Tíminn - 11.09.1926, Blaðsíða 3

TIMINN
157
Kaupið.
Mi\i sSorna oeítiiiok
í 100 eða 500 gramma loftþétt-
um blikkdósum. — Altaf jafn-
hressandi í þessum umbúðum.
Sparið.
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúg’mjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I.S. elciftii’ ©iixg-öng-u. -vi<3 oiclcuLr.
Seljum og mörgum ö'ðrum íslenskum verslunum.
Hínir margeftirspurðu grammófónar
„Sonora“ fyrirliggjandi
Samband ísl. samyinnufélaga.
Hlægilega hafa þeir oft gert
sjálfa sig Morgunblaðsmenn, en
aldrei hefir þeim tekist svo upp
sem nú, er þeir taka sér fyrir
hendur að vekja tortrygni bænda
gegn þjóðkunnum og margreynd-
um mönnum í þjónustu bændafé-
laganna. Eins vel gætu þeir tekið
sér fyrir hendur að fá menn til
að trúa, að Jón Þorláksson vildi
banna sementsverslun, Bjöm Lín-
dal síldveiði, Árni íhaldssendi-
herra vínverslun, eins og að ætla
að sannfæra bændur um, að Jón
Sigurðsson og Jón Guðmundsson
séu byltingamenn og bændafénd-
ur.
Siguivonin.
Um eitt ætlar Tíminn að vona
að Morgunblaðinu hafi ratast satt
á munni, aldrei þessu vant: að
sú verði reyndin, að allir íhalds-
andstæðingar sameinist um, að
kjósa lista Framsóknarflokksins.
Getur ekki liðið á löngu áður en
það kemur fram opinberlega.
Framsóknarflokkurinn er stærsti
og fjölmennasti andstæðingaflokk
ur íhaldsins. Undir slíkum kring-
umsitæður sem þessum ber hon-
um því skylda til að hafa foryst-
una í baráttunni móti íhaldinu.
Þesisa vegna hefir Framsóknar-
flokkurinn, svo fljótt, ákveðið
lista sinn, til þess að aðrir stjóm-
arandstæðingar fái svigrúm til að
íhuga hvort þeir geti fallið frá að
bera fram sérstakan lista og hvatt
flokksmenn til að kjósa þennan.
í aðalmálgagni verkamanna hér
í bænum hafa komið fram um-
mæli, sem benda í þá átt, að eins
og sakir standa, verði allir and-
stæðingar íhaldsins að sameinast.
Af hálfu hins nýja flokks, er
Btuddi Sigurð Eggerz við síðasta
landskjör, hefir aftur á móti ekk-
ert komið fram opinberlega.
En fyrst og fremst er sigurinn
undir því kominn, að bændur um
alt Island sameinist vel um list-
ann og sæki kosninguna af kappi.
Nú má enginn maður eða kona í
sveit hugga sig við það að fram-
bjóðandi Framsóknarflokksins só
viss að ná kosningu, þó hann eða
hún ekki sæki kjörfund. íhaldið
veit vel hve mikið er í húfi um
þessa kosningu, og isparar áreið-
anlega hvorki fé, bíla, né vinnu,
til þess að smala liði sínu að kjör-
borðinu í kauptúnunum.
Bændurnir hafa nú meginhluta
hins pólitíska valds og gætu alveg
ráðið stjórn landsins, væru þeir
samtaka. Rík skylda fylgir þeim
réttindum — skyldan að sækja
vel kjörfundina.
Landið í heild sinni á í haust
ungur II. langt bréf til Grænlend-
inga — norrænu íbúanna, er hann
og aðrir hugðu þá vera þar. —
Jafnframt sendi hann skip í Græn-
landsleit, en för sú varð árang-
urslaus, því skipið komst ekki inn
úr ísnum, og sneri heim aftur.
1605 sendi Kristján konungur
IV. 3 skip í sömu leit. Náðu þau
til Grænlands að suðvestanverðu.
Fundu þar skrælingja og versluðu
við þá: Gáfu þeim glingur fyrir
gullvægar vörur, og féflettu þá
ósparlega. En í kaupbætur rændu
sendimenn 6 skrælingjum, sér til
skemtunar — og þetta gerðu Dan-
ir oftar. Leið þessum villimönnum
mjög illa á leiðinni, og dóu allir
í útlegðinni — flestir í Dan-
mörku. Skipstjórinn einn og aðal-
foringi fararinnar voru enskir. Á
heimleiðinni skaut hann 1 af þess-
um sex villimönnum, til þess að
temja hina og kenna þeim hæfi-
lega kurteisi!! — I hefndarskyni
var þessi skipstjóri síðar drepinn
í Grænlandi.
