Tíminn - 24.10.1925, Page 1

®|aíb£eri
og afg«t6slur’a6ur ítmans er
Sigurgeir ^ri6rifsfott,
Samí>an6s^úsinu. Hevfjauil
i&fcjrriböía
51 í m a n s er í Sam&an6sfyústnn
<Ðpin 6agle§a 9—f2 f. &.
Shtti 496.
IX. ár.
Utan úr heimi.
Sáttafundur stórveldanna.
Um nokkra stund undanfarið
hafa utanríkisráðherrar stríðs-
þjóðanna, þjóðverja, Frakka,
Englendinga, ítala og Belgíu-
manna setið á fundi saman til að
ræða um tvö meginatriði: 1.
Landamæri þýskalands að vest-
an. 2. Inntöku þjóðverja í þjóða-
bandalagið.
þjóðverjar hafa enn sem komið
er varla fengið að koma inn í
þjóðabandalagið. þeir hafa haldið
því fram, að síðan þeir biðu
ósigur og urðu að gefast upp, hafi
þeir sífelt verið beittir hörku og
yfirgangi af sigurvegurunum. Á
fundum, þar sem rædd voru skifti
þeirra við bandamenn hafi sig-
urvegararnir aldrei búið að þeim
eins og jafnréttháum samnings-
aðilum, heldur eins og sökudólg-
um. öll skifti, einkum milli
Frakka og þjóðverja hafa verið
í stirðara lagi. Alt hefir bent á,
að fyr en varði, mundi blossa
upp ófriður milli þessara þjóða.
Gamla þrætueplið um það, hvor
þessara þjóða skyldi ráða yfir Rín,
mundi valda friðslitum um leið og
þýskaland hefði nokkra von um að
geta sigrað Frakka.
þessi uggur um framtíðina hef-
ir skaðað báðar þessar þjóðir, og
flestar aðrar þjóðir í ofan á lag.
Frakkar hafa búist við öllu hinu
versta af þjóðverjum og á hinn
bóginn hefir þjóðverjum fundist
að Frakkar vilja vinna þeim alt
það mein er þeir mættu. Einkum
hefir þjðverjum þótt hið mesta
mein að setu franskra og enskra
hersveita í héruðum við Rín.
þá kom þar, fyrir nokkrum
mánuðum að þjóðverjar buðu hin-
um forau féndum sínum, Frökk-
um, Belgíumönnum og Englend-
ingum nýjan samning um öryggi
í framtíðinni. Gegn því að hætta
með að hóta hefndarstríði von-
uðu þjóðverjar að þeim yrði veitt-
ur nokkur léttir í sínum málum.
Bandamenn tóku allvel þessari
hugmynd. Starfaði nefnd sérfræð-
inga úr löndum þeim er hlut áttu
að máli að undirbúningi öryggis-
samnings. Að lokum komu utan-
ríkisráðherrar þessara þjóða sam-
an og leiddu máiið til lykta, svo
að mikill fögnuður hefir orðið yf-
ir samkomulaginu a. m. k. hjá
bandaþjóðunum.
Niðurstaðan er sú, að þjóðverj-
ar lýsa yfir að þeir sætti sið við
vesturlandamæri ríkisins fyrir sig
og sína niðja. Samkvæmt því ætti
Elsass og Lothringen um aldur og
æfi að vera frönsk lönd, og Belgía
ekki að vera í hættu fyrir yfir-
gangi þjóðverja. Sömuleiðis er
gert ráð fyrir að gerðardómstóll
fjalli um deilumál þjóðanna áður
en sverðið er dregið úr slíðrum og
ófriður hafinn. í þriðja lagi ganga
þjóðverjar rtú inn í alþjóðabanda-
lagið. Búist er við að Bandamenn
muni vegna þessara samninga
létta eitthvað hersveitunum í
Rínarlöndum.
Á þessum síðasta sáttafundi
hafa þjóðverjar, eða fulltrúar
þeirra, í fyrsta skifti síðan stríð-
inu lauk fengið að starfa eins og
jafnréttháir aðilar fulltrúum
bandaþjóðanna. Vinnubrögð á
sáttafundinum voru nokkuð með
nýjum hætti. í stað þess að halda
opinbera fundi, þar sem fulltrú-
ar hinna ýmsu landa héldu opin-
berar ræður og deildu fram og
aftur um málin, þá var hér farin
samningaleiðin. Fulltrúarnir komu
sér saman utan funda, og síðan
var formlega gengið frá samþykt-
unum á venjulegum fundi.
Menn vona að fundur þessi hafi
verulega þýðingu fyrir heimsfrið-
inn. En því miður eru deiluefn-
irt ærið mörg og íkveikjan víða,
ef ekki er gætilega farið með
hagsmunaeldinn. J. J.
