Tíminn - 03.10.1925, Page 4

174
TÍMINN
flokkurinn mist nokkur þingsæti
sem hann hafði áður. Atkvæða-
tala frjálslynda flokksins og jafn-
aðarmanna hefir vaxið, þó enn
meir hinna síðarnefndu.
—Suður-Ameríkuríkin feta í fót-
spor Norðálfuríkjanna um að auka
vígbúnaðinn. Hefir Argentína ný-
lega drjúgum aukið flota sinn og
nú er Chile á sömu leið. Vill fá
Ián í Englandi til að láta smíða
þar tvö ný herskip og flugvélar
til hernaðar.
— Indverji, að nafni Sakladvala,
kommúnisti, er sæti á í enska
parlamentinu, ætlaði að ferðast til
Bandaríkjanna í fyrirlestraferð.
Var honum neitað um landgöngu
af yfirvöldunum. Lýsti Coolidge
Bandaríkjaforseti því yfir opin-
berlega að hann væri neituninni
öldungis samþykkur. þeir menn,
sem að því ynnu að steypa í rústir
stjórnarskipun Bandaríkj anna,
ættu þangað ekkert erindi, enda
þótt sæti eigi á þingi Englend-
inga.
-— Stórmyndarlegur og merkur
kirkjufundur var háður í Svíþjóð
í f. m. að forgöngu erkibiskups-
ins sænska. Sóttu fundinn prestar
og prelátar fjölmargra kirkju-
deilda úr öllum álfum, margir
grískkatólskir og af nálega öllum
kirkjum mótmælenda, en enginn
var þó rómverskkatólskur. Var
fundurinn hinn fjölmennasti sem
háður hefir verið innan kirkju-
deilda mótmælenda. Tveir íslenskir
prestar sátu fundinn: síra Bjarni
Jónsson dómkirkjuprestur og síra
Friðrik Jónasson á Útskálum.
Fyrir hálfum mánuði síðan voru
nálega V/% miljón verkamanna at-
vinnulausir á Englandi. Slíkur er
árangur gengishækkunarinnar,
meðal annars.
o
I.
í sumar var einn af eigendum
Mbl. á ferð í Kaupmannahöfn. Sá
maður heitir Jensen er danskur
og hefir búð í Reykjavík. Jensen
lét koma mynd af sér í einu af
stórblöðum Dana, og einskonar
æfisögu. Grobbar hann þar af því
hve fésælt honum hafi orðið á ís-
landi t Danmörku hafi hann bara
verið „ullar-Jóti“, borið ull og lík-
lega tuskur í poka á Jótlandi. En
nú þóttist hann vera, stærsti
hóteleigandi á íslandi og mikill
„grósseri“. Var hann auðsýnilega
stríðmontinn af gróða sínum. Frá-
sögnin bar með sér að hann hefði
fyrst reynt að auðgast á Færey-
ingum, en ekki þótt þar nógu fé-
sælt. Flæmdist hann þá til Siglu-
fjarðar og rak þar mangarastarf-
semi. Lét hann allvel af því við
Dani. þá höfðu ekki verið nema
tvær slíkar „sálir“ í kaupstaðn-
um. Nú væru víst 20 á Siglufirði
og enginn gæti orðið feitur af
því að versla þar.
Reykjavík varð Gósenland Jens-
ens. Ullai-pokinn af jósku heiðun-
um var nú horfinn en gistingahús
með áfengissölu önnur gróðaupp-
sprettan en búðin hin. Ekki gat
Jensen um við Dani að honum
hefði fénast annar „poki“ í
Reykjavík, nefnilega rífleg þátt-
taka í skjóðu þeirri,þar sem „fjól-
urnar“ og „moðið“ búa saman.
Hann sýnist eins og „þingherrar“
íhaldsins, lítið gefinn fyrir að við-
urkenna óláns króann „fjólu-
barnið“, opinberlega.
það sem einkendi sjálfhól Jens-
ens var djúp ánægja yfir því
hversu hann, fátæki strákurinp
undan ullarpoka á Jótlandi, hefði
getað safnað maurum á íslandi.
Og hvaðan hefir þessi austur
komið, sem Jensen gefur í skyn
að fylli vasa hans? Ekki hafa
aurarnir sprottið upp úr mölinni
í Reykjavík. Nei, það eru íslenskir
peningar, sem fylla sjóð „ullar-
jótans“, peningar fyrir áfengi og
allskonar klúta.
