Tíminn - 13.02.1926, Blaðsíða 3

TÍMINN
27
Ekki þriggja mánaða heldur um
þrjátíu ára
reynsla bænda út um alt land,
sannar að
Alfa laval
skilvindurnar reynast best.
Alfa Laval skilvindan hefir hlotið
yfir
1200 — tóli hundruð —
fyrstu verðlaun á sýningum víðs-
vegar um heim, enda voru taldar
að vera í notkun um síðustu
áramót
hátt á Qórðu miljón,
og eru það miklu fleiri en frá nokk-
urri annari skilvinduverksmiðju.
Einkasölu á íslandi hefir
Samband ísl. samv.íélaga.
HAVNEMÖLLEN
KAUPHIANNAHSFN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I.S. slsziftir eingöng-a "við olszIknJi.r.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Jeg sel urn alt land gegn póstkröfu allar algengar tóbaksvörur
með lægsta smásöluverði, t. d. Rjól B. B. 8,50 bitann, Skraa B. B. 18,50
kg., Reyktóbak, Sigarettur og Vindlar í feyki stóru úrvali.
Chumar Jónsson.
Sími 1580. Laugaveg -64. (Vöggur).
Póst Box 586. Reykjavík.
og munu margir vinir og samherj-
ar Hallgríms óska að eiga þesra
mynd. Hœgt er að fá „afsteypu" eftir
frummyndinni hjá listamanninum
sjálfum og í Kaupfélagi Eyfirðinga á
Akureyri. Hver slík mynd kostar 30
krónur.
Valtýr eflir samvinmma.
Valtýr auglýsir stöðugt ágæti Sam-
vinnuskólans. par er unnið svo mik-
ið á fríde.gi Valtýs, er hann fyrst tal-
aði um í Mogga, að tímar stóðu frá
kl. 8 til 5, að einum tíma undantekn-
um. Og þann dag bœttu þessir sömu
nemendur á sig í ofanálag tveim er-
lendum málum, og hafa þó fyrir
dönsku, ensku og þýslcu. Alt skraf
Valtýs um að þessir menn vanrœkl
skólavinnu sína, eru jafnmikil ósann-
indi eins og það, að frí sé á þeim
degi, þegar kent er tvöfalt iengur en
gerist í skólum yfirleitt. pá skrökvar
Valtýr líka, að kennarar eða nem-
cndur slái slöku við í hagfrœði. Á
tveim vetrum er lesin bók eftir Ch.
Gide, prófessor í samvinnufræðum
við háskólann í París. Sú bók er 800
bls. og er ðll lesin og sumt tvílesið.
þetta umtal Valtýs verður til þess að
menn fá töluvert að vita, hve mikið
er kent í Samvinnuskólanum og hve
nemendur þar eru reglusamir og
áhugamiklir. þar sem Valtý er kunn-
ugt um alt það ólag, strok úr tím-
um, óánægju, leiðindi og uppreisnir,
sem kemur fyrir i mentastofnunum,
þar sem flokksbræður hans kenna,
og sem hann þegir um, þá verður
honum enn einu sinni ljóst, hvað
hann hefir mist, er hann sveik sam-
vinnustefnuna, eftir að hann hafði
árangurslaust þrábeðið skólastjóra
Samvinnuskólans um að hjálpa
„fjóluföður" til að verða yfirmaður
Búnaðarfélagsins.
Reykjavik — Vík — Reyðarfjörður.
Mikið dagsverk bíður núlifandi
kynslóðar í samgöngumálunum, að
tengja saman þessa þrjá staði.
