Tíminn - 25.07.1925, Page 4

134
TlMINN
Frh. af 1. síðu.
að hækkun krónunnar, varð sú í
reyndinni að þeir urðu að borga
10% verðtoll á aðalframleiðslu-
vöru sína, kjötið.
Svo var atvinnurekstri bænda
Jiáttað árið 1924 að þessi varð af-
leiðingin. Engrar undankomu er
auðið um að þessi verður afleið-
ingin aftur í ár, hækki krónan
aftur með sama hætti og í fyrra.
Svo lengi sem íslenska krónan
verður ekki gerð innleysanleg við
gulli, vofir þessi hætta ávalt yfir
bændum landsins.
Meðan sú hætta vofir yfir er
rekstur landbúnaðar á íslandi ekki
heilbrigður atvinnurekstur, held-
ur fremur fjárhættuspil.
Vegna þess að árið sem leið var
svo frábærlega gott verslunarár
þoldi bændastéttin þennan óheyri-
lega háa skatt án þess að kikna.
það eru engar líkur til að hún
þoli annað eins annað ár, eða önn-
ur ár.
þjóðfélagið vanrækir sína
æðstu skyldu ef það gerir ekki
ráðstafanir til að hindra að ann-
að eins vofi yfir aftur, ef þá eru
til nokkur ráð til að hindra það.
Ekki þarf að taka það fram að
það sem nú hefir verið sagt um
afleiðingar gengishækkunarinnar
fyrir bændur, átti einnig í höfuð-
atriðum og við atvinnurekendur
við sjóinn. Sama þunga skattinn
hafa þeir orðið að gjalda og ein-
muna góðærið eitt bjargaði þeim í
þetta sinn frá falli. Sama hættan
nákvæmlega vofir yfir þeim eft-
irleiðis með sama framferði. Sömu
skylduna hefir þjóðfélagið um að
gera ráðstafanir til vemdar þeim,
ef unt er að gera.
Hversu lengi?
þrátt fyrir hina gífurlegu
hækkun íslensku krónunnar árið
sem leið og framan af þessu ári,
hefir krónan enn ekki náð nema
c. 2/3 af sínu upphaflega verð-
gildi.
Eigi nú áfram að halda þessa
leiðina: að hækka jafnt og þétt
og ná gamla gullverðinu og gull-
tryggja ekki fyr — hversu lengi
verðum við þá að bíða eftir að ná
markinu því sem allir vilja ná:
að fá fast peningagldi? Enginn
veit hve langan tíma það tekur.
Hinir allra bjartsýnustu segja
ef til vill 5—8 ár. En enginn veit
nema það taki 10—20 ár. Og
enginn getur neitað að sá mögu-
leiki sé til að markið náist aldrei.
En allir vita hitt að rétt er það
sem hinir lærðustu menn segja:
að það mun kosta óumræðilega
erfiðleika fyrir atvinnurekendur
sérstaklega, ef leiðin þessi verð-
ur áfram farin.
Og enn vita allir að afleiðingin
verður sú að alla tíð, þangað til
þessu marki verður náð — þau
mörgu eða mjög mörgu ár —
verða atvinnurekendurnir að búa
við þetta alveg óþolandi ástand,
að hafa ekki fastan grundvöll að
fyrir aðkomumenn, svo sem J. H.
þ. vill vera láta.
2. J. H. þ. álasar okkur fyrir
það að hafa fengið utan héraðs
krafta til þess að skemta á mót-
inu. Telur hann það „til mestu
háðungar héraðinu og skaðlegt
menningunni"!! Á hvem hátt,
má eg spyrja? Við þykjumst ein-
mitt gera héraðsbúum vel til, bæði
um skemtun og „uppbyggingu",
með því að útvega á mót okkar
þjóðkunna ræðuskörunga, sem
þorri manna til sveita á annars
engan kost á að heyra né sjá,
fremur en heimamenn, sem jafn-
an getur verið kostur að hlýða á.