Smásöluverd
má ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
Carmen frá Kreyns & Co Kr. 22.45 pr. þ2
Bonarosa — samá 19.25 - >/2
La Traviata — sarna - 20.30 — V*
Aspasia — sama . . . . . - 17.85 - 72
Phönix A. — sama - 17.25 - V,
do. B. — sama — 20.70 — V2
do. C. —■ sama - 22.70 — V2
Lucky Charm — sama - 10.10 — V4
Lt.ii. lteykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostuaði frá Reykjavik til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
XiaudSTerslim Xslands.
Smiðj an í Lækjargötu 10
hefir ávalt fyriiliggjandi með lægsta fá-
anlegu verði: Hestajárn, slétt, með skrúf-
uðum stálsköflum, föstum stálsoðnum sköfl-
um og pottuðum sköflum. Vagnhestajárn,
með og án táskafla. Hringskeifur, sem eng-
inn hófsjúkur hestur má án vera. Veð-
hlaupaskeifurnar, frægu, sem þegar hafa
synt að eru ómissandi öllum veðreiðahest-
um. Hóffjaðrir, ódýrastar í borginni. Brodd-
fjaðrir, með hálfvirði. Skrúfaða stálskafla,
lausa. Nautabönd. Oftast fyrirliggjandi alls-
konar stál og smíðajárn. Rær, af öllum
stærðum. Annast allsk. járnsmíði. Vönduð
vinna en verðið lágt. Pantanir afgreiddar
gegn eftirkröfu hvert á land sem óskað er.
Lækjargötu 10.
Einar Asmundsson
Sími 1722.
Reykjavík.
Iiandslbankiim.
Frá og með deginum í dag lækka vextir Landsbankans af víxl-
um og lánum niður í 7°/0, vextir af viðtökuskírteinum niður í 5°/0, og
sparisjóðsvextir niður í Vl2°l0.
Reykjavík, 1. október 1925.
Landsbanki íslands.
W erðlækkun.
Öll útlend fataetni seljum við nú með 10--20°|o afslætti.
Lang mest úrval í bænum af fataefnum, frakkaefnum
=z:: ■,■"■■■: og kvenkápum o. s. frv. —— —
G-efjunardúkar altaf fyrirliggjandi.
G. Bjarnason & Fjeldsted.
En samhliða því sem Jensen
gerir sig, heima í móðurlandinu,
gildan af því hversu hann hefir
auðgast á íslendingum með versl-
un, lætur hann blað sitt, Mogga,
sem hann að vísu skammast sín
fyrir, en er þó engu að síður eig-
andi að og í ábyrgð fyrir, flytja
hverja fúkyrðagreinina af annari
um mig fyrir að hafa haldið fram
þeim alþekta og alviðurkenda
sannleika að efnahagur almenn-
ings er miklu betri í þeim lönd-
um og héröðum, þar sem kaupfé-
lög hafa starfað lengi, heldur en
þar sem kaupmennirnir eru einir
um hituna. Hversvegna þolir „ull-
arjótinn“ og hans nótar ekki að
um það sé talað, að gróði kaup-
manna kemur frá viðskiftamönn-
unum? því meira sem kaupendur
eru féflettir, því fátækari verða
þeir en því auðugri prangarinn
sem etur með úr hverjum diski
hjá viðskiftamönnum sínum. En
vitsmunir og menning Jensenanna
er á því stigi að þeir vilja í einu
stæra sig af kaupmannsgróðanum,
og þó helst dylja almenning þess
hvaðan hann er kominn.
Jensen og hans auma blað geta
athugað hvert það land, þar sem
kaupfélög hafa starfað um stund
og sannfærst um að eg hefi á
réttu að standa. Gætum að móður-
landi Jensens, Danmörku. Ef allir
Danir hefðu heimtað að lifa á
prangi, myndi það nú ekki þétt-
sett blómlegum, vel bygðum
bændabýlum, eins og raun ber
vitni um. Og dönsku kaupfélögin
hafa verið aðal-hjálparhella bænd-
anna þar í landi í fjárhags- og
menningarviðreisn þeirra.
Framh. J. J.
.-----0---
f$MM 09 UðXtÉkltUÍ.
Seint og síðanneir hafa bank-
arnir lækkað vextina. Landsbank-
inn um 1% en íslandsbanki að-
eins um 14%. Almannarómurinn
segir að íslandsbanki hafi verið
tregur í þessu máli og eigi nokkra
sök á, að ekki voru fyr lækkaðir
hinir þungbæru vextir.
Erlendis hafa lönd með hækk-
andi gengi lækkað vexti til að
verjast óhollum gengissveiflum.
