Tíminn - 03.04.1926, Qupperneq 4

TIMINN
66
Frh. *f 1. rffci
heiðni og- kristni. Hann er víkings-
sonur, og víkingur að allri skap-
gerð. En kristinn einbúi, heilagur
maður, elur hann upp og reynir
að kenna honum að hugsa á
kristna vísu. þetta tekst þannig,
að Bróðir sér sjálfan sig sem vold-
ugan kristniboða, er knýi heilar
þjóðir til að krjúpa að krossinum.
Auðmýkt Oig kærleikur kristninn-
ar nær engum tökum á huga hans.
Hann er víkingur í allri hugsun.
0g hann finnur þetta vel sjálfur.
þess vegna vill hann helst gerast
einsetumaður öllum fjarri, því þar
eru freistingamar ekki eins áleitn-
ar og í margmenninu. En hann
verður að fara til Dýflinnar í
einskonar umvöndunarferð, því
Ólafur konungur kvaran, sem á
að heita kristinn, er orðinn óstöð-
ug'ur í trúnni. þar gerist Bróðir
strangur siðameistari, heimtar
fulla iðrun og yfirbót, og krefst
jafnvel þess, að Kormlöð drotning,
sem er hverri konu fríðari og
föngulegri, klæðist sekk og ösku.
En hann íinnur sjálfur þann
mikla mun, sem yrði á þeim bún-
ingi og silkiklæðum drotningar.
þegar svo drotning tjáir honum,
að hún elski hann, brýtur hann
af sér öll bönd, enda hefir hann
lamið sig svipum hverja nótt þar
á ur.dan, til þess að sefa ástríður
sínar, þó honum sé raunar ekkert
fjær skapi en sjálfsögun og mein-
læti. En það er örþrifaráð hans,
þó alt komi fyrir ekki. Víkings-
eðlið nær yfirhöndinni. Náttúran
verður náminu ríkari.------þrem-
ur nóttum síðar verður hann að
flýja á skóg með öxi í hönd. Nú
er hann útlagi, vargur í véum,
réttdræpur hverjum manni. Hann
trúir nú á öxi sína, en hatar
kristnina, eða a. m. k. trúir því
sjálfur, að hann hati hana. En
hann getur þó ekki drepið áhrif
hennar í sólu sinni.
þessar tvær andstæður fylgja
honum alla æfi, og: berjast um yf-
irráðin og eyðiíeggja allan sálar-
frið hans, því hann getur hvor-
er jafnvíst, að þó að tuttugu
slíkir menn hefðu varið kröft-
um sínum til þess að rannsaka
landið, væri það þó ekki eins vel
rannsakað og önnur menningar-
lönd í Evrópu. Landið er stórt og
næsta merkilegt. I öllum öðrum
löndum er árlega varið stórfé til
i'annsókna, og margir menn vinna
að þeim ár frá ári. Hér vinna
fáir að náttúrurannsóknum sem
stendur aðeins þrír menn og þeir
fá lítið fé til rannsókna. Menn
munu bera við féleysi, en það er
markleysa ein, því mörgum þús-
undum er varið til þess sem er
óþarfara.
Fyrir stríðið voru augu
útlendra vísindamanna að opnast
fyrir íslandi, því þess er ekki að
dyljast, að okkar land er fyrir
margra hluta sakir eitt hið merki-
Iegasta á jörðunni. það er enginn
efi á, að framvegis muni margir
útlendingar koma hingað til þess
að rannsaka landið. það er gott,
að landið sé rannsakað, en ekki
verður því neitað, að það er
sneypa fyrir okkur, að útlend-
ingar kenni okkur landafræði
okkar eigin lands. Og það er hart,
ef við eigum á að skipa mönnum,
sem geta rannsakað landið, að
þeim sé ekki gert það kleift með
nokkru fjái-framlagi, því enginn
útlendingur getur rannsakað land-
ið eins vel og íslendingar sjálfir,
ef kunnátta og fjáí'kostur er
jafnt.
Sumir íslendingar virðast skoða
það móðgun við landið, ef útlend-
ingar gera sér far um að kynn-
ast því. Er skemst að minnast
þeirrar deilu, sem varð í íslensk-
um blöðum út af ferð danska
sendiherrans á síðastliðnu sumri.
