Tíminn - 31.01.1925, Page 1

©jaíbfcti
o§ afgret6slur’a6ur Cim ans er
Stgurgetr ^rt&rifsfon,
Sómbanisljúsirm, Heyfiatjif
Címaits er í Sambcmösfyústnu
©ptn öaglega 9—(2 f, íj.
Shiíi 49b
IX. ár.
Reykjayík 31. janúav 1925
5. blað
Opið t>3?éf
t±l lsin.c3.t>'L±rLa.c3£L2?xáLc31i.©r2?a.3a.s.
Biðjið iim I
Capstan, |
Navy Cuí i
Medium *|
reyktóbak.|
x
Verð kr. 4,60 dósin, lj4 pund ^
X
fyrir yður. Annað hvort álítið þér j ákveðnari brigslyrði til stjórnar
þetta alt gott og blessað, að hinir j Landsbankans en þau, sem félagi
nýju togaraeigendur fari með
svona gríðarlega mikið fé og
pökk fyrir síðast.
þér verðið að fyrirgefa, ráðherra
goður, þó að eg sleppi öllum kross-
um og titlum. Mér eru þeir svo
ótamir í munni. En í þess stað er
mér ljúft að þakka yður kærlega
fyrir síðast, sællar minningar.
Við deildum þá um fjárauka-
lógin miklu. þér voruð fjármála-
ráðherra, síðar fyrverandi, og
urðuð ekki fjármálaráðherra aft-
ur. Ónei!
Mér var það óblandin ánægja
ao skrifast á við yður um f járauka
lögin miklu og eg er viss um að
gott af hlaust.
Nú verður það að vera svo að
eg þarf aftur að vega í sama kné-
runn. Nú þykist eg sjá svipaðan
þverbrest í fari yðar sem landbún-
aðarráðherra, eins og fjáraukalög
in miklu voru í fari fjármálaráð-
herrans.
Verður að ráðast, hvort það
verður tilefni til jafnlangra bréfa
skrifta.
Ilt að sitja hjá.
Eg játa að þér áttuð bágt með
að sitja hjá, landbúnaðarráðherr-
ann, þegar eg og margir aðrir, réð
umst á Jón þorláksson, fyrir það
að hann neitaði að hlýða skipun
Alþingis um stofnun Búnaðar-
lánadeildar Landsbankans.
En nú höfðuð þér þagað, miss-
-aerið fult, frá því að deildin átti að
vera stofnuð, en var ekki stofnuð.
Og þegar þér loks töluðuð, þá
var ekki nema tæpur hálfur mán-
uður þangað til J. þ. gugnaði á
öllu saman og gafst upp.
Hefði ekki verið betra fyrir yð-
ur að halda áfram að þegja?
Mér er kunnugt um að einstaka
maður vænti góðs af yður, land-
búnaðarráðherranum, í þessu
mikla hagsmuna- og sanngirnis-
máli bændanna. Vonir þeirra hafa
nú alveg brugðist. Eg skal enn
játa að eg var ekki í þessara
manna tölu, og hefi nú reynst
meiri mannþekkjarinn.
þér tókuð til máls.
Fyrir hálfum mánuði tókuð þér
til máls í því málgagninu ykkar
Ihaldsmanna, sem þið gefið út
handa bændum.
þér ritið langa grein um land-
búnaðinn og víkið þá að neitun J.
þ. að hlýðnast skipun Alþingis
um stofnun Búnaðarlánadeildar-
innar.
Eg lít svo á að landbúnaðarráð-
herrann eigi að vera skjöldur og
skjól bændanna. En það verður
alt annað uppi á teningnum í þess
ari grein yðar.
öll orð yðar miða að því að
verja Jón þorláksson.
þér þorið að vísu ekki að bera
fram þá ástæðu, sem J. þ. bar
mest fram á síðasta þingi, að Al-
þingi mætti ekki með þessum
hætti skipa bankanum. þér voruð
i því efni bundinn af yðar eigin
orðum á síðasta þingi.
En nú teljið þér aðra ástæðu
fullgilda fyrir að deildin var ekki
stofnuð. þér segið að peningar
hafi ekki verið til í Landsbankan-
um. þér beygið yður í -duftið fyrir
þeirri fullyrðingu.
Ráðherra sjávarútvegarins.
