Tíminn - 10.04.1926, Blaðsíða 1

(2>)a(bfeti
og afarei6slur”aíiur Ctmans ct
Sigurgeti' ^riétifsfon,
SaTnhanbshúsinu, Heyfjaoif
timans er i SamÍHmbsljáginu
©pht bogíega 9— [Z f. h-
Simt 496
X. ár.
Utan úrheimi.
Framtíð Bretaveldis.
Mjög- frægur enskur heimspek-
ingur að nafni Schiller hefir ný-
veiúð ritað bók um íramtíð Breta-
veldis og er heldur bölsýnn. Skai
hér skýrt frá helstu ályktunum
hans 1 þessu efni.
Iiann segir að heimsgengi sitt
hafi Bretland fengið með öflug-
asta ílota í heimi. Undh’ vernd
ílotans haí'i þeir fengið yfirráð
yfir helstu löndum hnattarins, og
notið þeirar aðstöðu um leið og
þeir hafi gætt þess að aðrar stór-
þjóðir Evi'ópu héldu hver annari
í skák.
En stríðið breytti þessu þýska-
land hætti að vera stórveldi,
Austurríki féll í mola. Rússland
varð einangrað og lamað. Frakk-
land varð mesta valdaþjóð á meg-
inlandinu, raunar engu valdaminni
þar en á blómatíma Napóleons
íyrsta. þegai' Frakkar tóku Ruhr,
hefðu iþeir eins vel getað her-
tekið Berlín. Engin þriðja þjóð
gat hindrað það.
Eftir stríðið urðu Bretar að
viðurkenna rétt Bandaríkj anna til
að hafa jafnsterkan herflota. En
það er raunar sama og að leyfa
þeim að! verða miklu voldugra
herveldi, því að enski flotinn
verður að vera dreifður um öll
heimshöfin, en Bandaríkjaflotinn
þarf ekki annað að gera en gæta
Panamaskurðsins.
I fjármálaefnum er aðstaðan hin
sama. Bretland var áður forustu-
land í peningamálum. í London
var ákveðið um hvar lánsfé
heimsins skyldi notað. Nú er þetta
vald flutt til New York. Bretar
geta ekki einu sinni lánað ný-
iendunum fé, sem þær þurfa.
Bandaríkin hafa tekið þar við.
þá er verri, ef nokkur er, að-
staða Breta um framleiðsluna
sjálfa. Kolanámumar eru reknar
með tapi fyrir ríkið, og engin úr-
ræði sýnileg. þungamiðja iðnaðar-
ins er líka að flytjast vestur yf-
ir Atlantshafið.
I styrjöldinni miklu stóðu ný-
lendurnar með Bretum af frjáls-
um vilja. En hagsmunasamband
þeirra við England er að verða
veikara með hverju ári. Banda-
ríkin koma í Englands stað, líka
í því efni.
Framtíð Englands liggur þá í
því að leita samstarfs og vináttu
við Bandaríkin. Meðan jafnræði
er með þeim frændum um völd
og áhrif, getur England haldið
sínum hlut. En jafnskjótt og
Bandaríkin finna að England er
máttarminna í þeim félagsskap,
þá hverfur jafningjatilfinningin.
Bandaríkin verða þá um stund
öndvegisríki heimsins, og Eng-
land lýtur forlögum Rómaveldis
forna. J. J.
-----0----
Kappglíma Ármanns var þreytt
28. f. m. í Iðnó. Kept var í tveim
flokkum. í 1. flokki keptu 5.
þorgeir Jónsson sigraði og' fékk 4
vinninga, Eggert Kristjánsson 3
og' JÖrgen þorbergsson fékk 2
vinninga. — I öðrum flokki keptu
6. Hlutskarpastur varð Vagn Jó-
hannsson (5 vinninga), Björn
Blöndal fekk 4 og Stefán Run-
ólfsson 3. þrír verðlaunapening'-
ar voru veittir í hvorum flokki.
Glíman fór vel fram.
Revkjiirík 10. apríl 1926
18. blafl
Sa,la> laaidsins.
11.
Kristján Albertsson stendur
enn orðlaus og varnarlaus fyrir
að hafa, vegna landsstjóinariniT-
ar, húðflett helstu menn stjórn-
arflokksins og' gert gælur við þá
hugmynd að íslendingar eigi að
verða aftur pólitisk undirlægja
annarar þjóðai'.
| Einn þektasti lögfræðingur
| þingsins hefur tvívegis vikið
hörkulega að landráðastefnunni
í þinginu. Stjórnin hefir ekki
borið blak af ólánsmönnunum
tveim, sem hlut eiga að máli.
