Tíminn - 04.06.1927, Blaðsíða 3

TíaiINN
99
dregst að safna slíkum heimild-
um, því meira týnist um aldur og
æfi. Munu allir sannir samvinnu-
menn þakka sambandsstjóminni
framsýna forgöngu í þessu máli.
Ættu ekki að líða mörg ár áður
en saga samvinnunnar, vel og
glæsilega rituð, verður í bóka-
skáp á hverju sveitaheimili.
----o---
Gin-og klaufnaveikin.
Afdrif málsins á síðasta þingi.
og vamir gegn henni.
Mér hefur lcngi verið það ljóst,
og það verður mér enn ljósara
eftir því sem jeg kynnist málinu
betur, að yfir landbúnaði vorum
vofir stór hætta, svo stór að hon-
um getur orðið til algers niður-
dreps, sem sje að hin illræmda
gin og klaufnasýki, sem nú geis-
ar í nágrannalöndunum berist
hingað. Vegna þessa skrifaði eg
öllum hreppstjórum landsins í
vetur og bað þá safna undir-
skriftum kjósenda á áskorunar-
skjal til Alþingis um að gera með
lögum hinar ítrustu ráðstafanir
til þess að vama veikinni að ber-
ast hingað. Margir þeirra bmgð-
ust mjög vel við, og fékk eg
þannig safnað undirskriftum 4000
kjósenda í sveitum á áskoranir
þessar. Þakka jeg hér með öllum
þeim lireppstjórum, sem sýndu
áhuga fyrir þessu máli og gerðu
sér mikið ómak málefnisins
vegna, við að safna undirskrift-
unum. Efast jeg ekki um að allir
hefðu brugðist hér vel við, en
sumir höfðu misskilið þetta eins
og bréf þeirra til mín sýna og
héldu að ráfstafanir þær, er
stjórnin gerði í haust, mundu
vera fullnægjandi, og því væri
óþarft að koma með slíkar áskor-
anir til þingsins. En eins og eg
hefi sýnt fram á áður, og mun
betur sýna fram á seinna, þá em
lögin um þetta efni frá 1926 og
í’áðstafanir stjómarinnai’ ekkert
annað en kák — viðurkendi
Magnús Guðmundsson atvinnu-
málaráðherra jafnvel á þinginu í
vetur, að það væri efamál hvort
ráðstafanir sínar hefðu við lög
að styðjast.
Út í þetta atriði skal ekki far-
ið frekar að sinni, en jeg vil hér-
með skýra þeim hreppstjóram og
kjósendum, er undir áskorunar-
skjölin rituðu, frá því hvað í mál-
inu hefir gerst síðan.
Vegna þess hvemig stóð á
yrði jámbraut Austfirðinga,
Norðlendinga og Vestfirðinga.
Nýja skipið fer hægar, kemur í
hverri ferð á hverja færa höfn,
hefir kælirúm til matvælaflutn-
inga, en fremur lítið og einfalt
fólksflutningamm. Þetta skip
myndi skapa ný skilyrði fyrir at-
vinnurekstri alt í kring um
Breiðafjörð, á Vestfjörðum, öllu
Norður- og Austurlandi suður að
Breiðamerkursandi. Þessu mikla
máli er ekki hægt að ljúka nema
íhaldið sé í minnihluta í báðum
deildum. Þá hefir Framsókn beitt
sér fyrir vega-, brúa- og síma-
málum í öllum héruðum. Á þingi
í fyrra beitti Jörundur sér mest
fyrir lausn jámbrautarmálsins,
en nú í vetur hallaðist þingið —
til .reynslu að þeirri leið, sem Kl.
J. hefir beitt sér fyrir, þ. e. að
útlent „fossafélag“ byggi braut-
ina með styrk frá landssjóði. Mis-
takist sú leið munu jámbrautar-
menn þingsins hverfi að frv. Jör-
undar frá 1926.
