Tíminn - 11.03.1925, Blaðsíða 1

Cöjcdbfeti
o$ afgreiöslur'aöur Cimans et
Sigurgeii' ^riörifsfon,
Sombanösijúsinu, Keyfjacií.
^ýjgteibsía
C í rn a n s er í Sambanösíjúsinu
(£)pin öogíega 9—\2 f. b
Sfmi ^96
IX. ár.
Kæliskipsnefndin.
Álit
meiri hluta kæliskipsnefndarínnar.
Eftir að hafa haldið þá fundi, sem hægt hefir verið
að halda i kæliskipsnefndinni, höfum vjer undirritaðir,
með tilliti til þeirra upplýsinga sem vjer höfum getað afl-
að um þau atriði málsins, sem oss var falið að athuga,
komist að þessari niðurstöðu í málinu:
Verð á skipum hefir ekki lækkað á síðastliðnu ári,
heldur hefir það þvert á móti virst fara hækkandi, svo að
það mun ekki vera mögulegt að fá skip eins og það sem
hjer er verið að hugsa um, fyrir mimia en ca. 1500000.
En þar eð landið þarf, sem stendur, ekki á fleiri dýrum
skipum, sem ætluð ei-u til áætlunarferða, að halda, með
því að vor eigin skip verða að sigla mikinn hluta ársins
án þess að hafa fullfermi, og skip það sem er í Norður-
landsferðunum hefir jafnan orðið að sigla tómt til út-
landa frá því í ársbyrjun og þangað til í ágústmánuði,
mun vera vafasamt að hægt verði að fá svo dýrt skip
til þess að bera sig nema með geysiháum styrk, þá 10
mánuði ársins, sem það verður að keppa um siglingarn-
ar við erlend skip, sem eru ódýrari, jafnframt því sem
dýrtíð hjer er svo mikil að öll laun verða um 30% hærri
en þau laun sem greidd eru á erlendum skipum.
Við nánari athugun kemur í ljós að fyrirkomulag
það, sem fyrst hafði verið ráðgert, að frysta kjötið um
borð, mun reynast ókleift, með því að frysting á þexma
hátt, mun taka svo langan tíma, að skipið getur aðeins
farið eina ferð í sláturtíðinni með fullfermi, af því að
tíminn sem fer til þess að ferma kjötið, mun verða um
4 vikur.
Af þessu leiðir því það, að vjer verðum að sleppa
þessari hugmynd um að frysta kjötið um borð, og gera
ráð fyrir að koma verði upp frystihúsum í landi, enda
mun það vera eina leiðin sem talist getur ábyggileg til
þess að góðum árangri verði náð, þar eð maður að öðrum
kosti getur átt það á hættu, að um það leyti sem slátr-
að hefir verið á einhverri af stærstu kjötútflutnings-
höfninni, sem á við slæma höfn að búa, skelli á óveður,
svo að skipið verði að halda burt þaðan, og vera til sjós
í marga daga, en kjötið, sem ef til vill er þegar selt sem
nýtt kjöt, verður þá að salta niður.
Vjer álítum að það hafi afarmikla þýðingu að hægt
verði að flytja út kælt eða fryst kjöt, en á hinn bóginn
lítum vjer svo á að gera verði enn víðtækari tilraunir í
þessu efni, áður en vjer þorum að ráða til að fengið
verði svo dýrt kæh- og frystiskip, auk allra þeirra
frystihúsa sem samtímis þarf að reisa í landi, þar eð
hvorttveggja er sem stendur mjög dýrt, og sjálf útgerð
skipsins verður aðeins rekin með tapi þann tíma, sem ekki
á að nota það til kjötflutnings,þareð vjer höfum einmitt
þessa 10 mánuði nægilegan skipakost.
Vjer verðum þess vegna að mæla með því að rann-
sóknum sje haldið frekar áfram og að útflutningur í
stærri stíl en hingað til, verði reyndur ennþá um tíma
með hæfilegum styrk frá ríkinu, uns ábyggilegri árangur
hefir fengist í þessu efni, og að notuð verði til þess skip
sem hægt mundi vera að fá leigð í þessu skyni, áður en
sjálft hið endanlega stóra fyrirtæki verður framkvæmt.