þér eruð líka ráðherra sjávarút-
vegarins og vitið því fullvel þau
tíðindi sem þar hafa gerst nýust.
Eitthvað um það bil 10 nýir
togarar hafa verið keyptir, eða er
verið að kaupa til landsins.
þessir togarar kosta a. m. k. 3
— þrjár — miljónir króna.
Auk þess þurfa þessii- nýju tog-
arar a. m. k. 4 — fjórar — milj-
ónir króna í rekstursfé.
þetta vitið þér alt miklu betur
en eg. Og þessi afskaplega aukn-
ing sjávarútvegarins verður með
yðar ljúfu samþykki, því að ekki
hreyfið þér litla fingur til þess að
afstýra henni.
Alviðurkent er það, að hingað
til hefir landbúnaðurinn verið
hörmulega útundan um rekstursfé
Hvað mun þá, eftir þessi tíð-
indi?
þér eruð ráðherra landbúnaðar
og sjávarútvegar.
A. m. k. 7 — sjö — miljónir
króna ganga nú til hinnar nýju
aukningar sjávarútvegarins.
Og í sama andartaki segið þér
— landbúnaðarráðherrann:
250 þús. kr., tuttugasti og átt-
undi hluti af þessu aukna fé sem
sjávarútvegurinn fer með, er ekki
til handa landbúnaðinum. því að
meira var það ekki sem lána átti í
Búnaðarlánadeildinni árið sem leið
og Jón þorláksson neitaði um.
Ætlið þér að gerast enn svo
djarfur að segja að þér hafið bor-
ið hagsmuni íslenskra bænda fyr-
ir augum er þér styðjið J. þ. um
að neita að stofna Búnaðarlána-
deildina, af því að peningar séu
ekki til?
þér getið leitað um alt Island og
þér munuð ekki finna einn einasta
bónda sem trúir yður, að pening-
arair séu ekki til, í Búnaðarlána-
deildina.
Fjárhættuspil.
En það er fleira sem rétt er að
athuga í þessu sambandi.
Árið sem leið var afburða gott
ár.
En hvar er þó réttlætingin að
stofnað sé til svo gengdarlausrar
aukningar togaraútgerðarinnar?
Eg lít svo á að þessi ógurlegi
vöxtur . togaraflotans megi blátt
áfram kallast fjárhættuspil.
Sú skoðun er ekki einungis mín.
Mér er kunnugt um að ýmsir hin-
ir reyndustu og gætnustu í hóp út
gerðarmanna eru nákvæmlega
sömu skoðunar.
Löngum hafa útgerðarmenn
sagt að fiskmarkaðurinn væri
mjög takmarkaður. I því ljósi er
þessi gríðarlega aukning mjög
viðsjálverð.
Hvaðan á að koma sá vinnu-
kraftur sem þarf, á sjó og í landi,
handa þessum stórkostlega aukna
togaraflota? Á enn að fara her-
boðið um sveitir landsins og taka
hundruð karla og kvenna frá orfi
og hrífu?
Og þó að einu sinni láti vel í
ári — á eftir margra ára vandræði
um rekstur togaranna, hvaða vit
er í að auka útgerðina svona gríð
arlega, í litlu og fátæku landi?
Eg beini þessum spurningum til
yðar. þér hafið horft á þessar að-
farir með hendur í vösum, og seg-
íð jafnframt að ekki séu til 250
þús. kr. til hinna tryggustu lána,
til hins tryggasta atvinnuvegar í
landinu.
Er ekki nema um tvent að ræða
stofni til svona gengdarlausrar
aukinnar útgerðar — og ef þér
álítið það heilbrigt að þeir velti
sér þannig í peningum, þá er það
beinn fjandskapur við landbúnað-
inn að segja jafnhliða við bændur:
250 þús. kr. eru ekki til handa
ykkur.
Eða: þér sjáið að vísu að þessi
aukning er hættuleg og þá sýnið
þér mikla lítilmensku að stöðva
ekki á að ósi. þér höfðuð það í
hendi yðar t. d. að leggja hinn
heittelskaða verðtoll ykkar á inn-
flutta nýja togara, eða að banna
innflutning á þeim alveg.
En þér hafið ekkert gert. Að-
gerðalaus hafið þér horft á alt
þetta og hreitið því í bændur að
engir peningar séu til handa þeim.
