Tíminn - 13.12.1924, Blaðsíða 1

©jafbferl
o$ afgreifeslttr’a&ur íCimans er
Sigurgeir ^ri&rifsfan,
Sambanösfyúsinu, HeYfjotiIf.
^fgreibsla
(T í m a n s er i Sambanösíjúsinu
©pin baglega 9—\2 f. I>
Simi 496.
VIII. ár.
Reykjavík 13. desbr. 1924
50. bluð
Utan uriicinn.
pýsku kosningainar.
Nú eru nýafstaðnar kosningar í
pýskalandi, en ófrétt um stjórn-
armyndun. Vafalaust verður ein-
hver breyting. Flokkar skiftast
svo þar í landi, að yst til hægri
standa hinir römmustu aftur-
haldsmenn og er Ludendorff hers-
höfðingi forkólíur. Ekki er flokk-
ur sá margmennur. Næst koma
venjulegir íhaldsmenn. þeir voru
og eru annar stærsti flokkurinn,
en hitt eru verkamenn. þá kemur
miðílokkurinn eða kaþólskir. það
er gamall og sterkur flokkur, sem
lengi átti útistöður við Bismarck
og neyddi hann til að ganga til
Canossa. Miðflokkurinn hefir ræt-
ui sínar í kaþólsku héruðunum í
Suður-þýskalandi og Itínardaln-
um. Nærri honum stendur hópur
frjálslyndur, undir forustu Strese-
manns, eins hins þektasta
stjórnmálamanns í landinu. þá
koma verkamenn. þeir eru nú um
130 af c. 500 þingmönnum. Yst til
vinstri eru bolsevikar, og var það
allstór fylking, en þó aldrei meira
en brot af verkamannaflokknum í
heild.
Stjórnin sem sat við völd í
þýskalandi í sumar, studdist við
miðflokkana tvo, þá kaþólsku og
Stresemann, svo og verkamanna-
flokkinn. Stefna þeirrar stjómar
var að vernda lýðVeldið, og koma á
nokkurnveginn friði og skipulegu
sambandi við vesturþjóðirnar,
Englendinga og Frakka. þetta
tókst í sumar. Frjálslyndar stjóm-
ir sátu bæði í Englandi og Frakk-
landi, sem fyiir sitt leyti vildu
vinna að auknum friði. Varð það
að samkomulagi, sem mjög er
frægt orðið, að sigurvegaramir,
Ameríkumenn, Bretar og Frakk-
ar lánuðu hinum sigmðu stórfé til
að rétta aftur við iðnað landsins
og verslun. Tókst þetta og er
þýskaland nú á margan hátt að
rísa úr rústum, en Frakkar draga
her sinn heim úr Ruhr, og sam-
lyndi batnar með þjóðunum. Ekki
semi til, heldur hyggindi, því að
nú vona þeir að þjóðverjar geti
gekk vesturþjóðunum tóm góð-
borgað verulegar skaðabtæur.
Móti öllu þessu samkomulagi
börðust andófsflokkar stjórnar-
innar. Mættust þar mestu and-
stæðumar, Ludendorff og bolse-
vikar. Að vísu hata þeir hópar
hvor annan innilega, en studdu þó
hvor annan óbeinlínis. Oft vom í
sumar 1 þýska þinginu áflog og
ryskingar, og gengu kommúnistar
og Ludendorfsmenn þar best
íram. Báðir vilja byltingu. Annar
flokkurinn til að koma að völdum
keisarastjórn og junkurum, hinn
til að koma á ráðstjórn að rúss-
neskum sið. Við kosningamar í
vor sem leið unnu báðir þessir
ofbeldisflokkar á til stórra muna.
þjóðin átti þá hörmulega daga,
var æst og vonlaus um friðsamlega
þróun. Nú hefir ástandið mikið
breyst til batnaðar í sumar, enda
sýna kosningamar að öfgaflokk-
arnir mestu hafa báðir tapað,
einkum Ludéndorf. Lýðveldinu er
áreiðanlega bjargað um sinn. En
höfuðátökin verða milli hinna hóg-
látu afturhaldsmanna og hóglátu
verkamanna. **
Dómnr
um Ihaldsflokkinu.
