Tíminn - 11.06.1927, Blaðsíða 3

TlMINN
108
Tilkynning
Það tilkynnist hérmeð öllum landsmönnum að ég hefi nú stækkað
ullarverksmiðju mína á Frakkastíg 8 í Reykjavík að miklum mun,
þar sem ég hefi bætt við hana nýrri spunavél, einni stærstu og full-
komnustu sem sett hefir verið upp hér á landi, og vegna hraðvaxandi
viðskifta undanfarna tíð hefi ég nú gefið ullarverksmiðju minni nafnið:
„Ullarverksmiðjan Framtíðinu og tilkynt það til firmaskrárinnar í Rvík.
Jafnframt þessu tilkynnist að vinnulaun hafa lækkað þannið:
Fyrir að alkemba í lopa . kr. 0,75 pr. */* kg.
Fyrir að kemba og spinna þráð.— 1,65 — */* —
Fyrir að kemba og spinna ívaf.— 1,55 — */s —
Fyrir að kemba, spinna og tvinna tvíband kr. 1,85 — V* —
Fyrir að kemba, spinna og tvinna þríband — 1,95 — */* —
Verkin eiu unnin af þaulæfðum sérfræðingum í þessari iðnaðar-
grein, með nýtísku vélum og er það besta tryggingin fyrir því, að
vinnan verði fljótt og vel af hendi leyst.
Umboðsmenn verksmiðjunnar eru á flestum kaupstöðum og kaup-
túnum á landinu.
Ullarverksmiðjan Framííðin
Frakkastíg 8 — Reykjavík
Bogi A. J. Þórðarson
Sími 1719 og 1251
T. W. Buch
(liitasmidja Buchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
LITIR TIL HEIMALITUNAR:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísarsorti og
allir litir, fallegir og sterkir.
TIL HEIMANOTKUNAR:
Gerduft „Fermenta", eggjaduft, ávaxtadropar, soya,
matarlitir, „Sun“-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjáf-
vinnandi þvottaefnið „Persil“, „Henko“-blæsódinn,
„Dixin“-sápuduftið, „Ata“-skúriduftið, kryddvörur, blámi,
jkilvinduolia o. fL
Bránspóim.
LITARVÖRUR:
Anilinlitir Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
GLJÁLAKK:
„Unicum“ á gólf og húsgögn. þomar vel. Ágset tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Besta tegund. hreint kaffibragð og ilmur.
Fæst alstadar á íslandi.
verðlaun, 15 kr., fjekk Fluga frá
Valdastöðum. Mýlnir frá Gríma-
stöðum var við æfingamar talinn
fljótastur allra hestanna, en fyr-
ir einhver mistök varð hann
eftir, er flokkur hans var reynd-
ur og var dæmdur úr leiknum
---o--
Um framboð
í landinu.
Frambjóðendur Framsóknar-
flokksins hafa allir verið nefndir
hér í blaðinu, fluttar af þeim
myndir og greinar um þá. Fram-
sóknarflokkurinn hefir enga aðra
menn í boði, og allir aðrir sem
þykjast koma fram í nafni
flokksins gera það í heimildar-
leysi. Væntir flokksstjómin að
stuðningsmenn flokksins í öllum
kjördæmum sjái við veiðibrellum
og lævíslegum tilraunum andstæð-
inga er vilja fleka kjósendur til
að fylgja dularbúnum andstæð-
ingum.
