Tíminn - 11.03.1925, Blaðsíða 2

44
T 1 M I K lf
inum öllum íslenskum mönnum betur. Við snerum okkur
til hans um að fá upplýsingar um verðlag á kjöti í Eng-
landi undanfarin ár, magn innflutnings o. fl. Aflaði
hann okkur hinna ítai’legustu skýrslna um þetta. Eru
þær skýrslur að vísu að mestu frá einstöku firma, sem
mun vera stærsta kjötinnílutningsfirmaið þar, en hafa
fengið staðfestingu (Board of Trade), svo að þær verða
að teljast fullkomlega áreiðanlegar.
Jafnframt beiddumst við skýrslu um það verð, sem
íslenskir bændur hafa fengið fyrir kjöt sitt undanfarin
ár allmörg, frá stærstu kjötútflytjendunum. þær skýrsl-
ur fengum við aðeins frá þrem útflytjendum.
Loks höfum við fengið frá Hagstofu Islands yfir-
lit yfir hve mikið kjöt hefir flust út samtals á
landinu undanfarin ár og verð á því og samhhða um út-
flutning á öðrum landbúnaðarvörum, sem til greina gætu
komið í þessu sambandi.
Á grundvelli þessara skýrsla er samið yfirlit það
sem við birtum hjer síðar, og samanburður á verðlagi
undanfarin ár á norska markaðinum fyrir íslenskt salt-
kjöt og á enska markaðinum fyrir fryst kjöt. Til útreikn-
ings á enska verðinu í þeim samanburði, þurfti öll hin
síðari árin, að taka sjerstakt tillit til gengisbreytinganna.
Rituðum við stjóm Landsbankans og beiddum hana að
láta okkur í tje upplýsingar um hvað rjett væri að meta
gengi íslenskrar krónu gagnvart sterlingpundi á hverju
einstöku ári. Fengum við skýrslu bankastjórnarinnar um
það um hæl. Á þeim grundvelli og ensku skýrslunum er
það verð reiknað út á hverju ári.
III. Ishús, frystivjelar o. fl.
Við nánari athugun málsins, vegna upplýsinga þeirra
sem við höfðum fengið, varð okkur ljóst, eins og síðar
verður að vikið nánar, að útflutningur á kældu, og’aðal-
lega frystu kjöti, getur aldrei orðið tryggur, nje fram-
kvæmanlegur í stórum stíl og alment, nema því aðeins
að jafnframt verði reist íshús, eða frystihús á helstu kjöt-
útflutningshöfnunum.
Við töldum okkur því skylt að leita sem nánastra
upplýsinga um kostnað við að koma upp slíkum húsum,
og reka þau og höfum í því skyni dregið að ckkur þær
upplýsingar sem hjer segir.
Er það alkunnugt að Danir standa mjög framarlega
um útbúnað frystihúsa. Snjerum við okkur til fulltrúa Is-
lands í Danmörku, herra Jóns Krabbe, og beiddum hann
að afla okkur upplýsinga viðvíkjandi frystivjelum og
frystihúsum. Aflaði hann okkur glöggrar skýrslu um það
frá A/s. Thomas Ths. Sabroe & Co. í Árósum.
Herra Guðmundur Vilhjálmsson framkvæmdastjóri
hefir aflað okkur samskonar upplýsinga um kælivjelar
frá Englandi og ennfremur skýrslu um öll kæliskip breska
ríkisins.
Loks snjerum við okkur til herra húsameistara Jens
Eyjólfssonar í Reykjavík, sem reynslu hefir um smíði ís-
húsa og beiddum hann um áætlun við kostnað við að
reisa slík hús, miðað við misjafnar þarfir. Höfum við
fengið glögt svar hans. Ennfremur skýrslu frá Sláturfje-
lagi Suðurlands og íshúsfjelaginu Herðubreið um kostnað
við rekstur íshúsa.
Að þessum skýrslum er nánar vikið hjer síðar og til-
lögur okkar á þeim reistar.
SkýrsluF.
Ef um það skal dæma, hvort hagkvæmt muni að
flytja út frosið eða kælt kjöt, verður ekki komist hjá að
gera sjer grein fyrir markaði slíkrar vöru erlendis, og
kemur þá til greina markaðsverðið, flutningskostnaður
og kostnaður við frystingu kjötsins.
