Tíminn - 04.06.1927, Blaðsíða 1

(öfaíMert
og afgrd&sluma6ur Cimans er
Hannoeig £>orstein$tóttir,
Samfaanboljúsmu,
JRfgzetiteía
limons er i SambanfasfaÓBtnu.
0ptn öagUga 9—(2 f, 4>
fihni 996.
XL ár.
Reykjavík, 4. júní 1927.
29. blað.
Utain lírheiini
„Besti fimleikaflokkur NorfSur-
landa“.
Islendingar eru af langri ein-
angrun og niðurlægingu orðnir
því vanir, að lítið tillit sé tekið
til þeirra meðal hinna stærri
þjóða. Því meiri og réttmætari
er gleðin þegar Islendingar geta
sér þann hróður, í samkepni við
stærri þjóðir, að þeir hafi í ein-
hverri tiltekinni igrein, áberandi
yfirburði.
Sá atburður hefir orðið nú í
vor. Björn Jakobsson leikfimis-
kennari við tvo landsskólana hér
í bænum hefir farið með tvo fim-
leikaflokka, unga menn og ungar
konur, til Noregs og Gautaborg-
ar og sýnt þar ment þein-a.
Flokkur hinna ungu manna þótti
góður, en flokkur hinna ungu
kvenna fékk þann dóm, að hann
væri fullkomnastur allra slíkra
flokka á Norðurlöndum.
Flokkarnir höfðu sýningu í
mörgum helstu bæjum Noregs
austan og vestanfjalis. Þá vildi
til að í Gautaborg var haldin
leikfimissýning fyrir öll Norður-
lönd, til minningar um Ling upp-
hafsmann nútíma leikfimi. Þar
voru samankomnir hinir bestu
flokkar af öllum Norðurlöndum.
En að dómi Gautaborgarblaðanna
var íslenski kvenflokkurinn best-
ur. Sýning hans þótti aðalvið-
burður hátíðarinnar. Áhorfandi
einn kemst svo að orði, að meðan
íslensku stúlkumar sýndu, hefði
mátt heyra flugu anda á hinu
mikla leiksviði, þar sem þúsundir
áhorfenda sátu. Að lokinni sýn-
ingu ætluðu fagnaðarlætin aldrei
að enda. Frægasti leikfimiskenn-
ari Dana, Niels frá Ollerup, sagði
að þessi flokkur þyrfti að sýna
íþrótt sína í Kaupmannahöfn.
List hans væri í samanburði við
kvenleikfimi í höfuðstað Dana
eins og frumlegt málverk við
hliðina á prentuðum gljámyndum.
Til að skilja hvemig leikfimis-
flokki héðan að heiman tókst að
ná slíkum yfirburðum, verður að
líta á forsögu hans. Bjöm Jak-
obsson hefir starfað hér 1 bæn-
um sem fimleikakennari síðan
1909. Hann hefir eingöngu unnið
að starfi sínu. Ár eftir ár hefir
hann notað sumarleyfi sitt er-
lendis til að kynnast nýjungum í
íþróttamenningu. Enginn annai-
íslenskur kennari hefir með jafn-
mikilli kostgæfni bætt úr ein-
angrun sinni, með stöðugum u.tan-
ferðum, og sífeldri leit eftir full-
komnustu þekkingu.
Smátt og smátt beygði Bjöm
Jakobsson af alfaraveginum og
mótaði nýtt kerfi, gaf kvenleik-
fiminni nýjan blæ, þar sem mjúk-
leikur hreyfinganna og yndis-
þokki eru hið eftirsótta aðalat-
riði. Og þar var einmitt þessi
ferski blær, þessi frumlega ný-
sköpun, sem vaikti mesta aðdáun.
Sýning þessi hefir orðið Islandi
til mikillar sæmdar hjá grann-
þjóðunum. En hin varanlega þýð-
ing hennar er sú, að nú hafa Is-
lendingar kept í alþjóðlegri raun
og haldið sínum hlut. Fátæktin
og fámennið eru nú ekki lengur
nægilegar afsakanir fyrir því að
vera eftirbátar annara þjóða.
Bjöm Jakobsson og fimleikakon-
urnar hafa vísað öðrum á leiðina
til sigurs. Efniviður Islendinga
iö
f
ÍRS
í G-ullbringu- og Kjósarsýslu.
Björn B. Birnir bóndi í Graiarholti.
