Tíminn - 04.06.1927, Blaðsíða 2

TlMJNN
Frá útlöndum.
Chamberlain utariríkisráðherra
Breta hefir lýst því yfir að hann
vilji láta hefja rannsókn út af
þvi að tiltekinn enskur togari
muni saklaus hafa verið sektað-
ur fyrir landhelgisbrot við Vest-
manneyjar í fyrra mánuði.
— Utanríkisráðherra Rússa
stefnir sendiheri’um landsins í
Evrópu vestanverðri á fund í
Berlín næstu daga. Búast menn
við að það sé út af deilu Rússa
við Breta.
— Sjálfstæðismenn í Egipta-
landi una illa yfirumsjón Breta
með málefnum landsins. Hafa
þeir nýlega heimtað að innlend-
um mörmum yrði falin yfirráð
hersins. Ensk blöð óttast hina
vaxandi þjóðemishreyfingu í E-
giptalandi, og telja hættulegt,
að sleppa yfirráðum hersins í
hendur innlendra manna. Bera
því við að þá geti völd þeirra
yfir Sues-skurðinum verið í
hættu.
— Frá Kína berast þær fregn-
ir að Bretar og Japanar sendi
her saman inn í landið til að
vama framgangi sjálfstæðis-
manna. Ætla þessar tvær stór-
þjóðir þannig að gera bandalag
með sér til að verja yfirgangs-
hlunnindi þau er áður voru feng-
in í landinu.
— Englendingar hafa falið
Norðmönnum að gæta hagsmuna
sinna í Rússlandi, meðan slitið
er stjómmálasambandi ríkjanna.
Hins vegar fara Þjóðverjar með
umboð Rússa í Englandi.
■ 'O" ■■
Frétttr
Sama veðurblíðan um alt land.
óvenjuleg árgæska til lands og
sjávar.
Tryggvi Þórhallsson ritstjóri
heldur nú framboðsfundi á
Ströndum. Bjöm símstjóri mætir
ekki þrátt fyrir áskomn. Hins
vegar er talið að Jón Þorl. ætli
að fara norður á Strandir og
hjálpa Birni til að deyja. Verður
þessi framkoma varla misskilin.
Hefir slíkur kjarkleysingi ekki áð-
ur verið boðinn fram til þings
sem ekki þorir að mæta andstæð-
ingi sínum á leikvelli, enda hefir
maður þessi á tsafirði lengi verið
hafður að orðtaki fyrir greindar-
leysi og vöntun á þekkingu.
Dómur reynslunnar.
Forganga Framsóknarflokks-
ins í umbótamálum á síðasta
kjörtímabili.
1. Fjármál. Á kjörtímabilinu
1919—23 höfðu Jón M. og M.
G. markað stjórnarleiðina. Rík-
ið var komið í botnlausar skuldir,
Deilur nokkrar hafa staðið
um skáldskap Kristínax' Sigfús-
dóttui’. Var tilefnið að í dönsku
biaði,, einu hina stærsta, voru
enduiprentuð þau orð úr grein
eftir J. J., að Kristín væri Selma
Lagerlöf Islendinga, þ. e. mesti
skáldsagnahöfundur af ísl. kon-
um. Sveinstaula sem vinnur við
Mbl. varð hverft við að sjá frægð
skáldkonunnar bergmálaða í
stórblaði. Hafði ritdómari þessi
áður sýnt sig í því að stæla Ein-
ar Benediktsson og ýms önnur
góð skáld og hlotið jafnar virð-
ingar af þvi eins og eymastórt
dýr, sem íklæddist ljónshúð til að
láta alla halda að þai- færi kon-
ungur dýranna. Hefir þessi gjald-
þrotamaðui- í skáldlegum efnum
farið með staðlaus hrópyrði um
skáldskap Kristínar, en ýmsir
ritað á móti, og sem vænta mátti
hallast á hinn öfundsjúka rit-
dómara. Iiins vegar fer hróður
Kristínar vaxandi meðal ment-
aðra manna. Hefir nýlega birst
um hana lofsamleg grein í heims-
blaðinu Times.
