Tíminn - 17.04.1926, Blaðsíða 1

©jalbfeti
og afgr«t6slurr'a6ur timans et
Sigurgeir ^rtfcrtfsfon,
Sambanösbúsinu, Reyfiouif
^ýgreifcsía
Clmattí er í Sambanösfjásinu
(Ðpin öaglega 9—\Z f. b-
Sími 496.
X. ár.
Reykjarík 17. apríl 1926
19. blað
Misbeiting dómsvaldsins.
1 hinni harðsnúnu stjómmála-
baráttu sem háð er og háð hefir
verið í öllum löndum, er gripið til
flestra vopna til sóknai- og varn-
ar. —
Hin ríkjandi stétt, hvort heldur
var aðall, klerkaveldi, einráður
konungur með her og embættis-
þjóna við hlið sjer, eða svo sem
nú er tiðast, yfirstétt, samábyrgð
hinna ríku, stóriðjuhölda, kaup-
manna og hixma hálaunuðustu
embættismanna, hefir jafnan
gripið til allra meðala, leyfilegra
og óieyfilegra, til þess að verja
vald sitt og sérréttindi.
Forystumexm nýxra hi'eyíinga,
þeir er hafa viljað bæta kjör al-
mennings, sem leiða mundi það
ai sér aó smæi'ri yrðu skamtaðir
feitu bitarnir hinum voldugu,
hafa jafnan verið ofsóttir með
öilum ráðum. Óteljandi eru þeir
forystumenn nýi’ra og göfugra
hugsjóna, sem hin ríkjandi stétt
hefir látið ráða af dögum, með
undiríerli, eða með dómum, sem
þeir dómarar hafa dæmt, sem
beittu sverði réttlætisins ekki 1
þágu réttlætisins, heldur í þágu
i'anglátra valdhafa, sem kröfðust
þess að rangur dómur væri dæmd-
ur.
Fækkar nú mannvígum síðari
ái'in, í hinum betiu' mentu lönd-
um, enda hefir menning nágranna-
þjóðanna flestra hrundið úr valda-
sessi þeirri yfirstéttarklíku, sem
öldum saman hafði sogið merg
úr þjóðunum.
En skamt er þess að minnast,
að forystumenn frjálslyndra
manna í nágranxxalöndunum hafa
verið skemmilega ofsóttir af vald-
höfunum.
Var þá ekki síst misbeitt dóms-
valdinu, til þess að reyna að
þagga niður raddir þeirra
manna sem valdhafamir óttuðust.
Á öldinni sem leið misbeittu
danskir dómarar t. d. skemmi-
lega valdi sínu og. gerðust auð-
sveipir þjónar valdhafanna.
Foiringi Vinstrimannanna
dönsku, einhver frægasti og ágæt-
asti maður Dana á sinni tíð,
Christian Berg, var dæmdur
ranglátum dómi til fangelsisvist-
ar, eingöngu fyrir þá sök að lxann
vildi frelsi og framfarir þjóðar
sinnar og var valdhöfunum þyrn-
ir í auga. Beið hann mikið heilsu-
tjón vegna fangelsisvistarinnar,
og varð þannig beinlínis píslar-
vottur sannfæriíigar sinnar, písl-
arvottur fyrir allan þorra landa
sinna.
II.
Misbeiting dómsvaldsins er ein-
hver algengasta aðferðin sem
yfirstétt nútímans notar til þess
að klekkja á forystumönnum
nýrra hreyfinga.
ótal dæmi mun mega um það
nefna, þótt nú hafi aðeins eitt
verið nefnt frá nágrannaþjóðun-
um.
Dæmin um það eru til mörg
og nærtæk á okkar landi, þótt
ekki verði hér rakin.
Um öll nálæg lönd er það al-
viðurkent hver hætta vofir yfir í
þessu efni.
því hefir löggjöf landanna
mjög víða veiið breytt til þess
að reyna að koma í veg fyrir að
siðferðilega sljóir dómarar, sem
væru svo lítilsigldir að ljá sig til
þjónustu stjórnmálaflokki sínum,
einnig er þeir halda á svei'ði í’étt-
lætisins, hefðu aðstöðu til að
hafa alt dómsvaldið í hendi sér.