Til að afla nægilegra og óhrekjanlegra gagna um
þetta mál, þarf langan tíma og mikla vinnu. Nefndin var
ekki skipuð fyr en 26. júlí s. 1. og skifti hún með sjer
verkum 30. s. m. svo við höfum ekki haft nema sex
mánuði til að vinna okkar hluta nefndarstarfanna.
Við athugun markaðs fyrir frosið sauðakjöt gat
verið um tvær leiðir að ræða. Fyrri, og auðveldari leiðin
var sú, að afla aðeins skýrsla um innflutning á frosnu
og nýju kjöti til Bretlands, og draga af þeim skýrslum
ályktanir um, hvort ráðlegt væri fyrir okkur Islendinga
að leggja nokkuð í sölumar til að koma okkar kjöti í
þessu ástandi á breska markaðinn.
Fylgir hjer skýrsla um innflutning á frosnu sauða-
kjöti til Bretlands síðan 1880. Er skýrsla þessi tekin úr
„Review of the Frozen Meat Trade“ 1923.
I. Skýrsla
um ínnflutning á frystu sauða- og dilkakjöti til Stóra-Bretlands og
Irlands 1880-1923. Tölurnar merkja skrokka.
Ár Ástralía Nýja Sjáland Suður- Amerika Önnur lönd Samtals
1880 400 400
1881 17,275 — — — 17,275
1882 57,256 8,839 — — 66,095
1883 63.733 120,893 17,165 — 201,791
1884 111,745 412,349 108,823 — 632,917
1885 95,051 492,269 190,571 — 777,891
1886 66.960 655,888 434,699 30,000 1,187,547
1887 88,811 766,417 641,866 45,552 1,542,646
1888 112,214 939,231 924,003 — 1,975,448
1889 86,547 1,068,286 1,009,936 — 2,164,769
1890 207,984 1,533,393 1,196,531 10,168 2,948,071}
1891 334,684 1,894,105 1,111,137 18,897 , 3,358,823
1892 504,738 1,539,605 1,247,861 17,818 3,310,022
1893 636,917 1,857,598 1,373,723 16,425 3,884,663 '
1894 939,360 1,958,259 1,414,815 11,675 4,324,109
1895 1,005,503 2,412,331 1,615,795 19,438 5,053,067
1896 1.643,243 2,211,895 1,792,280 — 5,647.418
1897 1,407,417 2,703,845 2,121,471 — 6,232,733
1898 1,248,653 2,784.101 2,397,337 . 6,430,091
1899 1,204,601 3,250,100 2,414,718 — 6,869,419
1900 943,924 3,157,060 2,332,837 — • 6,433,821
1901 1,226,558 3,234,119 2,634,105 — 7,094,782
1902 724,297 3,668,061 2,827,496 49,924* 7,269,778
1903 478,037 4,583,760 3,118,437 53,577* 8,233,811
1904 450,323 3,885,231 2,937,701 — 7,273,255
t905 1,368,438 3,704,566 3,203,210 — 8,276,214
1906 1.732,328 4,148,288 2,919,276 — 8,799,892
1907 2,337,931 4.797,367 3,015,229 — 10,150,527
1908 1,831,246 4,234,158 3,586,014 — 9,651,418
1909 2,678,838 5,035,103 3,353,211 229 11,067,381
1910 4,219,808 5,407,474 3,353,762 — 12,981,044
1911 3,612,279 5,222,495 4,125,609 — 12,960,383
1912 2,883.479 5,495,291 3,630,395 — 12,009,165
1913 4,442,517 5,673,624 2,820,024 — 12,936,165
1914 3,722,830 6,181,184 2,884,825 — 12,788,839
1915 3,582,911 6,494,197 2,111,596 2,657 12,191,361
1916 671,888 5,407,222 2,311,451 82,175 8,472,736
1917 1,196,140 2,873,878 1,748,750 19,227 5,837,995
1918 38,578 2,830,712 1,601,107 459 4,470,856
1919 2,154,813 5,629,425 2,119,455 4,707 9,908,400
1920 4,476,874 5,970,669 2,031,222 8,364 12,487,129
1921 980,318 10,316,245 4,874,262 8,945 16,179,770
1922 2,753,052 7,776,071 4,096,276 — 14,625,399
1923 3,734,879 6,214,747 5,185,459 800 15,135,885
Samt. 62,075,378 148,550,351 92,834,440 401,037 303,861,206
Skýrslan ber það ljóslega með sjer að sala á frosnu
sauðakjöti í Bretlandi muni hafa verið hagkvæm fyrir
framleiðendur í nýlendum Breta, því kjötinnflutningur
þessi hefir aukist ár frá ári síðan fyrsta sendingin var
flutt til Bretlands 1880.
