Tíminn - 25.07.1925, Blaðsíða 3

TIMINN
183
því að smygla inn áfengi í landið.
þeir sem búa í glerhúsi eiga
ekki að kasta grjóti.
peir sem sitja við völdin gera
það alla jafna að búa til allskonar
öfgasögur um byltingahneigð and-
stæðinganna.
Almenningur á íslandi metur
álíka mikið skraf Ihaldsritstjór-
anna um byltingahug og social-
ismus Framsóknarmanna og mál-
æði flakkarans.
----o----
Frá útlöndum.
Balfour lávarður, hinn frægi
enski stjórnmálamaður, gaf Al-
þjóðabandalaginu merka skýrslu
um ástandið á Gyðingalandi. Hef-
ir hann dvalist þar og kynst
landi og lýð. Lét mjög af hversu
framfarir hefðu orðið miklar síð-
ustu fimm árin, síðan landið
losnaði algerlega undan stjórn
Tyrkja og komst undir verndar-
væng Englendinga. Væru þær
einkum aðdáunarverðar er þess
væri gætt hversu hörmulega
Tyrkir hefðu stjórnað landinu.
Nýir vegir hefðu verið lagðir,
sem væru meiri og betri en
þektust annarsstaðar í Austur-
löndum. Skólar væru reistir
um alt land, bæði fyrir Gyðinga
og Araba. Margskonar ný starf-
semi væri hafin og að hefjast,
bæði af hálfu hins opinbera og
einstaklinga og iðnaðurinn blómg-
aðist. Stórvirki hefðu verið unn-
in um að bæta heilbrigðisháttuna.
Yfirleitt væri landið að ná hinum
sama blóma sem á dögum Itóm-
verja. Vafalaust mætti telja að
sambúð Araba og Gyðinga í land-
inu yi'ði áfram hin friðsamleg-
asta undir vernd Englendinga,
enda væri vert að minnast þess
að jafnhliða því sem Frakkar hafa
25—30-þús. hermenn undir vopn-
um á Sýrlandi hefðu Englending-
ar aðeins eina riddarasveit á
Gyðingalandi.
— Fjárveitinganefnd þýska
þingsins hefir á prjónunum til-
lögu um að veita fjórar miljónir
gullmarka til að stækka þing-
húsið. Telja þingmenn þröngt og
loftlítið í þingsölunum! Ekki bend
ir þetta á mikil fjárhagsvandræði
Þýskalands.
— Enn hafa orðið stjórnai’-
skifti og bylting á Grikklandi og
fara nú herforingjarnir óskorað
með völdin. Fimm sinnum hafa
slíkir viðburðir gerst á Grikklandi
síðan í árslok 1923, er konungs-
stjórnin var afnumin. Er nú her-
valdsstjórn óskoruð í öllum suð-
lægustu löndum álfunnar, Grikk-
landi, Ítalíu og Spáni, og engar
horfur á að þingræði komist á
aftur í bili.
— Stuttu eftir að Amundsen
kom aftur úr norðurheimsskauts-
ferð sinni voru gerðir endanlegir
samningar ' við Zeppelinfélagið
þýska um að smíða geysistórt
loftfar til nýrrar heimsskauts-
ferðar. Á að fara ferðina vorið
1927. þýskur maður, doktor Eck-
ener, á að vera stýrimaður loft-
farsins en Friðþjófur Nansen á
að sjá um allan undirbúning til
vísindalegra rannsókna. Er búist
við að margir þýskir vísinda-
menn taki þátt í förinni. Doktor
Eckener segir ennfremur frá fyr-
irætlununum á þessa leið: Búist
er við að loftfarið og allur útbún-
aður kosti um 10 miljónir >gull-
marka. Er þegar Kafinn undirbún-
ingur að safna fénu á þýska-
landi og verður ef til vill safnað
fé einnig í Bandaríkjunum. Loft-
farið verður 100 þúsund tenings-
metrar að stærð, hefir fimm mót-
orvélar, 2000 hestafla og á að
geta flogið 150—180 kílómetra á
klukkutíma. Má fremur kalla að
það verði útbúið eins og vinnu-
stofa vísindamanna en farþega-
loftfar. það á að geta lent bæði
á ísi og vatni og að geta haldist
á lofti í fimm sólarhringa. Séð
verður fyrir nægri upphitun í her-
bergjum loftfarsins og það hefir
loftskeytatæki nægilega öflug til
að hafa samband við þýskaland.
