Tíminn - 09.05.1925, Blaðsíða 3

TlMINN
89
er það yeitti uin Kötlugosið' og vill
ekki kann'ast við, að það hafi
hjálpað meira en ýmssir aðrir.
það var þó Kaupfélag Skaftfeil-
inga, sem búið var að „ríða á
vaðið“ og koma vörum í land við
Skaftárós, þar á meðal miklu af
fóðurbæti bæði fyrir og eftir
gosið (í sept. 1918 og seint í mars
1919), hvortteggja einsdæmi um
það ieyti árs. Og að tilhlutun
kaupfélagsins er það, að 70 hest-
burðir voru fluttir um sumarmál-
in úr Vík og austur á Síðu. Ýmsir
af þeim, sem þöi'fina höfðu mesta,
gátu ekki flutt að sér það er þeim
bráð-vanhagaði um til að halda
lífinu í skepnunum. Kaupmenn
sýndu lítið af sér til hjálpar í
samanburði við það sem kaupfé-
lagið gerði. Einn þeirra mun þó
hafa sent með fáa hestburði af
mjöli austur undir Skaftártungu
tli 2ja viðskiftamanna sinna eftir
að kaupfélagið hafði gengið á
undan.
Auk þess er það ómótmælan-
legt og öllum hér í sýslu kunnugt,
að það var kaupfélagið, sem gerði
sér alt far um að liafa nauðsynja-
vörur til næsta ársins eftir gosið,
og alt fram á þann tíma, en þá
drógu kaupmenn sig til baka
höfðu suma vetrana ekki neitt af
nauðsynjavörum. pá var ekki eins
gróðavænlegt að liggja með vörur,
þegar þær vóru sílækkandi í verði,
eins og; þegar þær fóru stöðugt
hækkandi.
þá hefir greinaihöf. þolað illa að
formanni kaupfélagsins væri þakk
að að „Geir“ fór austur að Skaft-
árósi og bendir á að Stjórnarráðið
hafi ekki viljað senda hann aust-
ur nema sýslumaður Gísli Sveins-
son mælti með, sem hann hafi
gert. Mér er ókunnugt um það
hvort Stjórnarráðið bar þetta und
ir sýslumann, eg varð þess ekki
var. Hafi nú svo vei'ið að þetta
sé rétt, þá er lítil ástæða til að
vera sýslumanni sérstaklega þakk-
iátur, þó hann mælti ekki á móti
hjálpinni, þegar um jafn mikla
neyð var að ræða sem þá var hér.
Kunnugt er mér um það, að áð-
ur en „Geir“ var búinn að koma
tunnunum í land við Skaftárós,
sendi Gísli Sveinsson Stjórnarráð-
inu skeyti, sem eigi bar með sér
mikið þakklæti, heldur svæsið van-
þakklæti og ádeilu sem frá hans
sjónarmiði hefir verið réttlátt,
þar sem hann var eigi auðmjúk-
lega spurður um hvað gera ætti
í því efni.
þá gerist höf. svo djarfur að
segja að bjargráð þessi hafi farið
vatnsmagnið — því tæplega er að
búast við að sá er gerir áætlun-
ina geti séð lækinn þegar hann er
minstur.
þar sem aðsta|ian er góð, mun
þó ekki mjög fjarri sanni að
áætla 1000—1200 kr. fyrir hvert
hestafl.
Undirbúningur undir vind-raf-
stöð væri einkum fólginn í að at-
huga og halda skýrslu yfir logn-
tímabilin á 'þeim stað þar sem
reisa á vindtúrbínuna.
Hvers virði eru þau hagræði
er rafveítan veitir? Til að gera
tilraun til að leysa úr þessari
spurningu er vert að athuga lítil-
lega hvaða kostnaðarliðir hverfa
úr sögunni við komu rafmagns-
ins.
1. Eldsneyti. Tökum til dæmis
heimili þar sem mestmegnis er
brent taði. Setjum svo að árlega
sé brent þar taði undan 100 fjár
eða sem svarar 20000 kg. á ári.
Nú fær þetta heimili rafstöð
svo að ekki þarf að brenna áburði
framar, heldur ’ er hægt að nota
hann allan og óskiftan til rækt-
unar. Með þessum 20000 kg. af
taði mun vera hægt að nýrækta
alt að því 1 dagsláttu. Megi nú
gera ráð fýrir að bóndinn geti
aukið bústofn sinn samhliða rækt-
uninni, þá ætti sá búfjárauki að
geta gefið af sér nægan áburð til
að halda ræktuninni við. Bóndinn
Alfa^
Laval
skilv&ndur
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
samv.íélaga.
Nótnaverslun
Helga Hallgrímssonar
Sími 811. Reykjavík. Lækjargötu 4.
