Tíminn - 10.04.1926, Blaðsíða 4

70
TIMINN
slcilyrði, að ríkið láti skipið fram-
vegis, meðan það er vel til þess
fært, halda uppi á kostnað ríkis-
sjóðs samskonar björgunar- og
eftirlitsstarfsemi við Vestmanna-
eyjar í 31/2—4 mánuði (vetrarver-
tíðina) árlega, sem það hefir haft
á hendi undanfarin ár, enda leggi
bæjarsjóður Vestm.eyjakaupst.
árlega fram 25 þús. kr. til útgerð-
ar skipsins.
53. þingsál.till. um rýmkun
landhelginnar. Flm. P. Ott. Alþ.
ályktar að skora á ríkisstjórnina,
að gera hinar ítrustu tilraunir tii
þess að fá samningum við Stóra
Bretland um landhelgi íslands
breytt á þá leið, að hún sé færð
út þann veg, að innan hennar
verði allir firðir og flóar og helstu
bátamið.
Stjórninni er heimilt að senda
til Englands mann eða menn til
þess að greiða götu þessa máls
og sérstaklega vekja athygli á
þeirri alþjóðanauðsyn, sem á því
er að stækka hið friðaða svæði.
til þess að vernda framtíðarfiski-
veiðar í hafinu kringum ísland.
Kostnað af sendiförinni skal
greiða úr ríkissjóði.
54. þingsál.till. um rannsókn á
vega og brúarstæðum á Norður-
og Austurlandi. Flm. J. J. Ed.
Alþingis ályktar að skora á
stjórnina að láta nú í sumar fara
fram rannsókn á því, hve mikið
myndi kosta aþ gera akveg með
tilheyrandi brúm á þeim leiðum,
sem hér eru tilgreindar, og leggja
niðurstöðuna fyrir næsta Alþingi.
1. Frá Hellisheiði um Vopnafjarð-
arláglendi yfir Selá. 2. Frá þórs-
höfn yfir þistilfjörð að Garði. 3.
Kópaskeri að mynni Ásbyrgis. 4.
Frá Breiðumýri yfir Fljótsheiði
og Skjálfandafljót að Fnjóskár-
brú. — Tillagan miðar að því að
gera þinginu fært að hefja á
næstu árum mikla vegagerð í
þessum héniðum.
55. Fyrirspurn til ríkisstj. um
eftirgjöf^ á skuld: frá J. A. J.
Hver var skuld Kaupfélags
Reykjavíkur við Tóbakseinkasölu
ríkisins? Hefir landsstj. gefið eft-
ir þessa skuld og, ef svo er, þá af
hvaða ástæðum og með hvaða
lagaheimild?
56. þingsál.till. um eftirgjöf a
skuldum og ábyrgðum. Flm. J. J.
Efrid. A-lþingis skorar á lands-
stjórnina að skýra frá hvort það
er með hennar leyfi og samþykki,
og ef svo er ekki, þá með livaða
ar vel fallin til að vekja ótrú á
sendiför og sendimanni heima fyrir,
jafnvel likast að verið væri að leika
sér með það mál, sem þó var einna
viðkvæmast miklum meirililuta þjóð-
arinnar. þar var stjórnin ámælis-
verð, en ekki maðurinn, þvi að liún
gaf honum samningsvaldið fyrir al-
þjóð manna. Síðan hefir verið liald-
ið áfram á sömu braut. Sami maður-
inn er af núverandi stjórn gerður að
ti’únaðarmanni suðui' í löndum.
Kaupið alt að því helmingi hæi'ra en
hjá i'æðismanni Noi'ðmanna á næstu
grösum. Samningui' gerður lil
margra ái'a. Samt hefir þessi maður
ekki getað staðið skil á opinberu fé,
sem hann liafði handa milli, þegar
hann var fulltrúi í Ameríku. Slílct
fulltrúaval hlýtur að koma inn hjá
þjóðinni megnustu ótrú á dómgi-eind
þeii'ra manna er velja svo gálauslega
í vandasamar stöður. Enginn getui
svo að gagni eða sæmd sé að, vcrið
trúnaðarmaður heillar þjóðar í öðru
landi, nema að hann njóti trausts og
virðingar borgaranna í sínu fandi.