Ihaldsflokkurinn býður fram
menn í öllum kjödæmum, og þá
fyrst og fremst alla hina gömlu
þingmenn sína eftir því sem tal-
ið er. Auk þess í Ámessýslu
Einar Amórsson og Valdimar í
ölvesholti, í Rangárvallasýslu
Skúla á Móeiðarhvoli. Þar að auki
býður sig þar fram íhaldsmaður-
inn Björgvin sýslumaður. I
A.-Skafafellssýslu Páll Sveinsson
mentaaskólakennari, bróðir Gísla
í Vík. 1 Suður-Múlasýslu Þor-
stein bónda á Þverhamri og Sig-
urð Ilænisritstjóra. I Norður-
Múlasýslu Gísla í Skógargerði. 1
Norður-Þingeyjars. Pétur Zopho-
niasson, I Suður-Þingeyjarsýslu
Sigurjón Friðjónsson sem hefir
leyfi íhaldsmanna til að vera
socialisti líka. í Eyjafirði Stein-
grím sýslumann og Sigurjón Dal-
víkurlækni. 1 Vestur-Húnavatns-
sýslu Eggert Leví á ósi. Á
Ströndum hinn makalausa kjark-
mann Bjöm símstjóra. Á Isa-
firði Sigurgeir sóknarprest á
staðnum. 1 Vestur-Isafjarðar-
sýslu Böðvar prest á Rafnseyri.
I Dölum Ásgeir prest í Hvammi
og á Mýram Jóhann Eyjólfsson,
húsaverslunarmann í Reykjavík.
Verkamannaflokkurinn færist
nú mjög í aukana og býður fram
völd, létu leiðtogar þess lítið á
sér bera. Á þinginu 1924 drap
flokkurinn innflutningshöftin,
vegna kaupmanna, en tóbakið
þorðu þeir ekki að drepa í það
skiftið. Á því þingi lögðu tveir
andstæðingar íhaldsins til tvö
tekjuaukaframvörp, gengisauk-
ann og verðtollinn. Þingið var alt
sammála um að spara á verkleg-
um framkvæmdum og féllu þær
að mestu niður meðan svo stóð,
því að við afborgunum og em-
bættislaunum varð ekki hreyft.
Þá um sumarið skrifaði Jón
Þorl. íhaldsbréfið fræga og sendi
út um allar sveitir aðvörun til
bænda um að leggja í engar
framkvæmdir. En meðan þessar
sparnaðarráðstafanir voru gerðar
af þinginu og búist við áfram-
haldandi hallæri, kom góðærið við
sjóinn. Aflinn varð langtum
meiri en nokkru sinni áður, og
verðið á fiskinum geysihátt. Pen-
ingamir streymdu inn til togara-
félaganna og hluthafar þeirra
fengu gróðavímu. Tíu nýir togar-
ar vora keyptir. Fólkið sogaðist
til Rvíkur, Hafnarfjarðar og
Vestmannaeyja. Stórhugurinn í
þessum verstöðvum stakk í stúf
við íhaldsbréfið til bændanna og
neitun Jóns Þorl. um að fram-
kvæma búnaðarlánadeildina. I-
haldið steingleymdi grasinu og
sveitinni, en horfði hugfangið á
gróðavonina á Halamiðunum.
Fram að þessu hafði Jón Þorl.
verið á báðum áttum í gengis-
málinu. Haxm kynti sér sérstak-
lega sum hin nýjustu rit Norður-
18 menn. I Reykjavík Héðinn og
Sigurjón Ólafsson, Ágúst Jósefs-
son og Kristofer skurðgraftar-
mann. I Gullbringu og Kjós
Stefán Jóhann lögmann og Pétur
Guðmundsson ritara. I Ámes-
sýslu sr. Ingimar, í Vestmanna-
eyjum Bjöm Blöndal. 1 Suður-
Múlasýslu Jónas Guðmundsson
kennara á Norðfirði og Amgrím
skólastjóra á Eskifirði. Á Seyðis-
firði Karl Finnbogason skóla-
stjóra. á Akureyri Erling Frið-
jónsson kaupfélagsstjóra, í Eyja-
firði Steinþór Guðmundsson
skólastjóra og Halldór Friðjóns-
son ritstjóra, báða á Akureyri.
Á Isafirði Harald Guðmundsson
kaupfélagsstjóra. en í Norður-lsa-
fjarðarsýslu Finn Jónsson póst-
meistara á Isafirði. I Vestur-lsa-
fjarðarsýslu bjóða verkamenn
engan fram en móti Hákoni
Andrés Straumland, Breiðfirðing.
