Tíminn - 14.03.1925, Blaðsíða 4

52
VIMIHN
13. bréf til Kr. A.
prjú mál um stefnu og starfshætti
I:ramsóknar- og Mbl.manna hafa ver-
ið til umræðu í vetur og eg eytt
nokkrum tíma til að skýra málið. Hið
fyrsta var sú ásökun pórarins á
Hjaltabakka, að Framsóknarflokkur-
inn vilti á sér heimildir. Að hann
stefndi að blóðugri byltingu innan-
lands, en ekki að aukinni almennri
þróun i mentun og efnahag. Allir
vita nú livernig þVí lauk. Málsvari
ykkar hefir orðið að gefast upp. Róg-
mælgin hefir ekki þolað ljós dagsins.
Frammi fyrir öllum landslýð er þór-
arinn og þeir mörgu samherjar þínir,
sem voru samsekir um róginn, að
Framsókn væri ofbe.ldisflokkur, orðn-
ir að viðundri og athlægi öllum sæim-
legum mönnum. Eg vona að þú get-
ir fyrir flokks þíns hönd og með hon-
um beygt þig i duftið í iðrun og yfir-
bót fyrir ósvífni þá er þið sýnduð
fyrst i þessu máli, og síðar fyrir
bleyðiskapinn er á var tekið.
Annað málið heíi eg hafið á hend-
ur ykkur. Að rökstyðja skoðun Jóns
þorlákssonar í hinni frægu Lögréttu-
grein hans. Að sanna með dæmum
úr reynslu undanfarinna ára að við
Framsóknarmenn höfum í ölium mál
um unnið að því að lyfta þjóðar-
lieildiimi til hollari og betri lifskjara
og meiri menningar. En þið íhalds-
menn hafið unnið fyrir sérhagsmuni
íamennrar gróðaklíku,. og á móti
aukinni almennri mentun. þegar eg
hefi fært nokkur fleiri dæmi í vetui
og vor, mun fullsönnuð kenning Jóns
þorlákssonar um skaðsemi ílialds-
stefnunnar.
þriðja málið hefir þú vakið. Kenn-
ing þín var sú að íslensk blaða-
menska væri nú grófari og persónu-
legri, einkum hjá andstæðingum ykk-
ar Mbl.manna, heldur en verið lmfði
áður. Eg vil gjaman að þetta sé rann
sakað. þjóðin hefir gott af því. En
það verður að gerast með sögulegu
yfirliti, með dæmum úr eldri og
yngri blaðamensku, en ekki með því
að slá fram eínhverju, sem kanp að
þykja liæfileg árás i stundardeilunni.
þú varst svo illa fær til að fella nokk-
urn dóm um þetta, að þú hafðir ekki
emu sinni lesið til hlýtar það blað,
sem þú erfðir eftir 2—3 missira rit-
stjórn manns sem nú heíir játað, að
hann hefir fyrir fé lánað nafn sitt á
blaðið, en aðrir samherjar þínir
sltrifað á ábyrgð hans.
Eg tek aðeins helstu gömlu blöðin
og hvað helstu ritstjórarnir segja um
aðra helstu menn samtíðar sinnar.
En til að ýfa ekki upp gömul deilu-
mál set eg alt af N. N. i stað nafns-
ins á þeim manni sem áfeldur hefir
verið. Með þessu næst takmarkið. Að
sýna rithátt helstu ritstjóra undan-
genginn tíma, án þess að fúkyrðin
og múturnar séu nokkrum að meini
fremur en sýningargripir á safni.
Einn af liinum gömlu merkisritstjór-
um hefir kveinkað sér undan að
koma á siíka sýningu, og gert sig
sekan í þeirri undarlegu glópsku, að
fara að blaðra um hverjir hefðu
orðið fyrir bogaskotum 1897. Sá mað-
úr hefir eitt sinn áður talað í likum
tón og þú um rithátt nútímamanna.
