Tíminn - 14.05.1927, Blaðsíða 1

©jaíbfeti
oo, afgr«6sluma&ur tTtmans er
&annDeigf>orsteinsöóttir/
Sambanöstjásinu, SeYfjatnf.
^fgrei&ssía
C í m a n s er i Samban6sþft3imu.
(Dpin bogtega 9—(2 f. 4.
Sitni
XL «r
Utan úrheimi.
Stjórnmál Dana.
Gengishækkunin í Danmörku
hefir skapað þjóðinni ótrúlega
erfiðleika. Atvinnurekendur í ná-
lega öllum starfsgreinum hafa
tapað stórfé, atvinnuleysi verka-
manna á hæsta stigi og skuldir
aukist meir en dæmi eru til áð-
ur. Þrír af hinum fjórum stjóm-
málaflokkum, hægrimenn, vinstri-
menn og verkamenn vildu hækk-
un krónunnar, en smábænda-
flokkurinn einn var á móti.
Þegar svo hin lengi þráða
hækkun var fengin, var síður en
svo, að hækkunarmenn hefðu
öðlast nokkra jarðneska paradís.
Verkamannaflokkurinn varð fyrst
fyrir afleiðingum hækkunarinnar
að því leyti sem áhrifa hennar
gætti í stjómmálum. Atvinnu-
leysiði óx gífurlega og kjör
verkalýðsins versnuðu. Eins og
að líkindum lætur þótti verka-
mönnum hart, þegar flokkur
þeirra fór með völdin, að þá
skyldu kjör þeirra hríðversna.
Þá mun ráðuneyti Staunings hafa
séð, að flokkur þeirra myndi
drjúgum þynnast, ef þeir fæm
lengi með völd, samhliða því að
hagur flokksmannanna versnaði.
Stauningsstjómin leitaði þess
vegna dauðans, með því að leysa
upp þingið, vegna synjunar hinna
flokkanna um stórfeld framlög
úr ríkissjóði til atvinnubóta.
Vinstrimannaflokkurinn tók þá
við völdunum og hóf hina nauð-
synlegu baráttu, að færa verð-
lagið í landinu til samræmis við
verð afurðanna. Hefir stjómin
lagt til afarróttækan niðurskurð
á flestum sviðum starfsmanna-
halds við hinn opinbera rekstur.
Enn er ekki séð fyrir enda þess
máls, því að starfsmenn lands-
ins gera alt sem þeir geta til að
eyða og spilla málinu. Kemur sú
mótstaða jöfnum höndum frá
íhalds- og verkamannaflokknum.
Mistakist þessi spamaðartilraun,
hlýtur bændastjómin að fylg’ja
fordæmi Staunings og leitast við
að losna við völdin. Kemur þá
röðin að íhaldsmönnum, að
freista að kveða niður þann
draug, sem þeir hafa uppvakið,
en það er gengishækkunin með
öllum sínum skaðvænu afleiðing-
um. J. J.
eru til þess ætlaðar að sá eitri
tortrygni og sundrungar í
huga hlutaðeigenda og þó þau
láti svo sem þau beri hag og heill
bænda fyrir brjósti, finnur mað-
ur að undir niðri er eins og hræ-
fuglshljóð hlakki í kistusmiðnum
og þau voni að igeta orðið sá
smiður, sem smíði líkkistu sam-
vinufélaganna. En enginn skyldi
láta blekkjast af fagurgala þeirra
Þau hafa sýnt það fyr hvern
hug þau bera til þess félagsskap-
ar og af ávöxtunum skuluð þér
þekkja þá.
Strandamaður.
Af ávöxtunum —
þegar sveitin sorgarljóð
syngur vini liðnum,
þá er eins og hræfuglshljóð
hlakki í kistusmiðnum.
Þessi vísa er ein af perlunum
í kveðskap Jóns Bergmanns, af
því að hún lýsir svo snildarlega
eigingiminni og tilfinningaleysi
manna fyrir kjörum annara ef
þeir sjá sér einhvem lítinn
stundarhagnað. Vísa þessi hefir
hvað eftir annað komið í huga
minn þessa síðustu daga, mér hef-
ir fundist eins og hræfuglshljóð
hlakka í kaupmannablöðunum yf-
ir því að nú era erfiðir tímar
fyrir samvinnufélögin sem kynnu
að leiða ógæfu og fjárhagsvand-
ræði yfir bændastéttina. Eða
hvernig á að skilja það öðruvísi,
þegar þau geta ekki beðið eftir
sönnum fregnum, en byrja strax
á dylgjum og rógburði, framsett-
um á kænlegan hátt í tvíræðum
spumingum, sem auðsjáanlega
Afgreiðsla
fjárlaganna.