•o-
það er létt verk fyrir fjármála-
ráðherra, sem nægilegt fylgi hefir
á Alþingi með tillögum sínum, að
moka fé í ríkissjóðinn — í bili.
Alþingi hefir valdið alveg tak-
markalaust til að skattleggja borg
arana.
þessu valdi hefir verið ósleiti-
lega beitt undanfarið. Aldrei hafa
fyr verið lagðir svo þungir skatt-
ar á Islendinga sem undanfarið.
Fyrir ríkissjóðinn er árangur-
inn viss — í bili. Tekjur hans síð-
astliðið ár voru miklu meiri en
áður og í ár hljóta þær að verða
svo miklar að mjög mikið verður
grynt á ríkisskuldunum.
þjóðin hefði ekki getað borið
hina þungu viðbótarskatta ef illa
hefði látið í ári. En hið einmuna
góða árferði veldur því, að ef ekki
hefði verið gengið feti framar,
mátti telja víst að þjóðin hefði
risið undir skattaaukningunni.
En það hefir verið gengið stóru
feti framar.
Auk þess sem stjórn og Alþingi
í sameiningu hafa lagt á þessa
viðbótarskatta, hefir landsstjórn-
in upp á sitt eindæmi og þvert
ofan í skýlausan yfirlýstan vilja
Alþingis, lagt nýjan og lang stór-
feldasta skattinn á þá stéttina
sem fyrst og fremst stendur und-
ir þjóðarbúinu og geldur þangað
skattana — framleiðendur til
lands og sjávar. þetta hefir lands-
stjórnin gert með hinni gífurlegu
hækkun krónunnar.
Á pappírnum getur landsstjórn-
in sýnt glæsilega útkomu þessar-
ar ráðsmensku.
Skuldir ríkissjóðs við útlönd,
enska lánið alræmda t. d., lækka
stórum að krónutölu.
Á pappírnum mun líta svo út
sem hagur íslands hafi stórlega
batnað á þessu ári.
En sú mynd er röng mynd af
ástandinu nú á íslandi.
Ríkissjóðurinn hefir að vísu
mokað til sín fé með nýjum
skattaálögum og ríkisskuldirnar
lækkað að krónutali vegna gengis-
hækkunar.
En skattþegnarnir sitja eftir
með sárt ennið. Bændur um alt
ísland verða yfirleitt miklu skuld-
ugri við næstu áramót en þau síð-
ustu og útgerðarmenn allflestir
líka. Og báðir verða að horfa
fram á óyfirstíganlega erfiðleika á
næsta ári um rekstur atvinnuveg-
arins.
Slík stjórnsemi landsstjórnar
minnir á konuna sem slátraði
hænunni sem verpti gulleggjum.
Eitthvert mesta öfugstreymi í
stjórnarfari er það að ganga svo
nærri þegnunum í skattaálögum
að þeir verði að hleypa sér í
skuldir til að borga þá. Og ekki
getur vitlausari fjármálastjórn en
Reykjiavík 24. október 1926
þá að hækka svo verðgildi pen-
inga að atvinnuvegirnir verði ekki
reknir n'ema með tapi — til þess
að geta lækkað ríkisskuldirnar á
pappírnum.
Hvorugt getur gengið nema í
bili. Afturkastið kemur jafnáreið-
anlega og að nótt fylgir degi.
Skattarnir hætta að greiðast. Rík-
issjóðurinn missir tekna og verð-
ur að taka lán til að standast lög-
boðin útgjöld. Töp atvinnurekend-
anna og aukin seðlaútgáfa leiða af
sér nýtt verðfall peninganna. þá
er miklu ver farið en heima setið.
Fjármálastjórnin núverandi er
svo forsjárlaus sem frekast er
hægt að hugsa sér.
Engin þjóð í heimi þolir að á
hana sé lagt hvorttveggja í senn:
stórum auknir skattar og stórfeld
gengisbækkun. þá er boginn
spentur svo hátt að hann brestur.
Eina ráðið til bjargar, til þess
að forðast að afturkastið komi,
var að festa verðgildi peninganna,
til þess að gera atvinnuvegunum
kleift að rísa undir skattabyrð-
inni.
Alþingi var það ljóst er það
skipaði að festa verðgildi krón-
unnar eða stuðla að varlegri
hækkun hennar.
því hefir ekki verið hlýtt og
þessvegna vofir það nú yfir að
togararnir verði allir bundnir við
hafnargarðinn um næstu mánaða-
mót og að allir tapi á næsta ári.