Reykjavík þarf að fá örugt samband
við sléttuna miklu austanfjalls, þann-
ig að daglegar hraðferðir haldist vet
ur og sumar. þetta er fjárhagsleg
nauðsyn. En um leið þarf að tengjn
saman höfuðstaðinn, Borgarfjörð,
Norðurland alt; Vopnafjörð, Héraðið
og Reyðarfjörð með samfeldum ak-
vegi. Sú brúargerð er menningai-
nauösyn. þá fyrst eiga fslendingar
auðvelt með að kynnast landi sínu
og hver öðrum. þá em múrar þeir,
er frá aldaöðli hafa aðskilið helstu
bygðir landsins, hrundir niður. þetta
er mikið verk, en þó vel vinnandi
hraustri kynslóð.
Tóbakseinkasalan.
Hún var lögð niður um nýárið, af
því heildsalamir í Rvik bönnuðu
Magnúsi Guðmundssyni að segja eitt
„já“, þegar skyldan og sæmdin buðu.
þögn Magnúsar hefir orðið landinu
dýr. Síðastliðið ár gaf tóbaksverslun-
eins og þorleifur jarlaskáld sagði
Hallbirni sauðamanni forðum, er
hann var að kenna honum • að
yrkja: „Vanda sem mest bæði
hátt ok orðfæri, ok einna mest
kenningar“. Til þess að yrkja vel
á íslensku, þarf vandvirkni og ná-
kvæmni engu síður en hugmynda-
auðgi.
pað er því langt frá að horf-
urnar fyrir góðum íslenskum
skáldskap séu glæsilegar nú sem
stendur. Að vísu eru skáldritin,
sem út koma, mörs )g sum all-
stór. En skáldskapur verður að
metast eftir gæðum en ekki eftir
bókaþyngd eða blaðsíðutölu.
því miður hefir enn ekki verið
gerð yfir skrá um íslensk skáld-
rit, sem út hafa komið síðast-
liðin ár, en hún mun bráðum vera
tilbúin og skal verða minst á hana
í framhaldi þessarar greinar.
Munu þá koma í ljós tölur, sem
margir verða hissa á að sjá.
Ef litið er á hina þjóðlegu bók-
mentagreinina, sagnaritunina, þá
verður niðurstaðan önnur. þar hef
ir verið unnið mikið og vel á síð-
ustu árum. Að vísu hefir einn mað
in 450 þús. kr. í gróða í landsjóð.
Mikið hefði mátt gera fyrir það fé,
iandsmönnum til hagræðis. Kjósend-
ur geta reiknr.ð hver hjá sér óleystu
viðfangsefnin, spurt hvað kosti brú
yfir ár.a, vegur yfir fjallið eða niður
eftir dalnum, skip til að komast með
ströndum fram o. s. frv. þegar menn
hafa athugað þetta, kemur í Ijós, hvað
sú þögn hefir verið dýr, sem óþörfu
milliliðimir heimtuðu :if M. G. fyrir
að þeir lofa honum að sitja árinu
lengur.
Valtýr níöir föður sinn.
Valtýr hefði átt að láta sér nægja
að vera svo viðurkendur verfeðrung-
ur, sem eðli hans bendir til. Honum
er heldur ekki nóg að lána sig til
að spilla fyrir aðaláhugamáli föður
síns, mentaskóla á Akureyri. Hann
sækist eftir, í ofanálag á það, sem nú
er nefnt, að gera föður sínum ástæðu-
lausa minkun. Valtýr veit ofboð vel,
að helstu leiðtogar verkamanna hér á
landi, þingmaður, bæjarfulltrúar, rit-
stjórar o. s. frv., eru lærisveinar föð-
ur hans og fööurbróður. Enginn hefir
álitið þetta umtalsmál, þar til Valtýr
fer að skrifa hverja blaðagreinina
af annari um vöxt verkalýðshreyfing-
arinnar í sambandi við skóla, alveg
eins og verkamannasamtökin væru
uppsprottin í skólum. Allir aðrir vita
að stéttasamtök eru eitt af einkennum
nútímans, að kaupmenn, verkamenn,
embættismenn, útgerðarmcnn og
bændur hafa með sér stéttarfélags-
skap. Allar þessar stéttir mynda
samtök sín, án þess að spyrja Valtý
eða guðskistuhrelli Eyfirðinga um
leyfi. Valtýr tekur ein samtökin út
úr, og telur þau glæpsamleg — ein-
mitt þau samtökin, sem lærisveinar
Stefáns á Möðruvöllum og Sigurðar
í Vigur hafa komið á og stýra. Val-
týr er þannig að leita að tilefnum,
fölskum eins og annað sem honum
viðkemur, til að gera föður sinn og
föðurbróður að misindismönnum.
