Tíminn - 28.11.1925, Qupperneq 3

TlMINN
205
Til sölu:
síldarverksmíðja og síldveíða-
stöð, fimm sildveíðaeímskip og
tveir geymsluskrokkar úr járn-
bentrí steínsteypu.
myndi farast á gaddinum. En fyrir
nokkru tóku að berast fréttir um að
honum hefði tekist að koma nokkru
af myndum sínum á farandsýningu
erlendis, þar sem ekki komast aðrir
að en þeir, sem þykja mjög efnilegir
og jafnvel skara fram úr. Nú er
Finnur kominn heim, og hefir sýn-
ingu. Kunnugt var að hann hallað-
ist nokkuð að hiimi meini blöndnu
stefnu ýmsra samtíðarmálara, er sýna
allar manneskjur með bláum nefum,
grœnum kinnum, gulum augum
og annari slíkri litprýði. En er til kom
var alt annað uppi á teningnum.
Finni hefir farið geysimikið fram
síðan hann sýndi seinast. Myndir
hans eru margar þróttmiklar og um
leið listfengar. Hann málar eins og
sá sem vald hefir, án þess að vera
öfgafullur. Hann notar sterka liti, en
samræmið er svo mikið í meðferð
þeirra, að áhrifin verða i einu sterk
og þó hugnæm. Svo sem til smekk-
bætis sýnir Finnur nokkrar teninga-
og flatarmyndir, sem tilheyra er
lendri nútímalist. Ef æfingar þær
bæta hann raunverulega sem málara,
eru þær góðra gjalda verðar.
Hrcssingarhælið í Ölfuslnu.
Eins og fyr er frá sagt, hefir Al-
þingi falið þeim Guðjóni húsameist-
ara og Guðm. landlækni að gera til-
lögur og frumdrætti að hinu nýja
hressingarhæli fyrir berklaveika.
Hafa þeir ákveðið stað á Reykjum í
Ölfusi og fara þar saman mörg nátt-
úruskilyrði. þó að það sé ekki vís-
indalega sannað hefir fengist reynsla
fyrir því að jarðhitinn er góður brjóst-
veikum, og meðan læknar vissu ógerla
deili á berklaveiki hér á landi, leit-
uðu menn sér oft bata við jarðhita
og þar sem hitagufu lagði upp úr
jörðu. Nú sem stendur ver landið
kringum einni milj. kr. á ári til berkla
vama og lækninga. Oft tekst þann
ig að bjarga lífi sjúklinga en ekki
að gera þá vinnufæra til erfiðrar
vinnu. Eru kjör þeirra sjúklinga oft
næsta erfið, er heilsuhælisvist og
landssjóðssyrk sleppir, og hart að
kasta þeim á gaddinn þegar mikill
bati er fenginn. Ekki hafa hinir sér-
fróðu menn látið uppi neitt álit um
fyrirkomulag hressingarhælisins, en
ef að líkum ræður, yrðu það mörg
smáhýsi, þorp en ekki stórhýsi eins
og á Vifilsstöðum eða Kristnesi. Mætti
þá byrja í smáum stýl, og auka ár-
iega við húsakostinn. Yrði slíkt hæli
áþekt klaustrum miðaldanna, sem
risu smátt og smátt, að miklu leyti
fyrir vinnu þeirra sem þar áttu
heima.
Ullarlegátinn.
Fyrir eitthvað 6 vikum var J. þorl.
að grobba af því á fundi í Borgar
Eyjafirði. Tvö systkini, Jón og þóra,
hafa erft saman góða jörð, og búið
um liríð. Systirin er fyrir bróöur sín-
um i öllu, og ræður fyrir honum, þar
til hann trúlofast og giftist fátækri en
föngulegri vinnukonu, Margrétu.