þannig lækkaði Noregsbanki vext-
ina í haust um 2% samtals með
fárra daga millibili, til að verja
landið fyrir innstreymi erlends
fjármagns, er fjárbrallsmenn
fluttu inn til að græða á gengis-
sveiflum. I Finnlandi kúgar þjóð-
bankinn þá einkabanka er halda
óeðlilega háum vöxtum, sumpart
með því að neita að skifta við þá
meðan svo stendur á, og í öðru
lagi með því að eiga bein skifti
við viðskiftamenn þeirra.
Hér er seint gengið til hurðar
og illa af hálfu íslandsbanka. Ber
tregða hans um vaxtalækkun
vitni um að hagur hans hafi verið
minna góður 1923 heldur en E.
Cl. og S. E. fullyrtu við þing og
þjóð. Tregða bankastjóranna að
lækka vexti nú sýnir að þeir hafa
þá sagt ósatt frá hag bankans.
Enginn mun gera ráð fyrir að
E. Cl. líti á vaxtamálið, nema frá
sjónanniði hluthafana. En hann á
eftir skipulagi bankans og jafn-
framt sökum gáfnafars síns að
vera undirmaður hinna tveggja
sem settir eru samkvæmt lands-
lögum til að gæta almennra hags-
muna móti yíirgangsstefnu hlut-
hafanna. Útlendu hluthafarnir
vita hvað þeir heimta af E. Cl.
— En íslendingar eiga heimtingu
á að Sigurður Eggerz og Jens
Waage gæti þess að vextir í út-
lenda bankanum séu aldrei óhag-
stæðari almenningi en í Lands-
bankanum. Bregðist það er það af
því að húsbændurnir láta hjúið
segja fyrir verkum.
Vonandi verður það ekki til
lengdar. J. J.
----o----
Ein ástæðan fyrir gengishækk-
unarstefnu Ihaldsforkólfanna skýt
ur upp höfði í grein eftir Magnús
Jónsson í síðasta „aðalmálgagni“
fhaldsins. Segir hann svo: „Kaup-
menn munu nú fá nálega allar
vörur sínar gegn 3—6 mánaða
víxlum. Eg veit ekki hve mikil
upphæð það er, sem á þennan
hátt breytist með genginu, en hún
hlýtur að vera geysimikil“. — Á
hækkandi krónunni eiga kaup-
menn að græða, það sem hækkar,
þann tíma sem gjaldfresturinn
nær. Að vísu segir M. J. að þetta
eigi að koma fram í lækkandi
vöruverði, en reynslan verður
áreiðanlega sú, að lækkunin kem-
ur ekki fyr en það seint að kaup-
menn stinga öllum þessum gróða
í vasa sinn. Eða heldur M. J., að
sementskaupmaður t. d., sem flyt-
ur inn sementsfarm, fær 6 mán-
aða gjaldfrest, verðleggur farminn
þegar og selur, en síðustu tvo
mánuðina hækkar íslenska krón-
an — að sá sementskaupmaður
fari að endurborga viðskiftamönn-
um gengisgróðann ? Á kaupmanna
félagsfundi getur M. J. sagt frá
slíku og verður þar hlegið að eins
og góðri fyndni. En að stjórna
landinu eftir slíkum sementskaup-
um er óðs manns æði.
Fimm sönglög eftir Sigvalda
lækni Stefánsson Kaldalóns, eru
nýlega komin út. Hefir Jónas bók-
sali Tómasson á fsafirði keypt út-
gáfuréttinn. Munu lög þessi enn
auka vinsældir Sigvalda hjá öll-
um íslenskum söngvinum.
„Bláskógarh Kvæðabókanöfnin
fara að komast í sama flokkinn
og Vatnsdalshólar og Breiða-
fjarðareyjar. „Bláskógar“ er hið
nýjasta og síst af verri endanum.
Má giska á að höf. sé ættaður af
Bláskógaheiði, enda yrkir hann
mikið um það hérað, og menn
þaðan. Jón heitir hann Magnússon
og hefir stundað beykisstörf norð-
ur á Siglufirði undanfarin sumur.
Hafa kvæði hans sum áður birst
í blöðum. — Ekki vil eg taka
undir ummæli Magnúsar lagabæt-
is' við Sturlu: „það ætla eg að þú
kvæðir betur en páfinn“, en vissu-
lega eru kvæði þessi mörgum
betri. Er ómögulegt annað en hafa
samúð með manni sem yrkir lag-
leg ljóð um íslenska sögustaði og
söguleg efni, er saklaust náttúru-
barn a. m. k. í sínum mörgu ljóð-
um um vor og íslenska náttúru-
fegurð — og er jafnframt beykir
á Siglufirði.