Menn virtust vilja vefengja það,
að það land, sem hann fór um
austan Köldukvíslar, væri óþekt
og vitnuðu í Thoroddsen. Árið
1919 átti eg einu sinni sem oftai’
ugri þeirra fylgt heill og óskiftur.
Hann getur nvorki verið heiðinn
nje kristinn. þó hann gerist
svæsnasti blótmaður, og fari sem
lengst í andúð sinni gegn kristn-
inni, þá tekst honum aldrei að má
úr hugarfylgsnum sínum áhrif
og minningar þeirrar kenningar,
er honum var innrætt í æsku.
Hann getur aldrei komist í sam-
ræmi við sjálfan sig, og er altaf
eins og rótarlaus viður. Alt líf
hans verður einn samfeldur ósig-
ur, óslitin hrakför, sem endar með
dauða hans í Brjánsbardaga. Og
jafnvel á dauðastundinni er hann
bæði heiðinn og kristinn.
þetta er í stuttu máli saga
Bróður, eins og Asmundsson-
Brekkan segir hana. Og manni
finst við lesturinn að svona hafi
hún verið, og ekki öðruvísi. Hver
atburður er rökrétt afleiðing af
öðrum! Söguhetjurnar eru heil-
steyptar. Hver þeirra hefir sín
sjereinkenni, eins og menn dag-
lega lífsins, ogi kemur það fram
í öllum orðum þeirra og gjörðum,
en ekki í ejnstökum, afbrigðileg-
um orðatiltækjum, svo sem sést
hefir hjá skáldum, þar sem þó
allar persónurnar hafa verið með
sama flatneskjusvipnum. Má
nokkuð af þessu ráða hvílíkur
snillingur Asmundsson-Brekkan
er í frásögn allri. Er og svo frá
þessari bók hans gengið, að eigi
virðist unt að kippa burtu grein,
án þess eyða verði eftir, eða
breyta einu atviki, því þá þarf að
breyta fleirum. þetta verður ekki
sagt um allar sögur, en svona er
þessi heilsteypt. Prithátturinn er
og léttur og ljós, laus við allar
öfgar, en niðþungur og jafn-
streyminn, ef svo mætti að orði
komast.
Ekki þætti mér það ólíklegt, þó
margir þeirra, sem lesa þessar
bækur, aðra eða báðar, hlökkuðu'
til að sjá það rit, sem næst kem-
ur út undir rithöfundarnafninu
Asmundsson-Brekkan.
Ól. p. Kristjánsson.
tal við Thoroddsen um öræfin,
og þá man eg fyrir víst, að hann
sagði svo: „það eru á þrem stöð-
um á íslandi svæði, sem kalla
má „terra incognita“: Öræfin
vestur af Vatnajökli, Brúaröræfi
og öræfin norður af Hofsjökli,
víðast hvar. Nú, og auk þess
suðurbrún Hofsjökuls“. þorvaldur
taldi þetta svæði óþekt, og svo
munu og þeir gera, sem hafa hug-
mynd um það, hvað þekt land er.
En hvað sem því líður, er það
svívirðing, að vanþakka það sem
aðrir gera til þess að rannsaka
landið, en einkum meðan við er-
um ekki menn til þess að gera
það sjálfir.
IV.
Ef Eggert Ólafsson mætti stíga
upp af Breiðafirði á 200 ára af-
mælisdegi sínum, mundi hann
undrast, hve lítið vér þekkjum
af landinu. Og hann mundi undr-
ast það tómlæti sem hin full-
valda þjóð sýnir náttúrurannsókn-
um á sínu eigin landi. Hann
mundi harma það, hve lítið vér
þekkjum landið og hve illa vér
hagnýtum það. Og ef hann mætti
mæla, mundi hann biðja okkur
þess,að leggja alt kapp á að rann-
saka landið. Og ef hann mætti
ráða, hvernig vér heiðrum minn-
ingu hans, mundi hann hvorki
biðja um kvæði né blaðagreinir,
veisluhöld né minnisvarða úr eir.
Hann mundi æskja þess, að það,
sem óþekt er af landinu, yrði
rannsakað, að æfistarfi hans yrði
haldið áfram og leitt til lykta.