Af þessari skýrslu einni virðist ekki fjarstætt að
draga þá ályktun, að talsvert væri leggjandi í sölurnar
fyrir íslenska framleiðendur til að ná fótfestu á breska
markaðinum með frosið sauðakjöt, og hefði þá rannsókn
okkar verði auðveld og fljótleg, en af því að við töldum
nauðsynlegt að vanda sem best til þessarar rannsóknar
að kostur var á, rjeðumst við í það að afla líka skýrsla
um verðlag á kjöti í Bretlandi og bera það saman við
Skýrsla um kjötverð í
Ártöl Skoskt kindakjöt N.-Z. dilkakjöt frosið N.-Z. kindakjöt frosið Ástralskt dilkakjöt frosið Ástralskt kindakjöt frosið Argent. dilkakjöt frosið
d. ibr: kr. pr. kiló d. k: kr. pr. klló d. pr. lb. kr. pr. kíló d. pr. lb. kr. pr. kiló d. pr. lb. kr. pr. kíló d. pr. lb. kr. pr. kiló
1904 8 1,33 jv.'Jt 5f 0,95 44 0,79 54 0,87 »4 0,62
1905 74 1,24 5f 0,89 44 0,77 5 0,83 34 0,56
1906 74 1,18 54 0,85 4f 0,73 44 0,77 34 0,58
1907 74 1,30 5f 0,93 44 0,75 5 0,83 3f 0,56
1908 7| 1,22 5$ 0,97 4f 0,73 54 0,85 34 0,56
1909 64 1,08 ±4 0,81 3f 0,62 34 0,64 3 0,50
1910 71 1,20 54 0,91 4f 0,73 4f 0,79 3f 0,56
1911 64 1,14 5f 0,89 44 0,71 44 0,75 3f 0,56
1912 74 1,26 6 1,00 44 0,75 54 0,89 34 0,64
1913 74 1,30 64 1,04 5 0,83 54 0,97 4 0,67
1914 84 1,37 64 1,10 54 0,87 64 1,02 4f 0,73
1915 94 1,63 8 1,35 64 1,16 74 1,27 54 0,99
1916 1/4 2,01 94 1,54 84 1,39 94 1,52 74 1,31 10 1,66
1917 I/24 2,12 104 1,50 9 1,31 104 1,48 84 1,30 Hf 1,66
1918 1/14 1,99 1/14 1,97 1/14 1,97 1/4 1,97
1919 1/24 2,50 1/4 2,15 1/4 2,13 1/4 2,15 1/- 2,11 1/4 2,15
1920 1/74 4,10 1/1 2,71 94 2,00 1/4 2,71 94 2,02 1/4 2,71
1921 1/6 3,96 1/4 2,70 8f 1,85 Hf 2,59 7f 1,68 104 2,40
1922 1/44 3,92 114 2,77 8 1,93 10J 2,53 64 1,51 10 2,41
1923 1/3 4,03 1 114 3,!9 9 2,42 '0f 2,75 64 1,75 94 2,65
kjötverð það, sem íslendingar hafa átt kost á, með því að
flytja eingöngu út saltkjöt.
Eftirfarandi skýrsla sýnir verðlag á innfluttu kjöti
í Bretlandi um langt árabil. Er hún gerð eftir skýrslu trá
firmanu W. Weddel & Co. Ltd., London, og hefir „Board
of Trade“ í London staðfest það að skýrslur þessa firma
væm rjettar. (Sjá Skýrslu II.).
Samband ísl. samvinnufjel. hefir undanfarin ár gert
tilraunir með útflutning á kældu dilkakjöti. Ilefir kjötið
líkað ágætlega í Bretlandi og selst fyrir mjög gott verð.
Nokkuð af kjötinu hefir verið fryst eftir að það kom til
Bretlands og þykir það fyllilega eins gott og dilkakjöt frá
Nýja Sjálandi. Við höfum því tekið Nýja Sjálands dilka-
kjötið til samanburðar við ísl. dilkakjötið. Verðið á N. Z.
kjötinu er markaðsverð í Bretlandi og verður að draga
frá því verði sölukostnað og' hæfilegan geymslukostnað,
frá því það er flutt inn og þangað til það selst.
