Tíminn - 16.10.1926, Síða 2

174
TlMINN
Stutt andsvar.
I báðum aðalmálgögnum íhalds-
flokksins, hafa ritstjórar þeirra,
Ámi Jónsson og Valtýr Stefáns-
son, gert að umtalsefni störf mín
í stjórn Búnaðarfélags íslands
og aðstöðu mína til hins svo-
nefnda „áburðarmáls“. sérstak-
lega. Greinarnar eru innbyrðis
mjög ósamhljóða, þó að báðar
komi niður á einn stað: að áfella
framkomu mína og báðar, og þó
sérstaklega grein Valtýs, skýrir
frá mörgu sem er í beinni mót-
sögn við sannleikann.
Nú hefi jeg fyrir nokkru, ásamt
samverkamönnum mínum í stjórn
Búnaðarfélags Islands, bix-t ítar-
lega greinargerð um áburðaxmál-
ið. Hefi jeg engu við hana að
bæta og er hverjum og einum
„skylt að hafa það heldur sem
saixnara reynist', af því sem ber
í milli frásagnar Búnaðarfélags-
stjómarinnar og frásagnar Valtýs
sérstaklega. Jeg býð ókvíðinn þess
dóms.
Um íramkomu mína þarf jeg
því ekki að ræða frekar, að svo
vöxnu máli, en að gefnu tilefni
vil eg aðeins taka fram það þrent
sem hér fer á eftir:
1. Ámi Jónsson heíir rétt fyr-
ir sér að því leyti, að formlega
hefir stjóm Búnaðarfélags Is-
lands fullkominn rétt til að'VÍkja
búnaðarmálastjóra frá starfi og
skipa nýjan mann í það sæti, án
þess að bera það undir Búnaðar-
þing að né einu leyti. En af því
leiðir engan vegiim það að stjóm-
in megi alls ekki hafa ráð Bún-
aðarþingsins um þetta. Jeg verð
því að mótmæla því eindregið að
jeg, sem kosinn er af Alþingi í
stjórn B. I., hafi á nokkum hátt
brugðist Alþingi, þó að eg vilji
ekki ráða málinu endaniega til
lykta fyr en á Búnaðarþingi. I
engu hefi eg dregið úr valdi Al-
þingis, þó að eg vilji hafa ráð
Búnaðarþingsins, enda geri eg
ráð fyrir að Búnðararþingið verði
háð í Alþingisbyrjun 1 vetur.
Litlu hlýtur það að skifta hvort
Síðastliðið vor rak þingflokkur
stjórnarinnar Valtý Stefánsson úr
stjóm Búnaðarfélags íslands, um
leið og Framsóknarmenn endur-
kusu Tr. Þ. — Valtýr tók þessari
fáheyrðu niðurlægingu með svo
mikilli auðmýkt að hann lét blað
sitt steinþegja um þetta atvik
þangað til nú' í haust. Þá hefir
hann og landsstjórnin látið hefja
umræður um brottrekstur Valtýs
í sambandi við brottför Sig. Sig-
urðssonar frá Búnaðarfélaginu.
En þar sem landsstjórnin og
Fenger hafa fylt blöð sín með ó-
sannindum um mál þetta, þykir
hlýða, vegna þeirra, sem vilja
vita hið sanna, að rekja með
opinberum sönnunargögnum gang
málsins.
Brottrekstur Valtýs er vita-
skuld alveg ómerkilegt atriði í
samanburði við þann kjarna
málsins, að deila stendur um
hvort mjög athafnamikill leiðtogi
í búnaðarmálunum' hætti endan-
lega að staría fyrir þau hér á
landi, eða getur haldið áfram að
vinna að þróun ræktunarfi’am-
fara.
Þetta mál verður að taka fyrir
í tveim hðum. Annar sá liður er
áburðarmálið. Búnaðarþingið og
stjórn Búnaðarfélagsins vilja,
vegna hagsmuna bænda, að er-
lendur áburður verði seldur hér
án ' óeðlilegrar álagningar. Þeir
aðilar hafa lagt áherslu á þetta
og hana mikla. Nú hefir farið
svo, að útlend verslun hér í bæn-
um, Nathan og Olsen, hafa náð
undir sig um stund umráðum
með mestöllum innflutningi á
P.WJacobsen&Sön
Timburverslun.
Símnefni: Granfuru.
Stofnað 1824.
Carl Lundsgade
Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarmu frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
Eik og efai i þilfar til skipa.
AVNEM0LLEH
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meirí vörugæði ófáanleg.
S.I.S. slszlftir eiixg-öixgf-u. -xrlð
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
búnðai’armálastjórastaðan er veitt
nokkrum mánuðum fyr eða síðar.
— En annað skiftir miklu máh í
þessu áambandi, sem er það, að
góð samvinna sér í mihi þeirra
aðila, sem standa að Búnaðarfé-
lagi Islands: Alþingis, sem veitir
B. í. það fé sem það starfar með,
Búnaðarþings, sem ákveður
hvernig þessu fé skuh varið og
í aðaldráttum starfsemina, og
stjómar B. L, sem fer með um-
boð beggja þinganna. Jeg ht svo
á, að þar sem eg hefi verið kos-
inn formaður B. L hvíli á mér
sérstakar skyldur í þessu eíni.
g geii ráð fyrir, að Áxni Jóns-
son hafi fylgst svo vel með í
áburðaimálinu, að honum sé ijóst,
að svo geti íarið að borið geti
útaí um samviimuna. Afleiðingin
af því yrði meiri eða minni
hnekkir í starfsemi Búnaðaríé-
lags islands. Eg tel það skyldu
mína að reyna að hindra að svo
fari.
2. Eg læt mér í léttu rúmi
hggja hvað Valtýr Stefánsson seg-
ir um framkomu mína gagnvart
Sigui’ði Sigui’ðssyni, fyr og síðar.
Fyrir nokki’um árum hefði eg
orðið hissa á því, að Valtýr skyldi
þora að bera það fram, sem hann
hlýtur að vita að tugir og jafn-
vel hundruð manna, um land alt,
vita að er ósatt. Nú er eg ekki
hissa á því, og eg tel alveg óþarft
að bei’a fram vaimr í máh sem
ekki þarf að verja, af því að all-
ir kunnugir vita hvað er hið
sanna. En eg vil aðeins drepa
á hver aðstaða Valtýs hefir ver-
ið gagnvart Sigurði Sigurðssyni.
Hefi jeg fylgst mjög vel með öllu
ixjá Búnaðarfélagi Islands, öh ár-
in sem Valtýr var í þjónustu
þess og síðar. öll þau ár átti eg
sæti á Búnaðarþingi síðustu ár-
in líka í stjóminni, og um tíma
með Valtý Stefánssyni. öh þessi
ár sat Valtýr um Sigurð Sigurðs-
son, til þess að reyna að gei’a
honum eitthvað til ills. Við hvert
tækifæri var Valtýr reiðubúinn
að reka kuta sinn í bak Sigurðar
— alla tíð þangað til Nathan &
Olsen náðu áburðinum frá Bún-
þessari vöru bænda. Einn af að-
almönnunum 1 þessu firma er
Fenger. Og Valtýr Stefánsson er
vistráðið hjú hjá þessum manni.
Fengei' notar Valtý og blað hans
sem verkfæri í þessu máh til að
halda áburðarversluninni í hönd-
um hinna erl. kaupmannanna.
Stjóm Búnaðarfélagsins álítur að
Sigurði forseta hafi farist ó-
höndulega skiftin við Fenger um
áburðinn. Það hefði ekki þurft að
láta kaupmennina ná þeim tök-
um sem þeir hafa nú.
Sigurður forseti hefir fyrir sitt
leyti skotið endanlegum úrskurði
málsins til Búnaðarþings, sem
kemur saman um miðjan vetur.
Hið sama hefir formaður félags-
ins Tr. Þ. gert fyrir sitt leyti.
En meðstjómendur hans Magn-
ús á Bhkastöðum, bróðir Jóns
Þorlákssonar, og Vigfús Einars-
son skrifstofustjóri Magnúsar
Guðmundssonar, hafa ekki viljað
bíða rannsóknar búnaðarþings í
vetur. Þeir hafa talið sig svo
sannfærða um að búnaðarmála-
stjóri væri endanlega óhæfur til
að vera í stöðuni, að þeir ákváðu
síðastliðið vor, að segja honum
upp starfi sínu öldungis fyrir-
varalaust. Hugsunarrétt af-
leiðing af stefnu þessara manna,
er að veita starfið nú í haust ein-
hverjum hinna fimm umsækj-
enda. Fenger lætur Valtý snúa
málinu alveg við. Að sögn Val-
týs á Tr. að hafa rekið Sig. fyr-
irvaralaust, og vera ákafur í að
veita embættið nú þegar. Hið
sanna er, að Tr. Þ. vildi að Sig.
búnaðarmálastjóri héldi áfram
starfi sínu eins og ekki hefði í-
skorist, en að embættið væri laust
í vetur á b.únaðarþingi. Þá höfðu
fulltrúar bændastéttarinnar fult
tækifæri til að rannsaka máhð og
aðarfélagi Islands. Um það mál
eitt, hefir Valtýr Stefánsson
staðið með Sigurði Sigurðssyni.
Hversvegna? spyrja margir.
8. Grein Valtýs fjallar mest um
mig, en þó getur engum duhst að
fyrst og fremst ritar hann sína
löngu grein til að verja sig.
Hann langar til að finna ein-
hverja skýringu á því, að hann
var ekki, þó að hann sárlang-
aði til, endurkosinn í stjóm
Búnaðarfélags Islands. Og hann
kennir mér um það alt. Aldrei
hefði jeg, að fyrra bragði farið
að ræða þetta mál. Jeg vil ekki,
fremur en Steinþór á Eyri, „vega
að liggjandi mönnum“. En jeg
vil aðeins taka það fram að, óvart
vitanlega, ber Valtýr á mig altof
mikið hól, er hann heldur mig
afgera eftir málavöxtum hvort
ætti að skifta um búnaðarmála-
stjóra, eða óska ekki eftir breyt-
ingu, þrátt fyrir mistök sem
kynnu að hafa orðið um eitt mál.
Þetta er sjálft áburðarmálið.
Lausn þess bíður eftir búnaðar-
þingi. Litlar líkur eru til að ný
gögn komi fram í því frá því sem
nú er, fyr en þá.
Að því leyti sem íulltrúar
Framsóknarmanna í landbúnaðar-
nefndum þingsins og í stjórn
Búnaðarfélagsins eiga nú óafgert
mál við Sigurð búnaðarmála-
stjóra, þá snýst það eingöngu um
áburðarverslunina, um ákveðið
landbúnaðarmál, um hagsmuna-
mál mikils hluta bændastéttar-
innar.
En frávikning Sigurðar bún-
aðarmálastjóra, fyrirvaralaust,
fáum dögum eftir að bróðir Jóns
Þorlákssonar kom í stjóm Bún-
aðarfélagsins, á sér líka aðrar
rætur. Þar er gamalt hatursmál
á ferðinni. Fomir öfundar- og
fjandmenn Sigurðar búnaðar-
málastjóra sjá sér leik á borði
þegar deilan um áburðinn byrj-
aði. Þennan hluta málsins er
hægt að útkljá með því að birta
ýms gögn í málinu, sem elcki
verða vefengd. Búnaðarþingið
sker úr um áburðarmáhð. Dómur
allra hugsandi og lesandi manna í
landinu verður áður fallinn um
hatursmál nokkurs hluta íhalds-
flokksins gagnvart Sigurði bún-
aðarmálastjóra.
Svo sem kunnugt er, var það
eitt af fyrstu verkum núverandi
ritstjóra Tímans, eftir að hann
tók við stjóm blaðsins, að krefj-
ast stórum aukinna framlaga úr
landssjóði til Búnaðarfélagsins.
Aldrei áður hafði slík hríð verið
gerð hér á landi móti þeirri déyfð
svo máttugan að hafa haft land-
búnaðamefndir Alþingis alveg í
hendi mér. Utkoman var að vísu
þessi, eins og Valtýr segir, að
þegar við báðir, ritstjórar elstu
blaða aðalflokkanna beggja, vor-
um í kjöri, sem stjórnamefndar-
menn í Búnaðarfélagi Islands, þá
fékk eg öll (5) greidd atkvæði,
en Valtýr ekkert, og áttu þó sæti
1 þeim nefndum fimm flokksmenn
hans, en ekki nema þrír mínir,
— en það var áreiðanlega ekki
fyrst og fremst mér að kenna,
heldur Valtý sjálfum. Eg játa, að
það er von að Valtýr sé reiður
yfir þessu. En þó mér sé sama,
þá levfist mér líklega að spyrja:
hversvegna er hann reiður við
mig? Og hversvegna er hann svo
sauðheimskur að gera þetta að
þings og stjómar, sem fram kom
í jafnlágum framlögum til Bún-
aðarfélagsins ár eftir ár. Fyrir
aðgerðir Tr. Þ. hefir þingið veitt
Búnaðarfélaginu mikil og vaxandi
íjárráð. Án þessara auknu fjár-
ráða, hefði stórhugur Sigurðar
forseta í búnaðarmálum, t. d.
kaup dýrra véla til að vinna jörð-
ina, alls ekki notið sín.
íhaldsstefnunni lék öfund á
þessum framkvæmdum. Gróðaár-
ið mikla skrifaði Jón Þorláksson
öllum sveitarstjórnum íhaldsbréf-
ið fræga og lagði vanþóknun
sína við, ef bændur réðust í fram-
kvæmdir. Á sama tíma keyptu
vinir hans við Faxaflóa tíu tog-
ara.
öll stefna Sig. Sigurðssonar
hlaut að vera ógeðfeld Jóni Þorl.
Sig. kendi bændum beint og ó-
beint að brjóta íhaldsbréfið.
Hann vildi mikla ræktun, nýjar
byggingar, aukna sandgræðslu.
Ef hinir nýju leiðtogar Búnaðar-
félagsins gátu lyft búnaði lands-
ins á hærra stig, þá var sveitin
líkleg til að halda jafnvægi móti
fjáreyðslu- og fjárdrotnunar-
stefnu kaupstaðanna.
Fyrsti opinberi áreksturinn frá
hendi Jóns Þorl. gerðist á þingi
1924. Við umræður um fjárlögin
(B. bls. 388) segir hann að fyrr-
um hafi verið við Búnaðarfél.
Isl. „duglegir og ósérhlífnir
menn“. „En nú er“, segir Jón
„orðin ærin breyting á þessu“.
Með öðrum orðum, dylgjað um
að nú séu við félagið duglitlir
og sérhlífnir menn. Síðan bætir
Jón við:
„Auk þess finna menn beinlínis
mikla afturför í þekkingu þeirra
manna, sem leiðbeina eiga fólk-
inu“.
Rétt á eftir sést glögglega að
opinberu máli? Er hann að biðja
um meðaumkun mína yfir ósigr-
inum? Hann hefir gleymt því, að
sigraðir menn verða að sætta sig
við alt. Eg veit engan gjörsigr-
aðri maim á öllu Islandi en Val-
tý Stefánsson; það er að minstu
leyti mér að kenna. Það er hon-
um sjálfum að kenna. Meðaumk-
un okkar, sem hann hefir svikið,
fær hann ekki. Og situr nú með
fyririitning hinna.
Tryggvi Þórhailsson.
-----o----
friiðeodur framsðlnar.
------- NL
Sá af frambjóðendum Fram-
sóknar, er síðast gekk fram á
leikvöllinn, er sr. Jakob ó. Lár-
usson í Holti. Hann er einn af
þeim mönnum, sem mjög er eftir-
sóttur í félagsskap góðra drengja.
Meðan sr. Jakob stundaði nám í
mentaskólanum og háskólanum,
var hann jafnhliða því einn af
áhrifamestu mönnum er beittust
fyrir ungmennafélagshreyfing-
unni, og frá þeim tíma á hann
vini og aðdáendur meðal yngri
manna um alt land. Sr. Jakob
hafði alla þá kosti til að bera er
þurfti til að vera leiðtogi í hin-
um bjartsýna félagsskap æsku-
mannanna. Hann var óvenjulega
fjörugur og þróttmikill maður,
fullur af áhuga og löngun til að
rækta landið og láta þjóðinni
fara fram. Hann var jafnan fús
að leggja á sig mestu áreynsluna.
Hann var prýðilegur ræðumaður.
Hvort sem var við vinnu eða á
gleðimótum, var hann í fremstu
röð.
Rétt eftir að Jakob hafði lokið
námi var hann um stund prestur
hjá íslendingum í Ameríku. Hon-
um fanst átakanlegur munurinn
á kyrstöðunni heima og flugi
framkvæmdanna hjá Vestmönn-
um. Þá voru bifreiðar óþektar hér
á landi nema að nafni til. Tveir
kaupmenn í Reykjavík höfðu
leitað eftir styrk af almannafé til
að gera hér tilraun með bifreið-
ar. Báðir höfðu gefist upp. Síra
hverjum Jón stefnir örinni. Hann
segir:
„Nú á síðustu árum hefir bún-
aðarmálastjóri ráðlagt mönnum
að taka forblautar mýrar og tæta
í sundur jarðveg þeirra til þess
að gera þær þegar í stað að
túni“.------„Þetta dæmi eitt af
mörgum, sem gert hafa að verk-
um, að menn hafa nú á síðari
tímum mist trúna á því, að því
fé væri vel varið sem gengur til
búnaðarfélagsins“.
Allar þessar dylgjur áttu að
sanna það, að kröfur Tr. Þ. um
rífleg fjárráð handa Búnaðarfé-
laginu væri fásinna. Það er sagt
beinum orðum að vanþekking
starfsmanna félagsins sé míkil,
að sjálfur búnaðarmálastjóri ráð-
leggi í jarðrækt, það sem J. Þ.
telur auðsýnilega mesta vitleysu.
Og að lokum segir Jón sama sem
það að landssjóðsfénu til félags-
ins sé illa varið.
Eins og áður er sagt, var það
Tr. Þ. sem hér varði bæði félagið
og forstjóra þess fyrir hinni ó-
maklegu árás Jóns. En vorið eft-
ir sannaði búnaðarmálastjóri van-
þekkingu ráðherrans í þessum
ræktunarmálum. Ásökun Jóns
átti að styðjast við það, að Sig.
Sigurðsson hefði látið rækta
Vetrarmýrina hjá Vífilsstöðum á
of stuttum tíma. Þetta var stórt
mýrlendisflæmi hjá Vífilsstöð-
um. Hinn athafnamikli ráðsmað-
ur Þorleifur heitinn Guðmunds-
son, vildi gera mýrina alla að
túni. Þegar búið var að gera
skurðina kom til orða að láta
mýrina liggja og bíða nokkra
stund. Þá svaraði Þorleifur: „Ef
ræktunin bíður í tvö ár, þá er eg
fallinn frá“. Vegna hinnar alveg
sérstöku aðstöðu á Vífilstöðum
var þúfnabaninn látinn gera það