í desember í ár eru liðin 200
ár frá fæðingu Eggerts Ólafsson-
ar. Flestir munu það mæla, að
verðugt sé að minnast hans vel
og virðulega. Hvernig ætla full-
trúar þjóðarinnar að halda upp á
afmæli hans?
Kaupmannahöfn, 2. mars 1926.
Pálmi Hannesson.
-----o----
Albingi
Fjáxlagafrumvarpið
var afgreitt til 3. umræðu í Nd.
á miðvikudagsnótt fyrir skírdag.
Umræður voru venju fremur litl-
ar og fóru fram með spekt. Til-
lögur fjárv.nefndar voru samþ.
undantekningarlítið og auk þess
allmargar brtt. frá einstökum
þingmönnum. Hér skal getið um
þær helstu breytingar, sem náðu
f ram að ganga: Framlag til
Heilsuhælis Norðurl. hækkað um
50 þús., upp 1 125 þús. kr., til
fjallvega eru veittar 12 þús. Til
Hróarstunguvegar 27500 kr. (í
stj.frv. 15 þús.) ; til endur-
greiðslu á kostnaði við vegagerð
frá Eyjafjarðarbi'aut að hælinu í
Kristnesi, alt að 10 þús. kr.; til
brúar á Selá í Vopnafirði 24 þús.
Til nýrra síma hækkað um 30
þús., þai' af 15 þús. til Loðmund-
arfjarðarsíma. Símalína frá
Breiðumýri að Laugaskóla 1200.
Lokastyrkur til sjúkrahússbygg-
ingar á ísafirði 10 þús. Blöndu-
óss-skólinn — miðstöðvarhitun
og raflýsing — 6000 kr. Til mið-
stöðvar í mentaskólanum 13 þús.
Iléraðsskóli Ámesinga 20 þús.,
Hvítárbakkaskóli 4000 kr. Lauga-
skóli 7000 kr. Til bókasafns
þingeyinga, byggingarstyrkur til
minningar um Pétur heit. Jóns-
son frá Gautlöndum, 3000 kr.,
samþ. með 15:12 atkv. Já sögðu:
•Jör. B., Kl. J., M. T., Sv. Ól., Tr.
þ„ þorl. J„ Á Á„ Á. J„ B. St„
B. L„ -H. St„ Ing. B„ Jak. M„ J.
Bald., B. Sv. Nei sögðu: M. G„ M.
J„ Ó. Th„ P. 0„ P. þ„ Sigurj. J„
þór. J„ H. K„ J. A. J„ J. K„ J.
þ„ J. s.
Til breytinga á Staðarfellshús-
inu og miðstöðvar fyrir húsið
4800 og til Sigurborgar Krist-
jánsdóttur, væntanlegrar skóla-
stýru, 3000 kr. Samþ. með 15:12
atkv. Já sögðu: Jak. M„ J. A. J„
J. Bald., Jör. B„ Kl. J„ M. T„ P.
þ„ Sv. Ól„ Tr. þ„ þorl. J„ Á. Á„
B. St„ II. St„ Ing. B„ B. Sv. Nei:
J. K„ J. S„ J. þ„ M. G„ M. J„
Ól. Th„ P. 0„ Sigurj. J„ þór J„
Á. J„ B. L„ H. K. — Til Guðm.
Finnbogasonar til að vinna að
bók um eðliseinkenni ísl. 2000
kr. Til Gunnl. S. Briems til fram-
haldsnáms í símaverkfr. 2500 kr.
Til húsabóta á prestssetrum
hækkað úr 20 þús. upp í 27 þús.
kr. Til skálda og listamanna 10
þús. kr„ þó eigi minna en 1000
kr. til hvers. Til Óskars Einai’s-
sonar læknis utanfai’arstyrkur
2000 kr. Til kaupa á fljótandi
skui’ðgröfu 32 þús. kr. Til áveitu-
félags þingbúa 5000 kr. Til vega-
gerða í Vestmannaeyjum, helm-
ingur kostn. alt að 17500 kr. Til
að kaupa Sigríðastaðaskóg i
Ljósavatnsskarði 4000 kr. Til að-
stoðar á efnarannsóknarstof.