Næsta ár voru send 5 skip sömu
leiðina, og stóð nú mikið til að
græða á silfursandi, er hinir höfðu
séð áður. Gekk þeim ferðin vel,
og hlóðu skip sín af „silfrinu“, en
gáðu þess miður að taka „gull“
fyrir glingur. Svo þegar heim kom
reyndist „silfrið“ ónýtt kís. En
að velja á milli tveggja gjörand-
stæðra stefna:
íhaldsstefnunnar, yfirdrotnun-
unarstefnu fámennra auðmanna og
embættismanna í kauptúnunum,
kyrstöðu í þjóðlífinu, með hægð
og makindum fyrir þá, ,sem rík-
astir eru í kauptúnunum, stefnu, * 1
sem daufheyrist við öllum kröf-
um um mentun alþýðu, grimmi-
legrar stefnu í skattamálum, harð-
snúinnar kúgunarstefnu gagnvart
hinum minnimáttar í bæjunum,
stefnu, sem daufheyiist fullkom-
lega við hinum réttu kröfum um
styrk og bætta löggjöf til alhliða
viðreisnar landbúnaðarins, af því
að augu íhaldsmanna eru blind
fyrir því, hversu þýðingarmikill
landbúnaðurinn er bæði fyrir heil
brigðilega og menningarlega fram-
tíð þjóðarinnar og fjárhagslega
afkomu hennar, Ihaldsstefnu, eins
og hún er alræmd orðin í öllum
löndum og á öllum tímum og bæld
til áhrifaleysis í miklum meiri
hluta siðaðra landa — og:
Framsóknarstefnunnai', — sem
fyrst og fremst grundvallast á
þeirri lífsskoðun, að ofvöxtur
kauptúnanna síðari árin og fækk-
un fólksins í sveitinni :sé stór-
hættuleg fyrir framtíð þjóðarinn-
ar, og leggur því megináherslu á
viðreisn landbúnaðarins, vill í
verslunarmálunum hlynna að ;sam-
vinnufélagsskapnum, bæði vegna
mannbætandi áhrifa þess félags-
skapar, vegna hinnar stórkostlega
auknu hagsældar sem sá félags-
skapur alstaðar hefir fært al-
menningi, og- loks vegna þess rétt-
lætisgrundvallar, sem hann hvílir
á, stefnu, sem vill leggja megin-
áherslu á aukna mentun allra ein-
staklinga þjóðfélagsins, til þess
að þeir fái aðstöðu til að njóta
sín í lífinu, stefnu, sem í skatta-
málum vill gæta réttlætis og
leggja byrðarnar hlutfallslega
langþyngstar á þá, sem breiðust
hafa bökin; stefnu, sem með for-
sjá og sáttaumleitunum, að dæmi
siðaðra þjóða, vill isetja niður
kaupdeilur, en ekki með hervaldi
og kúgun; stefnu, sem trúir á
framtíð landsins og gæði þess og
vill þess vegna sækja ótrauð fram
öldum saman hefir Ihald og
afturhald þjakað land okkai' svo
greipilega, að engin þjóð ætti
frekai’ en íslendingar að fordæma
alt, sem kennir sig við það hvim-
leiða nafn.
Bændur og búaliðar! Verið
minnugir Ihalds-óheillasporanna á
Islandi fyr og síðar.
Fjölmennið á kjörfundina 1.
vetrardag og kveðið upp dauða-
dóm yfir Ihaldsstefnunni.
aðrar vörur hrukku skamt fyrir
öllum kostnaði. Þó voru enn send
2 skip 1607, og átti nú að heim-
sækja norræna bændur á austur-
strönd Grænlands. Komust þau
þar við land að ísnum. Urðu menn
fljótt ánægðir af þeim góðgerðum,
og héldu heim aftur. (Gr. hist.
Mind! III. 199, 666, 698).
V. G.
----o----
(Viðtal við Jón Dúason).