Refur milliliðanna er sannarlega far-
inn að leita sér að bráð nærri gren-
inu, þegar svo er komið.
Landnámlð.
„það þarf að kaupa fólkið til að
vera kyrt í sveitunum“, sagði einn
af helstu lögfræðingum, þeirra sem
eru í þjónustu landsins, nýlega. Nö
er það keypt til að flýja sveitimar.
í verstöðvunum fær unga fólkið
húsaskjól, rafmagn, heitar stofur. þar
getur það efnt til heimila. En við sjó-
inn er atvinnan stopul og framtíðin
óviss. Fyrir nokkrum árum var hall-
æri í Hafnarfirði, svo að 800 menn
þaðan sendu stjórninni bæn um að
leyfa erlendum sliipum að veiða þar.
því miður koma slik óhöpp oft fyrir
við sjóinn. þá sækir hungur og venju-
legast landflótti að.
Sveitin á að vera þrautaathvarf og
höfuðvígi þjóðarinnar. — þessvcgna
á nú að snúa við blaðinu. í stað
þess að nú er unga fólkið heillað
ur lagt þar mest af mörkum, pró-
fessor Páll E. ólason, en margir
aðrir hafa leyst góð verk af hendi.
Bækur Páls eru nú orðnar þjóð-
kunnar og skal því ekki minst á
þær hér, heldur vikið að nýrri
ritum, sem færri þekkja.
Einhver hin merkilegasta bók,
sem út kom á síðasta ári á ís-
lensku, er doktorsritgerð Jóns
Helgasonar um Jón Ólafsson frá
Grunnavík. það eitt að háskóli
vor taldi hana maklega til
varnar við doktorspróf var nægi-
legt til þess, að bókinni var
veitt meiri athygli en alment ger-
ist. Síðan Háskóli íslands var
stofnaður hafa aðeins tveir menn
tekið þar doktorspróf. Fyrstur var
Páll E. ólason prófessor árið 1919.
Jón Helgason, hinn nýi dr.
phil., er aðeins 27 ára að aldri,
Hann er Borgfirðingur að ætt.
Árið 1916 lauk hann stúdents-
prófi eftir óvenju skamma skóla-
veru. Las lengst af utanskóla,
mun það hafa verið af féleysi.
Snemma kom það í Ijós, að hann
var námsmaður með afbrigðum,
og mun hafa orðið stúdent yngri
burtu úr sveitinni,' þarf að hjálpa þvi
til að gera sér þar ný heimili. Til
þess þarf ræktun og húsabætur. Til
að rækta og byggja þarf löng og
ódýr lán. Enginn gróðabanki getur
veitt slík lán. Annaðhvort veitir eng-
inn þessi lán, eða þáu verða að koma
frá þjóðfélaginu. — Menn segja að
það sé skömm að fá peninga úr lands-
sjóði fyrir að rækta og byggja? En
þetta er nýtilkomið. Embættismenn
landsins þiggja laun úr landssjóði,
og þykjast ekki minni menn. Jafnvel
fjármálaráðherrar taka laun fyrir
verk sín. Á sama hátt geta þeir menn
óhikað þegið stuðning þjóðfélagsins,
sem búa í hendur ófæddum kynslóð-
um, með því að byggja og rækta
landið. **
-----o-----
Eldur kom upp í Aðalstræti 8
(Gamla Bíó) í fyrrakvöld, og er
talið að kviknað hafi út frá raf-
magnsleiðslu. Slökkviliðinu tókst
að kæfa eldinn.
en flestir aðrir, sem útskrifast
hafa úr Mentaskólanum.
