Tíminn - 02.10.1926, Blaðsíða 3

TÍMINN
167
P.WJacobsen&Sön
Timburverslun.
Símnefni: Giranfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
Eik og- efni i þilfar til skipa.
Gaddavíriun
„Samband“
er sterkur og tiltölulega langódýrastur.
Kaupíélögin annast um pantanir.
mann, margreyndan að allri
mannlund.
Má óska Rangæingum til ham-
ingju með slíkan fulltrúa sem síra
Jakob. Mun og gifta ráða, að þeir
feli honum að fara með goðorð
Oddaverja á næsta Alþingi, fyrst
hann hefir orðið við tilmælum
þeirra fjölmargra, sem knúð hafa
að og best þekkja hann.
Kunnugur.
----o----
Duftið hverfur
til jarðarinnar aftur.
Valtýr Stefánsson hefir notað
sér fjarveru Tr. Þ. meðan hann
er á fundum í Dalasýslu til að
gera árás á hann sem formann
Búnaðarfélags íslands. En í fram-
kvæmdinni snýst vopnið svo í
höndum Valtýs, að árásin frá
hans hálfu verður að allsherjar-
stuðningi fyrir stefnu Tr. Þ. í
áburðarmálinu.
Valtýr dylgjar um að Tr. Þ..
vilji veita búnaðarmálastjóraem-
bættið áður en búnaðarþing kem-
ur saman í vetur og átelur þetta
mjög. Valtýr lætur sem með
þessu vilji Tr. Þ. flæma Sig. Sig-
urðsson frá því starfi, sem hann
hefir gegnt. — Við þetta er margt
að athuga.
Fyrst að Valtýr sótti það fast
við okkur Tr. Þ. að við hjálp-
uðum honum til að verða aðal-
maður í Búnaðarfélaginu, og
reiddist mjög svo að það varð
ein af ástæðunum til hinna snöggu
sannfæríngarskiftingar Valtýs,
fyrir það að Tr. Þ. studdi að
kjöri og endurkjöri Sig. (Sigurðs-
sonar skólastjóra í þá stöðu sem
Valtýr langaði mest í.
Á síðasta búnaðarþingi kom
Valtýr með lúalegar ákærur á
Sigurð í ræðufonni og var til-
gangurínn auðsjáanlega sá, að
flæma búnaðarmálastjóra frá
starfinu. Tr. Þ. var einn af þeim
sem vísuðu Valtý frá með hæfi-
legri virðingu út í ystu myrkur.
í vetur þegar ágreiningur rís
milli búnaðarmálastjóra og stjórn-
ar Búnaðarfélagsins út af áburð-
arversluninni í höndum húsbónda
Valtýs, Fengers, þá er það eitt
hið fyrsta sem Tr. Þ. gerir að
skýra öllum búnaðarþingsmönn-
um frá málavöxtum og leita álits
hinna kjörnu fulltrúa bændanna
um málið.
Á þingi ber Tr. Þ. aftur fram
frv. sitt um að landið versli með
tilbúinn áburð og geri hann sem
ódýrastan notendum. Jón Þorláks-
son og Magnús Guðmundsson
nota hin ósjálfstæðu verkfæri sín
í landbúnaðamefnd, Ameríku-
ríkissjóðinn eins og Estrup eða
Berge, án þess að þing oð þjóð
leyfði.
í fyrravetur lét sú útgáfa
Mbl., sem stjómin telur sig bein-
línis bera ábyrgð á, hæla þeirri
stefnu, sem berandi vott um
heita og innilega föðurlandsást,
að í þinginu væru mest glæpa-
menn, sem líklégir væru til alls
hins hins versta. Sömuleiðis að
langsnjallasta ráðið væri að fela
annari þjóð, sem með kúgun og
óstjóm hefir kvalið íslenska
þjóðstofninn öldum .saman, enn
að nýju vald yfir landinu. Jón
heitinn Magnússon notaði gefið
tilefni í fyrra til að lýsa yfir
óbeit sinni á þessu landráðahjali.
En Jón Þorláksson og M. Guðm.
þögðu. IJví þögðu þeir? Blaðið
var þeirra málgagn og margt
bendir á að skrif þessi væru gerð
í samráði við þá.