íhaldsflokkurinn hindrar það, að
fjárlögin séu afgreidd tekju-
hallalaus.
Fjárlögin voru afgreidd um
miðja vikuna. Þau komu til neðri
deildar með miklu lægri tekju-
halla en áður, en þó með tekju-
halla. Fjárveitinganefnd neðri
deildar hafði áður lýst því yfir,
að hún myndi síðar, ef hún teldi
þörf á, bera fram lækkunartillög-
ur. Nú er það vitað, að þó að
neðri deild lækkaði tekjuáætlun-
ina, frá hendi Jóns Þorlákssonar,
þá er hún enn altof há, miðað
við útlit og horfur nú. Þess vegna
taldi fjárveitinganefnd neðri
deildar sjálfsagt að gera tilraun
til að bæta afgreiðslu fjárlag-
anna, svo a. m. k., að þau færu
frá deildinni með álitlegum tekju-
afgangi.
En um þetta gat nefndin ekki
orðið sammála. Tveir Ihalds-
mannanna, Jón Sigurðsson og
Pétur Ottesen, klufu nefndina
og neituðu að samþykkja nokkra
breytingu á fjárlögunum.
En meirihlutinn bar fram til-
lögur sínar og ef þær hefðu verið
samþyktai’, hefðu fjárlögin verið
afgreidd með rúmlega 200 þús-
und króna tekjuafgangi.
Úr því farið var út á þá braut,
að skera stóram niður fjárfram-
lög til vega, brúa, símalagninga
og annara hinna allra brýnustu
verklegra framkvæmda, vegna
hinnar alvarlegu fjárkreppu,
sem fyrst og fremst stafar af
fjármálastjóm núverandi stjóm-
ar, þótti meirihluta fjárveitinga-
nefndar alveg sjálfsagt að fresta,
í 'bili, fjárframlögum til að reisa
stórhýsi í Reykjavík. Aðalspam-
aðartillögur nefndarinnar vora
f] því þær, að fresta fjárframlagi
til að reisa landsspítalann (150
þús. kr.) og stúdentagarðinn (25
þús. kr.)
En það sem og ekki síður ýtti
undir nefnina að fresta, í bili,
fjárframlögum til landsspítalans,
er það, að ef á að ljúka við að
reisa hann svo snemma að hann
tæki til starfa á árinu 1930, þá
verður að leggja fram til hans úr
ríkissjóði 450 þús. kr., eða níh
lega hálfa miljón króna, hvort
árið 1929 og 1930. En eins og nú
standa sakir verður það að telj-
ast með öllu óverjandi að binda
ríkið þeirri skuldbindingu, þó að
landsstjómin hafi gert um það
samning, sem hún vitanlega hafði
engan rétt til.
Samkvæmt ósk fjárveitinga-
nefndarinnar hagaði forseti at-
kvæðagreiðslu svo að fyrst komu
Reykjavík, 14. maí 1927.
ímtrtn
kostar kr. 10.00 árg. Gjalddagi í júní — Kaupendur, sem skuld-
lausir eru við 11. árg. fá í kaupbæti fyrsta bindi af einni hinni
frægustu skáldsögu, sem samin hefir verið, Davíð Copperfield,
eftir hið fræga enska söguskáld Chai'les Dickens.
til atkvæða nokkrar helstu spam-
aðartillögur meirihluta nefndar-
innar. — Undantekningarlítið
greiddu allir Framsóknarmenn
deildarinnar atkvæði með þessum
sparnaðartillögum. En Ihalds-
menn höfðu bersýnilega gert það
að flokksmáli að fella spamaðar-
tillögumar, því að allir að ein-
um undanteknum sem ekki lét
kúga sig (Þórarinn Jónsson)
greiddu þeir atkvæði gegn spam-
aðartillögunum. Með aðstoð Ja-
kobs Möller og Héðins Valdimars-
sonar tókst íhaldinu þannig að
fella þessar tillögur.
Þegar hér var komið lýsti fram-
sögumaður meirihluta fjárveit-
inganefndar (Tr. Þ.) því yfir, að
úr því að þessar helstu spamaðar-
tillögur nefndarinnar væra falln-
ar, þá tæki meirihlutinn aftur all-
ar hinar smærri tilögur og mundi
nú leggjast í gegn nokkurri breyt-
ingu á fjárlögunum. Og úrslitin
urðu þá vitanlega þau að fjár-
lagafrumvarpið var samþykt
óbreytt.