I nágrannalöndum okkar hefiv
allmikill þáttur dómsvaldsins
verið tekinn úr höndum hins lög-
læi’ða dómara og fenginn í hend-
ur almúganum.
Kviðdómar dæma þar um mik-
inn flokk mála, og eiga kviðdóm-
enduv, hópur ólöglæi’ði'a borgax-a,
að meta hvort sekur er eða sak-
laus, sá er ákæi’ður er, en dómar-
inn á aðeins að veita; þéim leið-
beiningu, og síðan ákveða refs-
inguna, bygt á úrskurði kvið-
dómenda.
Á okkar landi er einnig kom-
ið atriði inn í löggjöfina sem er
opinber viðurkenning á að hætta
geti stafað af dóxnunim, sem
jafnframt enx við stjómmál
riðnir.
Dómarar í hæstarétti okkai
mega ekki vera þingmenn.
Er þetta einhver ágætasta rétt-
arbót í íslenskri löggjöf og á að
fela í sér tryggingu fyrir því að
hæstii’éttur íslands dæmi ekki
pólitíska dóma, sem kalla mætti.
Að því leyti á að vera vel fyrir
séð.
En þetta er ekki nóg.
það má ekki koma fyrir að
dómsvaldinu sé misbeitt, ekki
heldur í undirdómunum.
Sá gi*unur má ekki leggjast á
að undirdómai’ai’nir dæmi ranga
dóma, til þess að klekkja á
pólitískum andstæðingum.
En því er ekki að leyna að sá
grunur læðist nú að mörgum.
Verður að gera annaðhvort:
að banna með lögum að undir-
dómarar taki þann þátt í stjóm-
málabai’áttunni að vera þing-
menn, einkanlega sá dómai'inri
sem dæmir langflesta dómana,
bæjai'fógetinn í Reykjavík, eða
að fara að dæmi nágranna-
þjóða okkar, að svifta hina lög-
lærðu dómara, embættismennina,
sem meir eða minna eru háðir
hinum ríkjandi stjórnmálaflokki,
miklum hluta dómsvaldsins, með
stofnun kviðdóma.
þessi krafa mun nú verða svo
hávær að ekki verður á móti
henni staðið.
Slefsögur á Alþingi. Tveir
íhaldsþingmenn, Hákon í Haga og
fjái’málarh., J. þ., fói’u með stað-
lausan og ósæmilegan söguburð
í þingræðum um fjai’stadda menn,
þegar fjárl. voru til 3. umr. í
N.d. Hákon varpaði fram dylgj-
um og slúðri um það að lista-
maður Guðm. Einarsson frá Mið-
dal mundi vera spx’úttsali og spólu-
hi’einsai’i og þóttist hafa heyrt
sögur um þá starfsemi hans. Fyr-
ir þessi ummæli var þingm. gerð-
ur ómerkur og hlægilegur. Ásg.
Ásg. gat þess að Guðm. E. væri
nýkominn heim eftir 4 ára náms-
dvöl erlendis, og að hann hefði
aldrei verið við vín kendur, og
gæfi sig eingöngu að listamanns
störfum. — Fjárm.rh., J. þ.,
kvaðst hafa heyrt merka menn
í Suður-þingeyjarsýslu í fyrra
vor, kvarta undan því, að þeir
sæju sér ekki fært að senda nem-
HVERGI BETRI INNKAUP
Á ALLSKONAR VEFNAÐARVÖRU, BÚSÁHÖLDUM
OG GLERVÖRU.
I vefnaðarvörudeildinni er ávalt fyrirliggjandi:
Svört svuntusilki. Mislit svuntusilki frá 16,00. Slifsi fjöl-
breytt úrval. Alklæði frá kr. 12,60. Káputau. Kjólatau.
Reiðfatatau frá kr. 3,00. Léreft frá 0,80. Tvisttau. Morg-
unkjólatau. Morgunkjólar. Svuntur. Svuntutau (ullar).
Hanskar frá 2,00. Handklæðadregill. Handklæði. Rúm-
teppi. Rekkjuvoðir. Prjónatreyjur. Bómullar-, ullar og
silkisokkar o. m. m. fl.