Á Snæfellsnesi Guðmund Jónsson
frá Narfeyri. Er þar með talið
þeirra lið. Socialistar stilla sjö af
kandidötum sínum móti Fram-
sóknarmönnum og láta ekkert
tækifæri ónotað, þar sem þeir
hafa nokkurt verulegt fylgi nema
í Vestur-ísafjarðarsýslu, en hin-
um 11 móti íhaldinu.
Að síðustu kemur svo hinn svo-
nefndi frjálsiyndi flokkur, sem í
daglegu tali er nefndur Frelsis-
her. Hann teflir enn fram Sig.
Eggerz í Dölum, Jakob Möller í
Reykjavík, Pétri ólafssyni út-
gerðarmanni úr Reykjavík í
Barðastrandarsýslu, Sigurði dýra-
lækni á Akureyri og Jóni bæjar-
stjóra á Akureyri í Norður-
Múlasýslu.
Ekki er enn frétt til fulls úr
öllum kjördæmum. En auk þess-
ara maxma bjóða sig fram utan
flokka Gunnar á Selalæk í Rang-
árvallasýslu. Þorsteinn sýslumað-
ur Dalamanna í Dalasýslu, Sig-
urður Heiðdal skáld í Ámessýslu,
Sigurður Sigurðsson á Kálfafelli
í Austur-Skaftafellssýslu. Auk
þess eru tilnefndir Sigurður bún-
aðarmálastjóri í Rangárvallasýslu
og Jón á Hvanná í Norður-Múla-
sýslu. Eru þá upptaldir allir þeir
sem með vissu eða líkum má bú-
ast við sem frambjóðendum 9.
júlí.
Um stærstu flokkana Framsókn
og íhaldið er það að segja, að
um baráttu þeirra mun mestur
landaþjóðanna um gengismálið,
og ritaði útdrátt úr þeim á ís-
lensku, en sem endaði niðurstöðu-
laust. Jón var þó mest hrifinn af
Cassel, helsta frömuði festingar-
stefnunnar á Norðurlöndum og í
Lággengi er eftir ritum Cassels
réttilega getið um flestar þær
hörmungar sem gengishækkunin
leiðir yfir þjóðir, og sem hafa
síðar dunið yfír landið.
Menn með þróttlitlar og ó-
grundaðar lífsskoðanir, era að
hugsun til á hverjum stað og
tíma bergmál eiginhagsmuna og
aðstöðu. Jóni Þorl. fór nú svo.
Hann umgekst mest menn sem
voru á öllu lægra mexmingarstigi
en hann sjálfur, menn sem vora
ölvaðir af aflagróðanum 1924.
Og í þessari vímu kastar Jón
fyrir borð því sem hann hafði
lesið í útlendum bókum um geng-
ið. Nú varð hagsmunahvöt ýmsra
spekulanta miklu sterkari ráðum
hins vitra Cassels. Ofdramb
þorskgróðans lokkaði Jón inn á
hækkunarbrautina, samhliða
blindri eftirlíkingu gagnvart
Dönum, þar sem erlendir fjár-
brallsmenn fluttu inn fé og
hækkuðu krónuna. Blöð sam-
vinnumanna, Tíminn og Dagur,
risu ein á móti þessum ófarnaði,
en socialistar og íhaldsmenn
stóðu hlið við hlið hai’ðvopnaðir
til að verja þá kenningu, sem
mestan skaða hefir gert bæði ör-
eigum og spekulöntum, og sem
er á góðri leið með að leggja
landið í rústir.
Stærsta þing íhaldsflokksins er
styr standa, enda, greinir þar
mest á um stefnumálin. Fylgi
socialista, er nokkuð að aukast,
en þó ósennilegt að þeir vinni
þingsæti nema í einhverjum
kaupstöðunum. Um frjálslyndu
frambjóðenduma er álitið, að
þeir svífi eins og norðurljós
1925. Þá hefir stjómin alltrygg-
an meirihluta með beinni og ó-
beinni fylgd nokkurra af sam-
herjum Sig. Eggerz. Útgerðar-
menn og kaupmenn höfðu stór-
grætt, svo og ýmsir starfsmenn
landsins er áttu í togurum.