Sleggjudómunum um hnignun blaða-
menskunnar hefir verið þráhaldið
fram. En yfirlit til að dæma rétt
hefir vantað. Og þegar það yfirlit er
fengið mun rannsókn sú leiða í ljós,
að persónulegu ádeilurnar, voru af-
skaploga bitrar fyrrum. þó var ekki
að saka blaðamennina. þeir voru
börn tíðarandans. þjóðin sjálf fær á
hv.erjum tima þau blöð sem hún verð
skuldar.
Eg hefi leitt eitt vitni, skáldið E.
Benediktsson. Næstur honum kemur
annað mikið skáld og mikill gáfu-
maður, Gestur Pálsson, sem stýrði
Suðra í 4 ár inilli 1880—90. Eins og
þú veist standa þessir tveir menn svo
hátt, bæði sökum mentunar og gáfna
yfir þeim andlegu öreigum, sem
Grimsby-stefnan hefir nú í þjónustu
sinni, að enginn samanburður á hæfi-
leikum getur komið til greina.
í 13. hlaði Suðra, I. ár, slcrifar
Gestur um Latínuskólann: „Viðirnir
í hinu fornfálega húsi eru orðnir
grautfúnir, og nýlegir ofnar í kenslu-
stofunum eru orðnir ryðugir, enda
líta kenslustofurnar út sem sóða-
skapurinn skari fram úr hófi. Vegg-
irnir eru dregnir skrípamyndum. —
-- — þó er alt þetta ekki nema rétt
mynd af hinu sanna, innra ástandi
skólans". Síðan fylgir krafa um að
einn starfsinaður skólans segi af sér
embætti, sjálfs sín vegna. Afsögnin
yrði til „að taka ble.tt þennan burtu,
draga burtu skugga þann sem ber á
heiðarlegan lífsferil hans“.
Kennarar skólans hafa svarað með
fúkyrðum í garð Gests. í næsta blaði
segir hann urn þá: þeir eru „sumir
hneikslanlegir menn í sinni stöðu.
Eða svo vér tölcum eitt dæmi og það
ekki af þeim allra versta: Er það
ekki hneikslanlegt þegar N. N. ekki
kemur í tíma sína í skólanum, en
situr að drykkju á veit.ingastöðum
bæjarins'1.
Litlu síðar (I. — 19) um einn hinn
þektasta blaðamann þeirrar aldar:
„það eru lítil likindi til að dreng-
skaparorð N. N. verði gjaldgeng vara
á næsta þingi“. — Um annan stór-
merkilegan blaðamann, sem ritstjóri
Suðra neitar að svara af því N. N.
„á langt i land þangað til mentaður
maður getur átt orðastað við hann“.
Ennfremur um úrvalsmann er ritaði
í þjóðólf: „þessi N. N. er flækings-
grey, sem hefir verið að læðast hér
um göturnar í sumar, iðjuiítill eða
iðjulaus, að því er sagt er af bláfá-
tækum verslunarmanni". Og um
B
grein þessa manns: „því að jafn
sóðaleg grein mun ekki hafa sést á
prenti í langan tíma í nokkru ment-
uðu landi". í I. — 22 lýsa margir af
kaupendum þjóðólfs, (þá helsta and-
stöðublaði G. P.) yfir um það blað,
að það hafi: „flutt greinai' sem ve.r-
ið hafa meiðandi fyrir einstaka menn
og sem ekki virðast hafa annan til-
gang, en þann að sverta aðra og
leggja þá aí heiptugum hug í ein-
elti“.
Litlu síðar (I — 23) segir G. P. út
af grein, sem mjög nafnkendur mað-
ur ritaði um Bjarna heitinn rektor:
„þegar eg las greinina, þá fanst mér
við hverja línu eins og N. N. væri
stiginn upp á leiði Bjarna rektors,
og rótaði upp moldinni, svo að hann
gæti komist niður að beinunum og
lcastað skarninu á duft hins göfuga
inanns“.
Og um aðstoðarmann við náhúa-
blaðið: „þogar liann tók í víngarð
sinn slikan verkamann sem flækings-
greyið N. N.“.