„HaustrigningaH'. Aftur er far-
ið að leika þann vinsæla gaman-
leik, 0g verður vafalaust enn mik-
il aðsóknin. „Vér brosum“ segir
Morgunblaðið enn — eða hvað?
Innbrot hafa verið fi'amin nokk
ur hér í bænum undanfarið.
Hallgrímur Hallgrímsson mag-
ister hefir verið skipaður annar
bókavörður við Landsbókasafnið.
Jón þorleifsson, Leifs, tónskáld
og píanóleikari og Annie kona
hans, þýskrar ættar, hafa haldið
hljómleika hér í bænum undan-
farið. Er Jón á einu sviði merki-
legastur allra sönglistarmanna ís-
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
Millur
og alt til upphluts
sérlega ódýrt.
Skúfholkar
úr gulli og silfri.
Sent með póstkröfu
út um land ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Seljum ýnhskonar Veiðivopn og
Sportvörur.
Sendum verðlista með myndum
ef óskað er eftir.
K ö b e n h a v n s S p 0 r t m a g a s i 11.
St. Kongensgade 46. Köbenhavn K.
azrr.s ...1,
Baldvin Einarsson aktýgja-
smiður, Hverfísgötu 56 a.
lenskra. Hann er þeirra þjóðleg-
astur og hefir nú tekið sér fyrir
hendur að bjarga frá glötun gamla
sálma- og rímnasöngnum íslenska
og blása í hann nýju lífi. Hefir
áður verið sagt frá ferðalagi hans
um landið í þessu skyni. En af
hljómleik Jóns í gærkvöldi er
ljóst að hann hefir merkilega
hæfileika um að leysa þetta starf
af hendi. Lék hann meðal annars
tvö forn íslensk sálmalög sem
hann hafði sjálfur raddsett. Kem-
ur fróðum mönnum saman um að
honum hafi merkilega tekist að
ná hinum ramíslensku söngein-
kennum og að vænta megi rríikils
af áframhaldandi starfi hans á
þessu sviði.
Prentvilla var í grein sem tekin
var úr „19. júní“ í síðasta blaði
um bannið í Bandaríkjunum,
mjög kátleg. Stóð þar að misjafn
sauður væri í „mögru,, fé; en ekki
var því um að kenna að svo stæði
í „19. júní“.
V atnaf ræðingurinn austurrí ski
fer alfarinn í kvöld heim á leið.
Síðast rannsakaði hann Lagar-
fljót eystra. Á Búnaðarfélagið von
á rækilegri skýrslu frá honum um
rannsóknirnar úr áramótunum.
Bókmentafélagsbækurnar. Ekki
nema þrjár í þetta sinn — fáar
en góðar: Efnisyfirlit ellefta bind-
is Fornbréfasafnsins. Hefir dr.
Páll E. Ólason tekið við útgáfu
þess og mun ekki þurfa að efa að
rösklega verður unnið að útgáf-
unni áfram af hans hendi. — þá
er fjórða hefti fyrsta bindis ís-
lenskra annála frá 1400—1800.
Tekur yfir allan Vallholtsannál og
mikinn hluta Vallaannáls síra Eyj-
ólfs Jónssonar. Sér IJannes þor-
steinsson þjóðskjalavörður um út-
gáfuna og lætur fylgja mjög merk
ar athugasemdir. Er hvorttveggja
að þessi annálaútgáfa er stór-
merkileg um að opna alþjóð
manna hulda fjársjóðu í sögu
landsins og svo eru þessir annál-
ar með köflum einhver allra besti
skemtilestur, svo að jafnvel jafn-
ast á við bestu sögurnar í þjóð-
sögum Jóns Árnasonar. — Loks er
Skírnir og er það skemst að segja
að tilviljun getur það ekki kallast
héðan af hvað Skírnir er gott og
fjölbreytt tímarit undir sjóm
Árna Pálssonar. Muu þetta vera
þriðji árgamgurinn, sem hann
sendir frá sér við vaxandi hróð-
ur. Rúmið leyfir ekki að geta
Skírnis ein og vert væri, en það
er varla ofmælt að þetta sé besta
tímaritshefti sem út hefir komið
á íslandi. Vill Tíminn mjög ein-
dregið skora á alla þá, sem þetta
lesa, að ganga í Bókmentafélagið
til þess að geta lesið bækur þess.
Félag sem sendir frá sér svo
merkilegar bækur á kröfu til allra
um styrk í verki: til Alþingis
og til einstaklinga um að ger-
ast félagsmenn.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.