Mönnum íinst Jón hafa tekið niður
fyrir sig. En húsfreyjan kann vel við
nýju tignina, ræður fyrir meinhæg-
um bóndanum, ýtir mágkonu sinni
og tengdamóður út á hornskák heim-
ilisins, og heldur uppi allmikilli rausn
út á við. þóra giftist ekki, en fórnar
sér fyrir heimilið. Stritið eru laun
hennar og eina ánægja. — Eitt haust-
kvöld er óveður og myrkur. Jón
vinnumaður er í göngum, en Jón
bóndi á sveitarfundi. Húsfreyjan finn-
ur einstæðingsskap sinn, sækir þóru
mágkonu sína, aldrei þessu vant, og
býður henni inn í hjónaherbergið til
vináttu og veitinga. Jafnframt vill
hún veiða upp úr mágltonunni hvort
hún eigi ekki einhverjar æskuástir
leyndar og gleymdar. En þóra er
þögul eins og steinn. Hún tortryggir
blómlegu húsfreyjuna um eitt og ann-
að, jafnvel að henni þyki líka eitt-
hvað vænt um Jón vinnumann. 1 því
kemur bóndinn af sveitarfundinum,
kaldur og blautur, og húsfreyja tekur
honum óþýðlega. Jón veit ekki, að
„konur geta vorkent öllum, sem bera
sig aumlega, nema manninum sín-
um“.
nesi, að stjórnin hefði munað eftir
þörf bændanna og sent Áma frá
Múla til Washington til að knýja
niður ullartollinn. Menn héldu að
þetta væri satt, að forminu til, þó að j
engir, sem þektu manninn, byggjust
við miklum árangri, fremur en af
markaðsleitinni til Berlínar í fyrra.
En nú eru nýkomin bréf frá Khöfn,
sem herma þá nýlundu, að ullarle-
gátinn er þar, sást þar seinast 14. nóv
og var ekkert ferðasnið á honum. En
auðséð að M. Guðm. er hér beinlínis
að skemta Árna með siglingu eins og
í fyrra. En til að geta látið lands-
sjóð borga skemtunina, hefir M. G.
Árna undir verndarvæng sínum í
Khöfn, samhliða því að fjármálaráð-
herra segir Borgfirðingum að maðun
inn sé kominn til Ameríku. Hér sýn-
ist vera á uppsiglingu eitt af hneiksl
anlegustu hneikslismálum núverandi
stjórnar. •
StrandferSirnar.
í fyrra báru nokkrir þm. fram til-
lögu um gagngerða umbót á strand-
ferðunum. Skyldi Breiðifjörður fá
strandferð nálega einu sinni á mán-
uði, og Austfirðir bát er gengi milli
Hornafjarðar og Skála. Úr þessu varð
þó ekki, en kosin var ólaunuð milli-
þinganefnd í málið, eftir sömu regl-
um og kæliskipsnefndin. Eiga þessir
menn 'sæti í neíndinni: Nielsen for-
stjóri, Sigurður búnaðarmálastjóri,
Garðar Gíslason, Kr. Jónsson, fyrrum
ritstjóri Vestra og J. J. frá Hriflu.
Nefndin skilar tillögum fyrir þing.
Aðalviðfangsefnin eru sem hér segir.
Fyrrum voru tvö strandferöaskip,
Skálholt og Hólar, en síðar Austri og
Vestri. þótti þá ekki af veita. Nú er
strandferðaskipið aðeins eitt. Er því
um hreina afturför að ræða. Nú sem
stendur eru allmörg héröð nálega
strandferðalaus. Má þar fyrst nefna
Austur-Skaftafellssýslu og Breiða-
fjörð innan Flateyjar. En allra verst
er Barðastrandasýsla farin. Auk þess
eru alls ónógar siglingar við Húna-
flóa, til Raufarhafnar, og víða á
Austfjörðum. Ef keypt væri eða leigt
nýtt skip til að starfa með Esjunni,
yrðu það einmitt afskektu og van-
ræktu hafnirnar, sem mest nytu af
umbótinni, enda væri hún gerð þeirra
vegna.
Svartliðar í Englandi.
í Englandi er hreifing nokkur með-
al ungra ofbeldissinnaðra manna, að
koma á fót „her“ að ítölskum sið,
eða eins og Mbl.menn vildu efna til
í fyrra. Búast menn við mögnuðum
kaupdeilum þar í landi vegna hækk-
unar enskra peninga. Svartliðar þess
ir vilja gjaman lemja á verkamönn
um, ef tækifæri gæfist. Hafa þeir ný-
lega skrifað lögreglustjóranum 1 Man-
En nú kemur annað verra. Oddvit-
inn hefir þurft að koma fyrir berkla-
veikum sveitarómaga, Grími, sem ný-
kominn er á hreppinn. það er mið-
aldra maður, einhleypur, sem víða
hefir flakkað, utan lands og innan.
