Tíminn - 11.09.1926, Blaðsíða 1

©Jaíbfert
•»$ afgrei6slut»’a&ur Cirrtans cr
Sigutfetr Jfttfcítísfon,
Samianis^ásitw, Heyffanff.
X. ár.
Roykjavlk 11. september 15126
^Xfgrcibðía
Cfmans er í 5amíxm&s^á»tnu
ð>ptn 6agle§a 9—\Z f. b-
5fmi ^96.
42, blað
■ ■
Á ábyrgð miðstjórnar íhalds-
flokksins.
Árni Jónsson, Ihaldssiendiherra
fyrverandi, heldur áfrana skrifum
sínum um landbúnaðarmálin, í
málgagni því, sem gefið er út af
miðstjórn íhaldsflokksins.
Hann reið hart úr hlaði, þegar
í fyrstu, er hann hóf að skrif'a.
En er á líður, fer haun enn geyst-
ara. Stóryrðin í andstæðinganna
garð eru orðin álíka mikil og hjá
Kr. Alberts-yni. Allri stjórn á
pennanum er slept.
Aðefns eitt segii- þessi Ihalds-
isendih. fyrv. satt í skrifum sín-
um: Að aðstöðumunurinn til land-
búnaðarmálanna er eitt stærsta
ariðið, sem skilur Framsóknar-
og íhaldsflokkinn. Mjög . margir
íhaldsmanna annara hafa ekki
viljað viðurkenna þetta, en hafa
leikið þann leik, að þykjast vera
með velflestum eða öllum land-
búnaðartillögum, sem Framsókn-
armenn hafa borið fram. Eru
skrif Árna að því leyti mjög góð,
að því leyti, að þau fyrirbyggja
að íhaldsmenn geti eftirleiðis leik
ið þann skollaleik. Á ábyrgð I-
haldsflokksins eru þessi ummæli
hans birt í flokksblaðinu.
Og þau eru hvorki fá né hóg-
vær ummælin þessa Ihaldssendi-
herra Um stefnu Framsóknar-
flokksins í landbúnaðannálunum,
bæði einstökum málum og í heild
sinni.
Hann segir að Framsóknannenn
„auglýsi vantrú“ sína á landbún-
aðinum „átakanlega", og sýni frá-
bært „metnaðarleysi“ fyrir bænd-
anna hönd. Ætli þeir sér að ,sjúga
metnað og þrótt' úr bændunum og
gera þá að „metnaðar- og ábyrgð-
arlausum öreigalýð“, sem sé „trú-
laus á atvinnuveg sinn og afkomu,
berjandi lóminn og nauðandi um
styrk frá öðrum“. Og enn segir
„sendiherrann“ að Framsóknar-
menn fremji „metnaðarmorð“ og
komi fram hjá þeim „sama van-
traustið, sama gjafapólitíkin,
sama smjaðrið og sami yfirdreps-
skapurinn“.
Ef Árni „sendiherra" hefði rit-
að þessi orð annaðhvort t. d. í
Harðjaxl eða Storm, eða í ein-
hvern pjesa sem hann bæri
ábyrgð á sjálfur, þá myndi eng-
inn skoða þau annað en ómerk
ómagaorð. Og engum myndi
detta í hug að svara þeim.
En það eru ekki orð Áma eins
er hann ritar þau sem ritstjóri
fyrir málgagni sem gefið er út af
miðstjórn íhaldsflokksins. Þau
ber að skoða sem ummæli af
hálfu flokksstjórnar íhaldsins.
Þau ber að skoða sem opinbera
tilkynningu um stefnu og hugs-
unarhátt Ihaldsflokksins í land-
búnaðarmálunum.
Mjög merk stjórnmálatíðindi
eru því þessar greinar Áma
„sendiherra“ um landbúnaðar-
málin og verður þeim hjer á
eftir fullur gaumur gefinn.
Hver er sá er dæmir svo hart
um metnað?
Þessi ummæli sem tilfærð eru
orðrjett hjer að framan, og þó
ekki nærri öll, eru einhver allra
hörðustu mnmæli sem sögð hafa
verið um pólitíska andstæðinga á
Islandi. Þá er það bætist við að
„letiilinori".
þau eru sögð í umboði miðstjóm-
ar þess flokks sem ber ábyrgð á
stjórn landsins og eru sögð um
þann flokk sem meginhluti bænd-
anna á Alþingi skipar og megin-
hluti bændastéttarinnar fylgir að
máli, þá er það þess vert að þau
séu athuguð frá öllum hliðum.