„Álítið þér að íslenska lands-
stjórnin eigi að fara fram á það
við dönsk stjómarvöld, að íslend-
ingar fái að hafa bækistöð á Græn-
landi, á betri stað en Stóru-
Hrafnsey, og með betri skilyrðum
en boðin hafa verið?“ spyr eg Jón
Dúason.
„Nei“, svarar hann, „það álít
eg ekki að hún eigi að gera, því
að með því viðurkennum við eign-
amétt Dana á landinu. íslending-
ar eiga Grænland. Það er hægt
að sanna það þjóðarréttarlega og
ríkisréttarlega. Þess vegna álít eg,
að réttast væri að íslendingar
færu að fiska við Grænland, verka
fiskinn 1 landi, versla við Skræl-
ingja, reka búskap, námugröft og
Látin er 18. þ. m. í sj úkm-
húsinu á þingeyri Hrefna Egg-
©rtsdóttir, dóttir Eggerts bónda
Fjeldsted að Klukkulandi í Djúpa-
firði. Hrefna var myndarstúlka,
eins og hún átti kyn til. Hún var
fædd 8. júlí 1903. X.
„Skólasöngvar“. Fiiðrik Bjarna-
hvað eina, einsi og einokunin og-
Danaveldi væri ekki til. Leyfi
dönsk yfirvöld sér að skerða svo
mikið sem eitt hár á höfði þeirra,
eða trufla atvinnu þeirra á nokk-
urn hátt, eiga þeir að kæra til
stjómarinnar í Reykjavík, «em þá
9v skyld að gera málstað þessara
íslensku borgara að sínum mál-
stað og beita öllum þeim frið-
samlegu úrræðum, sem þjóðar-
rétturinn heimilar fullvalda ríki
að beita undir svona kringum-
stæðum, t. d. ef þörf gerist að
gera upptækar danskar eignir hér
upp í skaðabótakröfu sína. Sem
sagt okkur varðai’ ekkert um,
hvað Grænlandsstjórnin lofar eða
leyfir, því við eigum landið, og
Alþingi Isendinga er eina lögþing-
ið, sem hefir rétt til þess að ráða
lögum og lofum í Grænlandi. Þetta
álít eg réttast að væri ;gert“.
„Er ekki til nein friðsamari leið
en þetta, að yðar áliti ?“
„Jú, það er til friðsamari leið.
En við verðum fyrst og fremst
að gá að því, að gera ekki neitt
það, er gæti orðið til þess, að við
töpuðum rétti vorum til Græn-
lands.
Með óbifanlegri þrautseigju
héldu íslendingar fram sjálfstæð-
isréttindum sínum, þar til Danir
viðurkendu þau, og hið sama verð-
son kennari í Hafnarfirði gefur út
einkar snoturt sönglagahefti með
því nafni. Eru í heftinu 23 lög,
samin af honum sjálfum, létt og
líkleg til að verða vinsæl af böm-
um. Raddsett eru þau þrem sam-
kynja röddum og eru því einkar
vel fallin til söngæfinga í skólum.
um við að gera gagnvart Grsen-
landi.
Förum við ekki leið þá, er eg'
fyr nefndi, verðum við þess vegna
fyrst að heimta, að Danir afhendi
okkur Grænland. Vilji þeir það
ekld, eigum við að mótmæla form-
lega yfirráðum þeirra þar, en að
því gerðu, getur stjómin farið
að semja við þá um atvinnurekst-
ur Islendinga á Grænlandi, án
þess að við töpum neinu af okkar
sögulega rétti.
Einstakir menn eða Fiskifélagið
geta líka samið við Grænlands-
stjómina eða sótt um leyfi hemi-
ar án milligöngu íslenskra stjóm-
arvalda, án þess að neinn réttur
tapist".
„En ef Danir vilja aldrei við-
urkenna rétt þann, er byggist á
því, að við námum landið til
foma?“
„Þeir verða að gera það. Þeir
komast ekki hjá því. En það
renna fleiri stoðir undir þá kröfu,
að við fáum athafnafrelsi í Græn-
landi, en hinn fomi réttur var.
Sérhvert ríki er samkvæmt al-
menna þjóðarréttinum skylt til
þess að hafa lönd sín opin fyrir
verslun og siglingum og allskonar
efnalegum og andlegum viðskift-
um við lönd og borgara allra aim-
ara þjóðarróttarríka. Grænland er
Frá útlöndum.