Björn B. Bimir bóndi í Grafar-
holti er fæddur að Reykjanhvoli
í Mosfellssveit 18. júlí 1892, son-
ur Bjöms hreppstjóra í Grafar-
holti, Bjamarsonar hreppstjóra í
Vatnshomi, Eyvindssonar, Hjart-
arsonai' er bændur vom í Gríms-
nesi, og er ætt þeirra fjölmenn
meðal merkra bænda í Ámes-
sýslu. Kona Bjarnar Eyvindssonar
móðir Bjöms hreppstjóra x
Grafarholti var Solveig Bjai’nar-
dóttir, prests á Þingvöllum, Páls-
sonar er líka var prestur á Þing-
völlum Þorlákssonar, en haxm var
bróðir Jóns skálds Þorlákssonar
á Bægisá. Kona Bjöms í Grafai’-
holti, móðir Bjöms Bimis er
Kristrún Eyjólfsdóttir læknis á
Stuðlum í Reyðarfirði Þorsteins-
sonar, en kona Eyjólfs Þorsteins-
sonar, móðir Kristrúnar var Guð-
rún Jónsdóttir Pálssonar, bróður
Sveins læknir Pálssonar. Móðir
Eyjólfs á Stuðlum var Freygerð-
ur dóttir Eyjólfs Isfelds smiðs,
hins framsýna og þykir sem sú
gáfa hafi nokkuð haldist í þeirri
ætt.
Bjöm Bimir ólst upp hjá for-
eldrum sínum í Grafarholti við
hin bestu þroskaskilyrði: Var
heimilið í þjóðbraut og eitt hið
myndarlegasta í héraðinu. Var
Jónas Björnsson bóndi í Gufunesi.
Bjöm hi-eppstjóri í Grafarholti
einn af öndvegishöldum bænda-
stéttarinnar urn sína tíð, einn af
áhrifamestu forgöngumönnum
samvinnuhreyfingai’innar á Suð-
ui’landi, einn af stofnendum slát-
urfélags Suðurlands og lengst af
í stjórn þess. Bjöm var um nokk-
urt skeið þingmaður Borgfirðinga
og myndi áreiðanlega hafa lengi
gegnt þeim trúnaðarstörfum fyrir
bændakjördæmi, ef hann hefði
verið þar búsettur. Bjöm Bimir
tók mikinn þátt í ungmennafé-
lagsmálum bæði heima í sveit
sinni og heildarstörfum allsherj-
arsambandsins. Árið 1918 fór
hann utan og dvaldi árlangt við
verklegt búnaðamám víðsvegar á
Norðurlöndum, en lengst af í
Sviþjóð. Hann kynti sér þá sér-
staklega rafmagnsnotkun við
í-æktun og landbúnaðarlöggjöf
Svia. Síðan Bjöm kom heim hefir
hann stjómað búi í Grafarholti
með mesta myndarskap, m. a.
gert mjög miklar jarðabætur. Þó
að hann sé enn tiltölulega ungur
maður hafa honum nú þegar vei>
ið falin mörg félagaleg trúnaðar-
störf.
Jónas Bjömsson bóndi í Gufu-
' nesi er fæddur 27. febr. 1881 að
Stóru-Brekku í Möðruvallasveit í
Hörgárdal. Faðir hans var Björn
Bjömsson bóndi að Brita á Þela-
mörk, en móðirin Margrét Vig-
fúsdóttir hreppstjóra að Myrká.
Sá Vigfús er líka afi Bemharðs
Stefánssonar alþm. að Þv^rá.
Mai'grét Vtgfúsdóttir var í móð-
ui’ætt komin af hiimi alkunnu
Ski’iðuætt í Hörgárdal. Bjöm
faðir Jónasar var sonur Bjöms
hreppstjói-a á Gih í Öxnadal, en
hann var alkunnur atgervismað-
ur noi’ður þar. Kona Bjöms Jóns-
sonar var Helga Sveinsdóttir frá
Enni í Skagagfirði.