Óþarfi er talið að fara af stað
frá Svalbarða, heldur muni ferð-
in hafin frá Norður-Svíþj óð.
— Floti Bandaríkjanna hefir
nýlega lokið við geysimiklai’ æf-
ingar í Kyrrahafinu. Tóku þátt í
þeim fleiri herskip en nokkuru
sinni hafa áður sést í Kyrrahafi.
Aðalæfingarnar fóru fram í kring
um Hawaii-eyjarnar og áttu að
sýna, hvernig takast mætti af
Bandaríkjunum að endurvinna
eyjarnar ef eitthvert „annað her-
veldi“ hefði náð þeim í bili. þar
sem ekki er hugsanlegt að önnur
herveldi en England og Japan
gætu unnið eyjarnar og allir vita
að aldrei kæmi til um England, er
greinilegt hvaða möguleika gert
er ráð fyrir. Eftir æfingarnar fór
flotinn í heimsókn til Ástralíu.
þar í landi er óttinn mestur við
veldi Japana í Kyrrahafi og
mest hatrið í þeirra garð. Hefir
Ástralía margsinnis látið í ljós
óánægju sína yfir að England
hefði ekki nægan vígbúnað í
Kyrrahafi. Nú var það sýnt, að ef
England gæti ekki hjálpað, þá
væri nægur styrkur Bandaríkj-
anna til þess. Vitanlega skoða
HAYNEMÖLLEH
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I. S. sjkiiftir ein.g-öxxg”UL -viö okknr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
P.W.Jacobsen&Sön
Timburverslun.
m
Símnefni: Granfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
Eik og’ efni í þilfar til skipa.
T. W. Bucli
(liitasmiðja Buchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
Litir til heimalitunar:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísarsorti og allir
litir, l'allegir og sterkir.
Til heimanotkunar:
Gerduft „fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sunu-skósvertan, „,ökonom“-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „Persilu, „Henkou-blæsódinn, „Dixin“-sápuduftið,
„Atau-skúriduftið, kryddvörur, Blámi, Skilvinduolía o. fl.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk:
„Unicumu á gólf og húsgögn. Þornar fljótt. Agæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandi.
Japanar þetta alt sem beinar ögr-
anir til sín og stuttu síðar frömdu
þeir meiri háttar flotaæfingar en
nokkru sinni áður. Áttu að sýna
hversu japanski flotinn verðist
árás „annars herveldis“ á eyj-
arnar. — í báðum löndunum er
jafnt og þétt blásið að þjóðahatr-
inu. það er beinasta leiðin til að
fá samþyktar nýjar og nýjar fjár-
veitingar til flotaaukningar. þing-
menn úr Bandaríkjunum voru
viðstaddir flotaæfingarnar og
flytja því næst skýrslu í þinginu.
Iiawaii-eyjarnar séu altof linlega
varðar. Mörgum miljónum doll-
ara þurfi að verja til að gera þær
að Gíbraltar Kyrrahafs.
— Nýlega var lokið við að gera
upp manntal í Berlín. Reyndist
íbúatalan c. 3.950.000. Er það
189 þús. mönnum færra en við
samskonar manntal 1922.
— Fyrirspurn var borin fram í
enska þinginu um stærð rúss-
neska hersins. Svaraði stjórnin að
hún þættist vita að 1.058.000
menn væru jafnan undir vopnum
á Rússlandi. Væri þá ekki talið
með varaliðið. Kemur þessi tala
ekki vel heim við það sem ný-
lega hefir sagt æðsti herforingi
Rússa. Hann sagði þá vera 562.
000. Bætti hann því við að í hlut-
falli við fólksfjölda væri rússneski
herinn minstur í heimi. Kæmi þar
41 hermaður á 10 þúsund íbúa
landsins, en i Póllandi og Rúmen-
íu, nágrannalöndunum kæmu 100
hermenn á 10 þús. íbúa og á
Frakklandi 200.
— Michelsen, forsætisráðherra
fyrverandi í Noregi, dó seint í f.
m. Var hann eitt hið mesta átrún-
aðargoð þjóðar sinnar, enda leið-
toginn 1905 er Norðmenn skildu
við Svía. Eignir sínar gaf Mich-
elsen til vísindaþarfa og er það
auður fjár, 5—10 miljónir króna.