Hann er sendur af sjúkrahúsinu til
að deyja á sveit sinni. Einhver verð-
ur að taka Grím. þar er sótt mest á,
sem mótstaðan er minst. Jón bóndi
hefir lofað að taka berklasjúklinginn.
Húsfreyjan verður dauðhrædd, ekki
síst um börnin. Jón er milli steins
og sleggju. Sjúklingurinn verður að
koma, en réttmæt hræðsla og reiði
húsfreyjunnar er sem brugðið sverð
yfir höfði lians. þá kemur þóra til
skjalanna. Hún hefir fórnarþörf kon-
unnar. Henni hefir alt af þótt vænt
um bróður sinn. Nú á lrnnn bágt;
hún vill hjálpa honum. þessvegna
lánar hún herbergi sitt handa sjúkl-
ingnum. þá má einangra hann betur.
Þá stendur Jón betur að vígi gagn-
vart Margréti. þóru leið þar að vísu
vel. Hún er fús að setja sig á hakann.
Nú kemur sjúklingurinn. það er gáf-
aður ólánsmaður, stór en veikluð sál
í farlama líkama. Hann hefir mörg
þau einkenni sem í heilbrigðum
mönnum vekja aðdáun í hugum
kvenna.
Grími er tekið kuldalega mjög.
Óbeit húsfreyju og hræðslan við smit-
un, valda því. Grímur finnur kulda-
Eg- hefi til sölu síldveiðastöð-
ina og síldarverksmiðjiuia á
HESTEYRI.
Stöðin hefir mikið landrými,
var upprunalega hvalveiðastöð,
en árið 1924 var bygð þar síldar
verksmiðja og síldarsöltunai’pláss.
Verksmiðjan sjálf er í tvílyftu
steinsteypuhúsi, útbúin að öllu
leyti með fullkomnasta nýtísku
útbúnaði; getur unnið úr 1500
hektolítrum af síld á sólarhring;
vélar allar svo stórar, að auka má
framleiðsluna upp í 3000 hektó-
lítra á sólarhring. Lýsisgeymirar
sem rúma 1800 föt af lýsi; stór
geymsluhús fyrir síldarmjöl, kol
og kokes, salt og tunnur. Verk-
stæði og smiðja fyrir aðgerðir.
Verkamannabústaður sem rúmar
100 manns. Sérstakt hús fyrir
skrifstofur og heimili framkvæmd
arstjóra.
Síldai-plön og bryggjur sem 8
síldarskip geta legið við í einu.
Vatnsveita fram á bryggjumar og
raflýsing.
Ennfremur 5 síldveiðagufuskip:
„Reykjanes“, smíðað um 1924 og
chester og boðið honum sveit sína til
brautargengis, ef í hart slægi í kaup-
deilum. Lögreglustjóri þakkaði svart-
liðum fyrir gott boð, en kvaðst ekki
mundu þiggja. Til væru lög er gæfu
gustinn eins og norðanbyl. Honum
líður illa. Eina nótt ætlar hann að
stytta sér aldur með eitri. þóru grun-
ar hvað hann vill gera og hindrar
sjálfsmorðið.
Eftir þetta vex kynning með Grimi
og þóru. Slúðursögur, sem tilefnis-
laust ganga nærri heiðri þóru, sveima
um sveitina. í fyrstu hefir hún gert
Grími gott, til að hjálpa Jóni bróður
sínum. þar næst til að gleðja mann,
sem er einstæðingur og útskúfaður
allsstaðar. En í þriðja lagi kemur
vorið og þýðir klaka hugans. Maður-
inn, sem ekkert á eftir nema að
deýja, byrjar að unna þessari hálf-
skrælnuðu ambátt heimilisþrælkunar-
innar, sem honum hafði þótt svo lítið
koma tii í fyrstu. þóra hefir átt lítinn
æskuróman, vel geymdan inst í
fylgsnum hjartans. Upp úr mannúð-
inni sprettur ástin. Náttúran skapar
miljónir frækorna, sem dreifast um
heimi^in. Sum falla í frjóa jörð og
bera þúsundfaldan ávöxt. Önnur
falla í hafið og drukna. þriðju falla
í grýtta jörð og skrælna til ólífis.