Rangt væri að gleyma einu hér-
aði, Dalasýslu, sem hefir verið
einangrað í samgöngumálum bæði
á sjó og landi. I strandferðamál-
unum fylgja Dalamenn stefnu
Framsóknar, en auk þess tókst
sr. Jóni Guðnasyni nú á þingi í
vetur að vinna það þrekvirki, að
fá þingið til að hefjast handa með
póstferðum, gat eg ekki lagt
áskoranimar fram fyr en tæpur
þriðjungur þingtímans var liðinn.
Undir eins á eftir báru þrír þing-
menn í neðri deild Alþingis fram
frumvarp um vamir gegn gin og
kaufnaveikinni og til þess að
hraða málinu, sem virtist svo
augljóst nauðsynjamál, að engum
þyrfti að blandast hugur um hvað
gera ætti og hvað gera þyrfti, var
því vísað umræðulaust til land-
búnaðamefndarinnar deildarinnar.
En svo hrá nú einkennilega við
að hún „settist á málið“ og lá á
því mánuð. Áhuginn var nú ekki
meiri en þetta í byrjun. Og er
hún loks skilaði áliti sínu, var
það á þá leið, að best væri að
vísa málinu til stljórnarinnar.
Iiafði nefndin eins og svo marg-
ir fleiri misskilið svo lögin frá í
fyrra, að hún hjelt að hægt væri,
sem stæði, að gera nægilegar var-
úðarráðstafanir samkvæmt þeim.
En það má nefndin eiga, að þá er
henni hafði verið sýnt fram á,
hver misskilningur þetta væri,
sneri hún við blaðinu, samdi nýtt
álit og barðist svo fyrir því eins
og hetja að fmmvarpið næði
framvarpið næði fram, að ganga.
Enda fóru nú svo leikar, að það
var samþykt með miklum meiri-
hluta eða um * * 3 * * 6 * * * */4 atkvæða deild-
arinnai’. „
Þegar til efri deildar kom var
málinu vísað til landbúnaðar-
nefndar þar, en þrátt fyrir alt
sem á undan var gengið, þrátt
fyrir það, þótt nefndinni í neðri
deild hafi orðið það á fyrst, að
vilja salta málið, en síðan séð sig
rækileka um hönd, fór efri deild-
ar nefndin, með Jónas Kristjáns-
son lækni í broddi fylkingar, út
á sömu villigötur sem nefndin í
neðri deild var fyrst komin út
á, en hvarf frá aftur. Efri deildar
nefndin lagði sem sé til að mál-
inu væri vísað til stjómarinnar
og var það samþykt í deildinni
og þar með enn skotið á frest
að foi’ða landbúnaðinum frá yfir-
vofandi stórhættu. Það er áreiðan-
legt, að þrátt fyrir ráðstafanir
stjómarinnar, getur veikin borist
hingað með hverju því skipi, sem
fi*á útlöndum kemur. Og hver veit
nema hún sé þegar komin hingað,
að sýkingarberi sé mitt á meðal
vor eða smitaðar vörur flytjist
unnvörpum inn í landið? Væri
það ekki falleg tilhugsun að eiga
von á því, til dæmis að sýktum
kindum væri slept á fjall í vor
og veikin látin geisa á afréttum í
alt sumar? Ætli mörgum þætti þá
ekki vanhöldin nokkuð stór —
að tengja Dalaundirlendið við
Borgarfjörð með bílfærum ak-
vegi. Allir íhaldsmenn í Nd.
greiddu atkvæði móti þessari
sjálfsögðu úrlausn Dalamanna, og
sýnir það hugarþel þeirra í sam-
göngumálum sveitanna.
5. Heilbrigðismál. Á næstsíð-
asta kjörtímabili kærðu sjúkling-
ar á Vífilstöðum mjög yfir á-
standinu í hinu eina bei’klahæli
landsins. Tíminn beitti sér fyrir
málinu, og fékk komið til leiðar
rannsókn, er leiddi í ljós að kær-
ur sjúklinganna voru á í’ökum
bygðar. Yfirvöldin breiddu sauð-
argæi’u spiltra embættissamtaka
yfir Vífilstaðamálið. En fólkið
hafði vaknað til meðvitundar um
að hælið mátti ekki vera eitt.