Verður það erfitt verk og eitt-
hvert hið ábyrgðamiesta sem
krafist hefir úrlausnar, sem Al-
þingi næsta verður að leysa af
hendi, að bæta fyrir hið óafsakan-
lega og háskalega skilningsleysi
sem fjármálaráðherra landsins
hefir sýnt með framkvæmdum og
framkvæmdaleysi sínu í gengis-
málinu.
o-
íslensk króna er nú um 80 gull-
aura að verðmæti. Menn sem eiga
inni í bönkum og sparisjóðum
vilja láta hana hækka enn um V5
hluta til að græða enn 20 aura á
hverri krónu. Hinsvegar verða
menn sem skulda fi*á kreppuárun-
um að sætta sig við það, að gefa
inneigendum 20 aura af hverri
krónu er þeir skulda, ofan á þá
gjöf sem á undan er komin síð-
ustu mánuðina.
Aðalatriði málsins er þá það, að
nú er af hálfu stjómarinnar og
Mbl.manna yfirleitt verið að vinna
að því, að reita þá skuldugu og í
þeim hópi eru yfirleitt flestir þeir
menn sem eitthvað hafa gert í
landinu, reita þá innað skyrtunni;
stækka hverja krórtu um einn
fimta hlut, til þess að skuld þeirra
verði enn þungbærari. Að sama
skapi á að gefa þeim sem eiga
]>eninga í sjóðum stóra gjöf sem
þeir hafa ekki unnið fyrir.
En svo herfilega er málum
blandað, að sumir Mbl.menn halda
því fast fram að þeir sem leggja
til að íslensk króna verði fest á
næstu mánuðum ætli að lækka
innieignir manna um 20%. Sam-
kvæmt þessu ætti það að vera til-
gangur þeirra sem festa vilja
krónuna, að breyta peningalög-
gjöfinni þannig, að með lögum
yrði fyrirskipað að lækka inneign
í banka eða sparisjóði sem nú er
1000 kr. þannig að hún yrði ekki
nema 800 kr. — En þessi „skýr-
ing“ Mbl.manna er hrein endi-
leysa. Engum þeim sem vinna að
festingu krónunnar hefir komið
til hugar að fara þessa leið.
í stað þess að minka pappírs-
krónuna sem nú er, og hefir geng-
ið manna á milli um mörg ár,
vilja festingarmerm láta breyta
myntlöggjöfinni þannig, að bak
við hverja krónu verði tilsvarandi
minna gullmagn heldur en var
fyrir stríð, sem pappírskrónan er
verðminni en gullkróna. þetta er
ekki annað en að gera pappírs-
krónuna varanlega eins og hún er
nú. Eigendur innstæðufjár hafa
yfir engu að kvarta. Nálega allir
hafa þeir lagt inn fallnar krónur,
jafnvel mun minna virði en þær
eru nú. það eina sem festingar-
menn gera á móti þeim, er að
hindra þá frá að fá óverðskuldað-
an gróða meir en orðið er.
Krónan er nú um 80 gullaurar
og hefir árum saman verið lægri.
Festingarmenn vilja stöðva hana
þar sem hún er. Með því er eng-
um óréttur ger, frá því sem er og
hefir verið. J. J.
---o----
Baðlyf.
Magnús Einarsson dýralæknir
hefir ritað langa grein um baðlyf.
þar sem greinin birtist í tveim
blöðum, sem fara út um land,
þótti Tímanum óþarfi að prenta
hana einnig. Aðeins skal vikiS að
aðalatriðum greinarinnar.
Skipulag það sem nú er um
innlenda baðlyfjagerð, er sett
fyrst og fremst samkvæmt til-
lögum M. E. Greinin er vörn
fyrir þetta skipulag. Hafa aðfinsl-
ur um baðlyfin komið fram úr
ýmsum sveitum og eru tilefni
greinarinnar.
M. E. vitnai’ til erlendra vís-
indarannsókna og eigin reynslu
um það, að kreólínbaðlyf sjeu
bestu baðlyfin. En sá hængur er
á að slík baðlyf er mjög auðvelt
að svíkja. Verður að fara fram
nákvæmt eftirlit með hverri blöd-
un. Farast M. E. þannig orð:
„Aðalástæðan til þess að tilboði
h.f. Hreins var tekið er sú, að
nákvæmt eftirlit með hverri blönd-
lyfs er ekki hægt að hafa, nema
það sé búið til á þeim stað, þar
sem rannsóknarstofa ríkisins er.
Baðlyfið er hér búið til í stórum
kerjum, sem taka um 3000 lítra,
og þegar hvert ker er fullbúið,
fær forstjóri rannsóknarstofunnar
sýnishorn til rannsóknar og sala
á lyfinu þá ekki leyfð nema lyfið
reynist eins gott og tilskilið var.
Á sama hátt er hægt að reyna
gæði hvers einasta lítra, sem
sendur er út frá verksmiðjunni.