-o-
Jón H. þorbergsson er í „Tím-
anum“ 11. júlí að hnýta í mót
þetta, eða öllu fremur okkur, sem
að því stóðum. þar sem hann ger-
ir það með gorgeir og athugaleysi,
sem illa sæmir jafn-mætum
manni, vil eg svara aðfinslum
hans og leiðrétta misskilning.
1. Fyrri hluta mótsdagsins, alt
fram um klukkan 2—3, var úr-
hellisrigning. Leit út fyrir, þann
tíma, að ekkert gæti orðið úr sam-
komuhaldi undir beru lofti. þetta
gerði það að verkum, að svipur
samkomunnar varð allur annar en
gert hafði verið ráð fyrir. Iþrótta-
menn gáfu sig engir fram, .Vegna
veðui'vonskunnar, og féll því
íþróttakepni að mestu niður. Um
þetta má J. H. þ. ekki kenna
stjórn mótsins, því að við ráðum
hvorki sól né regni. Annars sýnir
heiti það, sem J. H. þ. hefir valið
mótinu, að hann hefir hvorki lesið
auglýsingar um það né hina prent-
uðu mótsskrá. þar er það nefnt
héraðsmót, og hugsað var það
sem skemtidagur fyrir héraðsbúa,
en hvorki íþróttamót aðallega, né
sýning á menningu héraðsins,
Hólabiskupsdæmi.
Vesturhópshólar 1785: fáment
prestakall, 4 ólæsir.
Auðkúla og Svínavatn 1785:
Allir læsir, en sumir stauta og eru
stirðir í lestri.
þingeyrar 1784: 6 ólæsir,
nokkrir lítt læsir.
Rípur og Viðvík 1783: 3 ólæsir.
Hólar í Hjaltadal 1782: 6
ólæsir..
Barð í Fljótum og Holt 1785:
Fjölmennur söfnuður, 18 ólæsir.
— Úr Skagafirði er mjög fátt til
af húsvitjunarbókum frá þessum
tíma. Er það mjög óheppilegt því
fróðlegt væri að sjá, hveraig
lestrarkunnáttan hefir verið í
kringum biskupsetrið.
Kvíabekkur 1785: 5 ólæsir.
Tjörn og Urðir í Svarfaðardal
1786: 6 ólæsir. •
Stærri Árskógur 1785—86: All-
ir læsir, en sumir eru stirðir eða
stauta.
Möðruvellir í Hörgárdal 1788:
Fjölmennur söfnuður, 7 ólæsir.
Myrká í Hörgárdal 1763: Allir
unglingar 12—20 ára kunna að
lesa. Um fullorðna fólkið eru ekki
til skýrslur fyr en miklu síðar,
og þá eru allir læsir.
Glæsibær, Lögmannshlíð og
Svalbarð í þingeyjarsýslu 1786:
Mjög fjölment prestakall. 7 ólæs-
ir. 20 stauta eða „lesa nokkuð“.
Hrafnagil og Kaupangur 1785:
Fjölmennur söfnuður. 8 ólæsir,
nokkrir stauta.
Saui;bær í Eyjafirði 1785: Allir
læsir, en sumir stauta.
Kirkjuskjöl frá 18. öld hafa
geymst betur í Eyjafirði, en í
flestum öðrum sýslum. því er hér
skýrt frá svo mörgum söfnuðum
þar. Yfirleitt má segja að em-
bættisskjöl séu betri úr Eyjafirði
en flestum eða öllum öðrum sýsl-
um. Mun það koma til af því, að
þar er þurviðrasamt, og minni
hætta á að bækur eyðileggist af
raka, en víðast annarstaðar. Svo
voru sýslumenn 18. aldarinnai’,
svo sem þórarinn Jónsson og Jón
Jakobsson einstakir hirðumenn
um bókhald og skjalavörslu.
Laufás 1785: 3 ólæsir.
Mývatnsþing 1785: Allir læsir,
nema einn fábjáni.
Garður og Ás í Kelduhverfi
1785: 3 ólæsir.
Presthólar 1790: Allir læsir,
en allmargir eru stirðir eða
stauta.