Prá því verslunin var stoinuð liefir ávalt verið fyrirliggjandi
niikið úrval af nótum fyrir öll algeng' hljóðfæri og meira úrval fyrir
Hannonium en áður liefir þekst hér, ennfremur grammofonar og plöt-
ur, muunhörpur, strengir o. H. o. ti. Enda hefir versluninn átt vin-
sældum að fagna.
Þessar vörur eru að sjálfsögðu fyrirliggjandi, og verður enn meira
úr að velja eftir að innfiutningshöftin verða uppleyst, sem búist er
við að verði 1. júní.
Nú Leyi'i eg mér að tilkynna þeim sem beðið hafa mig að útvega
liljóðfæri, og jafnframt öllum sem vanta Orgel-Harmonium eða Piano,
að eg er tilbúinn að afgreiða slíkar pantanir hvert á land sem er.
Bið einungis liljóðfæri frá viðurkendum verksmiðjum svo sein Grotrian
Steineveg, Hofinann & Czerny og Max Bannicke.
Verðið áreiðaulega hvergi lægra. Leitið upplýsinga bréflega eða
símleiðis. Allar vörur sendar gegn eftirkröfu hvert á land sem er.
Helgi Hallgrímsson.
Samband ísl.
í handaskolum af mínum völdum,
eg- hafi ekki viljað láta slátra á
einum stað undir eftirliti sérstaks
manns, alt hafi verið undirbúið
til þess. Um þessa fjarstæðu er
óþarft að fjölyrða, því fáir bænd-
ur munu fallast á að eg' hafi verið
Skaftfellingum óþarfur haustið
1918. þessu var þannig varið, að
strax og eg fékk vissu um að salt
og tunnur var komið í land við
Skaftárós, fór eg snöggva ferð
þangað austur til þess að hlutast
til um að sem best not yrðu að
sendingu þeirri er „Geir“ tókst
að koma í land við Skaftárós, fór
fyrstur manna austur yfir Sand-
inn með hesta, illfæran veg. þegar
austur kom var jörðin undirlögð
af sandi, svo að alhaglaust var öll-
um skepnum og því öll hús full af
fénaði þeim er til náðist og' meir
en það, en heyin hálfu minni en
venjulega og nær fjórar vikur
liðnar síðan Katla kom. það var
því brýn nauðsyn að geta slátrað
fénu sem allra fyrst, því bæði var
það, að fénaðurinn stór-lagði af,
þó snarað væi'i í hann fóðri af
skornum skamti, og svo voru
menn illa við því búnir að eyða
fóðri til lengdar í þann fénað, sem
slátra varð og liann var mjög
margur eins og kunnugt er. Eng-
inn einn staður var til þar, sem
slátrun gæti farið fram á einum
stað með nokkrum gangi. Eftir
tillögum forstjóra Sláturfélagsins
ráðlagði eg þá er eg komst loks
austur, að slátrað yrði á nokkr-
um stöðum og kjötið spaðsaltað.
Með því móti gekk mörgum sinn-
um betur að slátra fénaðinum og
síst voru verri tök á að ganga
svo frá kjötinu að það yrði að
góðum notum heima á bæjum,
heldur en safna öllu saman á einn
stað sem enginn var til betri en
annar. Að kjötið hafi stórskemst
fyi'ir það að það var allan vetur-
inn heima hjá bændunum eru
bein ósannindi. Ekkert af því
skemdist heima og fyrir alt það
sem sent var til Sláturfélagsins,
fengu bændur fult verð. það lít-
ið af því, em ekki seldist fullu
verði, var bætt upp af Sláturfé-
laginu, og að það seldist ekki alt
fullu verði þegar það loks gat
komist á markaðinn, var fyrir
það, að kjötið lá alt of lengi suð-
ur við Skaftárós um vorið í «hita
sem skiljanlegt er, þar sem það
komst ekki þaðan fyr enn í júní.
Seinni hluta vetrar fóru menn
með kjötið þangað frameftir,
bæði til þess að nota dráttarfærið
og spara þar með hestabrúkun, og
ætti því árlega að hafa 20000 kg.
af taði til nýræktunar. Eða með
öðrum orðum: Eftir 20 ár á hann
að geta verið búinn að bæta 20
dagsláttum við ræktaða landið. Af
þessum 20 dagsl. ætti í meðalári
að fást nægilegt fóður handa 6—-7
kúm. Reiknum við kýrnytina á
kr. 500 — yfir árið, þá nemur
hinn árlegi tekjuauki eftir 20 ár
B000—3500 kr.
Hefði nú ræktaða landið og þar
með tekjurnar vaxið um jafna
upphæð á ári í þau 20 ár, þá
næmi meðaltekjuaukinn á ári um
1500 kr.