Það sem fyrst vei*ður fyrir að
athuga er þá vitanlega þetta:
Hver er sá maður sem kveður
upp svo harðan dóm? Hver er
sá maður sem dirfist að setja sig
á þann háa hest að telja heilan
stjómmálaflokk, bændaflokk,
jafnvel sjálft Búnaðarþingið,
samkundu bændastéttarinnar,
eins og að verður vikið síðar —
að telja þessa aðila stofna til
„metnaðarmorðs“ hjá bænda-
stéttinni — svo að aðeins sé
nefnt eitt af ókvæðisorðunum ?
Væri þess að vænta að íhalds-
flokkurinn veldi til þess einhvem
hreinan og flekklausan, einhvern
alviðurkendan ágætismann, til að
kveða upp slíkan regin áfellis-
dóm yfir slíkum aðiljum. Og
allra helst væri þess að vænta að
sá hefði rétt til að telja sig hafa
einhvem metnað sjálfan, sem
slíku dómsorði lýkur upp.
Maðurinn sem kveður upp
dóminn um „metnaðai*morð“ hjá
öðrum er Ámi Jónsson, er var
kjörinn „sendiherra“ íhalds-
stjórnarinnar til Vesturheims, í
ullarmálinu.
Hann vai* settur til menta, en
brast þrótt og metnað til að
ljúka námi.
Hann hafði ætt og uppeldi til
að finna hjá sér hvöt og metnað
til að starfa fyrir bændastéttina
og hugsjónir samvinnustefnunn-
ar sérstaklega. Ekki varð honum
þó það fyrir, er hann flosnaði
upp frá náminu. Þvert á móti!
Hann réðist á mála hjá útlend-
um selstöðukaupmönnum. Metn-
aður hans var sá að gerast auð-
sveipur þjónn darisk-íslensku
verslananna, þeirrar stéttar út-
lendra kaupmanna sem lengst
hafa þjakað þetta land, þeirra
manna sem nánustu ættingjar
Árna vörðu allri æfi sinni til að
brjóta niður. Og metnaðurinn í
þeirri undirtyllustöðu Áma, hjá
þessum dönsku selstöðukaup-
mönnum mun best sjást af því
hversu komið er nú fyrir þeirri
verslun, sem hann veitti forstöðu
fyrir „dönsku mömmu“. Hefú’
Tíminn haft þá ánægju að aug-
lýsa þá verslun til sölu.
Undir fölsku flaggi, með skoð-
anafalsi, komst hann síðan á þing
og upp frá þeirri stundu hefir
hann verið brjóstmylkingur þess
stjórnmálaflokks sem keypti
hann, selt honum skoðanii' sínar
og látið kúgast til hvers sem er.
I alóþörfu embæti situr hann, af
íhaldsnáð og tvívegis hefir hann
verið sendur utan af íhaldinu við
hneisu sem hefst í nýtt veldi við
hverja nýja ferð.
Þessi er maðurinn sem ber á
aðra metnaðarmorð. Þessi er mað-
urinn sem ber á aðra að þeir hafi
vantrú á heilbrigðum atvinnu-
rekstri. Þessi er maðurinn sem
dæmir hinn ógurlega þunga dóm
um Búnaðarþingið, mikinn hluta
bændastéttarinnar og þá menn
sem af einlægri sannfæringu og
fullri trúmensku vilja vinna fyr-
ir málefni landbúnaðarins. Vel
hefir íhaldið valið dómarann.
Hvar er metnaður hans sjálfs?
Mannsins sem svikið hefir hug-
sjónir föðurins, lifir á því að
selja skoðanir sínar og hefir ekki
einungis gei*t sjálfum sér þá höf-
uðhneisu með utanferðum sínum,
að hafi hann haft nokkurn snefil
af samvisku þá hefir hann myrt
allan metnað í sér — heldur hefir
hann og verið svo ógæfusamur,
sem ekki verður nema einn af
hverri kynslóð sem betur fer, að
hafa sett óafmáanlegan svívirð-
ingarblett á þjóð sína.
Hvert er málgagnið og flokkur-
inn, sem kveður upp hinn
þunga dóm?
Verður næst fyrir að líta á
hverskonar málgagn það er, sem
leyfir sér að fella slíkan dóm í
landbúnaðarmálunum.
Hverjir eru það sem, gefa það
málgagn út?
Peningana til blaðáútgáfunnar
hafa lagt fram kaupmenn og út-
gerðarmenn. Fyrir þeirra munn
er kveðinn upp hinn þungi dóm-
ur um metnaðai’morð hjá bænda-
stéttinni og þeim mönnum sem
berjast fyrir málefnum hennar.
Fróðlegt er að athuga metnað-
inn sem þeir aðilar mega ala í
brjósti gagnvart bændastéttinni,
þegar tekið er tillit til hvernig
aðstöðunni er varið gagnvart
ríkisstyrk.
Nálega alt fjármagn landsins
hafa kaupmenn og útgerðarmenn
sogað til sín. Hvemig hafa þeir
farið með þau stórkostlegu hlunn-
indi sem landið hefir veitt þeim
í þessu efni?