Stjórn Listvinafélagsins hefir
sent út greinargerð þar sem gert
er grein fyrir því að sökum ó-
samrýmanlegra skoðana hjá lista-
mönnum um það, hversu slík sýn-
ing skuh vera, muni stjómin láta
hinar árlegu listsýningar niður
falla. Var nokkur óánægja út af
því að sumir listamenn vildu
enga dómnefnd hafa, og aðrir
vildu ekki sýna, ef dómnefnd
lokaði ekki fyrir viðvaningum.
Er mikið miður að svo skyldi
fara, því að félagið gat gert mik-
ið gagn.
Hestamannafélagið Fákur hef-
ir áður látið gera góðan reiðveg
frá Reykjavík og upp fyrir Bald-
urshaga. Nú lætur það gera veg
kringum Elliðavatn og er þetta
mikil framför fyrir hestaeigend-
ur í bænum. Þvílíkir reiðvegir
þyrftu að koma meðfram öllum
akvegum í landinu.
Leiðarþing héldu þingmeim Ár-
nesinga við ölfusárbrú síðastlið-
inn sunnudag. Veður var hið
besta. Guðm. hreppstjóri í Sand-
vík og Kristinn á Þórustöðum
voru fundarstjórar. Þar töluðu
fimm væntanlegir frambjóðendur
í sýslunni í þessari röð: Magnús
Torfason og Jörundur Brynjólfs-
son, Einar Amórsson prófessor
og Valdemar bóndi í Ölvesholti.
Þessir tveir síðasttöldu eru fyrir
íhaldsmenn. Af hálfu verka-
manna lýsti Ingimar prestur á
Mosfelli framboði. Af innanhér-
aðs manna hálfu töluðu (fyrir
báru Framsóknarmenn fram frv.
um bann gegn innflutningi óhófs-
vöru. Þannig átti að draga úr
þjóðareyðslunni. Vegna kaupm.-
stéttarinnar eyddi íhaldið þessu
máli, enda hafa skuldimar út á
við aukist úr hófi fram, og hrun
sýnist blasa við framundan,
Framsóknarmenn börðust fyrir að
halda tóbakseinkasölunni, sem var
farin að gefa 450 þús. í stað 200
Kvennaskólínn í Reykjavík.
Væntanlegar námsmeyjar sendi forstöðukonu skólans sem fyrst
eiginhandar umsóknir í umboði foreldra eða forráðamanns. í umsókn-
inni skal tekið fram fult nafn, aldur og heimilisfang umsækjanda og
foreldra. Umsóknuu nýrra námsmeyja fylgi bóluvottorð ásamt kunn-
áttuvottorði frá kennara eða fræðslunefnd.
Stúlkur þær, er ætla að sækja um heimavist í skólanum, tilkynni
það um leið og þær sækja um skólann.
Upptökuskilyrði í 1. bekk eru þessi: 1. að umsækjandi sé fullra
14 ára og tiafi góða kunnáttu í þeim greinum, sem heimtaðar eru
samsvæmt lögum 22. nóvember 1907 um fræðslu barna til fullnaðar-
prófs. 2. að umsækjandi sé ekki haldinn af neinurn næmum kvilla og
3. að siðferði umsækjanda sé óspilt.
Skólaárið byrjar 1. október n. k. Inntökupróf fyrir nýjar nám s
meyjar fer fram 3.—4. okt.
Kenslan í húsmæðradeild skólans hefst 1. október. Námsskeið-
in verða tvö: hið fyrra frá 1. okt. febrúarloka 1928, en híð síðara frá
1. marts til júníloka. Umsóknir sendist sem fyrst.
Stúlkur þær, sem voru í skólanum sl. vetur og ætla að halda
áfram námi þar, þurfa nauðsynlega að gefa sig fram sem fyrst, vegna
hinna mörgu umsókna, sem skólanum hafa þegar borist.
Umsóknarfrestur er til júlíloka, og verður öllum umsóknum svarað
með pósti í ágúst, eða fyr, sé þess sérstaklega óskað.
Reykjavík, 31. maí 1927.
Ingibjörg H. Bjarnason.
enska lanið tekið og mörg önnur
eyðslulán, Miljónahalli var á
hverjum fjárlögum. Þá birti Tím-
inn gagngerða „kritik“ á óstand-
inu („fjáraukalögin miklu“) og
fjármálaráðherra Framsóknar
hélt áfram sömu stefnu í verki,
neitaði að framkvæma tekjuhalla-
framkvæmdir með lánum. Upp frá
þessum aðgerðum spretta úrræði
þingsins 1924. Það samþykkiv
gengisauka Kl. J. og verðtoll Möll-
ers. Þessir tveir tollar hafa borg-
að það sem greitt er af gamla
hallanum frá sukktíma fjárauka-
laganna. Jón Þorl. hafði sagt á
þingi að stjóm S. Egg. verðskuld-
aði ekki tekjuhallalaus fjárlög.
Andstæðingar núverandi stjómar
hafa í þess stað skapað tekjuauk-
ann, og björguðu auk þess 600
þús. úr Reykjavík árið 1925, sem
J. Þorl. ætláði beint að kasta úr
ríkissjóði.
2. Verslunarmál. Á þingi 1924
þús. sem M. G. áætlaði. Sömu
átök voru um steinolíuna. Fram-
sókn hefir þar bjargað mótor-
bátaútveginum frá hörmungum
þeim er hann bjó við með olíu-
kaupin, áður en landsverslun kom
til sögunnar. Landsverslun í
frjálsri samkepni undir stjóm M.
Kr. heldur en nú 90% af olíuversl-
uninni, þrátt fyrir alla þá óvild
og rangsleitni, sem margir í-
haldsmenn hafa sýnt þessu
bjargræði. — Merkilegasta fyrir-
brigðið er þó það, að samkepnis-
menn hafa á þessu kjörtímabili
neyðst til að afneita trú sinni
bæði um síldar- og fiskverslun og
byrja af veikum mætti að líkja
eftir samvinnufélagsskap bænda.
Er þar átt við síldarsamlagið,
sem Framsókn bjargaði fyrir
Líndal og Ólaf Thórs, og fisk-
sölufélag Kveldúlfs. Með þessu
hafa andstæðingar Framsóknar
sýnt að þeir vierða líka að taka
kl. 9) Eiríkur Einarsson útibús-
stjóri og Ingólfur Þorsteinsson
frá Langholti, en af Reykvíking-
um, þingmennimir Jón Baldvins-
son, Magnús Guðmundsson og
Jónas n'á Hriflu. Ræðu Ingólfs
Þorsteinssonar var fagnað með
lófataki. Þykir sennilegt að hann
muni síðar fá gott hljóð hjá Ár-
nesingum, eins og Sigurður ráðu-
nautur föðurbróðir hans fékk
framan af æfi. Ingólfur er ein-
dreginn Framsóknarmaður. Minst
þótti kveða að ræðum og frammi-
stöðu Einars og Valdemars, og
var sá geigur í íhaldinu eftir
þennan fund, að Mbl. hefir ekki á
hann minst. Er talið að þeir séu
mjög jafnfærir til víga frambjóð-
bjóðendur íhaldsins austan og
vestan Þjórsár, þeir Skúli á Mó-
eiðarhvoli og Valdemar. Kunnug-
ir telja að Valdemar hafi ekki
hlotið nema eitt trúnaðarstarf
hjá sveitungum sínum, og það
óvenjulega ábyrgðarlítið.
Með Lyra kom frá Noregi
Bjöm Jakobsson fimleikakennari
og leikfimisflokkar hans. Hafa
þeir farið um Noreg sunnanverð-
an til Osló og til Gautaborgar. Hef
ir flokkur kvennanna getið sér ó-
venjulegan hróður. Létu hinir
færustu íþróttamenn þá skoðun
í ljósi að sá flokkur myndi nú
fremstur allra slíkra flokka á
Norðurlöndum.
----o----
stefnu Framsóknar í verslunar-
málum sér til fyrirmyndar.
3. Búnaðarmál. Þar hefir mikið
áunnist fyrir forgöngu Fram-
sóknarmanna. Á þingi 1924 kom
Tr. Þ. með frv. um Búnaðarlánar-
deildina. Það var fyrsti vísir til
einskonar bændabanka. Jón Þ.
beitti ofbeldi gagnvart lögunum.
Á fyrri hluta vetrar 1925 skor-
uðu bændur í nálega öllum kjör-
dæmum á þingið að knýja stjóm-
ina til að hætta mótstöðunni. Þá
fékk Tr. Þ. skipaða 3. manna
nefnd í búnaðarfélaginu til að
gera tillögur um stærri bænda-
banka. Þær tillögur voru í aðal-
atriðum samþyktar á þingi 1925.
Var þar spor stigið áfram, en
þó þarf meira fé og betri kjör
og bíður það næsta kjörtímabils,
ef verulega tekst að lama íhald-
ið. Þá hefir Tr. Þ. í þrjú þing
flutt frv. um að flytja erlendan
áburð bændum kostnaðarlaust á
aðalhafnir. thaldið hefir í öll
skiftin eytt málinu. 1 fyrra féll
það með jöfnu í Ed. — Láta í-
haldsmenn þar hagsmuni Fengers
og Mbl. leiða sig á glapstigu.
Stærsti sigur kjörtímabilsins er
kæliskips- og kælihúsmálið. Sam-
bandið hafði gert tilraunir um
að flytja kælt kjöt til Englands
síðan 1922. Tíminn barðist árum
saman fyrir byggingu kæliskips.
Búnaðarbálkur.
Að rækta rnelana.
Fyrir löngu hafa búfræðing-
arnir sýnt fram á að mýrarjörð-
in hér á landi er víða frægasta
túnstæði, með framræslu og slétt-
un. Kring um Reykjavík er nú
búið að fullrækta mikið af mýr-
lendi, einkum síðan þúfnabaninn
kom til sögunnar. En upp úr
túnunum rísa í nánd við höfuð-
staðinn berir og blásnir melar
meir eða minna grýttir.
Jens Eyjólfsson trésmíðameist-
ari í Reykjavík heldur því fram
að melana megi engu síður gera
að túnum, heldur en mýrlendið.
Hefir hann gert merkilega til-
raun við Rauðavatn, 10 km.
austan við Reykjavík. Jens
keypti allmikið af beitilandi, girti
það, og sérstaklega 10 dagslátt-
ur á hæsta melnum. Síðan lét
hann ryðja af melnum öllu grjóti,
smáu og stóru, bar síðan vel á
landið bæði húsdýra- og tilbúinn
áburð, sáði í fyrra höfrum í sumt
en grasfræi annarsstaðar. Spratt
allvel og nú er blettur þessi al-
grænn mitt í eyðimörkinni. Mest
er þörf á húsdýraáburði til að
auká jarðvegsmyndunina, enda
hefir Jens látið flytja þangað
mikið með æmum kostnaði. Má
vænta hins besta um að honum
takist að sanna að melamir séu
líka túnstæði. Vel fer á því að
Á þingi 1924 fékk Tr. Þ. til vegar
komið að milliþinganefnd var
skipuð í málið. Fulltniar kaup-
manna og stónútgerðar töldu
málið ótímabært og héldu að sér
höndum. Tr. Þ. og Jón Ámason
þaulrannsökuðu málið, mæltu
með að flytja kjötið aðallega
fryst og byggja smátt og smátt
íshús við útflutningshafnir. Síð-
an að byggja kæliskip með at-
beina landssjóðs, en nota það
jafnframt til almennra siglinga.
Hvorttveggja er komið í fram-
kvæmd. Hannes Jónsson kaup-
stjóri á Hvammstanga beitti sér
fyrir fyrstu kælihússstofnun-
inni. Tr. Þ. og J. Á. settu hvor
upp 500 kr. fyrir starfa sinn. Ef
landið fengi oft slíka vinnu fyrir
jafnlítið fé myndi hagur þess
annar en nú er.
Eitt stórmálið, sem Fram-
sókn hefir beitt sér fyrir síðustu
3 þing, er byggingar- og land-
námssjóður. Jón Þorl. hefir frá
upphafi og til þessa dags beitt
sér á móti með seigri, sljórri
þrjósku. Tilgangurinn er sá að
láta landnám gerast smátt og
smátt í öllum sveitum landsins,
láta heimilin fijölga eins og fólk-
ið. Láta sem flestar fjölskyldur
geta lifað af ræktun frjálsu, ó-
háðu lífi, í hollum húsakynnum.
Hugmyndinni hefir nú aukist svo
þessi tilraun er gerð við fjölfam-
asta þjóðveg á íslandi. Géta því
margir séð með eigin augum
hvernig farið er að því á tslandi,
„að klæða melinn“.
----o-----
Síðastliðið vor voru liðin 40 ár
frá því samvinna hófst í Eyja-
firði, og 20 ár frá því að Hall-
grímur Kristinsson gerbreytti fé-
laginu í nútímahorf og gerði það
að einu stærsta og sterkasta
verslunarfyrirtæki, sem nú er til
hér á landi. Stjóm kaupfélags
Eyfirðinga ákvað þá að igera
minningarrit um starf og þróun
félagsins, og fól Jónasi Þorbergs-
syni ritstjóra að gera ritið. Hef-
ir þess áður verið minst hér í
blaðinu.
En þetta minningarrit virðist
ætla að verða mjór vísir til ann-
ars miklu meira. Alstaðar þar
sem ritið kom vakti það eftirtekt
og umhugsun. Samvinnumenn
víðsvegar um land vöknuðu til
umhugsunar um það að hver
sveit og hvert hérað hefir sína
sögu að segja. Samvinnuhreyf-
ingin hefir víða komið við, þó
að hægt hafi farið. Hví ekki
skrifa minningarsögu allra fé-
laga, þ. e. sögu samvinnunnar á
Islandi.
Á fundi í vetur tók stjórn
S. í. S. málið til meðferðar og eins
og skýrsla aðalfundar ber með
sér, hefir stjómin ákveðið að
láta hefjast handa og fela manni
að safna drögum og heimildum
til almennrar samvinnusögu um
land alt. Starfið er falið þeim
manni, sem hafði leyst samskon-
ar verk svo vel af hendi fyrir
Eyfirðinga, Jónasi Þorbergssyni
ritstjóra. Og svo skemtilega vill
til að „Minningarsjóður Hall-
gríms Kristinssonar“ lætur það
vera sitt fyrsta verk, að hrinda
þessu merkilega máli af stað.
Hlutverk þess manns er safn-
ar þessum drögum hlýtur að
verða það, að standa í bréfa-
skriftum við fjölda manna út um
alt land. Síðan að ferðast um
landið, hitta marga menn að máli
og rita frásagnir þeirra, afrita
fundarbækur, reikninga og fjöl-
mörg skjöl. Eitt sem eftir rek-
ur með framkvæmdir í þessu
efni, er það, að margir af braut-
ryðjendum félagsskaparins eru
nú gamlir menn, og týna tölunni
með ári hverju. Því lengur sem
fylgi, að íhaldsmenn þora ekki
annað en slaka á klónni, og yfir-
gefa hina illviljuðu mótstöðu for-
manns síns. En hitt er öllum
ljóst, sem þekkja gang málsins,
að það nær ekki fram að ganga
í nokkurri viðunanlegri mynd
nema íhaldið sé í minni hluta í
báðum deildum.
4. Samgöngumál. Fyrir atbeina
Framsóknar var Esjan bygð til
strandferða sem gott mannflutn-
ingaskip. Jón Þorl. vildi að
strandferðaskipið væri fyrst og
fremst vörudallur, og almenning-
ur fluttur í lest. En strandferða-
skipin þurfa að vera tvö. Sveinn
í Firði hefir einkum barist fyrir
þessu kjörtímabilinu, og allir
stjómarandstæðingar fylgt leið-
sögn hans, en allir íhaldsmenn á
möti. t vetur svæfði íhaldið málið
í Ed., enda hafði þar öruggan
meirihl. Fyrir Framsóknarmönn-
um vakir sú hugsjón,að geta tekið
strandferðimar úr höndum út-
lendinga eins og allar siðaðar
þjóðir gera. Þeir vilja að Esjan
fari 3 ferðir á mánuði um vor og
sumartímann, fari fyrst og
fremst með fólk, póst og búpen-
ing, og vömr eftir því sem við
verður komið. Póstar fluttir um
undirlendin frá aðalhöfnum.
Reynt að ná í hverri ferð til alls
þorrans af færum höfnum. Esjan