Tíminn - 23.07.1927, Blaðsíða 3

TtMINN
126
. W. Buch
(liitasmidja Bnchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
LTTIR TIL HEJMALITUNAJR:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísaraorti og
allir litir, fallegir og sterkir.
TIL HEIMANOTKUNAR:
Gerdnft „Fermenta", egsjaduft, ávaxtadropar, soya,
matarlitir, „Sun“-skÓ8vertan, „ökonom“-ak6svertan, ajif-
vinnandi þvottaefniB „Persil", „Henko“-blaeaódinn,
„Dixin"-eápaduftið, „Ata“-akúridufti8, kryddvörur, blimi,
aMlvinduoila o. fL
Brúuspónn.
LITAR VÖRUR:
Anilinlítir Catachu, blástainn, bránspónalitir.
GLJÁLAKK:
„Unicum“ á yólf og húsgögn. þomar vel. Ágœt tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Besta tegund. hreint kaffibragð og ilmur.
Fæst alstaðar á íslandLi.
HAVHEM0LLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda r úgmj öli o g hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I.S. elsziftij? ©ÍXLg-ÖIXg'U. -við nlrlmT
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
sveit er bara kent á tveimur
bæjum, en slíkt er fágætt.
Eg hefi þá drepið á þetta
femt, sem mér finst að: stof-
urnar, hitunina, kennaraskiftin
og bæjafjöldann. Eg býst við, að
ekki sé nema eitt ráð óyggjandi
til að bæta úr þessu, en það er
að reisa skólahús í sveitum.
Áhrif kennarans á börnin, ættu
að vera sem þjóðlegust í skólum
þessum, og það eitt tekið til
íyrirmyndar úr kaupstöðum eða
öðrum löndum, sem betra er en
hitt, sem fyrir er. Eg er þó ekki
að berjast fyrir slíkum skólum,
farkennarinn, því að það mætti
virðast af eigingimi og yrði
þannig til að spilla fyrir góðu
máli. íjannarlega yrðu umrædd
skólahús ekki síður reist fyrir
börnin en kennarana. En eg
skrifa þessa grein til íhugunar
hinum nýja fræðslumálastjóra
eða öðrum hv. þingmönnum sem
ekki halla réttu máli á hv. Al-
þingi. Vera kann, að þeim séu
sakirnar ljósari, en það sakar
ekki þótt þeir viti betur.
Hraungerðishreppi.
Einar Guðmundsson.
Athugasemd.
Út af grein, sem fyrverandi
verkfæraráðunautur Árni G. Ey-
lands skrifar í Tímann 4. des.
f. á., vil eg gera lítilsháttar at-
hugasemd.
Fyrv. verkfæraráðunautur ger-
ir þar að umtalsefni grein, sem
eg skrifaði í Frey um votheys-
tóftir úr jámþynnum. Þar segir
hann: „Telur greinarhöfundur
það nýjung, sem hér eigi við.
Telur þær ódýrari en steinsteypt-
ar o. v. frv.“. — Síðar í greininni
segir hann ennfremur: „I Frey
er haft eftir próf. Isaksen að
jámtættur sjeu ódýrari en úr
steinsteypu“. Gæti maður haldið,
að þar væri um annan greinar-
höfund að ræða en mig. Virðist
sem fyrv. verkfæraráðunautur
vilji skella allri „skuldinni“ á
ritstjóra Freys, og jafnvel at-
yrðir hann í byrjun greinarinnar
fyrir að birta slíka grein athuga-
semdalaust, „og segist því vilja
bæta nokkrum orðum við grein-
ina bændum til leiðbeiningar".
Og er það ekki nema gott og
blessað og samkvæmt því sem
eg óskaði eftir í grein minni. En
jafnframt því hefir fyrv. verk-
færaráðunautur rangfært grein
mína allmikið og dregið skakkar
ályktanir út af henni.
Eg sé mig því knúðan til þess,
að gefa lítinn útdrátt úr grein-
inni, svo að bændur, sem ekki
hafa lesið nefnda grein í Frey,
geti séð hverju eg er að „ota“
að þeim.