4200 kr. Til Mjólkurfél. Mjallai’
alt að 8000 kr. Til bi’yggjugerða
og lendingabóta 35 þús. kr. (var
15 þús. í stj.frv.). Til að koma
upp vindknúinni rafmagnsstöð
5000 kr. Til Goodtemplararegl-
unnar, hækkað úr 6 þús. upp í
10 þús. kr. Til U. M. F. í. hækk-
að úr 1800 upp í 3000 kr. Til
slysatryggingarsj. Dagsbrúnar
500 kr. Til að rita og safna gögn-
um til menningarsögu 2500 kr.
Til þórarins Jónssonar tónlistar-
nem. í Berlín 3000 kr. Til Önnu
Borg til leiklistarnáms 2000 kr.
Til Jóns þorleifssonar málara
2500 kr. Styrkur til hafskipa-
bryggju á ísafirði 60 þús. kr. Til
að gera Laxfoss og Glanna í
Norðurá laxgenga kr. 1000. Heim-
ild til að ábyrgjast gegn endur-
ti’yggingu, 25 þús. ki\ lán fyrir
tóvinnufélag á Reyðarfii’ði. þá
var samþ. að greiða halla, sem
verða kann á tilraunum S. í. S.
af að senda frosið kjöt á mark-
að haustið 1926. Heimild til að
lána alt að 100 þús. kr. til að
H.f. Jón Sigimmdsson & Co,
Svuníuspennur
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Trúlofunarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af steinhringum.
Sent með póstkröfu út um land
el' óskað er.
Jón Sigmundsscn gnllsmiSur.
Sími 888. — Laugaveg 8.
Hpelc!k:i<5 þér
Anthos
óviðjafnanlegu handsápu.
sendiherra í Khöfn, var feld með
17:10 atkv: Já sögðu: B. St„
þorl. J„ Ing. B„ Sv. Ól„ Tr. þ„
Jör. B„ P. þ„ P. 0„ M. T„ Kl. J„
Nei sögðu: Á. J„ B. L„ Ól. Th„
J. K„ J. þ„ M. G„ Jak. M„ þór.
J„ J„ Bald., H. St„ II. K„ J. S„
SigjJ„ J. A. J„ Á. Á„ B. Sv. M. J.
----4)w--
Aldurstrygging.
Snemma á þinginu bar eg fram
tillögu um að stjórnin skyldi rann-
saka og undirbúa fyrir næsta þing
frumvarp um almenna ellitrygg-
ingu. Sjóði þeim, er myndaðist af
starfsemi þessari skyldi verja jöfn
um höndum til að kaupa vaxta-
bréf Ræktunarsjóðs og Veðdeild-
ar. þessi till. hefir nú verið samþ.
í Ed„ með þeirri breytingu að
stjórninni er falið að rannsaka mál
ið, og leggja niðurstöðuna fyrir
næsta þing. Fer þá um fi’amkv.
málsins eftir því hversu þingið og
kjósendur taka því.
Með hinni upprunalegu tillögu
var leitast við að ráða fram úr
tveim vandamálum. Annars vegar
eru framfærsluerfiðleikar gamai-
mennanna. Hinsvegar hin nálega
óseðjandi þörf landsmanna til að
fá ódýrt fjármagn til ræktunar
og húsabygginga.
Fyrir nokkrum árum mun dr.
Óíafur Daníelsson hafa rannsakað
aldurstrygginguna fyrir stjóm-
ina. Hann komst þá að þeirri
niðurstöðu að ef hverju gamal-
menni í landinu væri ætlað að
fá 200 krónur í ellistyrk árlega,
eftir sextugsaldur, þyrfti árgjald
hvers vinnandi manns að vera 10
krónur fram að þeim tíma. —
Á hverju ári fengi sjóðurinn mikl-
ar tekjur, þannig að með vöxt-
um og vaxtavöxtum myndi sjóð-
urinn nema tugum miljóna þegar
hann hefði náð fullri stærð.