Og því má J. H. þ. trúa, að hér-
aðsbúum hefir aukist víðsýni og
menning við hina snjöllu ræðu Jo-
annesar Paturssonar, meira held-
ur en þótt mælskumaður heima-
fenginn hefði talað. Héraðsbúum
er holt og gott að kynnast
afbragsmönnum. þessvegna fáum
við slíka menn til þess að tala á
Ullarverksmiðjan „Gefn“
Fraklcastíg 8. Reykjavík.
Tekur til starfa nú í ágústmáuuði.
Vélarnar eru af nýustu og fullkomnustu gerð. Einnig skal vakin
athygli á, að tætaravélin (táníngarvélin) hefir verið smíðuð með tilliti
til okkar íslensku ullar. Þannig, að hún greiðir ullina betur í sundur
svo að ekki styttist í henni, eins og átt hefir sér stað í þeim tætara-
vélum sem hér hafa verið notaðir. Yfir höfuð eru allar vélarnar svo
fullkomnar, að þær vinna á fullkomnastan hátt.
Það er enfremur útilokað að óttast þurfi að afgreiðslan gangi ekki
fljótt, þar eð verksmiðjan getur full-unnið í lopakembíngu um 1000 pund
á sólarhring ef með þarf.
Vinnulaun hvergi lægri.
Sendið því ull þá er þér þurfið að láta kemba, til verksmiðjunn-
ar Gefn því þar verður hún afgx-eidd fljótt og vel.
Ullinni er daglega veitt móttaka á Frakkastíg 8 í Reykjavík,
símar 1719 og 1251.
Ullarverksmiðjan „ G- e f n “
Bogi A. J. Þórðarson.
standa á um atvinnurekstur sinn,
að taka fremur þátt í fjárhættu-
spili, en að vei'a að reka heil-
brigða atvinnu.
Úr öskimni í eldinn.
Annars er ekki síður að gæta.
Svo lengi sem dregst að gull-
tryggja krónuna svo lengi vofii'
og hin hættan yfir alveg jafnhliða
að krónan lækki á ný.
Meðan krónan svífur í lausu
lofti er alveg j afnómögulegt að
sporna á móti gengislækkun eins
og gengishækkun, beri sérstakar
kringumstæður að höndum.
Munu enn síður vera skiftar
skoðanir um það hvílíkt böl ný
gengissveifla niður á. við væri
fyrir þjóðina. Eru mönnum þau
tíðindi svo í fersku minni að ekki
þarf um að fjölyrða.
Ber alt að sama brunni um að
frestun á því að taka ákvörðun
um að gulltryggja krónuna í ná-
inni framtíð og hefja þegar að
gera ráðstafanir til þess, leiðir af
séi' óþolandi óvissu og glundroða,
sem hefir lík. áhrif á atvinnu-
reksturinn og eitur á mannslík-
amann.
Kyrstaða og afturför.
Enn skal dregið fram fjórða
atritið um að kasta birtu yfir
hverjar afleiðingarnar verða af
því að halda áfram á þessari leið
í gengismálinu.
Alþingi síðasta ákvað að stofna
Ræktunarsjóð Islands. Honum er
ætlað að veita bændum lán til
jarðræktarframkvæmda og hvers-
konar umbóta. Tilgangurinn er að
veita góð og hagkvæm lán.
Stofnun Ræktunarsjóðsins er hvöt
frá löggjöfunum til bænda um að
þeir hefjist nú handa um fram-
kvæmdir á jörðum sínum.
Gerum nú ráð fyrir að einhver
bóndi verði við hvatningu Al-
þingis og taki t. d. 10 þús. kr.
lán til landbúnaðarframkvæmda á
jörð sinni. öruggur tekur hann
hinni útréttu hönd Alþingis um
hjálp af hálfu hins opinbera til
þess að inna af hendi þjóðnýtt
starf. Og samkvæmt lögum Rækt-
unarsjóðsins fær hann þetta lán
afborgunarlaust fyrstu fimm
árin.
En jafnhliða skulum við gera
ráð fyrir að Alþingi ákveði að
halda áfram á þeirri leið að hækka
gengi íslensku krónunnar til þess
að ná gamla gullverðinu og geri
margvíslegar ráðstafanir til þess.