í byrjun annars árgangs Suðra (4)
er vikið að mjög þektum íslendingi
sem ritaði í dönsk blöð til „að ávirða
óvini sína og koma sjálfum sér a
framfæri, þa er það svo ódrengilegt
peisubragð, að það er skylda allra
heiðvirðra manna, sem til þekkja, að
fletta gærunni al' slíkum piltum og
láta þá standa í gapastokk, sjálfum
þeim til verðugrar gremju og háð-
ungar, öðrum til viðvörunar og allri
þjóðinni til athlægis". — Litlu síðar
(II. — 22) segir Gestur um viðbúð-
ina frá hendi hinna blaðamannanna:
„Eg hefi fengið meiri persónuleg
meiðyrði------á einu ári, en nokkur
íslenskur maður einn alla æfi í öll-
um íslenskum blöðum“. — Um ann-
an ritstjóra (IV — 2): „Hann er vit-
anlega manna latastur“ og verk hans
„hefir flest verið meir og minna Ié-
legt, mest persónulegai' óþverra-
skammir um einstaka menn“. í sömu
grein um blaðamann: „Fyrst skamm-
aði hann N. N. niður fyrir allar
hellur. þegai' hann svo átti að fara
í tugthúsið, fyrir skammirnar, þá
sneri hann við blaðinu, lofaði og prís-
aði N. N. til þess að hann legði það
tii við stjórnina, að hegningunni yrði
breytt i lítilfjörlega sekt“.
Að lokum vil eg gefa hugmynd um
hvernig „betri borgarar" Reykjavík-
Laus stada,
Bæjarstjórastaðan á Akureyri er laus frá 1. júlí þessa árs
að telja. Umsóknarfrestur til 1. maí næstkomandi.
Stöðuna veitir bæjarstjórn Akureyrar til þriggja ára í senn.
Frekari upplýsingar gefur undirrituð nefnd úr bæjarstjórninni.
Akureyri, 11. febrúar 1925.
Ragnar Olafsson, Ingimar Eydal,
J. Karlsson.
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
conxxxxa&p
og alt. til
upphluts
sérl. ódýrt.
Skúfhólkar
úr gulli og silfri.
Sent með póstkröfu ú
um land, ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Minll eliii
þessu eina
ínnlenda félagi
þegar þér sjóvátryggid.
Símí 542.
Nýr siðapostuli á Alþingi.
þingm. Akureyrar, Björn Líndal,
tók að sér að gegna alveg sérstöku
hlutverki, þogai’ „Vai,alögreglan“ var
til umræðu í Nd. Hann þóttist vera
rnjög hátíðlegur vandlætari og siða-
meistari Alþingis. Kvaðst hann hafa
verið á ýmsum ólátasamkomum um
æfina, verið sjálfur strákur í stráka-
hóp, ölhreyfum og jafnvel hálfbrjál-
uðum, enda má vel trúa því að hann
hafi eigi vcrið þar eftirhátur annara.
F.n ræðumaður sagðist aldrei hafa
Pósthéff 417 og 574.
Símnefni: Insurance.
komið á þvílíka samkomu sem nú
væri í þessum sal. Bað hann guð um
að forða þjóðinni frá slíkri þing-
spillingu. Brá hann þingmönnum yf-
irleitt um liina ósæmilegustu hluti,
ur, Mbl.menn þeirra tíma, skrifuðu.
Einn helsti kaupsýslumaður þeirrar
tíðar segir í Suðra (IV. — 32): „Hann
ætlar líklega með því að þakka mér
veturvistina, liérna um árið, þegar
hann ranglaði um göturnar eins og
hlauparakki, grindhoraður, í rifnum
diuslum, grátandi og blásandi i kaun
og eg liafði ekki hrjóst í mér til að
láta nokkra vesningu (!) i manns-
mynd liggja svo fyrir mínum dyrum,
heldur gaf honum að eta og kom
fyi'ir af lionum görmum, þó seigt
ætlaði að ganga, upp í kotum, til
verkunár".