Eg hefi sýnt að sjálfstæði íslands
í foi'nöld bygðist á borgaralegum
þroska eða þvi sem máske er best
að nefna siðferðilega karlmensku
hinnar ráðandi stéttar, sem ekki kom
síst fram í hinum virðuiegu skift-
um íslendinga við aðrar þjóðir. Hið
langa líf þjóðveldisins forna var bein
afleiðing af yfirbui’ðum fom-manna
um siðferðilega karlmensku. Annars
leggja allar frjálsar þjóðir mestu
stund á að hafa úrvalsmenn til starf-
anna út á við, og það þykir bera vott
Eímreíðin 1926
: : : : Fyrsta heftir er komið út. : : : :
Ef þú vilt fá glögt yfirlit yfii'
íslensk stjórnmál verðurðu að lesa
Eimi'. 1026, Fjórir af þektustu stjórn-
málamönnum landsins íita um þau
'niáí. það vei'ður það lang-merkasta,
sem ritað hefur verið um íslcnsk
stjórnmál nú um langt skeið.
Vér viljum hafa alþintj á þingvelli,
var krafa Fjölnismanna. þessi krafö
verður hávær á næstu árum og er
þegai' komin fram í þinginu. Lesið
iundabók Fjölnismanna, sein kemui'
út í Eimr. á þessu ári.
íslenskur karlakór fer ti( Noregs á
na .tunni. í 1. b. Eirnr. þ. á. er
grein um einu söngförina héðan til
útlanda áður, för söngfélagsins
„llekla" til Noregs 1905.
í ítarlegi’i og fróðlegi’i grein í L h
Eimi'. þ. á. skýrir skoskur menta-
maður frá nýrri bókmentahreyfingu.
Hvaða samgöngubætur eigum vév
í vændum? Bílvegi? Járnbrautir?
Flugpóstferðir? Lesið grein um þessi
efni með fjölda mynda í Eimr. 1.
h. þ. á.
Ótalið nr fjöldi af ritgerðum sögum
og kvæðum. Bestu og vinsælustu rit-
höfundar þjóðarinnar skriln í Eim-
reiðina á þessu ári. ITpplagið hefir
verið stækkað með þessu hefti, en
getur samt sem áður selst. upp áður
en vai'ir. Gerist því áskrifendur strax.
Verð: 10 krónur ái’gangui'inn.
Nýir áskrifendur fá kaupbæti.
Afgreiðslan er í Bankastræti 9, Rvík.
heimildum, að tvær lánsstofnanir,
sem standa beint og' óbeint undir
eftirliti landsstjórnarinnar, hafa
gefið upp í tveim tilteknum til-
fellum mjög stórar upphæðir. þau
atriði, sem skýrslu er óskað um,
eru: 1. Ilin mikla uppgjöf úti-
bús Landsbankans á ísafirði. 2.
Uppgjöf á skuldum, ábyrgðum og
vöxtum til handa firmanu Nathan
& Olsen í Reykjavík af hálfu
um dýpstu stjórnmálaspillingu, ef
slík störf eru gerð að bitlingum
handa skjólstæðingum hvers meii'i-
hluta. Eg hefr lauslega vikið að hin-
um kunna þjóðlesti íslendinga, of-
drykkjunni. Sá ljóður er á ráði
margra íslendinga, að ofdrykkjulöng-
un æsist er þeir koma úr landi og á
staði þar sem þeir halda að þeir séu
óþeklir. En þá or viðbúið að vansinn
verði mestur. En fari svo að full-
trúi eða sendimaður lands drekki
fi’á sér í’áð og rænu i .öðru landi, þá
vcrður niðurstáðan þvei'öfug við það
sem Bandaríkin og Noregur upp-
skáru af sendimensku Franklins og
Nansens. þeir lánuðu þjóöum sínum
Ijónxa af frægð sinni. Ofdrvkkjumað-
ur í sendimannsstétt lánar þjóð sinni
skuggann af niðurlægingu sinni.