þegar flett var ofan af land-
ráðastefnunni hér í blaðinu virð-
ist Sigurður pórðarson hafa trufl-
ast svo, að liann sé ekki með
réttu ráði síðan. Vitundin um
ævarandi óvirðingu þá, sem hann
hefir tengt við nafn sitt, og hegn-
ingu þá er bíður hans, ef málið er
rannsakað, hefir orðið of þung'
byrði fyrir taugakerfi, sem áður
var veiklað. C i v i s.
Fundur
í sameinuðu þingi.
í fyrradag var til umræðu í
sameinuðu þingi, tillaga til þingsá-
lyktunar um, hverjar kröfur beri
að gera til trúnaðarmanna Is-
lands erlendis.
Flutningsmaður Jónas Jónsson
fylgdi tillögunni úr hlaði með ít-
arlegri ræðu, sem prentuð er á
öðrum stað í blaðinu. Að ræðu
hans lokinni bar Jak. Möller fram
rökstudda dagskrártill., um að
vísa þingsályktuninni frá serr.
óþarfri, þar eð efni hennar bæri
að skoða sem óskráð lög. Mælti
hann svo fáum orðum, sem hon-
um var unt, til þess að róta sem
minst upp í því, sem dagskráin
átti að breiða yfir. Var á honum
að heyra að hingað til hefði vel
tekist að fylg’ja þessum óskráðn
lögum! og að þarflaust væri að
minna stjórnarvöld landsins á að
gæta þeirra framvegis. Broslegt
þótti að „sjálfstæðis" hetjur
þingsins skyldu skipa sér í-fylk-
ingarbrodd með allan stjórnar-
flokkinn og fjóra þingmenn aðra
að baki sér, um að lýsa velþókn-
un sinhi vá fulltrúavalinu til fram-
kvæmda á erindum ísl. þjóðarinn-
ar gagnvart öðrum ríkjum og
óbeinu trausti til stjórnarinnar
um að hin óskráðu lög mundu
veita henni nægilegt aðhald í
þessum efnum hér eftir sem
hingað til. Stjórnin mun hafa trú-
að „sjálfstæðisrqönnum" vel til
þess að gera ekki í hjarta sínu
jafnstrangar kröfur og í stefnu-
skránni til ajálfstæðis og sóma
íslenskra sendimanna erlendis —
þess vegna þurfti hún ekki að fá
neinn af flokksmönnum sínum til
að flytja dagskrána.
þá talaði atv.m.ráðh. M. G. í
sínum venjulega „pexara“-tón, og
vissi ekkert hvaða tökum hann
átti að táka á ræðu flutningsm.
þótti honum óviðeigandi að minst
var á framkomu vissra fundar-
manna í Borgarnesi, og vildi bera
blak af Gunnari Egilsyni, er hann
taldi jafngóðan fulltrúa í fiski-
sölu- og vínversluuarsamningum
við Spánverja, hvað sem liði skoð-
unum hans í bannmálinu eða for-
tíð hans að öðru leyti. Taldi hann
að á bak við ræðu flm. mundu
vera fleiri sakir á hendur stjórn-
inni, en beinlínis hefðu komið
fram í ræðunni, sem hann þó
hefði búist við, og beindi þannig
að nokkru leyti áskorun til flm.
um að koma fram með þær.
Fors.rh. (J. M.) tók fram með
sterkum orðum hve tilefnislaus
þingsál. væri, og með öllu ástæðu-
laust að finna að framkomu ísl.
sendimanna erlendis, þótti sem
þar væi i hvergi blettur né hrukka
á. Lýsti með fögrum orðum þeirri
tiltrú sem Gunnar Egilson hefði
notið við Spánarsamningana, og
talaði um þann megna misskiln-
ing hjá flutningsmanni að erlend-
ir fulltrúar færu með utanríkis-
mál okkar, það væri aðeins gert
eftir umboði. Vafði hann með
mjúkum höndum kaldan hjúp
hræsnis og yfirdrepsskapar um
þá meðferð, sem mál vor sæta út
á við og um framkomu opin-
berra íslenskra sendimanna er-
lendis.
þá talaði flutningm. aftur. svar-
aði í'áðherrunum og herti sókn-
ina. Gat hann þess að samkvæmt
skjölum, sem liggja frammi á
lestrarsal þingsins, hefðu íhalds-
rnenn í Borgarnesi barist þar
gegn samskonar tillögu og hér
lægi fyrir, og væri þessvegna
heimilt að vitna til þess. þá spurði
hann hvort nokkur legði trúnað
á að stórþjóðirnar hefðu sent
mann til samninga við Spánverja
um áfengismálin, sem áður hefði
opinberlega óvirt bannlögin. Enn-
fremur hefði það kornið í ljós á
síðasta þingi að G. E. stóð 1 ó-
bættri sök við ríkissj., sem semja
varð um að greitt yrði á fleiri
áratugum. þetta viðurkendi M. G„
en taldi það fullgilt ef G. E. stæði
við samninginn, sem liann von-
aði, en eigi yrði fullyrt um. —
Flutningsmaður gat þess að M.