það er ennfremur álit vort, eftir ummælum sem fram
hafa komið þar að lútandi og samkvæmt þeim rannsókn-
um er vjer höfum gert, að útgerðarfjelögin hafa ekki
mikinn áhuga fyrir þessari útflutningsaðferð að því er
útflutning á fiski snertir, svo vjer getum þar af leið-
andi ekki vænst neins verulegs fjárstyrks af þeirra hálfu.
Fiskinn þarf sem sje að flytja út í ísnum, ísvarinn, eins
og enski markaðurinn krefst að hann sje fluttur, og svo-
leiðis fisk má helst ekki flytja úr einu skipi í annað. það
má heldur ekki frysta fiskinn og ekki er heldur hægt að
geyma hann kældan, án þess að hann falli mjög í verði.
þess vegna teljum vjer að kæli- og frystiskip sje ein-
ungis, en þá einnig verulega þýðingarmikið, vegna út-
flutnings á kjöti og ennfremur útflutnings á smjöri og
laxi.
Hlutafje það, sem ef til vill verður hægt að safna
í þessu skyni, álítum vjer að verði hverfandi, saman-
borið við kaupverð skipsins, svo að taka verði stórt lán,
til þess að koma málinu í framkvæmd, en slíkt lán mun
gera það að verkum, að fyrirtækið ber sig enn ver, þar
eð mikið fje þarf til þess að greiða árlega vexti og af-
borganir af láninu.
Eftir reynslu þeirri sem vjer höfum teljum vjer að
Reykjavík n. mars 1925
kælt kjöt geti í mesta lagi haldist ferskt um borð í 6
daga, ef vel er með það farið, en ekki lengur. þar af leið-
andi verður maður að álíta að frá Akureyri sje einungis
hægt að flytja kælt kjöt beint til Leith eða Glasgow
og frá Reykjavík beint til þessara hafna, og einnig frá
einum eða tveim fjörðum á Austurlandi, og þá íengst
til Hull eða Liverpool. En það kjöt sem flytja á út frá
öðrum höfnum á landinu sem fjær liggja, verður að
frysta. Kælt kjöt er og aðeins hægt að flytja út frá góð-
um höfnum, þar sem trygt er að hægt sje að ferma
skipið á ákveðnum tíma.
Álit vort er því í stuttu máli það, að málinu sje
frestað, en að svipaðar tilraunir með útflutning á kældu
kjöti, sem gerðar hafa verið hingað til, sjeu gerðar enn
um skeið, en í stærri stíl, með leigðum skipum og ríkis-
styrk. Gangi tilraunir þessar vel, og komi það í ljós að
kjötsalan verði arðmeiri á þennan hátt en hún hefir
verið þegar kjötið hefir verið saltað eins og hingað til,
og þegar skipsverð hefir lækkað og verður sanngjam-
ara en það er nú, beri að taka málið upp á ný. v
Reykjavík, 26. febrúar 1926
Emil Nielsen C. Proppé
Halldór Kr. þorsteinsson

Álit
minni hluta kæliskipsnefndarinnar.
Á fundi kæliskipsnefndarinnar hinn 30. júlí f.
á. var okkur undirrituðum falið að athuga sjerstaklega
þá hlið málsins er veit að landbúnaðinum. Hefðum við
gjarna kosið að hafa lokið því starfi fyr en nú, en ýmsar
ástæður liggja til að svo gat ekki orðið. Eins og sjást
mun af því sem á eftir fer höfum við talið nauðsynlegt
að afla margháttaðra upplýsinga um málið, bæði innan-
lands og utan. Varð lengri dráttur á því að við fengjum
öll þau svör sem við töldum æskilegt að fá, en ráð var
gert fyrir í fyrstu. I annan stað höfum við báðir haft
mörgum öðrum störfum að gegna samhliða, sem sumpart
urðu að sitja fyrir nefndarstarfinu. En nú teljum við að
við höfum fengið nægileg gögn í málinu til þess að af-
greiða það af okkar hálfu. Fer hjer á eftir sundurliðað
yfirlit yfir það sem við höfum fengið upplýst um málið
og við teljum máli skifta, og því næst tillögur okkar um
hvað gera skuli í málinu:
• -rnmr ■- " j ; "■ ....