Magnús Magnússon „fyrir-
myndar“ ritstjóri Ihaldsmálgagns-
ins fyrverandi, birtir í „Stormi“
sínum, 9. þ. m. eftirtektaverð um-
mæli um íhaldsflokkinn. Má hon-
um vera það mál kunnugast. Um
langa hríð vann hann daglega með
mönnum þessum. Og eftir á hefir
nýi Ihaldsritstjórinn, Kr. A., far-
íð mjög lofsamlegum orðum um
Magnús Magnússon, og einkum
hrósað honum fyrir heilbrigða
blaðamensku. þeim verður það
því erfitt, Ihaldsmönnum, að mót-
mæla þessum dómi.
Dómsorðin eru bæði mörg og
þung.
Fyrst segir það um íhaldsmenn-
ma og sérstaklega þá er stóðu að
Ihaldsmálgagninu er M. M. stýrði,
aö þá „brast stórlega áhugann fyr-
ir framfaramálum vorum eða
vantaði dug til að skrifa um þau,
samhliða því, sem flokkui'iiui, sem
að honum stóð og stendur, er m jög
kiofinn og skiftur í ýmsum mál-
um, sem þjóðfélag vort varðar
miklu, svo sem skólamálum og
v erslunarmálum“.
Um blaðið sjálft, gefið út af
miðstjórn íhaldsflokksins, segir
sjálfur ritstjórinn M. M.: „að
blaðið hafði í raun og veru engin
stefnuskrármál á dagskrá sinni“.
Ástæðurnar til þessa stefnu-
skrárleysis málgagnsins og flokks-
ins telur ritstjórinn, M. M., tvær:
„Áhrifamestu mennimir við blað-
ið vörðu sig með því . . . . að það
þýddi ekki að ræða um nein stór-
mál, því að framkvæmd slíkra
mála kostaði mikið fé*. Og síðari
ástæðan er enn eftirtektaverðari.
M. M. segir: „Annað viðkvæðið
var það líka, að þessi og þessi í
flokknum vildi ekki, að um þetta
mál væri skrifað á þenna og þenna
hátt og þess vegna var ekkert
skrifað um málið“.
Hvílík lýsing! Eins og hrútar
stangast þeir í málunum Ihalds-
menn og svo má ekkert skrifa, til
þess að styggja ekki „þenna og
þenna“.
Enn er hert á þessum ummæl-
um, því að M. M. átelur íhalds-
flokkinn fyrir það, að þar „hrúg-
ist menn saman í flokka, sem ger-
ólíkar lífsskoðanir hafa“.
En lokadómurinn um Ihalds-
mennina er þó allra harðastur. M.
M. farast orð á þessa leið:
„þetta áhugaleysi stafar bæði
af ólíkum skoðunum á mörgum
hinna stærri mála og meðfram
einnig af því, að sumir af best
gefnu mönnum flokksi^c yru full
áhugalitlir um önnur mál en þau,
sem að einhverju leyti varða þá
sjálfa. — Hugui'inn og fram-
kvæmdimar snúast helsti mikið
um þeirra eigin persónu, hvort
sem það er nú heldur til að verja
hana, eða hef ja hana*.
það er sjálfur „fyrirmyndar-
ritstjóri“ Ihaldsins, sem segir
þessi orð, maðurinn sem hefir
umgengist þessa menn svo mjög
og gjörþekkir þá.
Er merkilegt að athuga hvað
þessi dómur M. M. um þröngsýni
og eigingirni íhaldsmanna kemur
vel heim við dóm Jóns þorláks-
sonar, sjálfs formanns flokksins,
um íhaldsmenn. Haxm sagði að
þeir væru „ánægðir með sinn hag
og finna þessvegna ekki, að þörf
sé breytinga eða bóta á hag þjóð-
arinnar", og ennfremur, að það

Biðjlð um
Capstan,
Navy Cuí
jyiedium
reyktöliak.
Verð kr. 4,60 dósin, */4 pund

væru andstæðingar Ihaldsmanna
einir „sem einblína ekki á sína eig-
in pyngju, heldur hafa hag þjóð-
arinnar í lieild sinni fyrii- aug-
um“. (Lögrétta 10. tbl. 1908).
Kristján Albertsson á þó von-
andi ekki eftir að taka aftur lof- '
ið um heilbrigðu og heiðarlegu
blaðamenskuna hans Magnúsar
Magnússonar.
Ef hann tekur það ekki aftur,
þá á hann bágt með að verja
flokkinn sinn fyrir slíkum áfellis-
dómi — pólitiskum dauðadómi.