Þeir hafa tapað miljónum
króna á miljónir ofan. Þeir hafa
sumpart sökt í sjó og sumpart
hent út í veður og vind, með
ramvitlausum „spekúlatíónum“ og
siamviskulausum verslunarfyrir-
tækjum ógurlega háum upphæð-
um á íslenskan mælikvarða. Þeir
hafa borist mikið á, það vantar
ekki, þeir hafa þókst hafa mikinn
metnað, og til marks um það velt
sér í peningum aðra stundina —
amrnra peningum.
Oftar en einu sinni hefir legið
við að þeir settu þjóð sína á
hausinn, með flani sínu.
Tugum þúsunda króna — áreið-
anlega er það ekki ofmælt — hafa
þessir menn, meðal annars, kast-
að í sjóinn til að halda úti íhalds-
blöðum, sem send eru ókeypis um
land alt, til að breiða út kenning-
ar sem eru skaðlegar fyrir þjóð-
ina.
Hvílíkur metnaður að verja
þannig peningum sem lánsstofn-
anirnar hafa trúað þessum mönn-
um fyrir!
Þetta eru ölmusumennimir sem
sökt hafa í sjó miljónum króna
af þjóðarauðnum og vai’la svo
mikið sem eitt ýlustrá stendur
eftir oft, á eyðimörku eyðilegg-
ingar þeirra, sem votti um ein-
hverja gagnsemi af starfi þessara
manna og fjáraustri.
Þessdr menn leyfa sjer að láta
málgagn sitt kasta hæðiyrðum að
bændastéttinni og þeim mönnum,
sem bera viðreisn landbúnaðarins
fyrir brjósi, tala um ölmusugjatf-
ir til bænda og „metnaðarmorð“,
ef ríkið á að leggja eitthvað af
mörkum til nauðsynlegasta verks-
in;s, sem nú er hægt að vinna á
ísl&ndi, í verklegum efnum: auk-
innar ræktunar og alhliða eflingar
landbúnaðarins.
Skilið fyrst aftur herskörunum
-— borgið fyrst aftur miljónimar
mörgu, sem bankarnir hafa tapað
á ykkur undanfarið, og alþjóð
verður að borga fyrir ykkur, áð-
ur en þið farið að nefna aðra
ölmusumenn og saka aðra um
metnaðarmorð.
Hnarreistur getur bóndinn ís-
lenski bandað við ykkur hendi.
Hann hefir ekki sökt miljónum í
sjó, eða hent þeim út í veður og
vind. Það sem ríkið hefir lagt
fram til styrktar landbúnaðinum
hefir það fengið aftur þúsundfalt,
í bættum lífsskilyrðum fyrir alda
og óborna, í stórum auknum þjóð-
arauði, í verðmætum sem ekki
glatast meðan Island er ofar At-
lants álum. —
Það er aðalmálgagn Ihaldsins
sem talar um að aðrir vilji gera
bændastéttina að ölmsulýð og
fremja á þeim metnaðarmorð.
En ekki eru liðin nema rúm tvö
ár síðan sá sami Ihaldsflokkur
vildi stofna til löggjafar sem
sannarlega hefði sett þann stimp-
il á.
Það var á þinginu 1924, sællar
minningar, þegar kjöttollssamning
urinn var á döfinni. Þegar íhalds-
flokkurinn nálega óskiftur taldi
það miklu meira um vert að
hugsa um síldarútgerðina en land-
búnaðinn. Þá var svo stórt litið
á „síldarspekúlantana" í íhalds-
herbúðunum að vegna ímyndaðra
hagsmuna þeirra átti að gera að-
alframleiðsluvöru bændanna ó-
seljanlega. Og enn heyrist íhalds-
jarmurinn yfir að ekki var end-
anlega gert.
Þá voru sumir íhaldsmenn orðn-
svo ráðnir í að slaka ekkert til
vegna síldarútgerðarinnar, að þeir
voru búnir að semja frumvarp
um að sietta ölmusu í bændur,
þegar búið væri að gjöra kjötið
óseljanlegt. Gjald áttd að leggja á
fiskinn til að borga uppbót á
hvert kjötpund.
Einn sauðspakasi fylgismaður
þess frumvarps var Ihaldssendi-
hen’ann, sem nú ber á vörunum
ummælin um „ölmusulýð“ og
„metnaðarmorð“. Hver var þá
metnaður hans fyrir bændastétt-
arinnar hönd? Hver var þá skiln-
ingur íhaldsflokksins á þýðingu
landbúnaðarins, er hann mat
meira síldarútgerðina? —
Þessir eru aðilarnir sem fella
hinn ,þunga dóm um Búnaðar-
þingið, mikinn hluta bændastétt-
arinnar og fulltrúa bænda á Al-
þingi.
Fyrsta ákæniatriðið: Ræktunar-
sjóðurinn.