Eftir stúdentsprófið fór Jón til
Khafnar og las norræna málfræði
við Háskólann þar. Jafnframt
fékst hann við ýmiskonar af-
ski'iftir á söfnum í Khöfn.
Magisterpróf tók hann 1923 og
árið eftir gaf hann út Heiðreks-
sögu, og nú hefir hann náð hæstu
viðurkenningu vísindamanna.
þetta er glæsilegur ferill hjá jafn-
ungum manni, en hins má líka
geta, að hann er drengur góður,
gleðskaparmaður, vinsæll og vel
látinn meðal félaga sinna, og hag-
yrðingur ágætur, einkum á gam-
ankvæði. Eftir doktorsprófið fór
Jón til Osló og kennir þar Is-
lensku í eitt ár, en mun hafa í
hyggju að setjast að í Kaup-
mannahöífn. Er leitt að missa slík-
an mann úr landi, en hinsvegar
er full þörf fyrir oss, á því að
eiga góða norrænumenn í Khöfn.
því svo hafa forfeðumir í
garðinn búið, að Reyikjavík er
ekki fullkomlega höfuðborg ís-
lenskra vísinda.
Jón Ólafsson frá Grunnavík var
Úr bréfi.
------ Nl.
Reyndi íhaldið í alt að 3 klst.
að fella þessa tillögu, enda fann
það, að þarna var einn megin-
þáttur í stefnuskrá Framsóknar-
floklcsins á ferðinni. Loks var hún
þó samþykt með yfirgnæfandi
meiri hluta, án þess að íhaldinu
tækist að skemma hana á nokk-
urn hátt. Árás íhaldsins á þessa
tillögu var alleinkennileg, aðal-
efni þetta: í tillögunni er eitthvað
einhversstaðar, sem þarf að
breyta eitthvað í eitthvað óákveð-
ið. En þar við sat. Helsta hug-
fróun Ihaldsins á þessum fundi
var að bera fram tilmæli til Al-
þingis, að lækka ekki tollana
(nefskattana) að svo stöddu. Og
sýndi það þar sitt innra innræti,
að vilja láta fátæka fjölskyldu-
menn bera í mörgum tilfellum
hærri gjöld til ríkissjóðs heldur
nafnkunnur fræðimaður á sinni
tíð, en þó olnbogabarn heimsins
í mesta máta. Hann er fæddur
1705, en dó 1779. Ólst upp hjá
Páli Vídalín lögmanni í Víðidals-
tunigu, hinum nafnkunna fræði-
manni, og mun hann þar hafa
■komist inn á braut vísindanna.
Sigldi til Kaupm.hafnar 1726 til
þess að verða skrifari hjá Árna
Magnússyni. I Khöfn tók hann
guðfræðispróf. en fékst samt alt
af við rannsóknir í norrænum
fræðum. Hann var á Islandi 1743
—1751, en bjó síðan til dauða-
dags í Khöfn og átti oft við sult
og seyru að búa. Dr. Jón segir
réttilega um hann: „Hann kemur
ekki hið minsta við atburðasögu
landsins. Ekkert heldur minningu
hans á loifti annað en rit hans.
Hann slepti pennanum naumast
úr höndum sér á lengsta skeiði
æfi sinnar, enda liggur eftir hann
þvílíkur bókahlaði, að vafasamt
er, hvort nokkur íslendingur fram
til hans daga muni vera þar hálf-
drættingur, og fáir síðar“. Fæst
af því, sem Jón ólafsson skrifaði
hefir verið prentað, og rnjög er
en efnað og ómegðarlaust fólk. —
Annað má máske telja að Ihaldið
hafi haft huggun af, eftir allar
sínar ófarir undanfarið. I fundar-
bjTjim fjölmenti það svo, að því
tókst að ráða hver yrði fundar-
stjóri. Sveitamenn, sem flestallir
voru Framsóknarmegin, voru þá
að mestu leyti ókomnir.