Á eftirfarandi skýrslu sjest kjötverðið eins og við
höfum áætlað það í breskri höfn.
III. Skýrsla
um verð á frosnu kjöti frii Nýja-Sjálandi að viðbættum sölukostnaði
og tveggja mánaða geymslu.
Ártöl Verð á N.-Z. Söluk. Geymsla 0. fl. Samtals Verð á kjötí inu i breskr-
aur. pr. kg. 50/o aur. pr. kg. pr. kg. höfn pr. kg.
1904 95 4,75 8,4 13 82
1905 89 4,45 8,4 13 76
1906 85 4,25 8,4 13 72
1907 93 4,65 8,4 13 80
1908 97 4,85 8,4 13 84
1909 81 4,25 8,4 13 68
1910 91 4,55 8,4 13 78
1911 89 4,45 8,4 13 76
1912 100 5,00 8,4 13 87
1913 104 5,20 8,4 14 90
1914 110 5,50 8,4 14 96
1915 135 6,75 8,4 15 120
1916 154 7,70 7,8 16 138
1917 150 7,50 7,4 15 135
1918 197 9,85 7,3 17 180
1919 215 10,75 8,8 20 195
1920 271 13,55 10,7 24 247
1921 270 13,50 11,0 25 245
1922 277 13.85 12,1 26 251
1923 319 15,95 13,4 29 290
Firmað W. W. & Co. telja sölulaunin 3—5%. I skýrslu
Alþingi
12. Jónas J. flytur frv. um
stofnun húsmæðraskóla á Staðar-
felli. Ríkið starfræki hann; og til
skólans eiga að leggjast minning-
arsjóðir Herdísar Benediktsen og
Gests Magnússonar, eins og gjafa
bréfin mæla fyrir. Við skólann
skal skipuð ein föst kenslukona
auk forstöðukonunnar. Jörðina
og bú skal forstöðukonan fá á
leigu frá ríkissjóði með svipuðum
kjörum og forstöðumaður bænda-
skólans á Hvanneyri hefir.
13. E. Á. flytur frv. um breyt-
ingu á bæjarstjórnarlpgum Siglu-
fjarðarkaupstaðar, er fjallar að
mestu um álagningu útsvara.
14. Mörg frv. til breytinga á
vegalögunum flytja ýmsir þingm.
fyrir hönd kjördæma sinna, um
að gera sýsluvegi og akbrautir
að þjóðvegum, til þess að koma
viðhaldi þeirra af sýslunum á rík-
issjóðinn.
15. Tr. p. og Á. Á. flytja frv.
um sáttatilraunir í vinnudeilum.
Er aðalefni þess á þá leið, að at-
vmnumálaráðherra skipi sátta-
semjara, er reyni að sætta í deil-
um milli vinnuveitenda og vinnu-
þiggjenda. Nefnd skipuð 11 mönn-
um ber fram till. um skipun
sáttasemjarans. Félög vinnuveit-
enda í Rvík skipa 5 menn og fé-
lög vinnuþiggjenda aðra 5 menn
í nefndina; en stjómir Búnaðar-
íélags Islands og Fiskifélags Is-
lands skipa einn. Verði meiri hluti
nefndarinnar ásáttur um tilnefn-
ing, enda sé a. m. k. einn úr hóp
hvors um sig af fulltrúum aðal-
málsaðila samþykkur, er tilnefn-
bindandi.
\ ekki samkomulag V2 mán.
áour ,_n skipa skal, skipar at-
vinnumálaráðherra sáttasemjara
án tillits til tilnefningar.
Skipun gildir til 3 ára og miðast
við áramót. Sáttaserpjara er skylt
að kynna sér nákvæmlega á hverj-
um tíma horfur og ástand at-
vinnulífsins og launakjör vinnu-
þiggjenda sérstaklega. Hefir hann
rétt til að krefjast þess, að sér-
hvert félag vinnuveitenda og
vmnuþiggjenda sendi honum af-
rit af öllum samningum um vinnu
og vinnulaun, sem þau hafa gert.
Árlega skal sáttasemjari senda at
vinnumálaráðherra skýrslu um
starf sitt. — pá er sáttasemjari
hefir kvatt til samninga hefir
hann rétt til, meðan á samning-
um stendur, að bera fram uppá-
stungur um ívilnanir af beggja
hálfu líklegastar til sátta. Getur
hann þá borið fram miðlunartill.
og má ekki gera hana heyrin-
kunna meðan ekki er komið svar
beggja aðila við henni. Áður en
miðlunartill. er fram borin ber
sáttasemjara að ráðgast um hana
við tvo fulltrúa hvors aðila. At-
kvæðagreiðsla um till. sáttasemj-
ara í félögum vinnuveitenda og
vinnuþiggjenda fer þannig fram,
að óheimilt er að svara á annan
hátt en með ákveðnu já eða nei.