Lr&itað upplýsinga.
I.
Fyrix-spurnir til kjötútflytjenda.
Hinn 15. ág. sendum við eftirfarandi brjef til helstu
kjötútflytjenda um land alt: 29 forstjóra bændafjelaga,
kaupfjelaga og sláturfjelaga og 33 kaupmanna:
Reykjavík, 15. ágúst 1924.
Háttvirti heiTa!
Samkvæmt ályktun síðasta Alþingis hefir ríkis-
stjórnin, hinn 26. f. m., skipað milliþinganefnd í kæli-
skipsmálið. Hefir nefndin átt fund með sjer og nefndar-
menn skift með sjer störfum. Hefir það komið í hlut und-
irritaðra að rannsaka sjerstaklega þá hhð málsins er snýr
að landbúnaðinum.
Leyfum við okkur þá að snúa máli okkar til helstu
kjötútflytjenda landsins og beiðast álits þeirra, upplýs-
inga og umsagnai' um ýms atriði er málið snei-ta. Vildum
við einkum nefna þessi atriði:
1. Teljið þjer það yfirieitt mjög æskilegt að kæliskip
verði útvegað, til þess að útflytjendum að minsta
kosti standi sú leið opin, ef nauðsyn bæri til, að koma
kjötinu á erlendan markað kældu eða frystu?
2. Hversu mikið kjöt hefir alls boðist til sölu undanfarin
5 ár í verslunarumdæmi yðai':
a. sem selt hefir verið innanlands?
b. sem selt hefir verið til útlanda?
3. Hve snemma sumars væri hugsanlegt að hefja út-
flutning á kjöti úr verslunarumdæmi yðar, og um hve
mikið gæti verið að ræða fyrir venjulega sláturtíð?
4. Hve lengi fram eftir haustinu mætti draga að flytja
út kjöt úr verslunarumdæmi yðar, og um hve rrxikið
gæti verið að ræða eftir venjulega sláturtíð ?
5. Er íshús í vei’slunarstaðnum, eða hús sem nota mætti
í bili um haustið sem íshús, og hve mikið kjöt tæki
* það?
12. blað
______________
6. Gæti kæliskipið komið að notum fyrir bændur í yðar
verslunarumdæmi um annað en útflutning á kældu og
frystu kindakjöti? Á hvaða tíma árs mundi sá flutn-
ingur falla til og hve mikið á hverjum tíma? (t. d.
lax, nautakjöt o. fl.).
7. Ályktun Alþingis gerir ráð fyrir, að að rannsökuðu
máli fari fram almenn fjársöfnun til fyrirhugaðs kæli-
skips. Munduð þjer gera ráð fyrir mikilli þátttöku í
yðar hjeraði, í slíkri fjársöfnun?
8. Munduð þjer vilja gerast forgöngumaður um slíka al-
menna fjársöfnun í yðar hjeraði?
9. þar sem fyrirsjáanlegt er að a. m. k. fyrst um sinn,
hlýtur rekstur kæhskips fyrst og fremst að vera kom-
inn undir flutningi annara vara en kældra og frystra,
en samkepnin unx flutningana til og frá landinu hins-
vegai' er mikii, vildum við að síðustu beina þeirri
spumingu til yðar hvoi’t þjer mynduð vilja hlynna
að væntanlegu kæliskipi með því að láta það fremur
sitja fyrir um að annast þá flutninga sem þjer þarfn-
ist, jöfnum höndum og skip Eimskipafjelags Islands?
þar sem ályktun Alþingis gerir ráð fyrir að nefndin
skili málinu fullrannsökuðu í hendur næsta Alþingis,
þar sem eigi lítið er liðið á þann tíma,
þar sem tillögur nefndarinnar að sjálfsögðu hljóta
mjög að styðjast við álit, upplýsingar og umsögn helstu
kjötútflytjenda landáins, um þau atriði sem hjer hafa
verið nefnd, og ef til vill önnur sem þjer vilduð að víkja,
vildum vjer mega vænta þess að svar yðar bærist okkur
eigi síðar en hixxn 1. nóv. þ. á.