----Vörur sendar gegn póstkröfu um land alt-
Sýnishom send ef óskað er.
YERSLUNIN EDINBORG
Hafnai-stræti 10—12. Reykjavík.
Kaupmenn og kaupfélög.
Munið eftir að hafa ávalt á boðstólum í verslun yðar:
Niðursoðið kindakjöt í 1 kgs. dósum.
- i V, - -
Niðursoðna kæfu í 1 kgs. dósum.
—,,— - í V, - -
Með því styðjið þér innlendan iðnað og tryggið yður
ánægða viðskiftavini.
í hverjum kassa eru 48 dósir. Sent út um land gegn
póstkröfu.
Sláturfélag' Suðurlauds,
Sími 249 (2 línur). Reykjavík.
Krafa um málaferli.
Stjórnin hefir í blöðum sínum
talað hátt um nauðsyn að hefja
málaferli á hendur Sigurði þórð-
ai-syni. Nú gefst stjórninni og
flokki hennar tækifæri til að
sýna, hvort hér er um munn-
fleipur eitt að ræða. Jónas Jóns-
son hefir borið fram svohljóð-
andi tillögu til þingsályktunar:
Efri deild Alþingis ályktar, að
nú þegar skuli mál hafið á hendur
Sigurði þórðai’syni fyrir meiðandi
ummæli unt Alþingi í bók hans
„Nýi sáttmáli“. Ennfremur er
endur í hinn myndarlega skóla á
Laugum, „af því að skólastjór-
anum þar væri ekki trúandi fyr-
ir þeim“. þó að einhver embættis-
maður-eða kaupmaður í þingeyj-
arsýslu, sem er andstæðingur
skólastjórans, hafi kunnað að
varpa þessum orðum í eyru ráðh.,
þá er undarlegt af honum, að
hleypa sér á það hundavað að
fleypra með slíka endileysu í
þingræðu, orð sem hann hefir
engin skilyrði til að gera senni-
leg, hvað þá staðfesta þau. —
það er kunnugt, að núverandi
skólastj. á Laugum, Amór Sigur-
jónsson, hefir haldið unglinga-
skóla í nokkur ár, sem var mjög
vel sóttur þrátt fyrir slæm húsa-
kynni. Fyrir þann skóla hafði
hann getið sér svo góðan orð-
stír, að þegar Laugaskólinn var
stofnaður síðastliðið haust, fylt
ist hann af nemendum, svo að
þeir eru yfir 50 í vetur; og ni,
þegar eru komnar allmargar um-
sóknir fyrir næsta ár. Ráðherr-
ályktað að skora á dómsmálaráð-
herra að höfða mál á hendur
nefndum Sigurði fyrir ærumeið-
andi ummæli í sömu bók urn
dómsmálastjórn hans. í þriðja
lagi er ályktað að skora á lands-
stjómina að skipa bæjai’fógetan-
um í Reykjavík að hreinsa sig
með málssókn af þeim þungu á-
sökxmum á dómsmálameðferð
hans, sem fi-am koma í umget-
inni bók áðm’nefnds Sigurðar
þórðarsonar.
anum væri sæmst að birta opin-
berlega nöfn þeirra manna, sem
hafa tjáð honum þetta, svo að
sannist hversu merkir þeir eru.
Vilji hann sjálfur eigi teljast
ómerkingur fyrir að bera fram
þetta fleipur opinberlega á Al-
þingi, um fjarstaddan mann, sem
engum vörnum getur við komið,
verður honum skylt að útvega
líkur fyrir því með vottorðum
frá þeim er hafa verið kennarar
skólastjórans, og í öðru lagi frá
þeim, sem hafa dæmt um kenslu
hans árlega samkvæmt próf-
skýrslum frá unglingaskólanum á
Breiðumýri. Meðal kennara hans,
sem auðvelt væri að ná til, vil eg
leyfa mér að benda á skólastjóra
kennaraskólans og núverandi pró-
fessor í íslenskri tungu og bók-
mentum við háskólann. En hitt
er líkara að ráðherrann kannist
við og játi frumhlaup sitt með
þögninni. í umræðunum í Nd. fór
það svo, að ráðh. hafði ekkert
fram að bera þegar Ásg. Ásg. og
Tr. þ., sem þekt höfðu skólastj.