þennan mikla sjóð yrði að
ávaxta tryggilega. Hann inætti
með engu móti vera lánaður í
áhættufyrirtæki. Eftir eðli sínu
yrði sjóður aldurstryggingarinn-
ar að standa í hinum tryggustu
lánum, sem til eru, en það eru
fasteignalán. Nú eru fasteigna-
lánin svo dýr, sem raun ber-
vitni um, af því áhættufyrirtæki
þau er bankarnir skifta mest við,
tapa miklu og bankarnir verða
þess vegna að halda bæði innláns-
og útlánsvöxtum óeðlilega háum,
til að standast þau viðskifti. En
sjóður aldurstryggingarinnar
myndi skapa öruggan og mjög
hagstæðan markað í landinu
sjálfu, fyrir vaxtabréf veðlána-
stofnunar. þá gætu eigendur
fasteigna fengið ódýr og affalla-
laus lán. En því miður myndi nú-
lifandi kynslóð ekki njóta nema
byrjunarhlunnindanna af þeirri
framkvæmd.
Vill unga kynslóðin tryggja
sig móti örbirgð og heilsuleysi á
Sparisjúðurion MWm
(sofnaður 1906)
Ágrip af ársreikningum 1925.
A. Borgað inn og nt.
I n n.
1. Peningar í sjóði f. f. á. 1687,36
2. Borgað af lánum 19296,56
3. Innleystir víxlar 9985,00
4. Sparisjóðsinnlög 58031,38
5. Vextir:
a. af lánum .. 21641,76
b. aðrir vextir .. 1041,67
22683,43
6. Frá bönkum (hlaupar.) .. 83775,69
7. Lán tekin 14000,00
8. Ýmislegt 118,75
Samtals 209578,17
Út.
1. Lán veitt 23694,05
2. Víxlar keyptir 20919,30
3. IJlborgað inn-
stæðufé 86495,58
Dagvextii- .. .. 223,07
86718,05
4. Heksturskostnaður:
a. laun 1839,35
li. annar kostn. .. 788,58
2627,93
5. Til banka (blaupar) .. 62255,01
6. Borgað af skuld
sjóðsins 7000,00
Ve.xtir af skuld sj. 272,35
7272,35
7. Ýmislegt 120,54
8. í sjóði 31. des 5970,34
Samtals 209578,17
B. Ágóðareikningur.
T e k j u r.
1. Vextir af lánum 21227,04
2. Ve.xtir af víxlum 453,47
3. Vextir af l)ankainnstæðu 269,65
4. Ýmislegt 20,50
Samtals 21971,26
G j ö 1 d.
1. Reksturekostnaður .. .. 2627,93
2. Vextir af innstæðufé í
sparisjóði 5%% 16620,79
3. Vextir af skuld sjóðsins .. 272,35
4. Ýinislegl 35,54
5. Ágóði á árinu 2414,65
Samtals 21971,26
C. Elgnarreikningur 31. des. 1925.
» E i g n i r.
1. Skuldabréf fyrir lánum:
a. gegn fasteign-
arveði .. .. 170208,62
b. gegn sjáif-
skuldarábyrgð 164334,49
c. gegn áb. sv.f. 1962,08
d. gegn liand-
veði 937,66
— 337442,85
2. Óinnloystir víxlar .. .. 14544,30
3. Verðbréf 100,00
4. Innstæða í bönkum .. .. 5195,36
5. Aðrar eignir 636,11
6. Peningar í sjóði 5970,34
Samtals 363888,96
S k u 1 d i r.
1. Innstæðufé 567 viðskifta-
manna 317870,41
2. Óborguð I)ráðabii'gðalán 7000,00
3. Varasjóður 39018,55
Samtals 363888,96
Ilruna 25. febr. 1926.
Haraldur Sigurðsson.
Kjartan Helgason.
auðsafn, sem eingöngu yrði varið
til að efla ræktun og húsabætur
í landinu? Vill unga ikynslóðin
leggja á sig nokkra byrði meðan
starfsþrótturinn er mestur, til að
geta lifað frjáls og öllum óháð,
þegar líður á æfina? Ef unga
fólkið hefir manndóm og kjark
til að svara þessum spurningum
játandi, þá verður Alþingi vafa-
laust greitt til starfs um að lög-
bjóða ellitryggingu, með þeim
formála, sem hér hefir verið
hafður, um meðferð fjárins.
_______________________ J. J.
Ritstjóri Tryggvi þórhallsson.
Prentamiðjan AoUl
reisa íshús á kjötútflutningshöfn-
um. — Tillaga fjárvn. um að
fella úr fjárlfrv. framlag til
elliárunum? Vill unga kynslóðin
jafnframt því mynda í landinu