Jónas Bjömsson óx upp í föður-
garði þar til hann vai’ nær full-
vaxta. Fór hann þá fyrst á
Möðruvailaskólann 1902—03, en
þaðan á búnaðarskólann á Hólum
og lauk þar námi 1906. Litlu síð-
ar fór Jónas til Danmerkur og
Noregs og dvaldi þar við alls-
konar búnaðarnám frá 1907—
1910. Jónas var alllengi á þessum
ámm í Hesselvig öðm höfuðtil-
xaunabýli Heiðafélagsins. Þá
hvarf hann heim og var 5 ár
í-áðsmaður hjá Björgvin Vigfús-
syni sýslumanni á Efrahvoh og
giftist þar Guðbjörgu Andrés-
dóttur úr Mýrdal eystra. Frá
1916—1923 var Jónas enn ráðs-
maður ihjá Eggert Jónssyni frá
Nautabúi og Eggert Briem í
Viðey, lengst af í Gufunesi og
Viðey. Síðustu 4 árin hefir hann
búið ágætisbúi í Gufunesi. Hann
byrjaði með htil efni, því að
æskuárin höfðu gengið til að búa
sig vel undir bændastöðuna, en
nú hefir hann um 20 kýr og 200
fjár.
Bjöm Bimir og Jónas Bjöms-
son em á líkum aldri og hafa átt
við lík þroksaskilyrði að búa 1
uppvextinum. Þeir tilheyra báðir
þeii-ri ungu og þróttmiklu kyn-
slóð, sem er að gerbreyta íslensk-
um landbúnaði og veit vel hvert
stefnir. Báðir hafa þeir búið sig
vel undir starfið. Báðir em vel
gefnir, vel mentir áhugamenn og
njóta fylsta trausts allra er þá
þekkja bæði fyrir gáfur og
skapgerð.
Um mörg undanfarin ár hafa
bændur í Gullbringusýslu ekki
átt völ á öðmm fulltrúaefnum,
en kaupmönnum eða verkamanna-
leiðtogum úr Reykjavík og
Hafnarfirði. Hafa bændur þess
vegna sem að líkindum lætur sum-
part setið hjá, sumpart kastað
atkvæðum sínum á annan livom
þessara flokka. Nú í fyrsta skifti
eftir mai’gi’a ára hvíld fá bændur
í kjördæminu tækifæri til að
styðja með atkvæði sínu menn úr
sinni stétt. Mun mörgum bænd-
um í sýslunni vei’a það gleðiefni.
Séi’stök ástæða væri til fyrir
bændur í Gullbringu og Kjósar-
fýslu að sýna fyrverandi þing-
mönnum sínum að það hafi ekki
verið menn að þeirra skapi. B.
Kr. er nú nálega kominn að fót-
um fi’am. Hann hefir sjálfur lýst
yfir að hann væri öreigi, þrátt
fyrii' allálitlega aðstöðu til fjár-
söfnunar, og lifir nú á eftirlaun-
um. Hann hefir öll sín starfsár
verið einlægur andstæðingur
sveitanna, og allrar sjálfbjargar-
viðleitni bænda. Og nú er hon-
um svo förlað yfirleitt, að síð-
asta starfsdag þingsins lýsti hann
yfir á fundi í Ed. að sjálfsagt
væii að lögbanna þingmönnum að
að vera bankaráðsmenn, sökum
spillingar er af því leiddi. Það
var kl. 10y2 fyrir hádegi. En kl.
11/2 sama dag kaus hann sjálfan
sig í bankaráð Islandsbanka.
Þegar slík hrömun bætist ofan á
áður þekta eiginleika mundi mega
fullyrða, að hyíldin hæfði best
slíkum manni.
Um aðstöðu Ólafs Thors til
málefna sveitanna má segja hið
sama. Hann er eiginlega alt af
stór kaupstaðardrengur. Áhuga
mun hann hafa fyrir því að
græða á togaraútgerð, en ekki
virðast forstjórastarf hans hafa
borið vel góðan árangur, því að
skattur Kveldúlfs er enginn í ár
eða fyrra, alveg eins og skattur
B. Kr. ætti að vera samkvæmt
framtali hans 1918 er hann bað
um eftirlaunin. Þá er það alkuxm-
ugt að ólafur lítur með engri vel-
þóknun, samúð eða skilningi á bú-
skap föður hans í Mosfellssveit.
Um aðra frambjóðendur en þessa
fjóra er ekki kunnugt, og er auð-
séð að bændur kjördæmisins ættu
að fylkja sér fast um þá Bjöm
í Grafarholti 0g Jónas í Gufunesi.
er nægilega mikill og góður.
Kvenflokkurinn hefir sýnt dæma-
lausa elju og ástundun, að ná
sannxi fullkomnun í Ust siimi. Ár-
um saman hafa þær æft með frá-
bærurn áhuga og samviskusemi.
En þeir eigmleikar hefðu þó eklci
leitt til sigurs ef forstöðu hefði
vantað. Björn Jakobsson hefir
sannað, að séifi’æðingar á Islandi
þurfa ekki að forpokast. En þeir
verða að fylgja heimsþróuninni:
Og á gi-undvelli hennar skapa hið
nýja verðmæti. J. J.
