Tíminn - 19.06.1926, Side 1

(Sfaífcferi
dg afgtei&slurra&uc Ctmons et
Sighrg«ir ^ti&rifsftn,
Sam&attöslíúatnu, Seyfj«»íf.
it\fgteií>sia
C f m « n s «c i Samíxmiisíjúíítui
(Dintt feagbga 9—\i f.
Simi ^96.
Hér með tilkynnist vinurn og vandamönnum, að hjartkær faðir okkar og tengdafaðir, Sigurður Sigurðsson, frá Fiski- læk I Leirársveit, andaðist að heimili sínu aðfaranótt 17. þ. mán. Jaiðarförin verður ákveðin síðai'. Fyrir hönd mína, systkina og tengdasystkina. Halldóra Sigurðardóttir.

X. &r.
Athugasemd
um áburðarmálið.
I janúar síðastliðinn vetur var
mér falið af stjóm Búnaðarfé-
lags Islands að leita upplýsinga
lijá Norsk Hydro Elektriske Kvæl
stofaktieselskab um, hvernig
gangi þeirra verslunarviðskifta
hefði verið varið, sem farið hafði
fram milli nefndra félaga um
nokkur undanarin. ár, og :sem á-
greiningur var risinn út af milli
stjórnar og framkvæmdarstjóra
Búnaðarfélagsins. Jafnframt því
átti jeg á ferð minni að gera til-
raun til að útvega viðskftasam-
bönd fyrr félagið hjá áburðar-
verksmiðjum eða sölufélögum
þeirra erledis, og fór með umboð
stjórnar Búnaðarfélagsins í þessu
skyni.
Eg gef stjórn Búnaðarfélags-
ins skýrslu um málið, dags. 14.
febrúar 1926. Hún er gefin eftir
að Norsk Hydro Elektr. Kvæl
hefir skýrt gang viðskiftanna, og
lagt fram öll bréf ig símskeyti,
er félagið kveðst hafa sent og
móttekið, viðvíkjandi sölu áburð-
ar á Islandi eftir 1922.
Skýrsla þessi er gefin hlut-
drægnislaust, í fullu samræmi við
sannanlegar staðreyndir, og átti
því að geta gefið nægar forsend-
ur fyrir réttri skýringu á gangi
þessa máls. I því sem opinberlega
hefir komið fram um þetta mál
eru atiáði, sem bygð eru á alt
öðrum grundvelli, og knýja mig
til að birta almenningi það, sem
réttara er.
I grein Varðar frá 8. maí s. 1.,
er ber yfirskriftina „Áburðarmál-
ið“, komu fram missagnir, sem
eru varhugaverðar, og almenn-
ingur má ekki byggja dóm sinn á
í þessu máli. Blaðið birtir nefnd-
arálit neðri deildar Alþingis, og
tilfærir þar meðal annars:
„Það mál er þannig vaxið sam-
kvæmt skýrslu stjórnar Búnaðar-
félags íslands, að framkvæmdar-
stjóri félagsins hefir snemma á
síðastl. ári, af ástæjðum, sem ekki
eru kunnar, slept, að því er virð-
ist viljandi, þvert ofan í samþykt
búnaðarþingsins, einkasölu þein-i,
er Búnaðarfélag íslands hafði
haft frá Norsk Hydro á Noregs-
saltpétri, í hendur firmanu Nat-
han & Olsen í Reykjavík, og dul-
ið félagsstjórnina þessa nær hálft
annað missiri".
Hvorki Búnaðarfélag íslands
né framkvæmdarstjóri þess hafa
haft einkaumboð á Noregssalt-
pétri fyrir ísland frá Norsk
Hydro Elektr. Kvæl. Það hefir
aldrei af nefndum aðilum verið
farið fram á það við N. H. Elektr.
Kvæl., að samningar væru gerðir,
er trygðu Búnaðarfélaginu slíka
einkasölu eða einkaumboð. Einka-
umboð (Eneforhandling, Allein-
verkauf), er bindandi samningar
af tveggja aðila hálfu. Þar er
af hálfu seljanda framlögð skuld-
binding um, að svo lengi sem
samningurinn hefir gildi, þá
megi sú vara, er hann. gefur um-
boð á, eigi að seljast af honum, —
hvorki beint eða í óbeinum við-
skiftum — til annara en umboðs-
hafanda, í landi því, er hann hef-
ir fengið umboð fyrir. Það er
fyrst á síðastliðnum vetri (1925—
1926) að Búnaðarfélag Islands fer
fram á að fá samningsbundið
umboð. Gangur viðskifta milli
Bfl. ísl. og N. H. E. Kvæl. er, að
hið fyrra óskar verðtilboða frá
Norsk H. Elektr. Eftir að þau
eru g-efin, gengur Bfl. Isl. að
þeim með vissum skilyrðum, að
samningar gerðir um hvernig
greiðslur fari fram, og greiðslur
fóru ætíð fram við móttöku. Hitt
er annað mál, eins og skýrsla mín
glögt ber með sér, að N.H.Elektr.