Og gerum ennfremur ráð fyrir
að þetta gangi mjög ákjósanlega,
þannig að hinir bjartsýnustu hafi
haft á réttu að standa og mark-
inu verði náð eftir fimm ár.
Hver verður þá útkoman fyrir
jarðræktarmanninn, bóndann sem
tók öruggur útréttri hönd Alþing-
is um 10 þús. króna hagstætt lán
til þjóðnýts verks.
Afborgunarlausar í fimm ár
fékk hann lánaðar 10 þús. kr. sem
liver gilti c. 2/3 hins gamla gull-
verðs krónunnar. En þegar að
skuldadögunum kemur verður
hann að borga 10 þús. kr. í fullu
gamla gullverðinu.
Eða með öðrum orðum. Hann
fékk 10 þús. kr. til láns frá rík-
inu, en ríkið lætur hann borga
sjer í staðinn 15 þúsund jafnverð-
háar krónur.
Alþingi hefir gint bóndann
átakanlega. það kemur með út-
rétta hönd og segist bjóða vildar-
kjaralán til þess að framkvæma
þjóðnýtt starf, en gerir jafn-
framt ráðstafanir til þess að
þetta lán verði hið ógurlegasta
okurkjaralán, sem líklegt er, til að
ríða þeim bónda að fullu sem er
svo auðtrúa að taka í útrétta
hönd ríkisins um slíka „hjálp“.
Af dæmi þessu má draga marg-
víslegar ályktanir um afleiðing-
arnar af því að fara þessa leið í
gengismálinu.
þegar og öllum almenningi verð
ui' það ljóst að keppa á að því
marki að hækka krónuna í gamla
gullgildið verður afleiðingin reg-
inafturför og kyrstaða. Eigi
krónan að hækka er það óðs
manns æði að leggja í nokkra
nýja framkvæmd. Eigi einstak-
lingurinn fé á vöxtum er ekkert
vit að festa það t. d. í túnasléttu,
haughúsi o. s. frv. Ef hann bíður
í fá ár getur hann sléttað þriðj-
ungi meira fyrir sömu peningana.
Jafnlítið vit væri í að taka lán til
framkvæmda. Á því yrðu slík
okurkjör sem enginn rís undir.
þarf ekki að fjölyrða um hér
hversu háskaleg þjóðfélaginu væri
slík kyrstaða og afturför. En
engu landi álfunnar væri þetta
háskalegra en Islandi sem að svo
miklu leyti er ónumið land enn.
Og landbúnaði Islands er þetta
allramesta hættan, því að nú er
það eitt aðalskilyrði fyrir þrifn-
aði hans og framtíð að alhliða
jarðræktar- og hverskonar um-
bótaframkvæmdir hefjist í stærri
stíl en áður, til þess að bónd-
inn geti staðist hina hörðu sam-
kepni frá sjónum, og landbún-
aðurinn komist yfirleitt inn á
þá braut sem nútíminn krefst.
Fyrir verkamenn landsins er
þetta atriði og mjög athugunar-
vert. Afleiðingin af þessari stefnu
í gengismálinu hlýtur óhjákvæmi-
lega að verða stórkostlegt at-
vinnuleysi, sem hlyti að hafa í
för með sér stórum verri afkomu
fyrir allan þorra verkalýðsins.
Óendanlega miklu lengra og
mangþættara mál mætti rita til
þess að kasta birtu yfir hverjai'
afleiðingarnar verða af því að
fara þessa leið í gengismálinu.
En í bili verður hér staðar num-
ið og fyrst að því vikið, í næsta
blaði, hvað við blasi, verði hin
leiðin farin: að stýfa krónuna
og gera ráðstafanr til að gera
hana innleysanlega við gulli, sem
næst við því verði sem hún hef-
ir nú, og það sem fyrst.
Framh.

mótum okkar, tvo eða þrjá á ári,
eftir því sem kostur er á, en spyrj
um síður um hvar þeir eigi heima.