Samkepni varð þar að vera. Ey-
fii’ðingar höfðu safnað nokkru fé
í bei’klahælissjóð, en málið var
lagst í dá. Þá hóf Jónas Þorbergs-
son mikla sókn í Degi fyrir bygg-
ingu heilsuhælis. Jarðvegurinn .
var undirbúinn. Jónas Þ. hitti á j;
hið rétta sálarlega augnablik. Ey-
firðingar og Þingeyingar söfnuðu
liði um málið, og einstaka íhalds- :
menn, t. d. Ragnar Ólafsson unnu
þar í fremstu röð. Á þingi var
íhaldið býsna sljótt. Líndal fékk
með sér B íhaldsmenn í Nd. til að
styðja málið en Bemharð allan
Framsóknarflokkinn og alla aðra
Með hinni gömlu, viðurkendu
og ágætu gæðavöru
Herkulesþakpappa
sem framleidd er á verksmiðju
vorri „Dortheasminde11 frá því
1896 — þ. e. : 30 ár — hafa
nú verið þaktir í Danmörku og
Islandi.
ca. 30 milj. fermetra þaka.
Fæst alstaðar á Islandi.
Hlutaféiagið
}m lÉtfi Fðiriiker
Köbenhavn K.
vanhöld skepnanna, og vanhöld á
gáfum og góðum vilja ýmissa
þingmanna til þess að verða þjóð-
inni að gagni?
Ólafur J. Hvanndal.
----o-----
stjórnarandstæðinga líka. Ef
Framsókn hefði ekki vakið málið
í héi’aði og beitt sér einhuga fyr-
ir því á þingi væri ekki einn
steinn kominn í Kristneshæli. Nú
má vænta að það verði lífgjafi
margra manna er þangað leita.
En auk þess mun tilveru góðs
hælis á Norðurlandi smátt og
smátt lyfta burtu hinum sljóa
þunga er hvílt hefir yfir íhalds-
„þjóðnýtingunni“ á Vífilstöðum.
Fyi’ir atbeina Framsóknar-
manna, en gegn ráði íhaldsmanna
var bygð hin yfirbygða sundlaug
við Laugaskólann. Hefir aldi’ei
hvorki fyr eða síðar hliðstæð
heilsubætandi ráðstöfun verið
gerð við nokkurn ahnan skóla, og
mun sú bygging marka spor í
sögu íþi’ótta- og heilsubótamála.
Þá var fi'á fyri’a kjörtímabili erfð
hugmyndin um sundhöll við höf-
uðstaðinn. Hefir rannsókn og
teikningu af því stóxvirki verið
lokið á síðustu árum með
atbeina Fi’amsóknarmanna. Hefir
málið nú orðið alment fylgi
íþróttamanna í Rvík og þeirra
lækna sem skilja að slík fram-
kvæmd myndi spara mikla læknis-
vinnu. Má telja fullvíst að sund-
höllin verði bygð á næstu missir-
um. Sýnir slíkt mál viðhorf
Framsóknannanna. Flokkurinn
hefir svo lítið kjörfylgi í bænum,
Eftir ársdvöl utan takmarka
sýslunnar læt eg hugann hvai’fla
heim á fomar slóðir. Eg minnist
margs bæði þess sem cr unaðs-
legt og erfitt. Við Skaftfelhngar
þekkjum flestum' betur böl ein-
angrunarinnar, og erfiðra sam-
gangna á sjó og landi. En mikið
hefir veiið bætt úr þessum og
fleiri erfiðleikum sýslubúa með
hinum víðtæka og margþætta
samvinnufélagsskap í sýslunni.
— Annars er það sárara en tali
taki hve bændastéttin er ósam-
taka og dreifð. Allar aðrar stétt-
ir hafa félagsskap fyrir sig. Eg
nefni nokkur dæmi héðan úr
Reykjavík: Félag togaraeigenda,
iélag skipstjói’a, félag sjómaima,
landveikakvenna, verkamanna,
vei’slunai’manna, kaupmaxma,
skósmiða, bakai’a, trésmiða.
lækna, kennai’a, málfærslumanna
o. fl. o. fl. Þessi félög em öll
mynduð til að gæta hagsmuna
stéttarinnar, til að; fá betri fjár-
hagslega aðstöðu, til að gæta
þess að einstaklingar stéttariim-
ar séu ekki troðnir undir fótum
í tilverubaráttunni.
Bændur einir em dreifðir og
hirða lítt um að bindast samtök-
um; þeir einir af öllum stéttum
hafa enn ekki alment skilið hver
voðamáttur fylgir samtökunum.
máttur til að leysa úr læðingi
mai’gskonar krafta, er geta leitt
af sér mai'gháttaðar fi’amfarir
og umbætur.
Gísli Sveinsson kemst vel að
orði í Eimreiðinni (1908, bls.
65): „Samvinnufélagshreyfingin
er þýðingarmesta efnaleg hreyf-
ing, sem fram hefir komið á síð-
ari tímum. Hún hefir gerbreytt
hugsunarhætti manna og vinnu-
bi’ögðum að ýmsu leyti. Sam-
vinnufélagsskapui’inn er talin
einna öruggasta undirstaða hag-
vænlegra fyrii’tækja, og þeir sem
einu sinni hafa kynst honum og
kunna að meta kosti hans, munu
trauðla legigja árar í bát í sam-
vinnutilraunum, þótt stundum
mishepnist eins og flest getur
hent“.
Þessi orð eru jafn sönn enn og
þau voru fyrir nálega 20 ámm.
Og Skaftfellingar hafa í verki
í’eynt kosti samvinnunnar sem
Gísli lýsti í orði, þegar hreyfing-
in var að byrja.
Eftir fáa daga eigið þið sam-
sýslungar góðir að ganga að
kj örborðinu og þar óháð öllu
nema ykkar eigin samvisku, að
að hann býður þar aldrei fram
fullti’úaefni við kosningar. Samt
bi’jóta fylgismenn þess flokks
upp á stórfeldum umbótamálum
fyrir íbúa bæj arins og styðja þau
með atkvæði sínu. En íhaldsþing-
menn reyna að drepa hin nauð-
synlegustu umbótamál annara
héraða: Eiðabygginguna, Lauga-
skólann, Dalaveginn, Vatnsdals-
símann, húsmæðrafræðslu í sveit
o. s. frv. — Á þingi í fyi’ra feldu
íhaldsmenn í Nd. smástyrk til
íþi’óttaskóla á Norðurlandi, und-
ir stjóm þess manns, sem nú ný-
verið hefir kastað ljóma á þjóð-
ina um öll Norðurlönd fyrir af-
burði í íþróttakenslu. Er þar átt
við hina miklu sigurför Bjöms
Jakobssonar með fimleikaflokk
sinn er nýverið fór til Noregs og
Svíþjóðar. Iþróttaskóli undir
stjóm þvílíks manns hefði verið
ómetanleg stoð fyrir alt íþróttalíf
í landinu, og þá um leið fyrir
heilbrigðismál þjóðarinnar.
6. Uppeldismál. Á þessu kjör-
tímabili hefir umbót Akureyrar-
skólans þokast áfram. Með at-
fylgi allra stjómarandstæðinga í
Nd. en móti atkv. íhaldsmanna í
deildinni nema H. K., var heimilað
að hafa framhaldsnám í skólahús-
inu. Byrjuðu piltar úr sveit þá að
lesa þar undir mentaskólanám. í
fyi'stu var þessari viðbótarkenslu
skera úr því hver verði fulltmi
ykkar héraðs á þingi þjóðarinn-
ar næstu 4 ár. Munið þá hvaða
maður það er sem mest hefir
gert ykkur til hagsbóta með for-
göngu sinni í samvinnu- og sam-
göngumálum.