þóra er eitt af þessum frækornum
mannkynsins, sem hvirfilvindur at-
vikanna hefir borið út á grýtta jörð.
En eitt andartak vaknar rödd lífsins
i brjósti hennar. Sál hennar samein-
ast sál hins dauðveika útlaga rétt
áður en hann deyr.
Margrét heldur áíram siimi stefnu,
„Langanes“, „Refsnes*, „Akra-
nes“ og „Siglunes“, sem öll eru
flokkuð til vátryggingar (klass-
et) 1925.
Ennfremur tveir geymslu-
skrokkar smíðaðir í Bretlandi, úr
járnbentri steinsteypu, „Crete-
hive“ 1000 smál. bg „Cretecamp“
950 smál., með gufukötlum og
vélum.
Allar framangreindar eignir
fást keyptar í einu lagi.
250 þúsund ísl. króna útborg-
unar er ki’afist, ef alt er selt í
einu. — Um söluverð og annað
geta lysthafendur fengið upplýs-
ingai’ hjá undirrituðum.
Hér er sérstakt tækifæri fyrir
íslendinga til þess að eignast full-
komna nýtísku síldai’verksmiðju,
útgerðarstöð og síldaiútgerðar-
skip við verði, sem er langt undir
því sem kostað hefir og væntan-
lega nokkur tök verða á að koma
slíku fyrirtæki upp fyrir í ná-
inni framtíð.
Kaupin þurfa helst að fullger-
ast fyrir 15. janúar 1926.
sér heimild að leita til borgaranna
í Manchester, ef lögreglan væri ekki
einhlít. þá aðstoð myndi hann nota
ef með þyrfti. Hafa svartliðar feng
ið hina mestu óvirðing af framkomu
að losa heimilið við sótthættuna.
Victor Hugo segir að móðirin sé
aldrei eins hátignarlega ægileg, eins
og þegar hún verður að óargadýri,
vegna barnsins síns, er hún vill
bjarga. Jón vinnumaður verður ást-
fanginn í Lillu úr kaupstaðnum, sem
vinnur í síld á sumrin, en kemur í
silkisokkum upp í sveitina.
Gestir er sagan um þessar sex
manneskjur, þrjá karlmenn og þrjár
konur, dásamlega fulltnia, bæði fyrir
betri og lakari helming mannkyns-
ins. Allar eru söguhetjurnar skýrt
dregnar, svo að þær líða ekki þeim
úr minni, er lesið hefir bókina. Hver
þeirra hefir í sér fólginn neista af
mannlífsins milda eldi. Sagan er
sönn, þó að hver einstök fyrirmynd
hafi ef til vill aldrei verið til. At-
burðirnir eru eðlilegir út frá byrjun-
inni og eðli söguhetjanna. Hver nýr
þáttur vex eðlilega á stofni sögunn-
ar, eins og grein á tré. Haustmyrkrið
og uggur Margrétar er eðlilegur fyrir-
boði ógæfunnar á heimilinu. Hin
glæsilega og skáldlega lýsing á veldi
vorsins, er hæfileg umgjörð um hið
vonlausa tilhugalíf á grafarbarmin
um. því miður er ekki hægt rúmsins
vegna að koma með dæmi um hinh
einfalda en þróttmikla stíl Kristínar.
Til fulls geta menn heldur ekki notið
hans nema með því að lesa bókina
alla.
sinni og draga stórblöðin ensku dár
að þeim fyrir heimsku og ofbeldis-
liyggju. Eitt þeirra, Manchester
Guardian kveður tiltæki þeirra eins
og skapað til að ala upp byltingahug
í enskum verkamönnum, og ekkert
annað geti gefið byltingarhyggju byr
í seglin þar í landi.
Framsóknarlélögin.
