekki vill láta nafns
síns getið og kallar sig „fundar-
mann“, leyfir sér að leggja okk-
ur — er hann nefnir „smala“ —
orð í munn eftir því sem best fell-
ur í hans „kram“. Höfundur virð-
ist ætla að drekkja hér veruleik-
anum í flóði síns hyggjulitla mál-
æðis eins og stundum áður, en í
þetta sinn verður honum ekki
kápan úr því klæðinu.
Vil eg nú taka hér upp orðrétta
klausu, sem höfð er eftir þing-
manninum Jóni Kjartanssyni.Hún
hljóðar þannig: „Skoraði þing-
maðurinn á L. H. (sem nú er al-
ment kallaður fj allkongur), og
aðra smala, að þeir gæfu sig nú
fram og fyndu að sínum1) störf-
um í heyranda hljóði“. . . .
þótt margt sé veslings Jóni
Kjartanssyni áfátt, þá var hann
þó ekki svo hjákátlega fávís, að
vænta þess, að við færum að finna
að okkar eigin störfum, áður en
gerð var hin minsta tilraun í þá
átt að gera lítið úr þeim störfum
*) Undirstrikað hér.
okkar; svo mikill „moðhaus“ var
maðurinn ekki.
Nei, veslings greinarhöfundur
ætlaði víst að segja alt annað með
þessum orðum, aðeins misséð sig
ofur meinlega á notkun fornafns-
ins „sinn“. Hann vildi víst láta Jón
biðja okkur að finna að þing-
mannsins eigin gerðum, og það
var gert.
það virðist óþarfi fyrir höf. að
vera að leggja sitt af mörkum til
þessarar „fjóluræktar“ Morgun-
biaðsins, og þar með hnekkja því
áliti, sem Skaftfellingar hafa á
sér, sem vel mælandi og skrifandi
menn á íslenska tungu.
þá segir hann að „smalarnir“
fari að smá rísa upp, og nefnir þá
með nafni. Allir áttu þeir að bera
af sér og afsaka sig. þama fer
hann vísvitandi með rangt mál. 1
stað þess að bera af okkur og af-
saka okkui', hélt bæði eg og aðrir,
er hann nefnir, því fast fram, hve
algerlega óalandi og óverjandi
slíkt væri af þingmanni að gefa sig
á mála sem ritstjóri hjá útlendu
kaupmannamálgagni, þó aldrei
nema íslenskir kaupmenn eigi þar
hlut í grautai'gerð, því málgagni,
sem berst á móti okkar hjart-
til mála, ef þeir fái ekki að koma í
land (nema í Krossanesi!), að
fiskiveiðalögin verði á annan hátt
túlkuð vingjarnlega þeim til
handa. Sjávarútvegsneínd spyr,
hvað þeir kalli vingjarnlega fram-
kvæmd. Norðmenn svara því all-
ítarlega. Var auðséð, að þeir ætl-
uðu að hreiðra um sig í landhelg-
inni, úr því áður var búið að lýsa
yfir, að þeir mættu ekki koma í
land. Nú þóttist Mbl.flokkurinn
búinn að veiða vel. Málið sýndist
óhjákvæmilega strandað, því að
vitanlega gat ekki komið til mála
að nokkur þingmaður vildi, sökum
sæmdar landsins, hvað sem fjár-
hag leið, opna landhelgina til svo
að segja fullra afnota fyrir skip
erlendra þjóða. Enda fór svo, að
þingið neitaði einum rómi þessari
„útskýringu“ á landhelginni.
Aðstaða andstæðinga Framsókn
ar var orðin mjög einkennileg.
þeir vita, að stærsti atvinnuvegur
landsins er í hættu. þeir vita, að
fyrir fáum árum hefir bannlögun-
um verið fórnað fyrir fiskmarkað-
inn. En þegar landbúnaðurinn er í
hættu, þá fæst ekki fyr en eftir
langa baráttu sendinefnd í málið.
Jón þorláksson reynir í upphafi
þings að eyðileggja alt samkomu-
lag. Síðan er málið tekið úr hönd-
um bændanna og afhent sjávar-
útvegsnefnd. Síðan lætur meiri-
hlutinn, stjórnin og bandamenn
hennar lýsa yfir, að í land fái
Norðmenn ekki að koma nema í
síMarverksmiðjurnar. þá var svo
sem við að búast, að Norðmenn,
eftir að hafa lýst yfir, að þeir
semdu ekki nema fá eitthvað í
staðinn, myndu vilja athafna sig í
landhelginni. Og þar sem vitan-
legt var, að enginn þingmaður
vildi fara þá leið, var búið að und-
iroúa strand málsins. Frh.