hér sem annarsstaðar óskaði að
fylgja þeirri viðskiftavenju sinni,
að sala þess á íslandi væri í hendi
einnar stofnunar, en þareð það
tvisvar sinnum afgreiðir pantanir
frá öðrum aðilum hér heima
sést, að það hefir ekki talið sig
háð þeim skuldbindingum, er
veittu einkaumboði fylgir. — Það
mætti nefna þetta umboð án
skuldbindinga og við það á N. H.
Akt. í símskeyti, er það sendir
einum stjórnamefndarmanni Bfl.
ísl. Af þessu er ljóst, að framkv.-
stjóri Bfl. ísl. hefir ekkert umboð
af hendi að láta, og þar sem sagt
er í nefndri giein Varðar, að
þessu ímyndaða umboði hafi verið
slept í hendur formanu Nathan &
Olsen í Reykjavík, er djarft til
orða tekið af þeim, er fræddu
landbúnaðarnefnd á því, þareð
eg hefi í höndum skriflega viður-
kenningu frá Norsk Hydro, er
sannar, að búnaðarmálastjóri hef-
ir alls eigi mælt með, eða vitað
um, að um slíka samninga væri
að ræða mlli Norsk Hydi-o og
Nathan & Olsens, og er í þessu
atriði farið með blekkingar í
Varðargreininni.
Ef nefndarálit Nd., sem birt
er í Verði, er tekið sem heild,
sést, að landbúnaðamefndin hef-
ir útvegað sér hrafl af upplýs-
ingum um málið; en sje dæmt eft-
ir þeim ályktunum, sem þar koma
fram, eru þæg upplýsingar næsta
einhliða.
I fullu samræmi við þær upp-
lýsingar, sem hér eru gefnar, er
framburður, framkvæmdarstj. Bfl.
Isl., Sig. Sig á Búnaðarþinginu 21.
febr. 1925, eins* og sjá má á fund-
argerð þess, er segir: „Búnaðar-
málastjóri bað það bókað, að hann
hefði útvegað þetta tilboð um
Noregssaltpétur og samið um
það, að hér lægi aðeins fyrir til-
boð frá Norsk Hydro, en ekki
umboð“. — Það er af áhuga fyr-
ir að styðja ræktunarviðleitni
bænda að Sigurður útvegar á-
burðinn, á meðan notkun hans
er að komast í gang. Meðan alt
er óvíst hvernig hann reynist
við vora staðhætti hafa allir aðr-
ir en framkv.stj. Búnaðai-félags-
ins hendiu- í skauti sér í því
efni. Tíminn líður, og reynslan
sýnir að fæst ágætur ái’angur;
þá em framréttar fleiri hendur,
sem bjóðast að annast viðskiftin
milli bænda og söludeildar verk-
smiðjunnar. Mjólkurfél. er fyrst
á ferðinni hjá Norsk Hydro El.
Kvæl., til að bjóðast til að annast
söluna.
Árið 1924 annast Búnaðarfél.
Isl innkaupin á Noregssaltpétri,
en firmað Nathan & Olsen út-
söluna hér heima. Firmað leysir
út gegn farmskírteinum tvær
pantanir, aðra frá 14. maí, hina
frá 4. júní. I desember sama ár
er leitað verðtilboðs af Bfl. Isl.
á 200 smálestum Noregssaltpét-
urs, og er það gefið af N. H. Kv.
Aktieselsk. I bréfi framkv.stj.
Búnaðarfél. Islands til N. H. Akt.
selsk. er farið fram á, að endan-
leg ákvörðun um kaupin megi
bíða, vegna þess, að búnaðarþing
komi saman innan skamms en
Reykjavfk 19. júní 1986
þá verði ákvörðun tekin um mál-
ið. Bréf þetta er frá 29. jan.
1925. Þann 5. febr. sama ár kem
ur framkv.stjórinn úr firmanu
Nathan & Olsen í Reykjavík á
fund N. H. E. K. Akt.selsk. Sá
fundur leiðir til þess, að tvenn
samningsbundin lofoi’ð eru gefin
af N. H. Akt.selsk. undir vissu
skilyrði. Hið fyrra er, að Nathan
& Olsen fái keyptar þær 200 smá-
lestir, sem Bfl. ísl. var gefið til-
boð um, svo fremi það gefi sam-
þykki sitt til þess. Á fundi í Bfl.