G. hefði í ræðu sinni hagað sér
eins og' barn, sem ætti von á
hirtingu og vissi um sakir á sig,
hann hefði talað digurbarkalega
um gróusögur. Fyrst hann væri að
knýja fram sakirnar og létist ekld
liafa fengið full tilefni til ályktun-
arinnar, þá væri líklegt að hann
gæfi rækilega skýrslu um för
sendimannsins til Bandaríkjanna
síðastl. liaust. Kvaðst hann ávalt
hafa beint ásökunum sínum til
stjórnarinnar í því máli, en eigi
sendimannsins, sem væri verk-
færi í höndum stjórnarinnar.
Framkoma hennai' gagnvart sendi-
manninum hefði í alla staði verið
ósæmileg. Sagðist hann hafa beð-
ið átekta um hvort að í brjósti
ráðh. leyndist engin tilfinning
fyrir því að í þessu máli væri um
sök að ræða, sem ráðh. gæti hrein-
lega játað óknúður, en svo væri
háður í þinginu sami leikurinn 0g
stjórnarblaðið hefði haft í frammi
í allan vetur, að breiða með blekk-
ingum og ósannindum yfir mál,
sem öllum væri ljóst, og þröngva
sendimanninum sjálfum til að
taka þátt í þeim grímuleik. Sagð-
ist ræðumaður hafa ætlað að hlífa
hlutaðeigendum málsins við því
að nefna þær sakir, sem atv.rh.
gæti aldrei að eilífu af sér þvegiö
í þessu máli. — Gerðust nú ókyrr-
ir þeii' þingmenn, sem ekki treyst-
ust til að tala, Sigurj. J. og Ól.
Th„ og brugðu flm. um lýgi og
ódrengskap. Forseti þaggaði niður
í þeim. En ræðumaður, J. J„ taldi
ekki vel hæfa að tala um dreng-
skap í sambandi við Sigurjón, og
sköraði á hann að taka til máls
til þess að bera vitni þeirri lýgi,
sem í honum byggi. þá vék ræðu-
maðurvnokkrum orðum að þeirn
hégómlega orðaleik, sem forsætis-
ráðherra temdi sér þegar um með-
ferð utanríkismála væri að ræða.
Atv.m.rh. (M. G. reis upp til and-
svara, en var móðlaus og' fáorður,
lýsti hann aðeins yfir því að sendi-
maðurinn hefði beðið sig þess í
Khöfn, að losna við Ameríkuför-
ina, það hefði hann veitt, og hugs-
að sér að senda Svein Björnsson
síðar vestur en nú væri nýkomin
frétt um lagfæring á ullartollin-
um, sem að vísu væri eigi sér
að þakka, en hann væri ánægður
með málalokin og svo mætti 3.
landskj. lasta sig eins og hann
vildi. M. G. gaf ekki frekari
skýrslu og talaði eigi aftur í mál-
inu. Flutningsm. hafði vitnað í
till frá þingmálafundi á Melstað
í Vestur-Húnavatnssýslu. — þór.
J. tók því tvisvar til máls, skýrði
á sinn hátt frá fundinum og sner-
ist persónulega að flm. J. J. —
Aths. frá Vesturhúnvetningi við
hina ranghverfu frásögn þ. J. af
fundinum, kemur í næsta blaði.
Að öðru leyti viku þeir þ. J. og
J. J. að gömlum deilum og brugðu
hvor öðrum um ósannindi.
Fjármálarh. (J. þ.) vék að
ullartollinum og taldi að orsök
hans væri samningur landstj. við
biæska steinolíufélagið og einka-
söluákvörðunin. Gaf hann í skyn,
að breyting á tollinum nú mundi
aftur stafa frá afnámi olíueinka-
sölunnar. Kl. J. og Tr. þ. and-
mæltu þessu kröftuglega, svo að
ráðh. svaraði þeim engu aftur.
Sagði Tr. þ. að fjárm.rh. sýndi
með þessu meiri brjóstheilindi.
en hann hefði nokkru sinni áðui'
vitað koma fram í opinberum
málum, svo fjarri öllum sanni
væru þessar dylgjur hans um or-
sakir ullartollsbreytinganna í
Bandaríkjunum. Niðurstaðan af
umræðum þessa fundar var sú,
að ráðherramir fengu þá hirtingu,
sem þeir hættu að rísa á móti,
en gáfu upp alla vörn í þeim
málum, sem um var rætt. þessu
reynir Mbl. að leyna í fvásögn
sinni af fundinum, sem er með
venjulegum gleiðgosabrag. Enda
kveðst Valtýr eins og oft áður,
ætla að skýra síðar frá því, sem
hann treystir sér ekki að tala
um, en hann er alveg hættur að
efna þau loforð sín.