J. J.
----o----
Fjórða bréf til Kr. A.
ísland hefir verið land bænda og
sveitamenningar í þúsund ár. Alt það,
sem þjóðin hefir unnið sér til ágætis
fram á síðasta mannsaldur, má rita
tekjumegin á eignareikning sveita-
menningarinnar. Skipulag lýðveldis-
ins í fornöld, mikið af eddu- og
skíáldakvæðunum, nálega allar sög-
urnar, Heimskiingia og Sturlunga eru
verk þessarar menningar. Sama gildir
um viðhald og fullkomnun islensk-
unnar allan þennan langa tíma, þegar
öll önnur merkari mál álfunnar hafa
orðið fyrir stórkostlegum breytingum.
Fram að síðasta mannsaldri hefir
þungamiðja hins íslenska þjóðlifs
verið í hinum dreifðu bygðum, dölum
landsins og ströndum. Nú er þetta
breytt á síðustu árum. Hin nýja
fólgnasta áhugamáli, samvinnufé-
lagsskapnum, en vill gefa oss í
staðinn hið dutlungafulla fyrir-
komulag kaupmannastefnunnar,
sniðið í anda gyðingsins, sem er
nú einn af húsbændum þing-
mannsins, þingmannsins, sem
taldi sig samvinnumann við síð-
ustu kosningar. Nei, slíka og því-
líka ásökun höfum við aldrei af-
sakað né borið af okkur og mun-
um aldrei gera. Einnig kom það
skýrt fram í umræðunum, hversu
fast blöðin, þ. e. ísafold og Morg-
unblaðið, höfðu lagst á það lagið
að reyna að vekja sundrung í sam-
vinnufélagsskapnum, og þá fyrst
og fremst með því að reyna að
gera þar ráðandi menn tortryggi-
lega í augum almennings, með
ósönnum og lítt vönduðum sögu-
burði. En þessi aðferð er ekkert
nýtt í sögunni; hún endrutekur
sig stöðugt þá er menn af eigin-
gjörnum ástæðum vilja ryðja ein-
hverju því úr vegi, er stendur á
grundvelli samtaka og einingar.
Fyr má nú vera, þótt þingmað-
urinn sé þessum húsbændum sín-
um lítið eitt innan handar, þó elcki
sé hann þannig algerlega settur
I.
Yfirlýsing.
í 37. tbl. „bændamálgagns“
thaldsins stendur meðal annars i
eftirfarandi klausa:
„Nægir að minna á vantrausts-
yfirlýsinguna sælu á þingmann
sýslunnar (J. Kjart.), sem allir
þeir, er hlut áttu að, skammast
sín nú fyrir, svo að enginn þeirra
þorir að nefna hana“.
Fleiri þessu lík ummæli hafa
sést í blöðunum og einnig komið
fram á fundum hér, svo og, að
mörgum hafi verið þröngvað til að
skrifa undir, sem nú iðrist mjög
eftir það, án þess þó að þeir, sem
halda slíku fram, hafi getað nefnt
eitt einasta nafn sem dæmi, máli
sínu til sönnunar, þótt skorað hafi
verið á þá að gera það.
I tilefni af framangreindu lýs-
um vér því hér með yfir, að vér,
sem gengumst fyrir þvl, að menn
létu í Ijós óánægju sína yfir at-
vinnu þingmannsins, Jóns Kjart-
anssonar, og lýstum vantrausti á
honum opinberlega, erum jafn-
sannfærðir nú og vér vorum þá
um það, að þar var ekki annað
gert en það, sem rétt og sjálfsagt
var að gera af hverjum óspiltum
íslendingi.
Leiðvallarhreppi 26.—28. okt. ’24.
M. K. Einar Sigurfinnsson Kotey.
Bjarni Ásgr. Eyjólfsson
Syðri Steinsmýri.
Hávarður Jónsson Króki.
Bjami Pálsson Leiðvelli.
Runólfur Bjarnason Bakkakoti.
II.
Leiðarþingið í Vík.
Síðast í júlí birtist í ísafold
greinarstúfur með þessari fyrir-
sögn. Greinin ber með sér, að
greinarhöfundurinn hlýtur að vera
af hinum óæðri enda flokks síns,
því annars hefði hann veigrað sér
við að láta ísafold flytja greinina
hingað, þegar litið er til þess, að
blaðið hefir átt hér heldur köld-
um vinsældum að fagna, enda er
greinin þar best fram komin, er
fæstir sjá hana, af þeim, er þenn-
an fund sóttu.
það er ekki vegna þess, að eg
skrifa grein þessa, að ekki 'hafi
verið hrundið heim til föðurhús-
anna ýmsum útúrsnúningum og
rangfærslum þeirra félaga við-