ísl. 5. mars samþykkir stjórn
Búnaðarfél. (tveir stjórnarnefnd-
armenn á fundi) að Nathan &
Olsen fái til ráðstöfunar 140 smá-
lestir, og 60 smálestir fái Mjólk-
urfélag Reykjavíkur. Þann 7.
mars fær N. H. Akt.selsk. símsk.
frá Nathan & Olsen um, að firm-
að taki móti 200 smál. samkv.
samningunum. Samtímis fætr það
skeyti Bfl. Isl., sem Vörður birt-
ir, og þó aðeins nokkurn hluta
af, en sem samhljóða frumritinu
er þannig: „Búnaðarfélag inde-
forstaat Nathan & Olsen dags-
telegram*. Þetta símskeyti get-
ur aldrei skoðast að fela í sér
annað meira en framkvæmd á
gjörðum og samþykt stjórnar
Bfl. ísl. frá 5. mars. I bréfi N. H.
E. K. Akt.selsk. frá 7. mars er að-
eins tekið fram, að það skoði
sölusamn-ing sinn á þessum 200
smál. viðurkendan af Bfl. ísl. og
viðskiftin fyrst um sinn farl
fram gegnum firmað Nathan &
Olsen. Bréf þeirra gefur þannig
engar beinar upplýsingar um, að
samn-ingar, viðvíkj andi einkaum-
boði, hafi átt sér stað.
Hið síðar samningsbundna lof-
orð, sem N. H. E. K. þann 5. fe-
brúar gefur firmanu Nathan &
Olsen, er viðvíkjandi einkaum-
boði á Noregssaltpétri á Islandi.
Um það er gerður sérstakur
samningur, þar sem N. H. E. K.
gengur inn á, með nánar ákveðn-
um kjörum, að veita firmanu N.
& Olsen, einkaumboð á Noregs-
saltpétri á íslenskum markaði
1926—26, og skuldbindur sig til
jafn-framt að selja ekki þessa
vöru á íslandi, hvorki beint eða
óbeint, með aðstoð annara en N.
& Olsen, og gefa ennfremur við-
urkenning fyrir að þeir eigi muni
gera samning við an-nað firma
fyrir tímabilið 1926—27, fyr en
það hefir yfirvegað með N. & 01-
sen samskonar viðskiftasamband
fyrir það tímabil. Sem skilorð
fyrir að þessi samningur fái
framkvæmdagildi, er, að Bfl. ísl.
eða Sig. Sig. búnaðarmálastjóri
samþykti það. Hvorugur þessara
aðila -höfðu möguleika til að gefa
þetta samþykki, nje til þess að
andmæla samningnum, þareð
þeim er aðeins kunnugt um
kaupsamninginn viðvíkjandi 200
smálestum áburðar, en alls eigi
um samninginn um einkaumboð-
ið. Það sýnir grunnfærni í rann-
sókn á skýrslum þeim, er fyrir
lágu í málinu, áður en Varðar-
greinin er skrifuð, að tilfæra án
réttrar skýringar þau atriði úr
bréfi N. H. til Bfl. Isl. frá 7.
mars, að það skoði skeyti Bfl.
ísl. sama dag sem samþykki þess>
á samningunum við Carl Olsen
frá 5. febr. um hið veitta einka-
umboð. Engum óhlutdrægum, sem
les það bróf, getur blandast hug-
ur um, að með orðinu „Salgav-
tale“ er átt eingöngu við kaup-
samninginn um hinar áðumefndu
200 smálestir, en ekki þær gagn-
kvæmu skuldbin-dingar, sem sama
dag eru gerðar um einkaumboðið
Eftir því að dæma, sem fram
hefir komið í þessu máli, er eins
og líf og dauði hins íslenska
landbúnaðar byggist á þessari
einu köfnunarefnisáburðarteg-
und; en svo er ekki. Fleiri öflug
sölufélög -hafa minst 10 aðrar
köfnunarefnis áburðartegundir
að bjóða, sem margar hverjar að
verði og gæðum eru fullkomlega
samkeppnisfærar við Noregssalt-
pétur. Norsk Hydro hefir aðeins
2,7% af magni þess köfnunar-
efnisáburðar til yfirráða, sem hin
keppandi sölufélög bjóða á
markaðinum.
Þó skýra mætti fleiri hliðar
þessa máls, á annan réttari hátt
en hin-gað til virðist hafa verið
gert, skal eigi frekar út í það
farið hér, þar eð nákvæm skýrsla
með fullum sönnunargögnum verð-
ur lögð fyrir búnaðarþing frá
einum viðkomandi málsaðila.
• Reykjavík, 9. júní 1926.
Pálmi Einai-sson.
Áburðarmálíð.