Framsóknarmennirnir eru ís-
lendingarnir í landinu. Hlutverk
þeirra er að hafa forustuna við
að lama ofsa- og yfirgangs-
stefnu íslensku íhaldsmannanna,
alveg eins og dönsku bændumir
beittu sér fyrir að lama hinn
danska ofbeldissama íhaldsflokk,
sendiherrann og Jón á Reynistað
til að óvirða Sig. forseta sem
mest í þingskjali. Framsóknar-
mönnum í nefndinni tókst að
draga nokkuð úr ákafa þeirra, en
nóg merki sjást þar enn. Við um-
ræðumar um málið í Nd. réðist
Jón Þorláksson með mikilli óvild
á búnaðarmálastjóra og varð það
þá enn Tr. Þ., sem vísaði ásók-
unum formanns íhaldsins heim til
íöðurhúsanna.
Næsta skref Jóns Þorlákssonar
og Magnúsar Guðmundssonar er
það, að þeir ráku Valtý úr' stjórn-
inni, til að koma þar að sterk-
ari óvildarmanni, Sigurði forseta,
nefnilega bróður Jóns Þorláksson-
ar. Brottrekstur Valtýs bygðist á
því að íhaldsstjórnin vildi fyrir
hvern mun ganga milli bols og
höfuðs á Sig. forseta. Hún vissi
að Valtý skorti ekki neina vonda
tilfinningu gagnvart forsetanum,
en ráðherrarnir vissu að hann
myndi þróttlítill í þeim aðgerð-
um, eins og blaðstjórninni. Þess
vegna var honum sýnd sú dæma-
fáa óvirðing, að reka hann um-
svifalaust úr stjórn þess félags,
sem hann hafði lengi búið sig
undir að þjóna. Og í staðinn setti
stjórnarflokkurinn mann, er allir
vissu að bar sérstakan óvildarhug
til Sig. forseta.
Hvað gerist svo næst? Það að
rireirihluti stjórnar Búnaðarfélags-
ins, bróðir Jóns Þorlákssonar og
undirmaður Magnúsar Guðmunds-
sonar í stjórnarráðinu ákveða að
Sig. forseti skuli tafarlaust hætta
þar til hann varð hafandi í land-
inu.
Landkjörið í haust er einn
liður í þessari baráttu við að
siða íhaldið íslenska. Ofsi þess
hefir gengið fram úr hófi. Fram-
sóknarmenn hafa beitt sér fyrir
þessari mótstöðu. Á lista þeirra
eru tveir gáfaðir og vel mentir
samvinnumenn. Ef þeir eiga sæti
á þingi, munu þeir beita sér af
alefli móti ofbeldisstefnu íhalds-
ins. í stað ofbeldis og kúgunar
munu þeir benda á hin friðsam-
legu, frjálsu samtök. Ef íhaldið
vinnur, þá er það bráðabirgða-
sigur fyrir ofbeldisstefnuna, fyr-
ir útlenda makkið, fyrir þá sem
brjóta vilja niður vald og álit
þingsins. Ef listi Framsóknar
sigrar, er það ávinningur fyrir
þá stefnu, að þjóðin eigi að vera
frjáls og sjálfstæð í öllum efn-
um, sigur fyrir þá stefnu, að
íslendingar eigi að vera frjálsir,
mentaðir og hamingjusamir á
Islandi. J. J.
-o-
að vera búnaðannálastjóri. Tr. Þ.
hafði frá upphafi tekið þá ákvörð-
un í málinu, að það skyldi rann-
sakað og ráðið til lykta af bún-
aðarþinginu í vetur. Hann vildi
þess vegna að Sigurður forseti
héldi áfram starfi sínu fram til
búnaðarþings. Ef Jón Þorláksson
hefði ekki rekið Valtý myndi
skoðun Tr. Þ. hafa sigrað í
stjórninni. Búnaðarþingið 1 vet-
ur myndi hafa rannsakað áburð-
armálið og skorið úr að hve
nriklu eða litlu leyti það vildi
áfella S. S. íyrir að hafa látið
eiganda Mbl., Fenger, selja áburð-
inn. Ljtill vafi er á því að Jón
Þorl. og M. Guðm. lögðu svo
mikla stund á að koma Sig. frá
félaginu þegar í stað, af ótta
við það, að ef fylgt væri ráði
Tr. Þ. að fela búnaðarþingi end-
anlegan úrskurð um málið, þá
rnyndu ekki njóta sín í fram-
kvæmdinni þær tilfinningar sem
þeir báru í brjósti til Sigurðar
forseta.
Valtýr lætur nú eins og Tr. Þ.
vil-ji veita embætti Sigurðar áður
en* búnaðarþing kemur saman.