Fullkomið einsdæmi er það
vafalaust í þingsögu íslands, ef
ekki í þingsögu allra Ianda, að
sjálf landsstjómin, með flokk
sinn í eftirdragi, leggi svo mikla
áherslu á að hindra það að fjár-
lögin séu afgreidd tekjuhallalaus.
Og sannarlega ættu þeir að fá
kaldar viðtökur út um land
Ihaldsmennimir þeir sem bindast
samtökum um að hindra að dreg-
ið sé úr útgjöldum við að reisa
stórhúsi í Reykjavík, eftir að bú-
ið er að lækka framlag til verk-
legra framkvæmda um land svo
nemur hundraðum þúsunda
króna.
----o----
Fleirl heimili.
Eymundur Jónsson
Hinn 1. apríl síðastl. andaðist
hinn merki bændaöldungur Ey-
mundur Jónsson á Höfn í Homa-
firði, hann var fæddur 23. des.
1840, og var því kominn á 87. ár.
Eymundur sál. var fæddur að
Hofi í Öræfum. Foreldrar hans
voru Jón Höskuldsson Jónssonar
bónda á Búðarhól í Landeyjum
þjóðhagsmiðs og Sigríður Jóns-
dóttir Nikulássonar bónda í
Keldudal í Mýrdal. Kona Jóns
Nikulássonar var Bergljót Einars-
dóttir systir Helga föður Áma
biskups í Görðum.
Árið 1856 fluttist Eymundur
með móður sinni að Árnanesi,
var þá faðir hans dáinn fyrir
nokkrum árum.
Eymundur var mjög námfús,
en átti þess lítinn kost að menta
sig í æsku. Eftir að| hann kom
að Ámanesi, raknaði nokkuð úr.
„Þar igat eg fyst lært að draga
til stafs, og hafði þá að nafninu
lokið kristindómsnámi“, sagði
Eymundur sjálfur. Hann lagði
mikla stund á að menta sig sjálf-
an og varð honum það nota-
drjúgt, eins og fleirum. Eym. var
listhagur maður, og fór hann ut-
an og nam jámsmíði í Kaupm.h.;
lauk hann því námi á skömmum
tíma, kom utan vorið 1866 og
kvæntist 6. okt. s. á. heitmeyju
sinni Halldóra dóttur Stefáns al-
þm. Eiríkssonar í Ámanesi, sem
var hinn besti kvenkostur, lifir
hún mann sinn, og er nær 83 ára,
áttu þau 60 ára hjúskaparafmæli
í haust leið, og mun það sjald-
gæft. Hjónaband þeirra var hið
ástríkasta alla tíð, Svo hvergi bar
skugga á. Vorið 1868 reistu þau
hjón bú í Dilksnesi og bjuggu
þar til þess árið 1902, að þau
(17) 1 gær var til umræðu í
sameinuðu þingi tillaga Jónasar
Jónssonar um byggingar- og
landnámssjóð. Umræðum er ekki
enn lokið. Efni tillögunnar er að
fela, milliþinganefndinni í land-
búnaðarmálum að undirbúa ítar-
legt frumvarp um þetta efni.
Bent er á þá leið, að afla sjóðn-
um tekna með því að leggja
gróðaskatt á eignir 50 þús. og
tekjur 15 þús. eða meira, en
gæta þess þó að eigna-, tekju-
og gróðaskattur verði aldrei
hærri en samskonar gjald á hljð-
stæðar eignir og tekjur í Eng-
landi. Ennfremur er lögð áhersla
á að lánskjör sjóðsins verði svo
hagstæð, að dugandi en efnalitl-
ir menn geti með hjálp hans og
vinnu sinni efnt til sjálfstæðra
heimila. Ætlast er til, að sjóð-
urinn hjálpi fyrst og fremst
skyldmennum er fjölga vilja
heimilum á eignar- eða erfðajörð,
og að þess sé vandlega gætt, að
„spekulation“ geti ekki hækkað
jarðir þessar óeðlilega í verði.
Með tillögunni hafa mælt Hall-
dór Stefánsson en móti ráðherr-
arnir Jón og Magnús. Jón virðist
vera svarinn óvinur hugmyndar-
innar.
fluttu til Vesturheims, voru þau
þar 5 ái’ fluttu svo heim aftur,
og settust að í Dilksnesi um
stund. Síðar fluttu þau að Höfn
með Sigurði syni sínum, og dvaldi
Eymundur þar svo til æfiloka.