16. Eftirfarandi frumvarp til
laga um byggingar- og landnáms-
sjóð flytur Jónas Jónsson.
1. gr. Stofna skal sjóð, er heitir
byggingar- og landnámssjóður.
Verksvið hans er að gera sveita-
bændum og grasbýlamönnum við
kauptún fært að endurbyggja nið-
urnýdd býli og nema ný lönd.
Stjórnir Búnaðarfélagsins og
Landsbankans ráða fyrir sjóðn-
um. Eftir að fasteignabankinn er
stofnaður, kemur harm í þessu
efni í stað Landsbankans.
2. gr. Tekjur fær byggingar- og
landnámssjóður árlega með skatti,
sem jafnað er niður eftir efnum
og ástæðum á alla þá einstaklinga
í landinu og gróðafélög, sem hafa
meira en 20 þús. kr. skattskyld-
ar tekjur eða 30 þús. kr. í skatt-
skyldum eignum, samkvæmt eign-
ar- og tekjuskattslögum þeim, er
gilda á hverjum tíma. Á þessar
eignir og tekjur alstaðar í land-
inu skal jafna árlega 500 þús. kr.
Jafnskjótt og skattanefnd hvers
hrepps eða kauptúns hefir ár
hvert lokið skattskýrslu sinni,
skulu skýrslur um eignir þessara
manna og gróðafélaga, sem undan
gengið ár hafa haft tekjur skatt-
skyldar 20 þús. eða meira og eign-
ir 30 þús eða meira, senda skatta-
nefnd Reykjavíkur. Hún jafnar
niður hálfri miljón á umræddar
eignir og tekjur allra þessara
skattborgara, eftir sömu reglu og
útsvömm. Skjóta má úrskurði
skattanefndar Reykjavíkur til yf-
irskattanefndar Reykjavíkur, og
fellir hún fullnaðarúrskurð í öll-
um málum um gjaldskyldu til
byggingar- og landnámssjóðs. Um
innheimtu á tekjum sjóðsins fer
eftir sömu reglum og innheimtu
á tekju- og eignaskatti í lands-
sjóð.
3. gr. Stjórn Búnaðarfélags Is-
lands ræður fyrir lánveitingum úr
byggingar- og landnámssjóði, en
reikningsfærsla, útborgun og inn-
borgun sjóðsins skal framkvæmd
í landsbankanum, þar til fasteigna
bankinn tekur til starfa.
4. gr. Lán úr byggingar- og land
námssjóði skal veita til að endur-
byggja gamla sveitabæi á varan-
legan hátt, til landnáms í sveitum,
bæði nauðsynlegrar húsagerðar,
túnræktar, engjaræktar og garð-
ræktar, ennfremur má eftir sömu
skilyrðum veita lán til húsagerð-
ar og nýræktar við kauptún og
kaupstaði, ef sannað þykir að land
neminn geti að hálfu leyti eða
meir* framfleytt sifjaliði sínu
með arði hins ræktaða lands.
5. gr. Lán úr byggingar- og
landnámssjóði skal veita til 55
ára. Fyrstu 5 árin eru lánin bæði
afborgunar- og vaxtalaus. Síðan
er höfuðstóllinn endurborgaður
með jöfnum afborgunum á 50 ár-
um, en engir vextir greiddir. Auk
þess skal greitt af byggingum,
sem reistar eru með stuðningi
sjóðsins, af verði eignarinn-
ar eftir fasteignamati í fyminga-
sjóð. Hann skal vera sérstök deild
við byggingar- og landnámssjóð.
Kverri fastéign fylgir sem séreign
framlög hennar í fyrningarsjóð,
með vöxtum og vaxtavöxtum.
Stjórn byggingar- og landnáms-
sjóðs veitir úr fyrningarsjóði
styrk til viðhalds byggingum, sem
reistar eru fyrir fé sjóðsins, eftir
því sem nánar er fyrir mælt í
reglugerð.
6. gr. Um lánveitingar úr bygg-
ingar- og landnámssjóði skal bygt
á þesBum fjórum meginreglum: