Tíminn - 08.01.1927, Blaðsíða 3

Tíminn - 08.01.1927, Blaðsíða 3
TlMINN 7 iundasal sínum. iiins og aimaö var sá dómui- kveöinn upp meö miKium gorgeir, en engu viti. Jon iiaildórsson húsgagnasmiöur tók sig þá tii og tók aumingjann 1 iang ser og nirti a likan hátt og Grettir hirti Gisia ioróum. Al'- nyuui nann Vaity meo öliu og iet nann siöan iausan, en Vaitý iysti jarnan ao snua sér undan. íieiir eitKi til hans neyrst siöan. iViætti iiann i iieiri einum en pessu iæra aí' Gisla. tíiguiöux- Siguxösson, aður bún- aöarmaiastjóri, bar iram þá kröi'u ur áramótunum, ao hann yröi meo iógetavaidi settur inn i skrit'stoiur Jdúnaöai’iéiags islands og nonum veittux’ aögangur að bókum iéiagsins og skjöium og öhum eignum þess, svo aö nann gæti aí'tur iarið aö starfa sem búnaðarmáiastjóri, en eins og kunnugt er, eru hömr meir en sjö mánuöir siöan haxm iét af starí'- inu. Jhi-öfu sína bygði ö. ö. á því aö alvinnumáiai'áðherra hei'Öi ii'amiö xagabrot er hann i voi', samkvæmt tiineí'ningu iandbún- aðamefnda Aiþingis, skipaði i’ryggva Pórhaiisson og Magnús Poriáksson x stjóm iáúnaðarfé- iags isiands. Skipún Tr. P. og V. St. i stjórnina árið 1924 hafi att að giida til ijögra ára, eins og þá var ákveðið í iögum Bf. isi., en þó vai* sagt i skipun- arbréfinu aó þeir væru skipaðir í stjórn iá. Isi. „þangað til öðru- vísi kann að verða ákveðið", og síöan hefir lögum Bí. Isl. verið breytt og kjörtímabil stjórnenda breytt i tvö ár. En út írá þess- um iorsendum sagði S. S. að það hefói veiiö óiögleg stjóm í Bf. lsl. sem vék honum frá. — Fó- geti úrskurðaöi, að hin umbeðna mnsetningargjörð ætti eicki að i'ara fram. — Það merkiiega i'yrirbrigði gerðist í þessu máli aö greiniiega kom í ljós, að Morgunbiaðið óskaði þess að dæmdist að atvixmumálai'áðherra hefði íramið lagabrot með slúpun Búnaðarf éiagsst j órnarinnar. Þjórsá hefir gert nokkurn usla í Viilingaholts- og Gaulverjabæj- ar-hreppum. Sprengdi áin af sér ís í jólahiákunni og hljóp upp ná- lægt Mjósundi í Viilingaholts- hreppi. Einhverjar skemdir munu hafa orðið á flóðgátt áveituskurð- arins hjá Mjósundi, brýr af skui'ð- um sópast burtu o. s. frv. Aim- ars vita menn ekki tii, að veru- legur skaði hafi orðið af flóði þessu. Áin flæddi dálítið upp á láglendi, þar sem hún hefir ekki flætt áður, svo meim viti, og þar sem hlöðui' eru grafnar í jörð, mun vatn hafa flætt í þær. Á slættinum gekk vel, voru þá þurk- ar góðir og tíð hagstæð, náðu þá sumir bændur inn allri sinni töðu, þeir er fyrst byrjuðu slátt, en þeir er síðar byrjuðu ekki nema helming. Ekki fullar fjórtán vik- ur af brá í óþurka er héldust óslitnir að kalla mátti fram í október. Til dæmis skal eg geta þess, að á þessum tíma komu í sumum sveitum sýslunnar einir 6. dagar þurrir til enda. Heyskap- ur gekk afskaplega erfitt. Hey- in hröktust geysilega mikið, og hirtust að lokum illa þurr. Af þessu varð heyfengur víða í lak- asta lagi, og það versta að heyin eru hrakin, enda eru bændur hræddir við þau til fóðurs. Eina hjálpin er að flestir áttu fym- ingar frá í fyrra, sem bætir þetta vonda fóður upp sem nú verður að setja á. Allir hugsandi bænd- ur eru samt mjög kviðandi fyrir vetrinum, því þeir búast ekki við heyunum góðum, en reynslan undanfai'ið hefir sýnt, að með vondu fóðri er bústofninum teflt í hættu. Slátrun á sauðfé var hér með allra mesta móti, sem ekk- ert sett af lömbum á vetur. Hér er verið að efna til al- menns félagsskapar í sýslunni. milli einstöku bæja var farið á bátum. Vatnið er ekki runnið al- veg af, en fór tiltölulega fljótt að fjara út. Hjónaeí'ni. Trúlofun sína hafa opinberað ungfrú Theódóra Sig- urðai'dóttir frá Úlfljótsvatni og Steingiimur Steinþórsson kenn- ari á Hvanneyri. -o- Bretar höíðu iengi vei áhtið að best væri fyrir samvinnuin'eyf- mguna að iást eingöngu við versxunar- og iönaðarmái, en iata iivorki trúmái ne stjórnmál tii sin taKa. En a iyrsta áratug 20 aiuarxnnar kom beriega í ijós i Engiancu, aö andstæöxngar enski'a samvimiumaxma notuðu póhtiskt vaid gomiu i'iokkanna tii að brjóta mður verk samvinnunnar i iandxnu. Pegar þetta vai' oröiö kuxmugt og aiviðui’kent sam- þyktu enskir samvinnumenn á aoaiiundi sinum lyrst 1916 og' sxöan áriega að samvinnumenn skmi taka þátt í iandsmáiabarátt- unm bæöi við sveitai'stjómar- kosningar og tii þings. Hafa sam- vnmumemi nú íjöida sæta í bæj- arstjórnum víðsvegai' i Englandi og nokkur þingsæti. Heita má að í hverri viku fiytji blað ensku heiidsöiunnar póhtískai’ greinar til aö skýra stefnu íiokksins og íi'á árásum og óviid hialdsmann- anna ensku. Tiiefnið th þess að ensku kaupíélögin skiíta sér nú af nimh eiginlegu landsmálabar- áttu er eingöngu hinn opinberi og grímukiæddi fjandskapur sem kaupmenn beittu, einkum fyrir fuiltrúa íhaldsmanna í enska þinginu. Svo undarlega vildi tii að ísienskir samvinnumenn hófu sína póiitisku baráttu svo að segja sömu dagana á sama árinu eins og samherjar þeirra í Eng- landi, enda tildiögin ihn sömu. Milliiiðirnir hér á landi ætluðu að eyðiieggja íéiögin, bæði með ranglátum sköttum og með því að varna þeim hlutdeildai' í veitu- fé landsmanna. Það er vítavert að útlendingar þeir sem gefa hér út blöð, skuli ár eftir ár falsa vísvitandi yfirlýsingar um að samvinnumenn ytra sneiði hjá þátttöku í landsmálum. Og hví skyldu þeir ekki hafa sinn flokk engu síður en kaupmenn? Nú fyrir skömmu gaf enskur merkismaður, Sir Arthur Acland, rúmlega 200 þús. kr. í sjóð til að styrkja eínilega unga Engiend- i £ /& k. Félagið á að heita „Menningar- félag Austur-Skaftfelhnga“. Er til ætlast, að það hafi til með- ferðai' öll helstu mál er héraðið varðar. Sem betur fer þá eru hér margir áhugasamir menn sem vilja af alhug vinna að því, að sameina alla þá krafta sem hægt er að sameina til andlegrar og verklegi’ar viðreisnar héraðinu. Eg fyrir mitt leyti er svo bjart- sýnn á íélagsskapinn að eg vænti hins besta af honum, þó að ýms- ir erfiðleikar séu hér vegna strjál- býlis og vatna um héraðið. En við Skaftfellingar erum orðnir erfiðleikunum vanir og látum þá ekki vaxa okkur í augum. Samgöngur hafa verið okkur Skaftfellingum jafn erfiðar og áður á sjónum. Þessar fáu Esju- ferðir á Hornafjörð eru okkar einu samgöngur nema þann tíma, sem kaupfélagð eða kaupmaður- inn Þórh. Daníelsson verða að hafa skip í förum, mest á eigin spýtur. Er sorglegt til þess að vita að þetta hérað, sem á jafn erfitt aðdráttar skuh verða að búa við jafn hörmulegar sam- göngur. Væri óskandi að augu þings og stjórnar opnuðust fyrir þeirri þörf sem afskektu héruð- inga, karla og konur, til að kynna sér samvinnumál í öðnim löndum. Enskir samvinnumenn hafa ákveðið að hafa stórkostlega út- breiðslustail'semi í öhu landinu eina viku eða hálfan mánuð nú i næsta mánuði. Er þá ætlast til að hvert kaupfélag geri sitt til bæði með sérstökum vörusýning- um og fundum. Þá lætur mið- stjóim samvinnumanna gera smá- rit og dreifa 1 miljónum eintaka út um landið til að fi’æða fólk urn hvað samvinnuíélögin eru bú- in að gera til gagns fyiir landið og hvað þau ætla að gera. Árið 1910 héldu samvinnufélög fiestra Evrópulanda fund í Ham- borg. Þar var samþykt nálega einróma yfirlýsing fundaiins að verndartollar væru skaðlegir fyr- ir fi'ið nhlh þjóða og menningu landamxa. Á þessum fundi voru vitaskuid fjölmai’gir þýskir full- trúar, sem aldir voru upp við blessun vemdartollamxa. En nú, 16 árum síðar, koma samkepnis- menn Evrópuþjóðanna og sam- þykkja sömu tihöguna. Nú eru jafnvel forvígismenn hi’inganna komnir að sömu niðurstöðu, en eftir dýi’keypta reynslu. Sir Alon Anderson bankastj. í Englandsb. segir, að Norðui’álfuþjóðimar geti illa kept við Bandaríkin af því að þar sé myntin föst, og engir innlendir tollmúrar. I Ev- í'ópu séu 28 tollgarðar milli landa, og margar síbreytilegar myntir. Vemdartollamir og breytileg nxynt, séu undirstaða kreppunnar og bágindanna hér í álfunni. ..— Fornieifafelagið. Hvað er það, þetta Fornleifafélag (Flf.)? Það er íélag þjóðrækinna Is- lendinga, þeirra sem ekki aðeins viíja lesa dálítið, heldur líka rann- saka og láta sjást eitthvað af leif- um þeim, er í landinu finnast af húsum og handiðnum, mann- dáð og mannvirkjum, aðbúnaði og æfiferli þjóðar vorrar. Svo og vilja fá sannanir fyrir nákvæmni og áreiðanleik þess er þeir hafa- lesið, eftir vora ágætu sagnahöf- unda — í aðalatriðum. Og leið- rétta þau aukaatriði, er leitt hafa til vafa eða villu, útaf ókunnug- leika, mislestri eða misskilningi fyr eða siðar — en nú má vita betur eða takast að greiða úr. Hvað hefur Flf. gert? Það hefir safnað um landið alt munum og menningaiieyíum þjóð- unum er á bættum samgöngum. Við Skaftfehingar höfum hug eins og aðrir að bei'jast fyrir okk- ar framfaramálum, bæði andlega og verklega, því er hart að sjá þá hugsjón sem við ölum í brjósti, vera fyrir borð boma af þeim sem með völdin fara. Já, það er hart, að við skulum hafa verri samgöngui' nú, þegar íslensk skip sigla með íslenskum fána fyrir ströndunx landsins, heldur en þeg- ar erlend félög önnuðust sam- göngumar. Það er fyrir okkur Skaftfellingum eins og öðrum, að stærsta framfaramál okkar út á við eru sanxgöngumar. Á þeim hlýtur svo mjög að tryggjast af- koma héi’aðsins á komandi tíma, því er það ekki nema full sann- girniski’afa frá okkar hendi, að fá þær bættar, og eg vona fast- lega að það verði næsta ár. 22. október s. 1. andaðist Þórð- ur Steinsson fyrrum bóndi á Breiðabólstað í Borgarhafnar- hreppi. Þórður sál. var fæddur á Kálfafelli í Borgarhafnarhreppi 1. vetrardag árið 1847. Ólst hann þar upp til 12 ára aldurs, er hann fluttist með foreldrum sínum, Steini Þórðarsyni og Lússíu Þór- arnsdóttui’ að Breiðabólsst. í sama ar vorrar, frá því á 10. öld og fram á vora daga. Mest af því er fært að og gefið, margt sótt og keypt, og gi’afið djúpt í jörð eft- ir mörgu, á ýmsum stöðum. Lít- ið á Þjóðmenjasafnið í Reykjavík — ahir sem getið — þá sjáið þið hvað þetta er. Margt er að sjá, og heldur ólíkt: Alt frá fún- um beinum og ryðguðu rush, upp í gylta silfui’kaleika og- guðahki, — frá skyri Njáls að biskupskápu JÖns Ai’asonai’, — frá bandrúnum að biblíu Guðbi-andai’ biskups, og flesta hluti, sem þjóðin hefir höndum faiið, neðan frá haugum heiðinna manna, upp að guðfræða- stól Guðbi’ands o. fl. biskupa. — Skurðlistina um 1000 ár, frá Möðrufehsþiljunum, að stóh Stef- áns oddhaga Eii’íkssonar. — Vopn og verjur, áhöld og ílát, hirslur og húsmuni, myndir merkra manna, mótaða peninga, klæði, vefnað, reiðver, skip og muni svo marga, að tegundir verða hér ekki taldar, og dýrgripi svo mikla, að þá nxá ekki meta á móti eyðslueyri. Engu af þessu safnai’ félagið í sinn sjóð. Það er sameign al- þjóðar, enda hefir hún (Landssj.) lagt þar til drýgsta skerfinn, og loks sett lög um vemdun þjóð- minja, með ríflega launuðu em- bætti. En þó — satt að segja — lítt skiljanlega lítið meira, en til geymslu munanna, sýningar þeirra ókeypis við og við, fyrir aimenning, og til forstöðu fyrir safninu. Áibók Flf. • Flf. hefir geit meira en að grafa eftir fomgi'ipum, safna þeim saman og varðveita þá frá glötun. Gefið hefh’ það út ná- kvæma lýsing af fiestum fomum rúnum, og ágætar myndir af öll- um liinuni helstu þeirra. Einnig skilmerka uppdrætti af ýmsum sögustöðum, hoftóftum, búða- og bæjaleifum fommanna, ásamt glöggum lýsingum af slíkum stöð- um, með sögulegum fróðleik og manngildi þeirra. Og þar að auki margar góðar greinar um forn fræði á íleirum sviðum. Árbók Flf. er því besta og handhægasta þjóðminjasafnið fyr ir þá, er sjaldan geta séð safnið sjálfir, og minnisbók og leiðar- vísir öllum þeim, er þar geta komið oft — til þess að sækja þangað menningarmátt og þjóðar- þroska. Fornfræðingai’nir, sem störfuðu lengst fyrir félagið Sig- urður Vigfússon (d. 1892) og Brynj. Jónsson (d. 1914), hafa lagt drýgstan skerf til Árbókar- innar, mai’gskonar sögulegar hreppi, og dvaldi hann þar til dauðadags. Þórður sál. kvæntist eftir lifandi ekkju sinni önnu Benediktsdóttur árið 1888. Þau hjón eignuðust fjögur böm, þrjá sonu og eina dóttur sem lést í bernsku. Synir þeirra eru Þór- bergur málfræðingur í Reykja- vík, Steinþór bóndi á Breiðabóls- stað og Benedikt bóndi á Kálfa- felli. Eg hygg að það hafi verið með Þórð sál. eins og mai’ga fleiri að hann hafi ekki komist á rétta hillu í lífinu, hann mun hafa verið meii’a hneigður til bókar- innar en búsetu, enda þó hann rækti bú sitt af skylduiækni. Á uppyaxtarárum Þórðar sál. var lítið hugsað um unglinga- fræðslu, varð þá fólk nokkuð að spila upp á eigin spýtur með því að afla sér mentunar, og Þórð- ur sál. var einn af þeim sem varð að afla sér mentunar á þann hátt, honum tókst líka að afla sér svo mikillar sjálfmentunar, að hann mátti teljast einn með ment- uðustu bændum sinnar tíðar í þessu héraði. Sögufróður var hann með afbrigðum. Islendinga- . sögurnar gat hann sagt nær orð- ‘ réttar utan að. Hann las þær gkýringar og sígild fræði, ásamt núverandi forstöðumanni og ýms- um öðrum. Auka og á gildi ár- bókanna, góðar myndir og glögg- ar lýsingai’, íTá þessum tveimur mætu mönnum. Einnig fylgirit eftir danskan fræðimann, Daniel Bruun, sem er með mörgum myndum og húsaskipunar-upp- dráttum, héxiendum. Árbókin hefir verið gefin út síðan Flf. komst á legg (1879) og tók til starfa. Prentuð árin 1881 —1906. Þetta er æi’ið mikil bók — um 46 ár — og merkileg á allan hátt. Og mest er um það vert, að nokkuð af upplaginu er óselt enn, svo þeir sem vilja og efni hafa, geta eignast Árbókina alla frá byrjun með gjafverði. Fjái’hagm’ og félagsmenn. Það er leiðinlegt að þurfa að segja frá því sinnuleysi og þeirri afturför söguþjóðarinnar, að nú eru mun færri í Ffl.. en voru nærii því hálfii öld áður (214 — 191). Þá voru jafnmargir fé- lagar með árstillagi (191) eins og þeir eru nú alls, með æfifé- lögum (53) og heiðursfélögum (6). Á þessi deyfð að verða allur hátíðafagnaðurinn, á 50 ára af- mæli félagsins? Vonandi rumska einhvei’jir þeirra áður við þjóðlega hugsun, sem nú di’eymir sætast um óþjóð- legt glys og útlent glingur. Tvö- föld — að minsta kosti — ætti tala íélaganna þá að verða orðin. Ái’stillögin byrjuðu með 2 kr. og hafa ekki enn komist hærra en í 3 kr. Æfitillag var 25, er nú 50 kr. Það eru því ekki út- gjöldin, heldur ókunnugleiki, deyfð og framkvæmdaleysi, sem aftrar fólki —- ungu og öldruðu — að hópast í Flf. og sameina kraftana til þjóðþi’ifa. Landssjóðs- styrkur til félagsins, byrjaði þeg- ar með 300 kr. og hélst svo ár- lega til 1902. Þá 400 kr. til 1920 og úr því 800 kr. nema fyrir árið 1925, þá fékk það ekkei’t!! Svona var hann þjóðlegur, spamaðurinn, á veltiárinu 1924. Þjóðmenningar- mælikvarði f j árveitingavaldsins, var harla stuttur það árið — eins og oftar — þegar borið er saman fjárausturinn til einstakra betl- ara, og ískyggilega fjársóun á ótal sviðum. Tekjur félagsins hafa altáf verið litlar, þó eru þær miklu minni nú, að tiltölu við prentun- arkostnað o. fl. en var á fyrri ár- um félagsins. (Árbókin 1884—85, við 20 arkir, kostaði 540 kr., en 1919—20 kostaði hún 2165 kr. og þá ekki nema á 12. örk). mikið og kunni að meta gildi þeirra. Þaðan eignaðist hann svo mikinn fróðleik um legu sveita og liéraða auk annars fróðleiks, að ókunnir dáðust að þekkingu hans í því efni, þegar þeir komust að, að hann hafði ekkert ferðast um þær stöðvar, sem tahð barst að. Skemtilegur vai’ hann í viðræðum og fjörugur í anda. Hann helgaði fræðslunni og heimilinu alt sitt starf. Hann hugsaði umfram alt um að lifa efnalega sjálfstæðu lífi, og þó efni væru oftast lítil, þá tókst honum það, hann skildi að efnalegt sjálfstæði skapar heil- bi’igt viðskiftalíf. Hanp var vin- fastur en vandur að vinum. I landsmálum var hann æfinlega þar sem betur mátti, og nú síð- ast var hann ákveðinn Framsókn- armaður. Af búskap lét Þórður sál. árið 1914 er hann lét það í hendur Steinþórs sonar síns og Stein- unnar Guðmundsdóttur tengda- dóttur sinnar. Lifði hann hjá þeim áhyggjulausu lífi síðustu ár æfinnar. Banamein hans var krabbamein. Skaftfellingur“. ■ » -....

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.