Megi nú ætla að af þessum
1500 kr. gangi árlega 800 kr. í
kostnað við nýræktunina, heyskap
hirðing og vexti af liöfuðstól þeim
sem bundinn er í verði kúnna, þá
eru eftir kr. 700 sem mega skrií-
ast tekjumegin hjá rafstöðinni.
Skilyrði fyrir því að þessi áætl-
un geti staðist er að bóndinn hafi
nægilegt fjármagn til nýræktun-
arinnar og til aukningar bústofns-
ins. þó ber að líta á að bein út-
gjöld af ræktuninni geta orðið
tiltölulega mjög lítil ef notað er
til hennar hestafl eða vélaafl (raf-
magn). Sama gildir um heyskap-
inn. þar kæmi aðallega til greina
að nota betur það vinnuafl sem
er fyrir hendi.
2. Vinnusparnaður. Lið þennan
er erfitt að meta en þó mun
til þess að hafa kjötið tilbúið hve-
nær sem færi gæfist að skipa því
út í „Skaftfelling“. Kjötið hefði
alveg eins þurft að fara suður að
Skaftárósi á þeim tíma er það var
þangað flutt, þó það hefði í byrj-
un verið alt á einum stað sem höf.
er að tala um.
Allur þessi vaðall greinarhöf.
er því tóm lokleysa, skrifað af
vanþekkingu eða öðru verra, eins
og öll greinin frá upphafi til enda.
þessi herra þykist alt vita milli
himins og jarðar og þarf því að
láta visku sína skína sem allra
sennilega ekki vera of hátt áætlað
að raímagnið spari árlega sem
svarar vinnu hálfrar stúlku eða
um 600 kr.
3. Steinolía. Áætlun um 60 kr.
árlega.
Með því að taka ekki fleiri liði
verðui’ útkoman sú, að rafmagnið
sparar til jafnaðar á ári vinnu
fyrir 600 kr., eldivið fyrir 700 kr„
steinolíu fyrir 60 kr. Eða samtals
1360 krónui'.
Hér að auki er allur annar
beinn og óbeinn hagur sem að
rafveitunni mundi verða.
Segjum nú að til rafstöðvarinn-
ar fengist lán til 20 ára, með 5%
vöxtum. Með jöfnum árlegum
greiðslum næmu þá vextir og af-
borganir um 8% af stöðvarvei'ð-
inu. Sé nú bætt við 3—4% fyrir
hirðing og viðhald rafstöðvarinn-
ar, þá næmu hin árlegu útgjöld
alls 11—12% af stofnverði stöðv-
arinnar. Samkvæmt framanrituðu
mætti þá rafstöðin kosta um
11—12000 krónur.
Enn ber þess að gæta, að hér
er tekinn tiltölulega stuttur tími
— 20 ár —. þá er bóndinn búinn
að eignast stöðina, skuldlausa, og
þar að auki höfuðstól — ræktað
land — sem gefur árlega um 3000
ki'. brutto tekjur.
víðast. Enginn einasti bóndi
mundi fallast á að hann eða aðrir
hér eystra hefðu orðið betur úti
ef tunnur og salt hefðu ekki kom-
ið. Allir vita að afurðir fénaðar-
ins voru lítils virði hér austurfrá
ef tunnur og salt hefðu ekki kom-
ið. Menn höfðu haft lítil tök á að
reykja kjötið og gera það að versl-
unarvöru saltlaust.
þá segir greinarhöf. að rétt á
eftir að tunnurnar voru komnar
austur, hafi Mýrdalssandur orðið
fær, fé liafi verið rekið yfir hann
og þá hefðu Síðumenn getað rek-
ið fé sitt til Víkur til slátrunar, en
þá hafi þeir verið búnir að brytja
féð niður heima, til skaða og
tjóns. Satt var það að fé var rek-
ið úr Skaftártungu og Álftaveri
loksins þá Sandurinn var fær og
var með naumindum mögulegt að
taka á móti því í Vík. Tunnur og
salt rétt á þrotum, en að Síðu-
menn hefðu getað rekið sitt fé til
Víkur er beinn tilbúningur. Tveir
bændur af Síðu gerðu tilraun að
reka sitt fé þangað en komust
ekki með það lengra en að Hrís-
nesi í Skaftái'tungu og urðu að
hverfa með það heim aftur, því
tí ðin breyttist þá svo til hins
verra, að eigi var fært nema fyr-
ir þessa tvo rekstra úr sveitunum
sem næstar voru autan við Mýr-
dalssand. Seinni reksturinn (úr
Álftaveri) slapp með naumindum
til Víkur fyrir snjóa og frost og
sama daginn sem Skaftártungu-
menn ráku fé sitt út yfir Mýr-
dalssand, fór eg héðan að heiman
til baka vestur yfir Eldhraun.
þann dag hefði með öllu verið
ófært með fé yfir Ásakvíslar þar
sem þær voru þá orðnar svo spilt-
ar af frosti að þær voru illfærar
fyrir lausríðandi menn.