Peningarnir era til!
Eg á enn eftir að tala við yður
um þetta hvort peningarnir séu
til eða ekki.
Við höfum báðir í fórum okkar
efnahagsreikning Landsbankans í
árslokin 1923. það er fróðlegt að
athuga hann eilítið, og margt
mætti af honum álykta, þó að í
þetta sinn verði getið aðeins eins.
Landsbankinn átti þá útistand-
andi í lánum og víxlum*) um 24
miljónir króna.
Nú er það mjög vægt í farið, að
að meðaltali séu þessi lán til 10
ára, þ. e. að á ári greiðist af þeim
að meðaltali tíundi hluti. Út frá
því má telja víst að í meðalári
hefði bankinn fengið í afborganir
kr. 2 milj. og 400 þús. En í slíku
afburða velgengnisári sem árið
1924 var, má áætla þetta miklu
hærra, 4—5 milj. kr. er vafalaust
ekki of hátt áætlað.
þetta afborgaða fé hefir banka-
stjórain á hendinni til ráðstöfun-
ar. Hveraig ætlist þér til, landbún-
aðatTáðherra, að nokkur bóndi á
íslandi, sem sér bankareikninginn,
trúi yður, er þér segið að 250 þús.
kr. séu ekki til til hinna alli-a
tiyggustu lána sem yfirleitt er
hægt að veita?
Brigslyrði til stjórnar
Landsbankans.
þér hafið fundið, ráðheri'a góð-
ur, að þér voxuð þarna á hálum ís,
og þessvegna segið þér meira til
þess að reyna að réttlæta yður. En
sú vörn yðar snýst upp í enn
*) Slept er öllum innlendum og er-
lendum verðbréfum, inneignum bank
ans hjá útbúunum (á 8. milj. kr.) og
inneign í íslandsbanka (yfir 3y2
milj. kr.).
yðar J. þ., lét sér um munn fara.
þér segið bei'um oi’ðum að þó
að Búnaðai'lánadeildin hefði verið
stofnuð þá væri „auðsætt“, „að
bankinn mundi ekki lána nema svo
lítið, að það kæmi landbúnaðinum
að engu haldi“.
Slík brigslyrði til stjóiuar Lands
bankans, um að hún gerði uppreisn
gegn skýlausum vilja Alþingis, eru
alveg óþolandi á vörum ráðherra.
Verða þeir fáir Islendingar sem
trúa slíku að óreyndu. Er alls ekki
hægt að gera ráð fyrir að ráð-
hei'ra grípi til slíkra ummæla
nema hann sé gersamlega rökum
horfinn. En um þetta hefi eg ritað
svo rækilega áður, að ekki skal
fjölyrt í þetta sinn.
Mökkurkálfi.
En sagan er ekki öll sögð enn.
það er hálfur mánuður í dag
síðan þér rituðuð þessa dæmalausu
vamargrein yðar fyrir Jón þor-
láksson.
Og í gær tilkynnir Jón þorláks-
son í hinu stjómarblaðinu (Morg-
unbl.) að Búnaðarlánadeildin vei'ði
stofnuð 1. febr.
þarna fer Jón þorl. enn ver með
yður en í fyrra, um þetta leyti, er
hann gagnríndi fjármálastjórn yð-
ar gömlu.
Til hvers voruð þér eiginlega að
„ganga í drullen" fyrir J. þ., úr
því hann ætlaði að gugna á öllu
saman rétt á eftir?
Víst mun mega telja að ekkei’t
nýtt hefir komið frá Landsbank-
anum um að nú séu peningarnir
til.
það er J. þ. sem hefir gugnað;
hann hefir ekki Iengur haft kjark
til að standa í gegn þeim regin-
áfellisdómi sem að honurn er kveð
inn hvaðanæfa að á landinu. Af
hræðslu við Alþingi stofnai' hann
Búnaðai-lánadeildina, viku áður en
þing er sett.
Mikið dæmalaust eruð þér slys-
inn, atvinnumálai’áðherra góður,
að þurfa endilega að „ganga í
di’ullen“ rétt áður en Jón gugnaði.
Og hvað er nú um brigslyi'ðin
til Landsbankastjórnarinnar?