Eymundur og kona hans eign-
uðust 16 böm. Þar af lifa nú
þessi. Sigríður bústýra í Lækjar-
nesi, 2. Bjöm bóndi og hafnsögu-
maður í Lækjamesi, 3. Lovísa
kona Bjöms Jónssonar oddvita í
Dilksnesi, 4. Ingvar Isdal, raf-
magnsfræðingur í Reykjavík, 5.
Ásmundur, 6. Stefán, báðir í
Vesturheimi og 7. Sigurður bú-
andi á Höfn, og kippir þeim öllum
í kynið með gáfur og mannkosti.
Eymundur sál. var bráðgáfað-
ur, bókhneigður minnugur og
fróður, og mjög vel hagmæltur.
Um langt skeið stundaði hann
smáskamtalækningar, og oft
hjálpaði hann konum í bams-
nauð. Þá var ekki læknir nær en
á, Eskifirði. Eymundur sál. lagði
alt á gjörva hönd, hann var jám-
smiður, húsasmiður, skipasmiður,
og fór alt ágæta vel úr hendi.
Sjósóknai’i og veiðimaður var
hann með afbrigðum, var for-
maður mörg ár við Homafjörð
og farnaðist vel.
21. tbl.
Eym. sál. var mikill hugsjóna-
maður og brautryðjandi á ýms-
um sviðum. Hann átti mestan
þátt í að siglingar hófust á
Hornafjörð um 1880. Var hann
leiðsögumaður skipa þar æ síðan
þar til hann fluttist til Vestur-
heims. Áhugi hans beindist mjög
að því, að losa um verslunar-
böndin, og stuðla að því að bænd-
ur hefðu sjálfir samvinnu um
verslun, átti hann mikinn þátt í
verslunarsamtökum er gjörð voru
í sýslunni 1895, og var í stjórn
þess félags, sem skifti við stór-
verslun O. Wathne á Seyðisfirði.
í sjálfstæðisbaráttu þjóðariim-
ar fylgdi Eym. þeim sem lengst
vildu ganga. Hann hafði mikinn
áhuga fyrir því, að ísland mætti
losna með öllu undan erlendum
yfirráðum. Hann fagnaði sáttmál-
anum frá 1918, sem síðasta spor-
inu að því marki, en illa leist
honum á að ísland færi langt á
skuldabrautinni við útlönd. Hann
var þjóðlegur mjög, og vildi að
íslendingar legðu meiri rækt við
merkisstaði sína en þeir gera. —
Síðasta sem hann talaði við mig
í vetur var um færslu þingsins
til ÞingvaUa, lagði hann mikla
áherslu á að flytja það burt úr
Reykjavík. Á fullveldisdaginn 1.
des. síðastl. orti hann nokkrar
vísur, þar í er þetta:
pingið buit úr Vík með vald
verður strax að fara.
pótt það kosti þjóðargjald,
það má ekki spara.
Á þingvöllum skal þingið háð —
þar er helgistaður —,
eins og Geitskór gaf til ráð,
glöggskygnasti maður.
þá skal batna þjóðarráð.
þingið mun það sýna,
er það hefir næði náð
að nota krafta sína.
Eym. sál. var lundlðttur og
skemtinn í viðræðu, og hafði
ætíð ýmsar skemtilegar sögur á
hraðbergi. Hann var höfðingi í
lund og svo hjálpsamur að hann
vildi leysa hvers manns vandræði,
og vora þau hjón samhent í því,
eins og öðru.
Starf Eymundar sál. var langt
og merkilegt, og munu sýslubúar
hans lengi minnast, sem eins af
sínum ágætustu félögum.
Þorleifur Jónsson.
J
■.o------
Alþingi
Samþykt frumvörp.
23. Frv. um viðauka við hafn-
arlög fyrir Vestmannaeyjar.
24. Frv. um afnám kennara-
stóls í klassiskum fræðum við
Háskóla íslands.
25. Frv. um breyting á 1. um
samþyktir um akfæra sýslu- og
hreppavegi.
26. Frv. um sölu á prestssetr-
inu Hesti í ögurþingum.
27. Frv. um friðun hreindýra.
28. Frv. um viðauka við 1. um
veð.
29. Frv. um breyting á 1. um
fræðslu baraa.
30. Frv. um breyting á 1. um
einkasölu áfengis.
----o—.—