Kristján minn! Svona talaði Grims-
hy-maður í Rvík milli 1880—90, um
oinn hinn gáfaðasta mann þeirrar
aldar, í samhandi við sáímabók þjóð-
kirkjunnar. Eg held jafnvel að munn-
söfnuður ykkar sé prúðmannlegri en
fyrirrénnara ykkar, feðra Reykja-
víkur! J. J.
Kaupbætir Tímans. Eins og sést
af auglýsingu hér í blaðinu, verð-
ui' útbýtt 1500 eintökum af endur-
minningum Tryggva heit. Gunn-
arssonar til jafnmargra af kaup-
endum Tímans, sem fyrstir verða
skuldlausii' við blaðið fyrir yfir-
standandi ár. Tíminn hefir um
nokkur ár átt bók þessa í fórum
sínum, og vill nú vinna þrent í
einu. 1. Dreifa út meðal almenn-
ings æfisögu eins hins mesta at-
hafnamanns, sem uppi hefir verið
hér á landi. 2. Minna kaupendur
blaða á nauðsyn skilvísrar
greiðslu. 3. Verðlauna þá af kaup-
endum Tímans, sem fyrstir verða
til að greiða andvirði blaðsins
þetta ár. því miður er upplagið af
bókinni aðeins 1500, svo að verð-
launin ná aðeins til þeirra í þetta
sinn, sem flýta sér að vera skila-
menn.
-----o---
Iieiðr ét ting'-
Út af lúalegri grein Arnórs klerks
i einu kaupmannablaðinu, hefir
stjórn Sambandsins gert svofelda
yfirlýsingu:
í grein með fyrirsögninni
„Stjórnendur S. í. S. hafðir fyrir
rangri sök“ í 2. tbl. Varðar þ. á.
hefir séra Arnór Árnason í
Hvammi vikið að aðstöðu stjómar
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga til hinnar ótakmörkuðu sam-
ábyrgðar innan samvinnufélag-
anna, sem ákveðin er í samvinnu-
Iögum landsins.
Út af ummælum séra Arnórs í
þessu sambandi krefst undirrit-
uð stjórn Sambands íslenskra sam
vinnufélaga þess, að Vörður birti
i 1. eða 2. tbl. sínu er út kemur
hér á eftir svofelda yfirlýsing:
Stjórn Sambandsins hefir jafn-
.an, er samábyrgðin hefir verið til
umræðu, lýst því yfir að hún væri
algerlega mótfallin að takmarka
samábyrgðina innan einstakra
kaupfélaga og er hún enn sömu
skoðunar. Aftur hefir stjórnin
tvívegis á aðalfundum S. í. S. að
gefnu tilefni lýst því yfir, að hún
væri ekki mótfallin takmörkun á
ábyrgð deilda Sambandsins gagn-
vart því, ef unt reyndist að finna
fyrirkomulag fyrir tryggingum
er aðalviðskiftabankar þess tækju
gilt.
Reykjavík, 24. febrúar 1925.
Ólafur Briem. Jón Jónsson,
frá Stóradal.
Ing. Bjarnason.
Guðbr. Magnússon þorst. Jónsson.
Aths. Arnór í Hvammi reyndi að
útbreiða þá íölsku hugmynd að Hall-
grímur Kristinssbn og stjórn Sam-
bandsins hafi viljað leggja niðui'
samábyrgð kaupfélagamia. Mbl. túlk-
aði þetta síðan í anda braskaranna
sem með þrotiausum rógi hafa viljað
ginna bændur til að leysa upp sam-
ábvrgðina í kaupíélögunum, svo að
félögin mistu lánstraust sitt og yrðu
handbendi umhoðsmanna og heild-
sala. Yfirlýsing stjórnarinnar sýnir
að alt fjas Mhl.manna um að stjórn
Sis hafi viljað leysa upp samábyrgð-
ina í kaupfélögunum, er tilhæfulaus
uppspuni. Slíkt hefir ekki svo mikið
sem komið til orða. En að gefnu til-
etni hefir tvisvar verið minst á þann
möguleika, að i framtíðinni mætti el
lil vill komast af með takmarkaða
ábyrgð deildanna gagnvart Samband-
inu, ef eiiendir og innlendir hankar
álitu það jafngóða tryggingu. En þar
sem því er ekki enn svo háttað, þá
er sú hlið málsins líka úr sögunni.