þetta eru þá alls 27 sóknir í
Hólastipti og er hið sama að
segja um þær allar, að þar kunna
nálega allir, sem eru eldri en 12
ára, að lesa. þeir sem eru ólæsir
eru mestmegnis háaldraðir menn,
sem hafa verið orðnir fulltíða
þegar umbætur Harboes voru
gerðar. Svo hafa náttúrlega ver-
ir til nokkrir fáráðlingar, sem
ekki gátu lært að lesa. Stöku sinn-
um er getið um niðursetninga,
sem voru eldri en 12 ára, en voru
þó ólæsir. Af hinum ólæsu voru
lítið eitt fleiri konur en karlar.
þessi niðurstaða verður að telj-
ast fullgild fyrir Hólastipti, þó
hægt væri að rannsaka húsvitjun-
arbækur úr fleiri sóknum, mundi
útkoman ekki breytast að neinum
mun.
Skálholtsbiskupsdæmi.
Hof í Vopnafirði 1785: Mjög
fjölmennur söfnuður. 10' ólæsir.
Desjarmýri og Njarðvík 1791:
7 ólæsir.
þingmúli 1785: 7 ólæsir.
Valþjófsstaður og Skriða 1784:
8 ólæsir.
Skorrastaður 1796—1797: 4
ólæsir.
Kálfafell og Gnúpsstaður 1781:
Fáment. 4 ólæsir
Skarð í Meðallandi 1785: 15
ólæsir.
IJolt undir Eyjafjöllum 1777:
24 ólæsir.
Breiðabólstaður í Fljótshlíð
1795: 7 ólæsir, alt gamalmenni.
Gnúpur í Eystrahrepp og
Steinsholt 1785: 6 ólæsir, 4 stauta
lítið eitt.
Hrepphólai' og Hof 1788: 6 ó-
læsir, 3 lítt læsir.
Ólafsvellir 1768: 12 ólæsir.
1778: 3 ólæsir.
Hraungerði, Laugai’dælir og
Hjálmholt 1792: Mjög fjölmennur
söfnuður, 378 sálir, 7 ólæsir.
Ilvalsnes, Kirkjuvogur og
Njarðvík 1791: Mjög fjölmennur
söfnuður 27 ólæsir.
Reykjavík, Nes og Seltjarnar-
nes 1787: Annar f jölmennasti
söfnuður á landinu. Um 700 sálir,
40 ólæsir.
Brautarholt og Saurbær 1797:
6 ólæsir.
Melar og Leirá í Melasveit
1787: 7 læsir.
Stafholt og Hjarðarholt 1791:
2 ólæsir, nokkrir stauta.
Gilsbakki og Síðumúli 1788: Fá-
ment. 5 ólæsir.
Hítardalur 1792—94: 3 ólæsir.
Staður á Ölduhrygg og Búðir
1788: Fjölment prestakall, 394
sálir, 47 ólæsir.
Setberg og Krossnes (hálf-
kirkja) 1785: Afarfjölmennur
söfnuður. Um 600 sálir, 70 ólæsir.
Skarð, Búðardalur og Dagverð-
■arnes 1780: Fjölmennur söfnuður.
421 sál, 35 ólæsir.
Garpsdalur 1790: Fáment. . 3
ólæsir.
Hvammur, Staðarfell og Ás-
garður 1779: 7 ólæsir, 4 lítt læsir.
Brjánslækur og Hagi á Barða-
strönd 1794: 28 ólæsir. Eftir bók-
um prestanna, þá hafa lengst
haldist við ólæsir menn í þessu
prestakalli, af öllum söfnuðum
landsins.
Selárdalur og Laugardalur
1787:-Mjög fjölmennur söfnuður,
485 sálir. 67 ólæsir.
Holt í önundarfirði og Kirkju-
ból í Valþjófsdal 1793: 3 ólæsir.
Staður í Súgandafirði 1787: 10
ólæsir, allmargir lítt læsir.
Vatnsfjörður 1787: i89 sálir,
8 ólæsir.
Árnes í Trékyllisvík 1786: 12
ólæsir, 2 lítt læsir.
Ti'öllatunga og’ Fell í Kollafirði
1774: 285 sálir, 22 ólæsir, 20 lítt
læsir eða stafa.
þá er rannsókn í Skálholtsstipti
lokið og eru alls 57 sóknir rannsak
aðar, og verður það að teljast
nægilegt, enda er ekki völ á mikið
meira í húsvitjunarbókum þeim,
er til eru.
----o----