Ástæðan til að stjórn velur gálaus-
lega ti'únaðarmenn til útlanda, er
nálega ætíð hin sama: Stjórnmála-
vanþroski og pólitísk spilling. Stjórn
þarf að hlaða uridir einn eða annan
gæðing flokksins og stingur að hon-
um bita. Slíkt. ráðlag kemur aldrei
fyrir menn eins og Washington og
Michelsen. þeir velja Fi'anklin og
Nansen. Jón Sigurðsson sýnist, meðal
íslendinga, hafa verið fx'ábær í þvi
að velja sér meðstarfsmenn eftir
hæfileikum
ITafi nú stjórn til að halda sér við
völd, cða til að launa fylgi, valið
trúnaðarmann erlendis, sem með
breytni sinni bi’ýtur flestar eða all-
ar frumreglur sinnar stéttar, þá á sú
stjórn harðan dóm skilið. Myndist sú
venja, að siðferðisleg karlmenska sé
Smiðjan í Lækjargötu 10
hefir ávalt fyrixliggjandi með lægsta fá-
anlegu verði: Hestajárn, slétt. Vagnhesta-
járn, með og án táskafla. Hringskeifur, sem
enginn liófsjúkur hestur má án vera. Veð-
hlaupaskeifurnar, frægu, sem þegar hafa
sýnt að eru ómissandi öllum veðreiðahest-
um. Hóffjaðrir, ödýrastar í borginni. Ljáir
og Ijábakkar. Nautabönd. Ávalt fyrirliggj-
andi allskonar stál og smiðajárn af bestu
tegund, og lægsta verði. Rær, af öllum
stæi’ðum. Annast allskonar járnsmíði með
fullkomnustu tækjum. Allskonar grindur
kringum legstaði og garða, einnig hlið og
handrið, sent eftir sérstökum pöntunum
gegn eftirki'öfu hvert á land sem óskað
er, sem og allar aðrar pantanir. Vönduð vinna en vei'ðið lágt.
Kaupmenn og kaupfélög! Munið að senda pantanir
yðar á skeifum og skeifujárni í tíma þvr eftirspurn og annríki er
mikið.
Einar Asmundsson
Lækjargötu 10. Sínxi 1722. Reykjavík.
Hínir margeftirspurðu grammófónar
„Sonora“ fyrirliggjandi
Sambaud ísl. samvinuufélaga.
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
^•vy-iniy
Trúlofunar-
hringarnir
þjóðkunnu, úrval af
steinhringum, skúf-
hólkum og
svuntuspennum,
margt fleira. Sent
með póstkröfu útumland,ef óskað ei'.
Jón Sigmundsson gullsmiSur-
Sími 383. — Laugaveg 8.
Sjó- og bruna-
vátryggingar.
Landsbankans og' Islandsbanka.
57. Frv. um útrýming fjárkláÖa:
frá landbún.n. í ársbyrjun 1929
skal fara fram um land alt böðun
á sauðfé til útiýmingar fjár-
kláða. Skulu dýralæknar standa
fyrir framkvæmdum hver í sínum
fjórðungi. Stjórnarráðið setur
reglugerð um framkvæmdina eft-
ir till. dýral. í Reykjavík. Alt
sauðfé s.kal baða úr þrem kláða-
böðum með hæfilegu millibili.
þriðjung andvirðis baðlyfja og
flutningskostnaðar skulu fjáreig-
endur gi-eiða eftir fjártölu og
annast hi'eppsn innheimtu, þeir
leggja og fram nægilega aðstoð
við skoðun og böðun fjárins
Annar kostnaður við útrýming-
una greiðist úr ríkissjóði. Stjórn-
in srjer um kaup og tilbúnig á
baðlyfjum.