Eg byrja á því að tala um
nauðsyn súrheysverkunar, og get
um að í óþurkum hafi bændur
stundum grafið gryfjur í ösku-
hóla, og hafi oft hepnast vel súr-
heysverkun í þeim. Get um að
slíkar súrheystóftir séu ekki
varanlegar, jafnvel þótt þær séu
hlaðnar innan úr streng. Segi að
steyptar súrheystóftir séu þær
einu varanlegu. Get síðan um að
á ferð minni erlendis hafi eg séð
súrheystóftir úr járnþynnum, en
segi jafnframt, að eg geti ekki
gefið neina nákvæma lýsingu á
þeim, „enda er það tæplega hægt,
fyr en reynsla er komin um,
hvort þær eigi við hér á landi
eða ekki“. En það sé trúa mín,
að þær eigi við hér, eg hefi eftir
próf. Isaksen, Ási, að þær séu ó-
dýrari en steinsteyptar. (Sjálfur
legg eg engan dóm á það). —
Síðan kemur stutt lýsing á gerð
þeira. Þar næst tel eg heppileg-
ast að Búnaðarfél. Islands hafi
forgöngu í þessu máli og geri til-
raunir þar að lútandi. Bendi síð-
an á þýðingu súrheysverkunar,
og segi að við megum ekki láta
nein meðul ónotuð, sem finnast,
til að gera hana sem vissasta.
Og vonast eftir að súrheystóft
verði bygð á hverjum bæ og það
fleiri en ein.
Getur enginn skyngóður maður
dregið þá ályktun, að eg ætlist
til' að þær séu allar bygðar úr
jámþynnum, enda sé eg ekki, að
grein mín gefi tilefni til þess.
Tilgangurinn með grein minni
var sá, að eg vildi að athuganir
væru gerðar með þessa gerð súr-
heystófta, og vildi vekja athygli
á þessu, þar sem mér var ekki
kunnugt um, að það hefði verið
gert fyr. Tel eg ekki nema heil-
brigt að nýjungai- séu gerðar
kunnar, enda þótt eg sem ferða-
maður gæti ekki aflað mér
fullra upplýsinga um málið.
Eg hafði sérstaklega Flóann í
huganum í sambandi við þessar
súrheystóftir, enda þótt það
komi ef til vill ekki skýrt fram í
grein minni. Þó get eg um, að
erfitt sé um steypuefni í Flóan-
um. Og mér finst að fyrv. verk-
færaráðunautur hafi einmitt skil-
ið rétt hvað eg átti þar við.
En hann segir, að hann sé
ekki sambærilegur byggingar-
kostnaðurinn í Flóanum' og á Ási
í Noregi, vegna þess að á Ási
verði að flytja alt steypuefni að
„með jámbraut o. s. frv.“, og
þess vegna muni vafalaust ódýr-
ara að byggja votheystóftir úr
steinsteypu í Flóanum, enda þótt
ilt sé um steypuefni. Nú er mjög
óákveðið hvað felast á 1 þessu
„o. s. frv.“. En væri þetta rétt
ályktun, ætti það ekki að mæla
með auknum samgöngubótum á
Suðurlandsundirlendinu.
Eg þykist nú talsvert kunnug-
ur í Flóanum og get fullyrt, að
víða eru þar nú miklir erfiðleik-
ar á flutningum, og langir flutn-
ingar á steypuefni, og er ekki
víst nema sumum bændum þar
finnist „að alveg sérstaklega
miklir örðugleikar séu að ná í
steypuefni“, eins og fyrv. verk-
færaráðunautur kemst að orði.
Eg vil því spyrja: Hví mega
þeir menn, sem kynnu við slík
skilyrði að búa, ekki kynnast
þessari nýjung? Er ekki rétt-
mætt að gera þeim einnig kleift
að verka súrhey á sem haganleg-
astan hátt?
Mér finst margt koma til at-
hugunar, þegar dæma á um, hvað
sé heppilegast í þessu máli. Eng-
inn vafi er á því, að súrheys-
verkun eykst í framtíðinni að
miklum mun, einkanlega á á-
veitusvæðunum. Finn eg því enga
ástæðu til þess, að halda leynd-
um nýjungum á þessu sviði. ,
Að lokum segist fyrv. verk-
íæraráðunautur gefa upplýsingav
um þessar súrheystóftir ef óskað
verði. Vildi eg því nota tæki-
færið, og biðja hann að svara eft-
irfylgjandi spurningum:
1. Hvað kosta 50—100—200—
300—400—500-hesta súrheystóft-
ir úr jámþynnum, og hvað úr
steinsteypu? (Ekki sé tekið tillit
til flutningskostnaðar úr höfn eða
kaupstað).