Víða um lönd eru þau samtök að fá
fast form: Hvert félag nær yfir eitt
kjördæmi. Kjósendur skilja að slík
félög eru óhjákvæmileg til að halda
áfram verklegum og andlegum íram-
kvæmdum, þar sem þarf að njóta
styrks frá rikisvaldinu, alveg eins og
kaupfélögin og Sambandið starfa til
að gera verslunina heilbrigða og
réttláta fyrir almenning. Hvert fé-
lag hefir tvískift verkefni. Fyrst hið
almenna landsmálaviðhorf, og dag-
skrá fyrir kjördæmið. í einu slíku
félagi voru 4 héraðsmál se.tt á oddinn.
Að ljúka við akveg gegnum sýsluna,
að fá bankaútbú i helsta kauptún-
inu, að koma upp héraðsskóla fyrir
sýsluna og tóvinnuvélum til að styðja
heimilisiðnaðinn. í Dalas. eru tvö við-
fangsefni augljós: 1. Að bæta sjó-
Bamgöngurnar, svo að héraðsbúar
þurfi ekki að borga tvöfalt farm-
gjald. 2. Að koma akvegi suður yf
ir Bröttubrekku í sambandi við vega-
kerfi landsins.
*•
----o----
Frá útlöndum.
— Harðstjómin á Ítalíu verð-
ur grimmari með hverjum degi
sem líður. Snemma í þessum mán-
uði voru liðin þrjú ár síðan
Mussolini braust tii valda. Rétt
um það leyti sem hátíðahöld átti
að hefjast þess tilefnis, er talið
að lögreglan hafi komið upp sam-
særi gegn Mussolini. Er sagt að
forystumenn úr hópi frímúrara
og jafnaðarmanna hafi verið að-
almenn samsærisins; hafi þeir
verið að útbúa sprengivélar er
lögreglan kom að þeim. I mörg-
um útlendum blöðum er það talið
alveg eins líklegt að samsærissag-
an sé tilbúningur einn, búin til til
þess að gefa Mussolini tilefni til
þess að herða enn á harðstjórninni
og hefja nýjar' ofsóknir gegn and-
stæðingunum. Fjölmörgum þeirra
hefir verið varpað í fangelsi, en
hinsvegar hefir morðingjum jafn-
aðarmannsins Matteottis verið
veitt uppgjöf allra saka. Einræði
Mussolinis vex daglega. Jafnvel
sveita- og bæjafélög hafa verið
svift miklu af sjálfstæði sínu og
í minum augum er aðalkostur
„Gesta" hin sanna og náttúrlega
rnynd, sem atburðir sögunnar bregða
skýrt upp fyrir lesandanum af mikil-
vægum þáttum í tilfinningalífi og
skapgerð manna. En það er eins og
skáldkonunni hafi ekki þótt þetta
nóg. Ilún hafi ekki eingöngu viljað
sýna mannlííið, sem henni veitist
auðsjáanlega mjög létt, heldur líka
útskýra að nokkru ennþá dýpri gátur.
Að hyggju þess er þetta ritar, er þar
hinn eini verulegi galla á bókinni.
Skáldið reynir að skygnast inn yfir
það fortjald, sem engum hefir enn
tekist að draga til hliðar.
Yfirburðir Kristínar Sigfúsdóttur
liggja í mannlífsþekkingu hennar,
frjósömu skapandi afli, góðum form-
smekk, mikilli tilgerðarlausri mælsku
og valdi vfir málinu.
Gömlu mennimir sögðu að kven-
kólkið skrifaði aldrei nema sér til
skammar. pessi ásökun er nú að vísu
úr gildi fallin. En því síður getur hún
staðist, eftir að kona er orðin eitt af
höfuðskáldum sinnar aldar. J. J.
-----0-----
Stýflugarður rafveitu Reykja-
víkur, sem g-erður var í sumar, í
því skyxii 'að hafa meira vald á
vatninu, sprakk nýleg'a á töluvert
löngu svæði. Er byrjað á að gera
við.
Sveinn Björnsson
liæstarjettarmálaflutningsmaður.
Hinar ágætu Prjónavélar frá Dresdner
Stríckmaschinenfabrik fyrirliggjandi
Samband ísl. samvinnufélaga.
góðar og ódýrar, — fást hjá
Sambaudi ísl. samv.félag'a.