Með því teljum við okkur vinná
gagn menningu héraðsins, þar til
J. H. þ. éða aðrir sanna hið gagn-
stæða.
3. Svipuðu máli er að gegna
um fimlejkaflokk Steindórs
Björnssonar og um ræðumenn.
Sveitamenn eiga sjaldan kost á
að sjá slíkan flokk, og má því
kallast vel til fallið, að fimleika-
sveit sé fengin endrum og eins á
héraðsmótin. Á þessum tíma árs
er slíkan flokk ekki að fá æfðan,
nema í Rvík. Tókum við því með
þökkum boði Std. B. um að koma
austur. J. H. þ. getur með engum
rétti gert lítið úr sýningu hans,
því að hún tókst vel, eftir ástæð-
um. En ástæðumar voru slæmar:
regninu nýslotað, pallurinn votur
og meyjarnar illa fyrirkallaðar
eftir óveðrið.
4. það, sem J. H. þ. segir um
sönginn, lýsir því enn, að hann
hefii’ ekki lesið mótsskrána. þar
stendur í dagskránni: almennur
söngur, og neðan við: „það eru
vinsamleg tilmæli mótsstjórnar-
innar, að allir, sem söngrödd hafa
taki undir þegar sungið verður á
mótinu“. það er trúa mín, að
slíkur almennui' söngur eigi að
vera Sjálfsagður dagskrárliður á
samkomum sem þessari, og að al-
menningur ætti ekki að láta ganga
eftir sér- með að „taka lagið“.
5. Nokkru fyrir mótið fékk
stjórn þess tilmæli frá Jóni H.
þorbergssyni um að fá að tala á
mótinu, fyrir félagið „Landnám“.
Okkur þótti* vænt um þá beiðni
— töldum happ að fá góðan mann
til að tala þar fyrir góðu málefni.
Nú býst eg við, eftir ofannefndri
grein Jóns, að hann telji það vott
um ómenningu, að hann, utan-
héraðsmaður, skyldi vera þar í
tölu ræðumanna. Hann um það.
En ef hann hefir, eins og hann
segir, sótt „mót þetta til þess að
kynnast menningu héraðsins“, þá
virðist mér hann hefði ekki átt að
„stíga í stólinn“ meðan kepni í
hlaupum fór fram, en það gerði
hann, án þess stjórn mótsins ætti
þar hlut að. Með því misti hann
og áheyrendur.hans af að sjá þá
„menningu“, semv lesa mátti í
framkomu hlaupamanna.
6. Ef orð J. H. þ., þau, að „nú
er ekkert 'gert nema fyrir pen-
inga“, eiga að skoðast hógvær
áminning um það, að Héraðssam-
bandið „Skarphéðinn“, sem mótið
hélt, skuldi honum fyrir ræðuna,
þá er hann beðinn að senda því
reikning. Við buðum honum ekki
borgun, vegna þess, að svo stóð
á ræðu hans, sem að framan
greinir.
7. Gjarna hefði J. H. þ. mátt
skrfa ítaiiega um iðnsýningu þá,
er opin var í sambandi við mótið.
þar átti hann kost á að „kynnast
menningu héraðsins“ á vissu
sviði — fá af henni miklu betri
spegilmynd, en mótið sjálft hefði
getað verið, þótt þar hefði komið
fram eintómir innanhéraðsmenn.
þegar þess er gætt, að þetta er
fyrsta almenna iðnsýning héraðs-
ins, þá veit eg ekki betur en telja
megi hana mjög til sóma öllum
hlutaðeigendum. Ef til vill hefir
J. H. þ. láðst að skoða hana ná-
kvæmlega, úr því hann nefnir
hana svo stuttlega og dómlaust?
Eða gat hann ekki unt ungmenna-
félögum hér eystra lofsamlegra
ummæla ?
Eyrarbakka, 15. júlí 1925.
Aðalsteinn Sigmundsson.