2. Hvað eru járnþynnurnar
þungar í fymefndum súrheys-
tóftum, og hvað þarf mikið aí'
steinlími, séu þær steyptar?
3. Eru mikil brögð að frost-
skemdum og á hvern hátt lýsa
þær sér?
4. Væri ekki heppilegast að
þessar súrheystóftir væru bygð-
ar inni í þurheyshlöðum, vegna
frostskemda og eins jafnvel
vegna hita í heyjum?
5. Hvaða staðhættir þurfa að
vera hér á landi, til þess að rétt-
mætt sé að hans áliti að byggja
súrheystóftir úr járnþynnum?
Vigfús Helgason.
Aths. Dregist hefir að birta
grein þessa. Ritstj.
-o——■
Heimaleikfími.
Jón Þorsteinsson íþróttakenn-
ari frá Hofstöðum er þegar orð-
inn landskunnur fyrir íþrótta-
starfsemi sína og á nú lærisveina
í hverri sýslu.
Þegar Jón fór utan til íþrótta-
náms, fóru sumir að geta sér til,
hvaða stöðu hann mundi hafa
von um, að loknu námi. Þeir,
sem kunnugir voru, vissu að
hann átti enga stöðu, og að hann
mundi ekki vilja binda sig í
neinni þótt þess væri kostur;
hann hafði iökaö iþróttir hér um
mörg ár, og a þeirn árum iæröi
hann að meta þá blessun, sem
íþróttaiðkamr geta veitt mann-
inum, hann íór utan tii þess að
fullkomna sig, svo hann yröi
færari um aö boða iöndum sín-
um þau sannindi, aö líkamsæí-
íngai' eru þjóoai-nauðsyn, og aö
ekki er hægt að hugsa sér neina
verulega framsókn, an þess að
mikil stuncl sé lögð á iíkams-
þroskun.
Jón heíir verið athafnaxnikiii
íþróttakennari, og er óþaríi að
skrifa um þaö, sem íjöldanum er
kunnugt, utan lands og innan.
En nú byrjar hann á nýju starfi,
sbr. auglýsingu í síðasta tbl. Tím-
ans, og sýnist víst flestum gott
eitt inn það.
Um mörg ár heíir þaó verið
J óni áhyggj ueí'ni, hvernig ætti
að ná til þeirra manna, sem
bundnir eru viö heimih sitt, alia
daga og aldrei eiga kost á að
í'ara að heirnan tii íþróttanáms.
Engir þurfa þess meir með aó
iðka létta leikíimi en þeir, sem
vinna baki brotnu alla daga árs-
ins. Þá vantar leikí'imina, til þess
að hrekja lúann úr líkamanum.
Þess vegna eru svo margir orðn-
ir stirðir og gigtveikir á unga
aldri, þungir í spori og þreytu-
legir, þó lífið liggi svo að segja
alt framundan, og gæti verið
glæsilegt og bjart. Iþróttir lyfta
huganum hærra og gefa annað
útsýni, æskan fylgir íþrótta-
manninum alla leið til grafar, og
þó að stundum sé dimt fyrir dyr-
um þá minnist íþróttamaðurinn
alla jafna þess sígilda sannleika,
að það er karlmannlegt að lifa
lífinu, eins fyrir því þó á móti
biási.
Það líta margir svo á, að í»-
ienska þjóðin sé nú stödd á al-
varlegum tímamótum; gamli tím-
inn er að víkja af stóli, nýtt tíma-
bil er að byrja, æskunnar lið
gengur djarflega fram, og ber
merkið hátt, vaskir sveinar eru
vel til fallnir að vera merkisber-
ar hins nýja tíma. „Allir íslend-
ingar eru höfðingjar“, sagði
Bemhard við Danann á Þingvöll-
um 1907. Allir íslendingar eiga að
vera íþróttamenn svo sem áður
var. Vakið sveinar, það er vor í
lofti. Hergeir.