Að hafa slíkt eftirlit með baðlyfj-
um, sem aðflutt eru á 180 lítra
tunnum frá útlöndum er gersam-
lega ókleift, enda þótt baðlyfið
væri alt flutt til Reykjavíkur. I
stað einnar rannsóknar þyrfti ekki
minna en 17 á hver 3 tons og má
geta nærra hversu fljót afgreiðsl-
an héðan út um land gengi, þeg-
ar fyrst þyrfti að efnarannsaka
hverja tunnu eða gera sem næst
240 rannsóknir í stað 14, eins og
átti sér stað í fyrra. þetta mundi
hleypa verðinu að mun upp og þá
mundi kostnaður við að flytja alt
baðlyfið til Reykjavíkur og þaðan
út um alt land verða alltilfinnan-
legur“. Fullyrðir M. E. að þetta
innlenda baðlyf fullnægi öllum
49. hlað
réttmætum kröfum og bætir við:
„þetta fyrirkomulag með baðlyf,
sem nú er á, verður að mínum
dómi að teljast hið ákjósanleg’asta,
sem völ er á, og væri það sannar-
leg synd gagnvart fjáreigendum
og landinu í heild, ef einstökum
náungum tækist að níða það svo,
að það yrði afnumið“. Síðan vík-
ur M. E. að kvörtunum þeim, sem
borist hafa um baðlyfin. Er bert
að hann álítur aðalástæðuna þessa.
„Sumar kvartanirnar fyrir Hreins
kreólíni, er eg hefi séð bera það
beint með sér, að höfundar þeirra
eru undir áhrifum frá einum af
baðlyfjasölum þeim, sem gátu ekki
komið sínum baðlyfjum að, manni,
sem nú um mörg ár hefir unnið
að því leynt og ljóst, að gera alt
baðlyfjaval að pólitísku atriði, og
nú loks, er alt annað þraut, hefir
tekið það ráð, að fá menn út um
land til að níða það baðlyf, sem
stjórnin hefir löggilt, væntanlega
í því skyni, að koma sínu lyfi svo
að. — petta er 'sannanlegt, ef á
þarf að halda. Ennfremur hefir
sami maður látið sér sæma,
eflaust gegn betri vitund, að bera
það út, að eg væri einn af eigend-
um baðlyfjagerðarinnar og er það
sýnilega gert í því skyni, að vekja
tortryggni fjáreigenda gagnvart
mér, gefa þeim í skyn að eg sé
til eiginhagsmuna að reyna að
svíkja þá — og embættisskyldu
mína.
Eg læt lesendurna um það, hve
mikið sé leggjandi upp úr þeim
kvörtunum um Hreins kreólín,
sem af þessa manns toga eru
spunnar, hvort heldur þær eru af-
leiðingar af blindu fylgi kvartend-
anna, eða öðru verra. En tækist
það að leika bændur svo grátt,
að þeir gerðust sínir eigin böðl-
ar, með því að heimta það atriði
í baðlyfjamálinu afnumið, sem
best hefir ráðið verið, mætti enn
segja, að íslands óhamingju verði
alt að vopni. — Loks getur hann
þess að hann hafi nú samið stutt-
an leiðarvísi um notkun innlendu
baðlyfjanna, sem útbýtt sé með
lyfjunum til fjáreigenda.
-----o----
Kvikmynlahúsin. Blöðunum hef-
ir orðið tíðrætt um verð á að-
göngumiðum í kvikmyndahúsin;
ýmist borið fram að mundi lækka,
eða borið til baka. En .aðalatriði
málsins er alls ekki verð aðgöngu-
miðanna, heldur hitt, að forstór-
arnir leggi áherslu á að velja góð-
ar myndir og hafna þeim, sem
teljast verða miður góðar og jafn-
vel ósiðlegar. þetta hafa forstjór-
arnir yfirleitt leyst vel af hendi
og á Reykjavíkurbær mikið und-
ir að þeir geri það framvegis, svo
mikið að verð aðgöngumiðanna er
algjört aukaatriði.
Skýrsla Gagnfræðaskólans á
Akureyri fyrir síðastliðið skóla-
ár er nýkomin út. Voru nemendur
110, þar af rúmur helmingur í
heimavist. Munar mjög miklu hve
námið verður ódýrara þar en hér
við Mentaskólann.
Samningar um vinnulaun, milli
verkamannafélagsins „Dagsbrún“
og vinnuveitenda eru strandaðir,
eins og samningamir við sjómenn-
ina. Kemur þá einnig á því sviði
til kasta sáttasemjara.
ÍLátin er hér í bænum Helga
Proppé, móðir þeiiTa mörgu
Proppé-systkina. Hún er jörðuð í
dag í Görðum á Álftanesi.