Gengisaukiim og verðtollurinn
höfðu flutt feikna fé inn 1 lands-
sjóðinn. Afleiðingar gengishækk-
unarinnar voru ekki enn komnar
í ljós. Almenningur skildi ekki
þá strax hvílíkur mylnusteinn
var hlekkjaður að hálsi lands-
mönnum.
Nú átti ekki að biðja um lítið.
Ihaldið ætlaði að sýna að þar
væru öll hin karlmannlegu úr-
ræði. Jón Magnússon kom með
herfnimvarpið. Stjómin gat
kvatt undir vopn alla karlmenn í
kauptúnunum. Launaðir foringj-
ar og allskonar vxgbúnaður átti
að fylgja með. 1 fyrstu var tilætl-
unin sýnilega að nota herinn móti
þeim sem erfiðisstörfin vinna við
sjóinn. Síðar myndi vopnunum
hafa verið snúið móti bændunum.
Ihaldið vii-tist vera albúið að
komast sér þannig upp lífverði
hliðstæðum þeim sem heldur uppi
ofbeldisstjóm 6 Rússlandi og
Italíu.
Eftir 4 daga baráttu tókst í-
haldinu loks að koma hemum í
nefnd með 15 gegn 13. Mótmæli
drifu að alstaðar á landinu, jafnt
úr ibæjum sem sveitum. Herinn
mæltist svo illa fyrir, að honum
vora lögð fá liðsyrði, nema af
svörtustu afturhaldsmönnum, og
kom aldrei aftur til atkv. Stjóm-
í hinu heiðbláa gati, sem Eggerz
sá rofa fyrir um niðdimma nótt
á Borgamesfundi. Þykir sennilegt
að engum þeirra verði auðið að
komast inn fyrir dyrastaf næsta
þings. Um utanflokkamennina er
ekki kunnugt um að fleiri en
tveir hafi nokkurt áhugamál
in var orðin hrædd við óvild
landsmanna.
Næsta stórmálið var tóbakið.
Ihaldsmenn drápu lögin gegn mót
mælum samviskuimar. En þeir
höfðu ekki liðskost til þess nema
með því að kúga M. G. til að
sitja hjá. Hefir varla annað verk
í landsmálum þótt óvirðulegra en
sú svívirðing sem verslunarstétt-
in heimtaði að íhaldsflokkurinn
gerði M. Guðm. og hann sér sjálf-
um. Er þetta verk einna verst og
ómannlegast unnið á kjöxtímabil-
inu og hefir íhaldið þó margt
á samviskunni.
Hluthafar í togarafélögunum
undu því illa að verða að gjalda
háan tekjuskatt af hinum mikla i
gróða 1924. Var þá að þeirra til-
hlutun útbúið stjórnarfrv., sem
veitti þessum mönnum stórkost-
lega ívilnun. Taka skyldi hlutafé-
lög út úr og reikna tekjuskatt
þeirra eftir meðaltali 3 ára. Eng-
ir einstakir menn áttu að njóta
þessara hlunninda. 1 öðru lagi átti
landsstjórnin að geta gefið ein-
stökum skattborgurum eftir
skatt, að miklu leyti eftir geð-
þótta. J. Þorl. gat þannig á bein-
an hátt nálega komið þeim stór-
gróðamönnum í hlutafélögum,
sem mest lögðu í flokkssjóð und-
an tekjuskatti, bæði með 3 ára
reglunni og þá ekki síður með
hinni beinu uppgjöf, sem gat far-
ið að miklu leyti eftir dutlungum
stjómendanna. Framsóknarmenn
allir gengu móti þessu hneikslis-
máli, en allir íhaldsmenn í Nd.
gengu með og komu því óbreyttu
nema þeir Rangæingarnir
Björgvin sýslumaður og Guimar
á Selalæk. Björgvin berst af
miklum eldmóði fyrir að koma
upp ungmennaskóla í Rangár-
þingi. Er slíkur áhugi sjaldgæfur
hjá íhaldssömum sýslumanni og
mætti segja að áhugi sá hefði
betur farið hjá þeim sem hafði
meiii andlega yfirburði en Björg-
vin, því að þó að honum gangi
gott eitt til, þá er ekki heil brú í
hugsjón hans.