Uppáhaids-
g oÍRbogabðrnin.
Merkur bóndi í Borgarfirði
skrifar ritstjórá Tímans á þessa
leið:
„Nú er það orðið alþjóð kunn-
ugt, að Búnaðarlánadeildin verður
ekki stofnuð í bráð og fæ því
hvorki eg né aðrir lán úr henni til
umbóta í búskapnum. það er illa
farið og svona gengur það ef um-
bóta er leitað fyrir okkur land-
bændur. Er annaðhvort þvert nei,
eða sem úr tangarkjafti togað,
hafist eitthvað smáræði handa
okkur, hjá þeim voldugu herrum.
Við erum auðsjáanlega olnboga-
börn þeirral* —
Slík ummæli og enn harðari
munu enduróma nálega frá sér-
hverjum bóndabæ á Islandi.
Og þau munu verða enn hávær-
ari og ber margt til.
Nýjan togara hefir Víðisfélagið
í Hafnarfirði keypt á þessu ári.
Nýjan togara hefir Kveldúlfs-
félagið keypt nýlega.
Nýjan togara hefir Sleipnisfé-
lagið keypt nýlega.
Nýjn togara hefir Einar þor-
gilsson útgerðarmaður keypt ný-
lega.
Nýtt línuveiðaskip mikið og
vandað, hefir dánarbú v Th. Thor-
steinssonar keypt.
Ekki skal þetta lastað hálfu
orði, heldur glaðst innilega yfir
velgengni sjávarbændanna og því,
að þeir geta aukið atvinnurekstur
sinn.
Hver togarinn kostar ekki
minna en 400 — f jögur hundruð
— þúsund krónur.
Sjávarbændumir hafa keypt
skip fyrir 2 — tvær — miljónir
króna á þessu ári.
þó að Alþingi hafi skipað að
gei-a það, þá fær bændastétt ís-
lands í heild sinni ekki til láns tí-
unda partinn af þeirri upphæð.
Peningar eru ekki til — fyrir
ykkur, segir fjármálaráðherrann.
Óþolandi er það með öllu að ann-
ar höíuðatvinnuvegur þjóðarinn-
ar, sá er fyrst og fremst hefir
varðveitt og mun varðveita menn-
ing þjóðarinnar og líkamlega og
andlega heilbrigði þjóðarinnar,
skuli svo grálega leikinn.
„Við erum olnbogaböminl“
Kauði krossinn.
Rauða Kross félög eru um heim
allan. Óumræðilega mikil maxmúð-
arverk vann sá félagsskapur í
styrjöldinni miklu. Rauði Krossixm
var eini alþjóðafélagsskapurinn
sem ekki rofnaði þá.
Rauði Krossinn var í því skyni
stofnaður í upphafi að bæta hag
særðra manna í ófriði. Á því sviði
liggur mest starf eftir Rauða
Krossinn. Allar siðaðar þjóðir
hafa bundist skuldbindingum um
það, að á hverju sem gangi í
ófriði, skuli æ þyrmt starfsfólki
Rauða Krossins og áhöldum.
Krossmarkið rauða, á hvítum
feldi, er hið eina sem byssu er ekki
miðað á í ófriði.
En á síðari árum hefir Rauði
Krossinn víkkað starfssvið sitt.
Eftir styrjöldina miklu var það
fyrst og fremst verk Rauða Kross-
ins að koma í veg fyrir að hinar
afarskæðu drepsóttir bærust frá
Rússlandi til vesturlanda. Engiim
annar félagsskapur vann jafn-
mikið að því að bæta úr hungurs-
neyð og hörmungum signiðu
þjóðanna eftir styrjöldina. Og nú
starfa Rauða Kross félögin að
hverskonar heilbrigðis- og marm-
úðarmálum um lönd öll.
Sveinn Björnsson fyrv. sendi-
herra hefir gerst forgöngumaður
þess að Rauða Kross félag yrði
stofnað á íslandi. Fulltrúi alþjóða
Rauða Krossins, doktor Svendsen,
kom hingað síðastliðið sumar til
þess að veita ýmsar upplýsingar
um stofnun félagsins. Flutti haim
erindi um málið hér í bænum og
sótti læknaþingið á Akureyri.
Skipaði læknafundurinn nefnd til
að undirbúa félagsstofnun.