í síldarblaðinu er reynt að breiða
yfir hrakfarir Arnórs með visvitandi
falsi á orðaskýringu. „Jafnan“ þýðir
í íslensku ináli sama og altaf. Síldar-
blaðið snýr merkingunni við og segir
að „jafnan“ þýði „ekki altaf“ og þá
sama sem „stundum". Dágott sýnis-
horn af Grimsby íslenskunni. J. J.
!---O-----
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.
með þe.im orðum, að þeir beittu
„strákskap", „saurkasti11 og „svívirð-
ingum"; ásakanir í þeirra garð um
„rógburð“ og „mannorðsþjófnað"
tugði hann hvað eftir annað, og tal-
aði um „eitui'bikara sem þeir byrl-
uðu þjóðinni“. Beindi hann svo orð-
um sínum einkum að tveimur Fram-
sóknarflokksmönnum, Tryggva þórh.
og Ásg. Ásg., og sagðist „særa þá við
clrengskap þeirra, ef þeir annars
hefðu þá nokkurn drcngskap". Var
forseta þá nóg boðið, svo að hann
hringdi og hað ræðumann að hætta
slíku orðbragði. —
Margt flcira sagði B. L„ sem tæp-
lega er hugsanlegt að maður í „nor-
mal“ ástandi geti slept út úr sér,
enda fór það svo að flestir þingmenn
og áheyrendur fundu til meðaumk-
unar með ræðumanni, önnur áhrif
P
hafði það ekki. Óþarft er að geta þess
að ræðum. kom aldrei nærri málefn-
inu, og að hann var eini þingmaður-
inn sem forseti fann ástæðu til að
ávíta í þessum heitu umræðum, svo
alkunn er framkoman þegar geðofs-
inn nær ýfirtökum á þessum þingm.,
'en þvi ömurlegra er að slikur maður
skuli setja sig i dómarasæti yfir öðr-
um í þessum efnum. peir ræðumenn,
sem B. L. beindist sérstaklega að,
voru báðir búnir að tala svo oft í mál-
inu, sem þingsköp heimila; því
ómannlegri var árásin. En andsvör
voru óþörf af því að ræðum. fór verst
með sjálfan sig, gerði sig verstan
„varg í véum“ þinghelginnar, sem nú
er á Alþingi, að dómi allra annara
en sjálfs sín.
Til þess að allir þeir sem eigi
hlusta daglega á ræður i þinginu geti
fengið dálitla hugmynd um þessa
framkomu B. L„ og séð hvaða tilefni
hann notar til þeirra æruleysisásak-
ana í garð starfsbræðra sinna, sem
að framan getur, má benda á að það
voru sérstaklega aðalræður Tr. p. og
Ásg. Ásg., sem hann beindist að, og
tvær af þeim eru nú birtar orðréttar
i Tímanum. B. L. talaði um þær
sem dæmi „svívirðinga" og „þingspill-
ingar“. — pessi „volaða þjóð“, sem
B. L. ber á vörunum ,ásamt „guðs“
nafni, í óaðskiljanlegri bendu við þau
prúðmæli! sem að framan eru nefnd,
hún getur nú dæmt um siðameistara-
starf hans og þakkað eftir verkleik-
um. — Eigi varð hjá þvi komist að
minnast í eitt skifti fyrir öll á fram-
komu B. L. sérstaklega, svo að al-
menningur sæi hvað samþingismenn
hans verða að umhera og þola hon-
um, vegna þeirra sérstöku skaps-
muna veikleika hans, sem ávalt sýna
að maðurinn verður ekki tekinn al-
varlega. Y.