Um Gunnar er það að segja,
að jánibrautin er honum hið
mesta áhugamál. Kom hann
þrennu til leiðar meðan hann var
þingmaður Rangæinga, sem alt
ætti að mæla með honum. Haxm
átti mestan þátt í að koma sand-
græðslulögunum fram, og hefir
síðan til muna verið gert í því að
vernda héraðið fyrir spellvirkjum
sandsins. I öðru lagi vann hann
einhuga að því að viðgerð Holta-
vegarins var tekin þeim myndar-
tökum, sem gert hefir verið. I
þriðja lagi höfðu þeir Guðbrand-
ur í Hallgeirsey, Klemens og
Gunnar mesta forgöngu um að
Djúpós var stýflaður og Þykkva-
bæ bjargað. Er þetta sagt hér til
samanburðar við athafnaleysi og
úrræðaleysi Einars á Geldinga-
læk á þingi, enda mun það mála
sannast að hann hafi fáu komið
í framkvæmd í héraði sínu til
gagns með þingsetu sinni. En
fyrir íhaldskjósendur má segja
að framfarir séu lítið nauðsyn-
legar. Rétt er að geta þess að
Einar greiddi í tvö skifti í vetur
atkv. betur en samflokksmenn
hans og kom í annað skiftið til
leiðar nokkrum spamaði í félagi
við Framsóknarmenn, mót vilja
flokksbræðra sinna í deildinni.
Af frambjóðendum íhaldsins
þykja þessir lítið vænlegir til
nokkurs kjörfylgis, sem um mun-
ar: Valdimar í ölvesholti, Skúli
á Móeiðarhvoli, Páll Sveinsson,
Sigurður Amgrímsson, Pétur
Zophoníasson, Sigurjón Friðjóns-
son, Bjöm símastjóri, Böðvar á
Rafnseyri og Ásgeir í Hvammi.
Þessir menn eru boðnir fram upp
á álíka kjörfylgi og Framsókn
gæti 'haft í kaupstöðunum. Um
alla hina nýju frambjóðendur
íhaldsins þykir fullvíst, að þeir
falli og auk þess nokkrir af
gömlu þingmönnunum. A.
til efri deildar. Jón Þorl. andaði
rólega. Honum var mikið í mun
að geta komið gróða samherja
sinna svo fyrir að sem minst
lenti í landssjóð. Síðar sagði Jón
á fundi í Gullbringu og Kjós, að
þessi hlunnindi hefðu ekki verið
nógu mikil handa togarafélögun-
um. Sannaði hann þar best sjálf-
ur hverjum augum hann leit á
verk sitt.
En í Ed. kom lykkja á þráð
Jóns með eftirgjöfina. Tveir
Framsóknarþingmenn í fjár-
hagsnefnd kröfðust að skattstof-
an yrði látin reikna út áhrif
breytingarinnar í Rvík. Þetta var
gert. Skattstofan sannaði að töp
landssjóðs það ár yrði yfir 600
þús. kr. Vitaskuld myndi eitthvað
hafa komið inn á næstu áram,
en enginn getur sagt hve lítið
það hefði orðið. Fyrst hefði gróði
ársins 1924 komið undir lægri
skattstiga við að jafnast á ár,
máske tekjulaus, og mikið tapast
á því. I öðru lagi hafa ýms af fé-
lögunum verið svo aum að þau
myndu ekki hafa getað borgað
neitt ári eða tveim áram síðar,
enda sama sem eða alveg komin
á höfuðið. I þriðja lagi gat sjórn-
in gefið eftir gæðingum sínum
á seinni árunum, ef þeir töldu
sig illa stæða.
Miklum flemtri sló á stjórnina
og lið hennar alt, er upp komst
um hve miklu þetta munaði. Sá
Jón Þorl. að ekki var um annað
að gera en rifa seglin. Gekk lið
hans í Ed inn á að drepa bæði
8 ára regluna og uppgjafarmögu-