síðan á námsárum hans, voru
búnir að svara fyrir hann. Á. Á.
lýsti því yfir að hann teldi mjög
heppilegt o,g, holt að fá skóia-
stjóranum unglinga til upp-
fræðslu, eins og reynslan hefði
staðfest. Tr. þ. kvað hér vera
um pólitíska andúð að ræða frá
fjármrh. í garð skólastjórans, og
væri því ekki mark takandi á
fréttaburði hans. A hinn bóginn
væn það þjóðKunnugt orðið, að á
þmgmálafundinum á Breiðumýri
18. júní s. 1., hefði þaö aöeins
veriö íyrir góðsemi þingeyskra
kjósenaa, aö fjármrh. J. þ. var
ekki laminn skjöldum sem Loðinn
Leppur á Hegranesþingi forðum.
ninu má bæta viö, aö iundarstj.
hjáipaöi ráöh. meö dálitlum brell-
um tii þess að sleppa viö van-
trausts atKvæöagreiöslu frá fund-
inum, eftir aó sýslumaður þing-
eyinga vai’ búinn aö biðja iund-
inn í mjúkum rómi að samþykkja
enga alyktun og votta meö því
svo náttvirtum gesti kurteisill
„tíverö réttlætisins". Fiesta
mun reka minni til þess, að Bjöm
Kristjánsson ritaði tvö afarharð-
orð ádeilurit á Samband íslenski'a
tíamvinnuíéiaga. Munu vart finn-
ast dæmi tii harðari árása á ein-
staka stoínun hérienda. Himr
þjóðkunnu ágaétismenn: Hall-
grímur Kristinsson forstjóri S.
L S. og Ólafur Briem frá Álf-
geirsvöllum, formaður S. í. S.
hófu mál á hendur Birni fyrir
ádeilurit þessi, kröfðust ómerk-
ingar á ýmsum ummælum í rit-
unum og hárra skaðabóta. Bæjar-
fógetinn í Reykjavík dæmdi málið
í undirrétti. Hann ómerkti að
vísu sum ummæh, og dæmdi B.
Kr. í sekt, en hann sýknaði haim
af skaðabótakröíunni. — Nokkru
síðar hóf Garðar Gísiason stór-
kaupmaður málssókn á hendui'
ritstjóra Tímans fyrir ummæh er
staðið höfðu í smágreinum í
Tímanum, um hrossaverslun
Garðars. Eins og þúfa við hiiðina
á fjalli eru þessi ummæli við hlið-
ina á árásarritum B. Kr. á S. í.
S. Dómur féll í málinu í fyrradag
í undirrétti. Ritstjóri Tímans er
dæmdur til að borga Garðari 25
þús. kr. í skaðabætur. Garðar
var sem sé svo lítilþægur að biðja
ekki um meira. — Sami dómarinn
dæmir bæði málin, einn haiðsnún-
asti pólitískur flokksmaður GarS-
ars Gíslasonar og Bjöms Krist-
jánssonar, einn harðsnúnasti
pólitískui’ andstæðingur sam-
vinnustefnunnar og ritstjóra
Tírnans, íhaldsþingmaðurmn Jó-
hannes Jóhannesson, þingmaður
Seyðfirðinga.
Dómar. I fyrra dæmdi hæsti-
réttur Ólaf Thors í 14 þús. kr.
sekt fyrir að eitt af veiðiskipum
hans náðist um nótt í forboðnum
reit. Jóh. Jóhannesson (eða Magn-
ús Magnússon ritstjóri Storms,
sem þá var önnur hönd fógeta)
höfðu sýknað ólaf í héraði. Nú
hefir Jóh. Jóh. dæmt Tímann í
25 þús. kr. sekt út af hrossa-
kaupum Garðars. — Málinu verð-
ur áfrýjað til hæstaréttar, því að
skeð getur að Jóh. Jóh. hafi ekki
grundað sekt Tímans öllu betur
en sýknu ólafs.
Síra Sveinn Víkingur Grímsson
hefir verið kosinn prestur að
Dvergasteini við Seyðisfjörð og
fengið veitingu fyrir brauðinu.