Ekki getur það verið að nú álít-
ið þér alt í einu að nógir peningar
séu til. Ætlið þér þá að standa við
þau ummæh enn, að nál. ekkert
vei'ði lánað í deildinni, stofnun
hennar hjá J. p. nú, sé ekkert ann-
að en fyrirsláttur?
Eg öfunda yður álíka af aðstöð-
unni nú og þessai'i gömlu sem við
þekkjum báðir, þegar þér reynd-
uð að verja fjáraukalögin miklu.
Og þó tekur út yfir allan þjófa-
bálk, skyldi svo reynast, að fögru
orðin Morgunblaðsins um stofnun
Búnaðai'lánadeildarinnar nú, væru
tómur fyrirsláttur. I raun og vei'u
liggi eitthvað á bak við, sem geri
þetta undanhald Jóns þ. alveg
gagnslaust. Að þetta yfirklór
hans, rétt fyrir þing, væri að vísu
af hræðslu sprottið, en þó vantaði
nógan manndóm til að stíga skref
ið fult. Getur það ekki lengi legið
i láginni.
Öxin og jörðin.
Jón þorláksson er gugnaður og
Morgunblaðið flytur ámátlega
íyrírgefningarbón af hans hendi í
gær. Nú geti alt orðið gott aftur,
segja þeir Moi’gunblaðsvitring-
arnir.
Sem betur fer eru slíkar Can-
ossa-ferðir fátíðar í sögunni. Og
sjaldan segir sagan frá þeim tíð-
indum, að sá hafi vaxið af sem
gugnaði þegar á hólminn kom og
bjargast á kjarkleysi. Myndi
einhver muna Mökkui’kálfa í því
sambandi.
Fullan ósigur hefir J. þ. beðið,
sent yður til að verja, og svo gef-
ist upp. Og svo leggið þið upp lapp
ir og biðjist vægðar: „Nú erum
við aftur góðu börnin“, segið þið.
það verður vitanlega ráðgast
um það á Alþingi hvort eigi að
taka þessa fyrirgefningarbón J.
þ. gilda og hvað við ykkur eigi að
gera út af allri frammistöðu ykkar
yfirleitt.
það var einu sinni fyrir löngu
í áðgast um hvað ætti að gera við
þrjá íslenska menn, og þeir menn
báðu ekki vægðar og þeir menn
höfðu engan gunguskap sýnt og
slíkir menn vinna miklu fremur
vii’ðingu manna. En við það tæki-
færi var þó það sagt: „öxin og
jörðin geynxir þá best“.
Eg ætla ekki að vera myrkur í
máli við yðui’, landbúnaðarráð-
herra.
Eg álít að sá niaður, sem sýnir
íslenskum landbúnaði aðra eins
óbilgimi og J. p. hefir sýnt, annað
eins skilningsleysi á þörf landbún-
aðarins fyrir lánsfé — eins og
fram er komið í Búnaðarlánadeild
armálinu — megi ekki með neinu
móti vei*a ráðherra á íslandi. Eg
gef honum enga syndafyrirgefn-
ingu þó að hann verði hræddur og
eti alt ofan í sig rétt fyrir þing.
Og alveg sama gildir um þann
landbúnaðarráðherra, sem „geng-
ur í drullen*' og gerist varaarmað-
ur slíks ráðherra.
öxin og jörðin geymir þá best.
Pólitískum dauða eigið þið að
deyja skilmálalaust, þér og félags
bróðir yðar, fjármálaráðherrann.
þá kröfu hrópa til mín og annara
þingmanna, bændurnir, víðsvegar
að af landinu, jafnvel úr yðar kjör
dæmi. Eg, fyrir mitt leyti ætla
ekki að daufheyrast við þeim
kröfum.
Með kærri kveðju.
Yðar einlægur
Tiyggvi þórhallsson.
-----0----
Látinn er hér í bænum þorvald-
ur Björnsson, yfirlögregluþjónn
fyrverandi, háaldraður orðinn.
Hann var sonur Björns prests í
Holti undir Eyjafjöllum þorvalds-
sonar prests sama staðar, Böðvars
sonar, forföður hinnar afarfjöl-
mennu þorvaldsættar. þorvaldur
heitinn var hið mesta hraust-
menni, kempulegur og lét mikið að
sér kveða á yngri árum. Ekkja
hans lifir hann: Jórunn, dóttir
Sighvats alþingismanns Árna-
sonar.