58. Frv. til laga um lilunnindi
handa fyiixhuguðuni nýjum
banka í Reykjavík: frá stjórn-
inni. Vill stjómin fá heimild til
að veita hlutafél., sem stofnað
kunni að vei’ða í því skyni, hlunn-
indi handa banka, er félagið stofn-
ar í Rvík. Telur hún að vegna
hins mikla vaxtar á atvinnuveg-
um landsins sé þetta nauðsyn-
legt, líkt og gert var með laga-
heimild 1923 handa norska bank-
anum, sem ekki komst í fram-
kvæmd samkv. settum skilyi'ðu,
— þessi nýi banki skal taka til
starfa fyrir árslok 1927. Hhxtafé
hans má eigi vei'a minna en 2
milj. kr. og eigi meii'a en 6 mlj.
og skulu að minsta kosti 55%
af því boðið út innanlands í þrjá
mánuði eftir að lögin öðlast gildi.
Meiri hluti bankastjói'nar sé Is-
lendingar búsettii' á íslandi. —
Bankinn skal undanþeginn öllum
opinberum gjöldum og sköttum,
hvei'ju nafni sem nefnast. I þess
stað skal hann greiða í ríkis-
sjóð hluta af hreinum árs-
arði sínum. Fyrst skal dregið frá
ái'sai'ðinum af fasteignum hans,
svo og fyrir áföllnum töpum
hans, 10% til vai'asjóðs og 5% af
hlutfjárupphæðinni, til hluthafa-
ai'ðs. — Af því sem þá er eftir
greiðist ríkissj. 5% af fyrstu 100
þús.' kr., 10% af næstu 100 þús.
kr. og 25% af afganginum. Illunn-
indi þessi haldast fyrst um sinn
þann tíma, sem Islandsbanki nýt-
ur sinna kjara.
Sjórnin hefði tæplega farið að
flytja þetta frv., nema að eitt-
Símar:
Sjótrygging .... 542
Brunatrygging . . . 254
Framkvæmdarstjóri 309
Vátryggið
hjá
íslensku
félagL
hvert félag sé nú þegar tilbúið
til að stofna bankann með er-
lendu fé. Verður því að hafa full-
ar gætur á þessu máli.
--o--
Skipstrand. Aðfai'anótt 3. þ. m.
strandaði hið nýja botnvöi’puskip
„Ása“, eign Duus-verslunar, á
flúðum fyi’ir utan Járngerðarstaði
í Grindavík. Skipverjar björguð-
ust á kaðli í land.
Ritstjóri Tryggvi þórhallsson.
I’rén tamiðjan Acia.
«S*r
íyi'irlitin, í skiftum við aðrar þjóðir.
þá er fi’elsi landsins og sjálfstæði
glatað, af því þjóðin er gálaus, spilt
og sjúk.
Nú liafa komið glöggar raddir utan
af landsbygðinni fil Alþingis um að
vanda valið á trúnaðai’mönnum er-
lendis. þessar í'addir eru eins og eg
hef i sýnt, i fullu sami'æmi við
reynslu þjóðarinnar meðan hún var
sjálfstæð, og skoðun og venju
frjálsra samtíðarþjóða. það sem nú
liggur fyrir Alþingi er að játa eða
neita, annaðlivort að lýsa yfir að það
vilji taka upp erfðina frá frelsisöld
þjóðarinnar, eða frá þeim öldum,
þegar þjóðin var kúguð og beygð,
þegar landið var fótnskinn og fé-
þúfa erlends valds.
Eg hefi nefnt þann eiginleika senx
trúnaðarmenn þjóða þurfa að hafa,
siðferðilega karlmensku. Eg hefi
sýnt með gömlum og nýjurn dæinum,
að hættan í þessu efni er meiri en í
fornöld. „Stauparétlur" var ekki
dæmdur af samtiðarmönnuin Har-
aldar harðráða og Halidórs Snorra-
sonar.
Menn mega ekki lialda, að vand-
inn mikli, að halda uppi sæmd
landsins út á við, sé eingöngu á
herðum ráðlierra og sendimanna.