Virðingarfylst.
F. h. Kæliskipsnefndarinnar.
Jón Ámason. Tryggvi þórhallsson.
Svörin fengum við sum töluvert síðar en ráð var fyr-
ir gert, frá 21 forstjóra bændafjelaganna og 11 kaup-
mönnum. Fer hjer á eftir, í stórum dráttum, yfirlit yfir
þær undirtektir.
1. Um nauðsyn kæliskips. Einróma kemur það álit
fram í brjefunum að hin mesta nauðsyn sje, vegna land-
búnaðarins, að með einhverju móti sje franxleiðendum
gert mögulegt að nota breska kjötmarkaðinn og mun hik-
laust mega fullyrða að áhuginn á máli þessu sje mjög
vaknaður um land alt, hjá öllum almenningi, eigi síður
en hjá kjötútflytjendunum.
2. Um útflutt kjötmagn. Fullkomið yfirlit höfum við
ekki fengið um útflutt kjötmagn frá hvei’ri einstakri
höfn, vegna þess að svör vantar sumsstaðar að. En að
þeii’ri hhð víkjum við síðar.
3. Kjötútflutningur fyrir slátui'tíð. Meiri hluti kjöt-
útflytjenda telur hin mestu toiTnei’ki á að kjötútflutning-
ur geti byrjað fyrir venjulega sláturstíð. Verður af svör-
unum hiklaust ráðið að fyrst um sinn verður yfirleitt
ekki hægt að nota kæliskip til að flytja út sauðakjöt fyr
en seint í september. Á sjö höfnum (Stykkishólmi, Hólma-
vík, Sauðárkróki, Akureyri, Borgarfirði eystra, Seyðis-
firði og Reyðarfirði) er gert ráð fyrir að byrja mætti með
dálítið fyrst í september, og á einni (Borgarnesi) um
miðjan ágúst.
4. Kjötútflutningur eftir sláturtíð. Enxx ákveðnari eru
svörin um það að eins og stendur sje ógerlegt að draga
útflutning á kældu sauðakjöti fram yfir venjulega slátur-
tíð. Á tveim höfnum (Borgarnesi og Vopnafirði) er gert
ráð fyrir að draga megi að nokkru til 15. nóv., en hvergi
lengur.
4. íshús. Langsamlega víðast eru engin íshús til. Á
einstaka stað eru smáíshús til, en væri ekki hægt að fá
til notkunar þeirrai' er þyrfti við í þessu sambandi, enda
lítil og vart nothæf. Undantekningar eru í Reykjavík og
á Akui-eyri.
6. Annax- útflutningur en sauðakjöt. Um það bil helm-
ingur kjötútflytjenda gerir vart ráð fyrir öði’um útflutn-
ingi en sauðakjöti. Allmargir nefna þó nautakjct og ligg-
ur í augum uppi, að ef markaður gæti fengist fyrir það,
mundi víða mega auka framleiðslu þess mjög mikið. þá
nefna margir lax og vísum við til skýrslu Hagstofunnar
um það, sem síðar getur. Loks nefna margir kola og heil-
agfiski, en það atriði liggur fyrir utan verkefni okkar.
7. —9. Undirtektir undir f jársöfnun o. fl. Undantekn-
ingarlaust bera svörin vott um hinn mesta áhuga almenn-
ings fyrir málinu og undantekningarlítið er gert ráð fyi’-
ir almennri þátttöku ef til kæmi og eru kjötútflytjend-
umir fúsir til að gangast fyrir þeii'ri fjársöfnun, enda
hafa þeir besta aðstöðu til þess. Og enn taka þeir því vel
að hlynna að kæliskipinu, um aðra flutninga, samhliða
skipum Eimskipafjelags Islands.
II. Verðsamanburður.
Eins og alkunnugt er hefir Samband íslenskra Sam-
vinnufjelaga undanfarin ár gert tilraunir með útflutning
á kældu kjöti til Englands. Framkvæmdarstjóri þess í
Englandi, herra Guðmundur Vilhjálmsson, hefir annast
xim sölu þess, og þai’afleiðandi kynst enska kjötmarkað-
I