Hér er nákvæmlega snúið við
málinu. Afleiðingin af stefnu Tr.
Þ. var einmitt sú að engu skyldi
slegið föstu í málinu fyrir en á
búnaðarþingi. Sömu aðstöðu tók
Sigurður forseti sjálfur er hann
ákvað að leggja gögn sín fram
fyrir búnaðarþingið og bíða þess.
En ráðherrarnir tóku einnritt þá
aðstöðu, sem Valtýr eignar for-
manni fjelagsins. Þeir létu reka
Valtý. Þeir létu ráðherrabróður-
inn reka Sigurð fyrirvaralaust.
Hugsunarrétt afleiðing af fram-
komu ráðherranna í málinu var
sú að auglýsa embættið og fá
skipaðan nýjan búnaðarmála-
stjóra þegar í haust. Með því
voru að miklu leyti bundnar hend-
ur búnaðarþingmanna um aðgerð-
ir í málinu.
Valtýr segir þess vegna til-
hæfulaus ósannindi um aðstöðu
Tr. Þ. um veitingu búnaðarmála-
stjórastarfsins. Högg hans sem
miðað er í átt til Tr. Þ. lendir
á ráðherrunum, húsbændum hans.
Árás hans sýnir heiptarhug hans
til ráðherranna, sem lítilsvirtu
hann svo átakanlega í vor. En
um leið gefur hann ritstjóra Tím-
ans traustsyfirlýsingu fyrir þá
stefnu, sem hann hefir alt af
fylgt í málinu, að láta fulltrúa
bændanna fella hinn endanlega
úrskurð á búnaðarþingi í vetur.
Valtýr byrjaði þátttöku sína í
opinberum málum með því að
vera lítilll sveinn í fylkingu þeirra
sem ritstjóri Tímans safnaði til
varnar íslenskri sveitamenningu.
Um stund hefir Valtýr séð sér
meiri augnabliksgróða í því að
hlaupa yfir í hina fylkinguna, þá
sem stefnir að því, að níða og
Með hinni gömlu, viðurkendu
og ágætu gæðavöru
Herkulesþakpappa
sem franrieidd er á verksmiðju
vorri „Dortheasmindeu frá því
1896 — þ. e. í 30 ár — hafa
nú verið þaktir í Danmörku og
^slandi.
ca. 30 milj. fermetra þaka.
p
Fæst alstaðar á Eslandi.
Hlutafélagið
)m Villiisees fÉitter
Köbenhavn K.
eyðileggja sveitalíf og sveita-
menningu hér á landi. En nú er
svo að sjá, sem beisk lífsreynsla
Valtýs hjá hinum nýju húsbænd-
um hafi konrið honum til að
skifta um innri búnað sinn og
að nú sé það tilgangur hans að
efla ritstjóra Tímans móti ofbeld-
isstefnu Jóns Þoi’lákssonar og
Magnúsar Guðmundssonar eins og
nú hefir komið fram í ábui’ðai’-
málinu. Er nú vonandi að Valtýr
sýni manndóm sinn í því að þjóna
ritstjóra Tímans með meiri
dygð og trúmensku en í fyrra
skiftið. En úr því, að Fenger
hefir notað þetta tækifæri til að
dylgja um ofsóknir á hendur
búnaðarmálastjóra, þá er best að
segja eins og er, að engir hafa
ofsótt Sigurð jafnmikið eins og
núvei’andi ráðherrar og skósvein-
ar þeirra. Og enginn núlifandi
íslendingur hefir gert meira til
að gefa (Sigurði Sigurðssyni frá
Draflastöðum tækifæii til að nota
hæfileika sina í þágu ræktunar-
framfai’a á Islandi heldur en
Txyggvi Þórhallsson. J. J.
----o——
Sex úrvals sönglög hefir Sig-
urður Bix’kis söngmaður valið og
séð um i’addsetningu og prentun
á, en Helgi Hallgrímsson kaupm.
gefur út. Eru lögin eftir hina
frægustu exienda tónlagasmiði, en
séi’a Fr. Fiiðriksson og Bjarni
Jónsson frá Vogi hafa þýtt text-
ana á íslensku. Væri mjög á-
nægjulegt að eiga von á fleini af
þessu tæi, og er allur frágang-ur
þessa lxeftis nxjög myndarlegur.
----o----
FmbjleiÉr FriÉoar.
------ Frh.