Framtíðin.
Þó að Framsóknarflokkurinn
hafi veiið í minni hluta á undan-
fömu kjörtímabili hefir hann
mótað alla framfaraviðleitni
landsins. Svo hlýtur það og að
vera. Fi’amsóknin sér, hugsar,
skapar. íhaJdið er hemillinn, drag-
bíturinn. Þar þarf litla innri sjón,
og enn minni framkvæmdir.
Þess vegna er það að Fram-
(sóknin íslenska hefir orðið að
skapa úrræðin fyrir alla þjóðina.
Þegai’ Jón Magnússon og M.
Guðm. voru búnir að sökkva
landi og þjóð í botnlaust skulda-
fen 1922, varð Framsókn að
grípa í taumana. Þjóðin var vak-
in gegn hættunni. Ný tekjuauka-
lög borin fram og samþykt. Rík-
isskuldimar minkaðar. Sama er
sagan um kæliskipið, íshúsin,
strandfei’ðaskipin, vegina, ung-
mennaskólana, húsmæðrafræðsl-
una, vei-slunarmálin. Alstaðar
hefir orðið að leiða hið þunga,
sljóa íhald, sem ekki gat annað
en stritað á móti, sem sauður til
slátmnar dreginn.
Viðhoifið sést glögglega á blöð-
unum. Við blöð íhaldsins hefir
verið safnað saman ábyrgðar-
lausum, ómentuðum, áhugalaus-
um leigðum strákafans. Síðan
Þorsteinn Gíslason var látinn
fara frá Mbl., hefir enginn ment-
aður eða greindur maður unnið
við blöð íhaldsins.
Berum svo á hinn bóginn sam-
an ritstjóra Tímans og Dags,
Tr. Þórhallsson og Jónas Þor-
bergsson, gáfaða, víðsýna og vel
menta hugsjónamenn. Tryggvi
hefir gert meira en nokkur annar
íslendingur fyr eða síðar til að
safna íslensku bændastéttinni
um sjálfsvöm sína. Hann hefir
gert Búnaðarfélag Islands að
stórveldi í landinu. Hann hefir
skapað ræktunarsjóðinn. Hann
og annar samvinnumaður til hafa
opnað heimsmarkaðinn fyrir ís-
lensku kjöti. Hann er á góðri leið
méð að gera erlendan áburð not-
hæfa nytjavöru fyrir mikinn
hluta bændastéttarinnar.
Jónas Þorbergsson hefir með
litlu blaði í smákaupstað í land-
inu, með þeim yfirburðum sem
gáfur og hugsjónir einar veita,
hrint áleiðis mesta heilbrigðis-
máli Norðurlands.
En hvað liggur eftir ritstjóra
íhaldsblaðanna? Ekki neitt nema
dálítið af sljóu persónunarti til
umbótamanna landsins. Þegar
Valtýr er af tilviljun staddur á
Sauðárkróki um leið og Tr. Þ.
byrjar almennan pólitískan fund
í þorpinu, þá leggur hann á hest
sinn og flýr. Hann veit að hann
hefir ekkert nýtt að segja, og
fortíð að verja, fortíð sem helst
þarf að afsaka. Litlu áður er Kr.
Albertson á fundi í Borgamesi,
hélt þar eina ræðu viðvanings-
lega flutta, efnislausa þynku,
sem gleymdist strax. Hinir blaða-
menn íhaldsins munu þó enn
aumari.
Engin viðreisn getur stafað af
þessum flokki, með þvílíku hjúa-
haldi. Slíkur flokkur getlr ekkert
annað en verið hemill, fjötur um
fót hins leitandi umbótaanda I
landinu.
Hvort sem Framsóknarmenn
verða í meirihluta eða minni-
hluta, þá verður stefna þeirra
beint áframhald af því sem er
undangengið. Fyrst er að vinna
móti skuldafarganinu, hætta að
taka eyðslulán eins og enska lán
M. Guðm. eða 9 milj. Jóns Þorl.
í vetur. Ef landið heldur áfram
að taka slík lán er frelsi þess
glatað. Þjóðin verður þá fjár-
hagsleg undirlægja annara þjóða.
M. Guðm. og Jón Þorl. hafa tek-
ið stærri, verri og meiri lán upp
á samábyrgð allra Islendinga
Framh. á 4. síðu.