Að lolcnum umræðum voru at-
kvæði greidd um dagskrá Jak.
M„ og var hún samþykt með
28:13 atkv. Með henni voru
stjórnarflokkurinn allur, sjálf-
stæðismennirnir Jak. M„ Sig'. E.
og B. Sv.; ennfremur Á. H„ Á.
Á„ Halld. St. og Kl. J. Á móti
dagskránni voru 11 Framsóknar-
menn og Magn. T. og J. Bald.
Eftir þenna þingfund getur
þjóðin dæmt um hvorir láta sér
annara um, að framfylgt verði
hinum „óskráðu lögum“ þjóðar-
innar, sjálfstæði hennar og sæmd
út á við: þeir sem með atkvæði
sínu höfnuðu þingsályktuninni, og
lýstu þar með ánægju yfir nú-
verandi fi'amkvæmd hinna ó-
skráðu laga — eða hinir sem víttu
veilurnar í þeirri framkvæmd og
hvöttu til umbóta með þingsál.till.
----o----
Víðvarpsmálið.
Ríkisstjórnin hefir nýlega veitt
„H/F. Útvarp“ sérleyfi til 7 ára
til reksturs víðvarps-stöðvar hér
á landi. Stöð félagsins var opnuð
af atvinnumálaráðherra þ. 18. f.
m. Reglugerð um reksturinn var
gefin þ. 23. s. m. og er hún birt í
Lögbirtingablaðinu þ. 30. mars.
Mikil óánægja hefir risið hér
meðal víðvarpsnotenda út af
reglugerð þessar. þykir hún jafn-
vel ganga lengra en lög leyfa og
gæta meir hagsmuna „H/F. Út-
varps“ en notenda stöðvarinnar.
Fyrir nokkrum dögum hélt
„Félag víðvarpsnotenda“ fund um
þetta mál. Kom þar fram einróma
óánægja hjá fundarmönnum yfii'
reglugerðinni. Formaður „H/F.
Útvarp“ vai- á fundinum. Vai’ð
loks að samkomulagi, að ;kosin
skyldi nefnd þriggja manna til
þess að athuga hvað „Félag' víð-
varpsnotenda“ gæti gert best
íyrir þetta mál og ræða tillögur
sínai' og óskir víðvarpsnotenda
við „H/F. Útvai'p. 1 nefndina
voru kosnh' Luðvig Guðmunds-
son mentaskólakennai’i (form.),
Magnús Thorberg’ útgerðarmaður
og þorkell Clementz vélfræðing-
ur. Nefndin á að hafa lokið
störfum sínum n. k. þriðjudag.
það er von allra að samkomu-
lag náist milli víðvai-psnotenda
og „H/F. Útvai'p".
þeir, sem hafa í hyggju að
kaupa viðtökutæki, ættu að bíða
með það uns samningum er lok-
ið og árangurinn verður birtur.
þorvaldur Ari Arason á Víði-
mýri í skagafirði andaðist 3. mars
s. 1. 76 ára að aldri Hann vai'
póstafgreiðslumaður öll þau ár,
sem hann bjó á Víðimýri. Margt
var einkennilegt um þorvald og
frábrugðið flestum öðrum. Mjög
vai- gestkvæmt á heimili hans; og
gestum sínum vottaði hann jafn-
an glaðværð og fyrirmannlega
hæversku.
Hörmulegt slys varð á Viðeyjar-
sundi föstudagskvöldið, 2 þ. m.
þar tapaðist bátur með 4 mönn-
um. þeir sem fórsut voru Sólberg
Guðjónsson á Grettisgötu 43 og
sonur hans 14 ára gamall, og 2
bræður 13 og 16 ára gamlir,
einkasynir þorsteins þorkelssonar,
Grettisgötu 44. Ei’ talið að þeii'
hafi verið á skemtisiglingu. Bát-
urinn hefir ekki fundist, þrátt
fyrir milda leit.
Sýslunefnd Árnesinga samþykti
á fundi á Selfossi 6. þ. m. að
reisa hinn væntalega héraðsskóla
á Laugavatni.
Aðalfundur Heilsuhælisfélags
Norðurlands var haldinn á Akui’-
eyri 14. f. m. voru þar lagðir
fram reikningar félagsins og
skýrt frá fjársöfnun til hælisins.
Alt fé Heilsuhælisins, safnað að
fornu og nýju, mun vera orðið 230
þús. kr. Á fjársöfnunarlistanum
eru nú 13 hundruð nöfn. Stjórn
fél. sendi símleiðis áskorun til
fjárveitinganefndar um að veita
fé á fjárlögunum til móts við
framlög Norðlendinga.