Aukist samvinna, dáð og dreng-
skapur meðal ykkar.
Reykjavík 25. maí 1927.
Einar Sigurfinnsson.
■O
Síðasta úrræði íhaldsmanna til
að viðhalda flokki sínum er að
reyna að egna upp persónulega
metnaðarigjama menn til að
bjóða sig fram í blóra við fram-
bjóðendur Framsóknarflokksins.
Þess munu engin dæmi að
sprengingarkandidatar hafi sigr-
að við kosningu. Venjulega fá
þeir lítið, en oft nógu mikið til að
fella frambjóðanda þess flokks,
sem hlut á að máli.
Sprengingarkandidatinn er þess
vegna háskagripur. Hann er óvin-
ur í herbúðunum. Hann er várg-
ur í véum. Hann er grímuklædd-
ur fjandmaður þess málstaðar,
sem hann þykist vilja styðja.
Hvatir sprengingarkandidatsins
geta verið margar, en engar
sæmilegar. Það getur verið per-
sónulegur metnaður, sem þó leið-
ir til falls og ósigurs. Það getur
verið öfundsýki við samherja,
sem nýtur meira trausts. Það get-
ur hreint og beint verið leyni-
samningur við andstæðingana um
að gera þeim greiða undir gervi
falskrar mótstöðu.
Framsóknarflokkurinn hefir
birt myndir aí öllum frambjóð-
endum flokksins sem til næst og
greinar um þá alla. Flokksmenn
alstaðar á landinu vita þess vegna
hverir eru trúnaðarmenn flokks-
ins á hvei’jum stað. Komi fram
í einhverju kjördæmi á síðustu
stundu svokallaður Framsóknar-
eða samvinnumaður í þeim til-
gangi einum að snúa vopnum
sínum móti hinum ákveðnu fram-
bjóðendum flokksins, er hamx
f jandmaður flokksins.
Þá er það skylda allra flokks-
rnanna og allra sem vilja styðja
bygðavaldið í landinu að ganga
móti sprengingarkandidatinum og
láta haxm falla fylgislausan á
gerðum sínum. J. J.
——o------
haldið uppi með samskotum og
vinnugjöfum kennaranna. En í
fyri'a tókst Einari á Eyrarlandi
að útvega 5000 kr. styrk til þess-
arar framhaldskenslu, og helst
það áfram. Næsta stigið er að
fá prófrétt handa skólanum. Féll
sú ki-afa með 21:21 í vetur.
íhaldsmenn allir móti en stjóm-
arandstæðingar með. Jónas Kr.
„aðalflutningsmaður“ olli bana
tillögunnar. Um leið og íhaldið
lendir í minnihluta, verður þetta
leyfi veitt. Þá ætti Akureyrar-
skólinn að breytast í mentaskóla,
sniðinn eftir þörfum sveitamanna.
Hafa bændur í Noregi komið upp
nokkrum slíkum skólum. Á þann
hátt er trygt að fátækir gáfu-
menn, sem að mestu vinna fyrir
sér sjálfir geti búið sig undir há-
skólanám. Og þar sem flestir
þektustu andlegir afburðamenn
landsins em aldir upp í sveit, við
þröngan kost, er þessi umbót
fyrst og fremst mikilvægt þjóð-
mál, en sér í lagi sjálfbjargar-
krafa bændastéttarinnar. Um leið
og Akureyrarskólanum er breytt
þannig má fækka bekkjum í Rvík
a. m. km sem svarar bekkjar-
tölu Akureyrar. Og þar sem
Rvíkurskólinn er langdýrastur af
öllum skólum í landinu er að
þessu mikill spamaður.
Á kjörtímabilinu hefir ung-