----o----
Danska krónan hefir hækkað í
verði um c. 15 af hundraði á
stuttum tíma. Á sama tíma áttu
íslenskir og danskir kaupsýslu-
fund með sér í Kaupmannahöfn og
ræddu um viðskifti milli landanna.
Fóru hin vingjamlegustu orð milli
beggja aðila, sem rétt var. — En
í raun og veru er það svo, að ekki
er hægt að eiga viðskifti við það
land sem ekki hefir fastara skipu-
lag á sínum peningamálum en svo
að gildi peninganna breytist um
alt að því einn sjötta á fáum
dögum. Hver veit nema jafnhröð
eða hraðari verði breytingin aft-
ur í öfuga átt næstu dagana. Með
engu móti getur verslun við slík
lönd talist heilbrigð viðskifti.
Miklu fremur mættu þau kallast
fjárhættuspil.
Kembingarverksmiðju er Bogi
A. J. þórðarson frá Lágafelli að
stofna hér í bænum, eins og sjá
má á auglýsingu hér í blaðinu.
Hefir þegar reist hús austur í
bæ fyrir verksmiðjuna. Vélamar
koma um mánaðamótin og verður
byrjað að vinna í ágúst. Em vél-
arnar smíðaðar suður á Saxlandi
og var þeim breytt frá eldra sniði
til þess síður slitnaði ullin í tæt-
urunum, og að öllu eru þær
af fullkomnustu gerð, ^eiga bæði
að spara mannahald og leysa af
hendi betri vinnu. Vélarnar eiga
að skila á sólarhring 800 pund-
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
\yi
OSYuntuspennur
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Trúlofunarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af steinhringum.
Sent með póstkröfu út um land
ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Matarfélag
Kennara- og Samvinnuskólans
hefir starfað tvo síðastliðna vet-
ur. Reyndist það félagsmönnum
svo gott og ódýrt, að ekki hefir
fengist sæmilegt fæði hér í
Reykjavík með betri kjörum.
þeir nemehdur skólanna, sem
hafa hug á að verða í félaginu
næsta vetur, ættu að sækja um
það til Gunnlaugs Björnssonar
Bergstaðastræti 51 fyrir 20.
september næstkomandi.
um af fulllopaðri ull ef unnið er
óslitið nótt og dag. — Hefir
lengi verið kvartað undan að ekki
fengist ull lopuð til heimilisvinnu
og ætti að vera úr því bætt, með
þessu nýja fyrirtæki.
Nýtt hneikslismál um gæslu að-
flutningsbannlaganna á áfengi er
komið á daginn hér í bænum.
Verður frá því skýrt í næsta blaði.
Jörgen þorbergsson glímumað-
ur, sá er tók taugaveiki í Nor-
egi, var á góðum batavegi, er síð-
ast fréttist.
Eftirtektarverður dómur. Al-
þýðublaðið víkur stuttlega að um-
mælunum í síðasta blaði Tímans
um verkamennina á Hvamms-
tanga. Farast blaðinu svo orð:
„Tíminn ófrægir á hinn hrapal-
legasta hátt verkamenn á
Hvammstanga“. — Ilvað sagði
Tíminn um þessa verkamenn ?
Tvent aðallega og hvorttveggja
satt: Að þeir hefðu alveg fyrir-
varalaust gert verkfall og að þeir
hefðu ráðið úrslitum þingkosn-
inga í Vestur-Ilúnavatnssýslu,
sent Ihaldsmann á þing og þarmeð
ráðið úrslitum skemdarmála ým-
issa á síðasta þingi. þetta kallar
Alþýðublaðið að „ófrægja á hinn
hrapallegasta hátt“. þykir Tíman-
um vænt um þau ummæli ef skilja
má þau eins og beinast liggur
við, að Alþýðublaðið telji hvort-
tveggja jafnófrægilega gert af
verkamönnunum: að framkvæma
verkfallið eins og þeir gerðu það
og að kjósa íhaldsmanninn. —
Batnandi manni er best að lifa,
má segja ef þetta er meining
Alþýðublaðsins og þætti mörgum
góðs viti fortíðarinnar vegna.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.