Engin stjórn leyfir sér að senda úr
landi viðurkcnda annmarkamenn,
nema af því hún treystir á siðferði-
lega bleyðimensku hjá borgurum
sinnar eigin þjóðar, að þeir loki
augunum, að þeir þegi, að þeir
gieymi. Að lokum er svefninn orð-
inn svo fastur, að hver flokkur get-
ur, án þess að nokkur hreyfi liönd
eða fót, gert störfin við utanríkis-
málin að lientugum bitling lianda
þægum, atvinnulausum flokkshræðr-
um.
Eg liefi heyrt suma menn halda
því fram, í nafni mannúðar og
kristilegs kærleika, að ekki mætti
tala um afglöp trúnaðarmanna
landsins eriendis, jafnvel þótt mikið
iiefði verið af sér brotið, því að það
særði tilfinningar þeirra sjálfra, svo
og vini þeirra og vandamenn.
Sömu röksemd mætti færa fram til
varnar og afsölcunar öllum þeim
sem cr liegnt, eftir fyrirmælum borg-
aralegra laga. peir hafa lílca tilfinn-
ingar. Vandamenn þeirra finna líka
tii. Samt ei' ekki lijá siðuðum mönn-
um aðhald laganna afnumið, né
settur „stauparéttur", þar sem dónx-
ari og hrotamaður grafa aðstöðu-
muninn í áfengishylgjum.
peir menn sem eru fúsastir að
gel'a upp skuldir, þar sem heill og
sæmd alþjóðar iiggur við, eru venju-
loga tregir að gefa úr eigin sjóði,
enda cr hér ruglað rökum. Hver ein-
staklingur getur í persónulegum
skiftum sýnt föllnum manni samúð
og hlýleik. Enþegar einstakir menn
herjast með hnúum og hnefum á
móti því að trúnaöarmenn landsins
séu skyldir að koma sómasamlega
fram fyrir landsins hönd utanlands,
þá eru þessir mýidu vinir kristilegs
kærleika að dreifa liinum liættuleg-
ustu sóttkveikjum pólitiskrar spiiling-
ai’ um allan þjóðiíkamann. peir eru
að eyðileggja þjóðfélagið pessi upp-
gjöf saka fyrir hönd almennings er
frá borgaranna hálfu ekkert annað
en sama vöntunin á siðferðilegum
karlmannskjarki, sem kemur fram
lijá löggæslumanni, er fer út i skip
í nafni laganna, til að innsigia á-
fengi, en gleymir því og sest í stað
þess að ólöglegri drykkju.
Eg geri, eins og eg hefi tekið fram,
hiklaust ráð fyrir að allir þm. sam-
þykki þessa tillögu. En ef svo ólílc-
iega skyldi fara, að einliver þing-
maður sæi ástæðu til að hnekkja
henni, annaðhvort með mótatkvæði,
dagskrá eða þögn, þá er sýnilegt að
þeir kjósendur út um land, sem sent
liafa Aiþingi áskoranir er fara í
sömu átt, hafa liaft ástæðu til að
liera í brjósti kviðboga fyrir framtíð
íslendinga, sem sjálfstœðrar þjóðar.
Öll mótstaða gegn þessari tillögu, op-
inber eða í leyni, getur ekki stafað af
öðru en því að til séu íslendingar
sem vilji halda opnum möguleilcum
til að láta siðgæði „stauparéttarins"
eiga i frámtíðinni örugg gróðrarskil-
yrði í meðferð utanríkismálanna.
Af því eg áiít að stefna þjóðarinn-
ar sé sú að ná aftur fullu frelsi, og
að taka aftur virðuiegt sæti meðal
menningarþjóða heimsins, vil eg
vona, að hvert spor Alþingis, og
livers einstaks þingmanns, sé stigið í
átt að þessu takmarki. Eg vil aö
þjóðin fái þá ánægju að sjá þess
vott í verki, um þetta þýðingarmikla
mál. Eg vil þess vegna lieina þeirri
ósk til hæstvirts forseta að hann láti
að loknum umræðum fara fram at-
kvæðagreiðslu með nafnakalli.