— Jón Guðmundsson endur-
skoðandi er dóttursonur Jóns á
Gautlöndum, eins hins mesta
bændahöfðingja, er á þingi hef-
ir setið, síðan alþingi var endur-
reist, og sonur Guðmundar pi’ests
í Gufudal, sem tvímælalaust er
einhver hinn skarpgáfaðasti og
best ritfæri íslendingur, er nokk-
urn tíma hefir fengist við blaða-
mensku. í báðar ættir er Jón
tengdur við yfii’burði á stjórn-
málasviðinu. Vegna starfs síns
hefir hann fram að þessu fremur
| sjaldan tekið þátt í deilum um
stjómmál, en þó nóg til þess, að
menn vita, ,að hann er góður
ræðumaður og rökfimur í besta
lagi. Hann er eindi’eginn sam-
vinnumaður, og ákveðinn and-
stæðingur Ihaldsflokksins.
Ef þjóðin gæti komist í einn
fyrirlestrarsal, þar sem þeir
leiddu saman hesta sína fi’am-
bjóðendxxr íhaldsins og Fram-
sóknar, myndi þykja ójafn leikur.
Jón Sigurðsson og Jón Guð-
muixdssoix eru gáfaðir, mælskir og
rökfimir menn, sem hafa áhuga,
og mikla trú á fi’amtíð þjóðarinn-
ar. — Á hinn bóginn ei*u þeir
Jónas Kxistjánssan og Einar
Iíelgason gersamlega áhugalausir
um þjóðfélagsmál, og ræðumensk-
en eftir því. Ef Jónas eða Einar
konxa af tilviljun inn í þingið
nokkur ár, skilja þeir þar eng-
in spor eftir, nema nokki’ar at-
kvæðagi’eiðslur í vil herliðinu, að
Mogensen skuli hafa 18 þús. í
laun, Jón Hermannsson 40, og
Jóh. Jóh. 30 þús. Alt þetta hefir
íhaldið látið fólk sitt samþykkja
undarifarin ár, að haldast skuli.
Einar og Jónas eru prýðilegir
menn til að slá skjaldborg um
slík mál.
1 Dalasýslu er Jón Guðnason
prestur á Kvennabrekku fram-
bjóðandi Framsóknax*manna.
Mótstöðumennirnir eru Sig. Egg-
ei’z og Ámi læknir í Búðardal
fyrir íhaldið.
Best skýrist aðstaðan í Dölum
með því að líta á málefnin. Sig.
Eggerz býður sig fram/ vegna
sjálfs sín. Ilann hefir trygt sér
bankastjórastöðuna í íslands-
banka með þingsæti sínu. Jón
Þorl. hafði ætlað að haga öðru-
vísi skipan manna í bankanum,
ef hann hefði í’áðið. Sigurð mun
gruna það að hann eigi kaldra
griða að vænta hjá Jóni, ef í-
haldið yrði í algerðum meiri-
hluta. Sigurði er þess vegna
þingsetan nauðsynleg vegna
sjálfs sín til að geta haldið starfi
sínu við íslandsbanka. En Dala-
mönnum er vitaskuld engin nauð-
syn að Sig. haldi einmitt þessu
starfi. Smalar hans munu að vísu
láta hylia undir lán í bankanum
til þein’a, sem vel ganga fram.
En þegar þess er gætt, að Is-
landsbanki hefir neitað Sláturfé-
lagi Skagfirðinga um áframhald-
andi rekstrai’lán part úr ári, og
víða þar sem til spyrst dregið
inn lán til sveitanna, þá er
fjarskalega ósennilegt að Dala-
menn geti búist við miklu úr
þeirri átt og það því fremur sem
Islandsbanki hlýtur vegna hinna
stóx-feldu tapa á braskaralýð við
sjóinn væntanlega að hafa hærri
vexti um stund heldur en hent-
ug eru á i’æktunarlánum til
sveita. Bggei’z getur þess vegna
mælt með sinni nauðsyn við
Dalamenn, en vai’la með þeirrá
nauðsyn að kjósa hann. Sigui’ður
mundi einnig eiga erfitt með að
koma fram málum Dalamanna,
því að í flokki hans á þingi eru
nú ekki nema tveir eftir.
Aðstaða Sigurðar er þess
vegna persónulega bundin við
hans hagsmuni og má gera ráð
fyrir að það nægi til þess að
hann komi ekki til greina sem
þingmaður Dalamanna. Rétt er
þó að geta þess, að á þingi hefir
hann að jafnaði stutt Framsókn-