þá minnist greinarhöf. á að
mest hjálp hafi vérið að því, að
veturinn eftir hafi Gísli Sveins-
son gengið ötullega fram í að
koma fénaði bænda úr miðhrepp-
um sýslunnai’ til fóðurs í Land-
eyjum og Mýrdal, en yfir því hafi
höf. „Félagsmála“ þagað, af því
að það hafi hann þó ekki treyst
sér til að eigna kaupfélaginu.
Málshátturinn: Sætt er lof í sjálfs
munni, kemur mér í hug að eigi
hér vel heima. En við þessa öt-
ulu framgöngu, sem hér er nefnd,
er það að athuga, að langt er frá
að G. Sv. hafi einn átt þakkir
skyldar fyrir þessar framkv.,
því það er vitanlegt að hann kom
ekki nærri því að koma þeim 40
hrossum sem Vestur-Landeyingar
tóku af Skaftfellingum þennan
vetur fyrir milligöngu bændaöld-
ungsins Andrésar sál. í Hemlu.
Svo greinarhöf. „Félagsmála
bænda“ hefði vel getað minst á
þetta, án þess að draga nokkuð
af G. Sv. af því sem hann átti.
Framh.
----o--
Alþmgi.
Aígreidd lög: 30. Lög um Af-
nám heimildarlaga til að banna
herpinótaveiði á Skagafirði. Hefir
áður verið gerð grein fyrir þeim.
31. Lög um vatnsorkusérleyfi,
óbreytt frá því sem neðri deild af-
greiddi þau.
32. Lög um innheimtugjald af
erlendum skipum.
33. Lög um samþykt á Lands-
reikningnum 1923.
34. Fjáraukalög fyrir 1923.
35. Breyting á lögum frá 1921,
um lífeyrissjóð embættism. og
ekkna þeirra, sem ákveður að
starfsstúlkur við landssímann fái
endurborguð iðgjöld sín í sjóðinn,
er þær hverfa aftur úr þjónustu
símans.
36. Lög um breytingu á lögum
um aðflutningsbann á áfengi. Eru
breytingar þessar fremur smá-
vægilegar en þó heldur til bóta.
37. Lög um slysatryggingai’. —
Gerði Ed. nokkrar breytingar á
því í þá átt sem það var upphaf-
lega, sem Nd. lét svo aftur hlut-
lausar.
Efri deild samþykti þingsálykt-
unartill. frá Ingvari Pálmasyni
um að skora á stjórnina að halda
uppi landhelgisgæslu fyrir Aust-
urlandi.
Frv. um samþyktir um laxa- og
silungaklak í ám og vötnum og
takmörk á ádráttarveiði var vísað
til stjórnarinnar til frekari undir-
búnings, með rökstuddri dagskrá
frá Landbn. í Nd.
Frv. um aðflutningsbann á heyi
var vísað til stjórnarinnar samkv.
till. frá landbn. Nd. eftir alllangar
og fjörugar umræður. Komu fram
3 till. til rökstuddrar dagskrár
um að vísa frv. frá og voru 2
teknar aftur en hin 3ja fór í svip-
aða átt og tillaga landbúnaðarn.
Felt var við 2. umr. í Nd. frv.
um breyting á lögum um einka-
sölu á áfengi, með 12 atkv. gegn
11. þótti meirihl. fjárhn. í Nd.
eigi ráðlegt að sameina víneinka-
söluna við Landsverslun, þar sem
nú væri ráðgert að leggja niður
tóbakseinkasöluna, enda mundi
það lítinn byr fá á þessu þingi.
Svohljóðandi þingsál.till. flytja
Ásg. Ásg. og Sv. Ól.: „Neðri deild
Alþingis ályktar að skora á ríkis-
etjórnina að hætta ekki einkasölu
ríkisins á steinolíu án samþykkis
Alþingis“. Rökstyðja þeir till með
því að þingið 1917 hafi ætlast til
að Alþingi skyldi sjálft skera úr
um þetta atriði. Ennfremur benda
þeir til fjölmargra áskorana frá
þingmálafundum um þetta mál.
Fjórir þingmenn (þorl. J„ B.
Sv„ Á. J„ og H. St.) flytja þings-
ályktunartill. um skipun 5 manna
milliþinganefndar í strandferða-
rnálinu. Nefndin starfi endur-
gjaldslaust og leggi tillögur sínar
fyrir næsta þing. Skal hún skip-
uð þannig: 1 maður eftir till. Eim-
skipafél. ísl„ 1 eftir tilí. Búnað-
arfél. ísl„ 1 eftir till. Fiskifél.
ísl„ 1 frá Samb. ísl. samv.fél. og'
1 frá Verslunarráði íslands.
í neðri deild er komin fram
þingsál.till. um skipun milliþinga-