Fundarstjóri tók strax fram í
fundarbyrjun, að sveitamenn
mættu ekki greiða atkvæði á
fundinum, en var samt strax
kúgaður til að heykjast á því. En
undir fundarlokin leyfði hann
mönnum ræður í 2—5 mínútur,
og er ekkert við það að athuga.
En hvað sem fjölgaði á mælenda-
skránni, færði fundarstjóri sig
sjálfan altaf síðastan. Loks neit-
aði hann öðrum um leyfi til að
tala, en steig sjálfur í ræðustól-
inn og helti þai* í stundarfjórð-
ung reiði- og fúkyrðum yfir
Framsóknarmenn, bæði viðstadda
og fjarverandi, en bannaði svo
öllum að „fá orðið“ til vamar og
sleit síðan fundi eftir að vera bú-
inn að bera „sendimanns“-áskor-
unina undir atkvæði. Hefi eg ald-
rei þekt svo svívirðilega fram-
komu nokkurs fundarstjóra eins
og þessa hjá lagasnáp Ihaldsins
hér í héraðinu og sýndi hún jafn-
vel best málstað íhaldsins af öllu
sem fram kom á þessum fundi.
þessi skrælingjalega framkoma
fundarstjóra og ofsi íhaldsmanna
gegn kröfunni um sómasamlega
framkomu sendimanna erlendis,
sýnir best í hvert óefni er komið
málefnum stjómarinnar og henn-
ar manna“. — —
----o---
Albínéí.
Aldursforseti þingsins, Bjöm
Kristjánsson, mintist látinna þing-
manna, er látist höfðu síðan síð-
asta þing var háð, fyrst og fremst
þeirra Hjartar Snorrasonar og
Sigurðar Jónssonar frá Ystafelli,
og einnig Ara Brynjólfssonar frá
þverhamri, ólafs Briem, Jóns
Jacobsonar, Jóns Jónatanssonar og
Stefáns Stefánssonar frá Fagra-
skógi.
þá skiftist þingið í þrjár kjör-
deildir, til að rannsaka kjörbréf
þriggja nýrra þingmanna, þeirra
Ágústs Helgasonar, Gunnars ól-
afsscnar og ólafs Thórs; var
kosning þeirra allra samþykt í
einu hljóði. þvínæst vom kosnir
embættismenn þingsins.
Forseti sameinaðs þings var
kosinn Jóhannes Jóhannesson með
22 atkv. Klemens Jónssn fékk 15
atkv. og Sigurður Eggerz 5. Vara-
forseti var kosinn þórarinn Jóns-
son með 21 atkv., en skrifarar
Jón A. Jónsson og Ingólfur
Bjamason.
það misjafnt að gæðum, en þó
hefir hann unnið eitt stðrvirki,
þar sem er orðabók hans. Eitt hið
stórkostlegasta handrit, sem ís-
lenskur fræðimaður hefir látið
eftir sig. ,
Orðabók Jóns yfir íslenska
tungu er nú geymd í handrita-
safni Áma Magnússonar í Há-
skólasafninu í Kaupmannahöfn.
það er heljarmikið verk. Níu
bindi 1 arkarbroti. Minsta bindið
er 160 blaðsíður, að frádregnum
öllum miðum. Blaðsíðumar em
mjög stórar og skriftin svo þétt
að undrum sætir. Sum bindin em
helmingi stærri. Víða em allar
spássíumar útskrifaðar og alls-
staðar þar sem nokkurt rúm var
á pappímum er bætt við orðum og
skýringum. Bókin er því torlæs
og afar óaðgengilég. Frh.
-o..
Kirkjuhljómleika hefir Páll Is-
ólfsson haldið í Fríkirkjunni tvö
kvöld í þessari viku, við mikla
aðsókn. Söng þar 40 manna söng-
flokkur undir stjóm hans.