Þá, þegar gjörð hefir verið
nokkur grein fyrir dómurunum,
ber að líta á ákæruatriðin, sem
hinn þungi dómur, kveðinn upp á
ábyrgð Ihaldsflokksins, hvílir á.
Skemst af að segja eiga allar
tillögur sem Framsóknarmenn
hafa borið fram til viðreisnar
landbúnaðinum, að stefna að því
að gera bændur að „ölmusulýð“ og
fremja á þeim „metnaðarmorð".
En einkum er það þóþrent:Krafan
um að bæta lánskjörin í Rækt-
unarsjóðinum, frumvarpið um
stofnun landnámssjóðsins til að
gera mögulegt að fjölga býlum í
sveitinni í viðunandi stórum stíl,
og frumvarpið um tilbúinn áburð.
I fyrri greininni um „hvað
skilur“ Framsóknar- og Ihalds-
flokkinn er langmest rætt um
Ræktunarsj óðinn og ásakanirnar
boniar fram um „ölmusuhugsun-
arhátt“ og „metnaðarmorð”.
Liggur þá fyrir bein játning
frá miðstjón íhaldsflokksins nm
það að hún álítur að lánskjör
þau, sem Ræktunarsjóðurinn nú
býður bændum íséu hin allra bestu
sem réttlátt sé að heimta og að
hún álítur að það væri „ölmusu-
háttur“ og „metnaðarmorð“ að
fara fram á sanngjamari lánskjör.
Er það stórlega gott að þessi
játning liggur fyrir fyrir koscn-
ingarnar í haust. Getur Ihalds-
flokkurinn nú ekki lengur farið
í felur með stefnu sína og hugs-
unarhátt í þessu efni.
Ákæran um ,,ölmusúhátt“ og
„metnaðarmorð“ þeirra sem í
réttarins mafni krefjast sann-
gjamari lánskjara til landbúnað-
arins en Ræktunarsjóðurinn býð-
ur nú, fellur ekki eingöngu á rit-
stjóra Tímans, þó að hann hafi
mest um þetta talað og ritað. Hún
fellur á Búnaðarþingið, sem látið
hefir sömu skoðun í ljós. Hún fell-
ur á ótal bændafundi, sem borið
hafa fram sömu kröfu. Hún fellur
á 13 þingmenn í neðri deild Al-
þingis, sem greiddu atkvæði með
tillögu sem fór í þessa átt á síð-
asta þingi — og einn þeirra var
meir að segja Ihaldsmaður — og
hún fellur á þingmeirihlutann
1924, sem afgreiddi lögin um
stofnun Búnaðarlánadeildar Lands
bankans, því að með því skipu-
lagi voru bændum boðin betri
lánskjör en Ræktunarsjóðurinn
býður nú.
Allir þessir aðilar, vilja sam-
kvæmt dómsúrskurði aðalmál-
gagns Ihaldsflokksins, gera bænd-
ur að „ölmusumönnum" og fremja
á þeim „metnaðannorð“.
En af 'hverju stafa háu vext-
imir? Þeir stafa fyrst og fremst
af miljónatöpum kaupstaðabú-
anna? Það þarf háa vexti, sem
einnig þurfa að halda&t langa
lengi, til þe&s að vinna upp töp
sem vafalaust eru nær tuttugu
miljónum króna en tíu.
Nálega ekki einn eyrir af þess-
um miljónatöpum hefir tapast á
landbúnaði.
Er það þá réttlátt að landbún-
aðurinn borgi okurvexti vegna
þessara tapa?
Nei það er ekki réttlátt. Og
það er hundheiðni, þau orð
koma af vörum manna sem leigð-
ir eru til að blekkja bændastétt-
ina, sem falla um að það sé
„ölmusuháttur“ og „metnaðar-
morð“ og heimta þau vaxtakjör
fyrir landbúnaðinn sem eru í
samræmi við þá litlu áhættu sem
er því samfara að lána landbún-
aðinum fé. Og blekkingin verður
enn auðsærri er íhaldsflokkurinn
með þeirri falskenningu lokar al-
veg augunum fyrir því hvað ríkið
fær í aðra hönd fyrir það fé sem
það fær Ræktunarsjóðnum í hend-
ur til að lána bændum.
Ræktunarsjóðurinn lánar ekki
fé í víxla til jarðarbrasks eða
hrossakaupa. Hann lánar ein-
göngu til framkvæmda — til að
koma í verk varanlegum umbót-
um sumpart á húsakynnum til að
reisa kynslóðinni sæmilega veru-
staði og tryggja heil&u og heil-
brigði framtíðarkynslóðarinnar og
sumpart til aði gera sjálft land-
ið betra, byggilegra, arðvænlegra.
Þessar lánveitingar, aláhættu-
Frh. á 4. síðu,