Með forgöngu Sveins Björns-
sonar, læknanefndarinnar og nokk
urra annara manna var stofn-
fundur Rauða Kross félags Is-
iands haldinn í kaupþingssalnum í
húsi Eimskipafélagsins miðviku-
dagskvöld síðastliðið.
Sveinn Björnsson flutti erindi
um aðdraganda þessarar tilraunar
að stofna Rauða Kross félag á Is-
landi.
Guðmundur Thoroddsen, settur
prófessor, flutti erindi um starf-
semi Rauða Kross erlendis. Og
Gunnlaugur Claessen læknir
flutti erindi um ýmisleg verkefni
sem lægju fyrir Rauða Kross fé-
lagi hér á landi.
Urðu síðan umræður um stofn-
un félagsins og síðan samþykt að
stofna það.
Höfðu forgöngumenn samið
frumvarp til laga fyrir félagið og
var það samþykt.
Voru loks kosnir 10 menn í að-
alstjórn félagsins og þeim fahð að
bæta við sig sex, þvi að 16 eiga að
eiga sæti í aðalstjóm. þessir
hlutu kosningu: Guðm. Thorodd-
sen, Gunnlaugur Claessen, Jóh.
Jóhannesson bæjarfógeti, L. E.
Kaaber bankastjóri, Steingr.
Matthíasson læknir, Sveinn
Björnsson, þórður Thoroddsen
læknir, Inga Lára Lárusdóttir rit-
stjóri, Hallgrímur Benediktsson
stórkaupmaður og Tr. þórhalls-
son ritstjóri.
Frestað var að kjósa aðra
starfsmenn félagsins.
Margir fundarmanna gengu í
félagið 1 fundarlok og barst félag-
inu þegar álitleg upphæð í félags-
gjöldum.
----0----
Eitrað brennivin. Dagblöðin
flytja þær fregnir að víst megi
telja að tveir menn hafi beðið
bráðan bana af því að drekka
brennivín. Er svo að heyra sem
brennivín þetta sé eitthvað magn-
aðra en venjulegt, úr því menn
deyja af því þegar í stað. Morgun-
blaðið fer ekki leynt með að þetta
brennivín muni vera úr hinu marg
nefnda smyglaraskipi „Marian“
og kallar þetta brennivín „þýska
brennivínið“. Hefir blaðinu orðið
mikið um, sem vonlegt er, fellur
alveg frá fyrra herópi sínu um að
málið sé upplýst og vill nú láta
rannsaka málið til hlítar. Eru
þetta góð sinnaskifti hjá blaðinu.
Og slík atvik sem þessi, að tveir
menn bíði bráðan bana af nautn
slíkrar ólyfjanar, ættu sannarlega
að hræða hinn háttvirta dóms-
nálaráðherra svo að hann láti nú
kné fylgja kviði um að komast fyr-
ír þetta vandræðamál. því að ljótt
er það og óþolandi er mönnum
líðst það að fótumtroða þau lög,
sem banna innflutning sterkra
drykkja, í því skyni að hindra of-
drykkju, heimilisböl og ólifnað
hverskonar, en þó tekur út yfir
allan þjófabálk ef drykkur sá, er
smyglað er inn, er svo ógurlega
göróttur að menn verða bráðdauð-
ir af því að drekka hann. — En
sagan er ekki öll sögð enn um
Morgunblaðið og eitraða brenni-
vínið. Morgunblaðið notar vitan-
lega tækifærið til þess að kenna
bannlögunum og bannmönnum um
petta eitraða brennivín. þeir menn
sem vilja vemda íslensku þjóðina
gegn ofdrykkju og sterkum
drykkjum, þeir eiga að bera
ábyrgðina á glæpamönnunum sem
í ágóðaskyni flytja ólyfjan til
landsins. Hinir, andbanningamir
margir hverjir, sem eru hinir
góðu viðskiftamenn smyglaranna,
sem hjálpa þeim til að smygla,
sem hafa fylstu samúð með
smyglinu, sem afsaka smyglið með
orðum og athöfnum — þeir eru
fyrirmyndarmennimir að dómi
Morgunblaðsins. Og á þessum
grundvelli ræðst blaðið á bann-
lögin.
Klemens Jónsson fyrverandi
ráðherra kom í gærkvöldi úr utan-
för, með „Islandi“.