Á aðalfundi Búnaðarfélags Is-
lands á Egilstöðum var eftirfar-
andi tillaga samþykt:
Um leið og aðalfundur Búnað-
arfélags Islands lýsir megnri
óánægju sinni yfir því að félagið
skuli vera búið að missa úr hönd-
um sér hna góðu aðstöðu er það
hafði til að útvega bændum Nor-
egssaltpétur á sem ódýrastan hátt,
þá skorar hann jafnframt á stjórn
félagsins að gera alt sem í henn-
ar valdi stendur til að ná aftur í
hið tapaða einkasölusamband við
Norsk Hydro Elektrisk Kvælstof-
aktieselskab, og enn-fremur að
hafa athygli fyrir nýjum áburðar-
tegundum sem kunna að koma á
markaðinn og reyna að tryggja
þær félaginu. Endanlegt skipulag
með fyrirkomulag áburðarverslun-
arinnar leggur fundurinn í hend-
ur nætsta búnaðarþings, en felur
hér með stjórn félagsins að und-
irbúa það mál rækilega áður.
---------
Sjáið hvemig moldin lætur f
blaðkyrru veðrinu!
„Vísir“ (Sig. Eggerz?) segir að
innan skamms muni Framsókn-
arflokkurinn leysast upp, íhalds-
30. blað
flokkurinn muni falla saman, en
„Frjálslyndi flokkurinn“ (sem
ennþá er ekki fæddur) muní
blómgast og verða voldugas-ti
flokkur landsins. Ójá. Þeir lifa
lengst, sem með orðum eru vegn-
ir. Það er víst. En um „Frjáls-
lynda flokkinn“! er það að segja,
að það er engin hætta á að hann
deyi, því enginn getur dáið nema
hann fæðist. En flokkurinn er
ófættt örverpi og getur því hvorki
lifað né dáið.
STAKA.
Munai' um eina atkvæðið.
— Eggerz smalar víða.
Launið þið honum laufblaðið,
látið það ekki bíða.
Víðvarpsmálið.
Eins og Tíminn hefir áður skýrt
frá strönduðu allar samningatil-
raunir milli viðvarpsnotenda og
H.f. Útvarp, síðast er reynt var.
Nokkru síðar byrjaði H.f. tJt-
varp að innheimta stofngjöld af
viðtækjum samkv. reglugerð
sinni, kr. 85 af hverju. Víðvarps-
notendur boðuðu þá á ný til
fundar. M. a. er þar gerðist var
kosin ný samninganefnd. I henni
eru Ólafur Friðriksson bæjarfull-
trúi, Luðvig Guðmundsson menta-
skólakennari og Höskuldur Bald-
vinsson rafmagnsfræðingur. Tvær
nefndir voru kosnar til þess að
vinna að aukinni fræðslu um víð-
varp meðal almennings. Ennfrem-
ur voru samþyktar í einu hljóði
tvær tillögur frá Luðv. Guð-
mundssyni. önnur þess efnis, að
félag víðvarpsnotenda skorar á
alla víðvarpsnotendur að fresta
greiðslu stofngjalda og árgjalda
af viðtækjum uns samningar hafa
náðst við Hf. Útvai'p um gjöld
þessi. Hitt var áskorun til ríkis-
stjórnarinnar að endurskoða
reglugerðina um rekstur Hf. Út-
varp.
Vonandi verður stjórnin við
þessari áskorun og breytir þeim
ákvæðum reglugerðarinnar, sem
varhugaverðust eru. Annars er
ekki gott að segja hvað úr þessu
máli kann að verða. Y.
——
Konungskoman. Konungshjón-
in komu til Reykjavíkur 12. júní
að morgni og dvöldu þar í 4 daga.
Var veður allan þann tíma hið
ákjósanlegasta. Fór konungur til
Þingvalla og austur að Þjórsá,
ásamt ráðherrum og nokkrum
öðrum embættismönnum. 15. júní
hélt konungur ríkisráðsfund í
sal efri deildar Alþingis. Undir-
s-krifaði hann þar lögin frá síð-
asta þingi, 51 að tölu. Síðar um
daginn lagði drotningin homstein
að Landsspítalahúsinu í viðurvist
mikils fólksfjölda. Þann 16. júní
ávdegis lagði konungur af stað
norður fyrir land.
Lögjafnaðarnefndin danska er
nú komin til Reykjavíkur til þess
að halda fundi. Vegna veikinda
getur Bjarni Jónsson frá Vogi
ekki mætt á fundunum. Eru þar
þvi aðeins tveir fulltrúar fyrir
íslands hönd.
Mikil hátíðahöld vom í Reykja-
vík þann 17. júní. Þá var hinn
nýi íþróttavöllur vígður í viður-
vist fjölda manna.