Hinn 11. f. m. komu sendiherr-
ar Rúmeníu, Grikklands og Suð-
ur-Slafalands á fund stjómarinn-
ar í Búlgaríu og afhentu henni
sameiginlegt bréf frá stjórnum
sínum. Er í bréfinu látið í ljós,
með miklum þunga, að þessi ríki
geti ekki þolað þá starfsemi sem
þróist innan landamæra Búlgaríu,
af hálfu ýmissa byltinganefnda,
sem ríkin fullyrði að starfi þar og
haldi uppi uppreisnarflokkum sem
geri tíðar árásir í landamærahér-
öðunum. Krefjast ríkin þess að
stjóm Búlgríu friði svo land sitt
að þessum nágrannaríkj um stafi
ekki hætta af. Hefir oft ekki
þurft meira til en þetta til þess
að alt færi í bál og brand á Balk-
anskaga, og fullyrt er að staðið
hafi til, að þessi oi'ðsending til
Búlgaríu yrði enn hvassari og ná-
lega úrslitakostir. En stórveldin
hafa að nokkru dregið úr brodd-
ana. Em þessi tíðindi í beinu
framhaldi af því, sem áður hef-
ii' borið við á Balkanskaga.. —
Makedóníu er skift milli þriggja
landa. Vilja Makedóníumenn all-
ir sameinist Búlgai'íu og hafa því
stofnað umrædd uppreisnarfé-
lög. Hefir stjórn Búlgaríu ekkert
bolmagn til að friða landið, enda
talið óvíst, hve henni sé það fast
í huga. Að vísu mun hún telja sig
knúða til að svara vinsamlega
þessu bréfi nágrannanna, en alt
er vafasamara um efndimar. —
— Seint í fyrra mánuði lét
einvaldsherrann spánski, Primo
de Rivera, birta viðtal við sig í
einu aðalblaðinu í Madrid, og
hefir það vakið mikla eftirtekt.
Hann sagðist mundu hefja að
nýju kröfuna að Tangerborg og
héraðið umhverfis yrði spánskt
land. Hann sagði, að það væri
ranglátt, þar sem Spánn hefði háð
17 ára styrjöld í Marokkó, fóm-
að 40 þús. mannslífum og eytt til
þess 500 miljónum peseta, að
Tanger væri enn óháð, undir al-
þjóðavemd, og væri Spáni stöð-
ugur fleinn í holdi, því að þar
væri heimkynni leynifélaga, sem
ynnu gegn Spáni og vopnum væri
stöðugt smyglað á land handa
uppreisnarmönnum í Marokkó. —
Tanger hefir oft verið nefnd
Mikligarður vestari. Eru borg-
arbúar um 70 þúsund. Borgin
liggur við Njörfasund, beint and-
spænis Gibraltar. Árið 1912 var
Tanger gerð alþjóðaborg með
innlendri stjórn — 15 innlendir
menn, 4 Frakkar, 4 Spánverjar
því ekki þjóðarréttariega lokað
gag-nvart neinum öðrum ríkjum en
þeim, sem hafa gefið Dönum sér-
stakt leyfi til þess að halda því
lokuðu. Hjá Hollendingum hafa
Danir t. d. aldrei getað fengið
þetta lokunarleyfi og hafa Danir
þó lagt hart að þeim í hvert skifti
sem samningar hafa farið fram
um viðskifti Hollendinga og Dana.
I verslunarsamningum Hollend-
inga og Dana gefa Hollendingar
aðeins leyfi til að ísland og Fær-
eyjar megi vera lokaðar.
Danir hafa nú viðurkent Is-
land sem fullvalda þjóðarréttaiTÍki
og þar með hafa þeir hátíðlega
heitið að Grænland standi Islend-
ingum opið og öndvert, svo fram-
arlega sem það er hluti úr danska
ríkinu.
Ennfremur hafa Danir heitið
því með sambandslögunum, að Is-
lendingar skyldu hafa sömu rétt-
indi í Danaveldi eins og danskir
þegnar í voru rflri. Til áréttingar
er það sérstaklega tekið fram í
3. lið 6. gr. sambandslaganna, að
danskir og íslenskir þegnar hafi
sama rétt til fiskveiða hvar í
landhelgi annara, án tillit til hvar
þeir eru búsettir. Þessi réttur
hefir verið skilinn svo, eftir ósk-
um Dana, að þeir hefðu eigi ein-
göngu rétt til þess að veiða hér