Iþróttamót K. F. U. M. Á al-
þjóðamóti K. F. U. M. 1 Kaup-
mannahöfn, er nokkrir Islending-
ar sóttu, vann Helgi Eiríksson 2.
úrslitaverðlaun í hástökki; stökk
hann 1.80 m. og er það íslenskt
met. Geir Gígja rann 800 m.
skeið á 2 mín. 2.4 sek. og er það
einnig íslenskt met. Þá hlaut
hann öimur verðlaun í 1500 m.
hlaupi, rann hann akeiðið á 4
mín. 1 sek.
af stalli um stórgrýttan botninn,
og inst inni er hár foss. Er þó
ógreiðfært inn að honum.
Fremst á gilbarminum stend-
ur reynirinn á klettasnös og slút-
ir fram yfir gilið. Hefir það
bjargað hríslunni í æsku að hún
stendur svo tæpt að engin kind
hefir komist svo nálægt henni að
hún hafi getað gert henni skaða.
En þar sem hríslan stendur er
gilið sennilega 15—20 m. á dýpt.
Hríslan er margstofna en þó eru
tveir aðalstofnar. — Síðast þegar
eg kom þangað tókst mér að
fá nokkum veginn glögga hug-
mynd um stærð hríslunnar, en
var þó erfið aðstaða við að mæla,
þar sem reynirinn allur hangir
út yfir gilið. Annar aðalstofninn
vex upp á við, dálítið á ská,
útyfir gilið, og hæð hans er um
91/2 m., en niður við gilbarminn
er ihann 150 cm. að ummáli.. Hann
er þróttmikill en talsvert veður-
barinn og sést að sumar greinar
hans hafa brotnað undan stormi
og snjóþyngslum.
Hinn aðalstofninn hefir senni-
lega einnig bognað undan snjó-
þyngslum og hefir lagst niður
þvers yfir gilið, og er hann 10
m. á lengd, en gildieiki hans nið-
ur við er 140 cm. Þessi stofn
nýtur skjólsins í gilinu og eru
greinar haps gríðar þroskamiklar
og að því er eg gat komist næst,
þá er breidd reyniviðarkrónunn-
ar 15 m. Þriðji bolurinn er 90
cm. að ummáli við rót og einir
3—4 aðrir frá 30—60 cm.
En hvemig liggur í því að
reynirinn í Nauthúsagili hefir
náð þessum feikna þroska? Og
það á þessum stað, — í gilskoru
norðan í jökli! — Ráðning
þeirrar gátu er ekki fjarri, því
nokkra metra frá snösinni, þar
sem reynirinn er, þar er fjárból,
þar sem fé leitar skjóls í óveðr-
um. Þar hefir safnast fyrir mikið
af áburði og þangað hafa reyni-
ræturnar seilst eftir næringu —
og þar er það forðabúr, sem seint
mun tæmast. Síðan reynirinn
varð svo stór að rætumar náðu
inn í fjárbólið, hefir hann hvorki
þekt sult né seyru.
Um aldur reynisins veit eng-
inn neitt með vissu, en sennilegt
hygg eg að hann sé hátt á ann-
að hundrað ára gamall. En slíkt
er alveg óvenjuhár aidur á reyni-
tré. Ámi Einarsson bóndi í Múla-
koti hefir sagt mér, að þegar
faðir hans bjó í Mörk, sem er
næsti bær við Nauthúsagil, þá
hafi reynirinn verið gríðarstór
og þroskamikill, en þá voru báðir
stofnamir uppréttir. Einar hafði
þá enga hugmynd um aldur
hans. En Koefod-Hansen skóg-
ræktarstjóri telur sennilegt að
i’eynirinn sé 200 ára gamall og
telur miklar líkur fyrir að reynir
geti náð hærri aldri hér heldur
en í nágrannalöndunum.
Margt er undarlegt í náttúr-
unnar ríki; —. og mig hefir oft
furðað á því, að stærsti og elsti
reynirinn á Islandi skuli standa í
gilskoru norðan í Eyjafjallajökli.
j Fleiri fagrar og sjaldgæfar
jurtir vaxa í Nauthúsagili, til
dæmis eru þar margar snotrar
birkihríslur á gilbörmunum fyrir
ofan reynirinn. Og eitt sinn er
eg kom þar benti Sæmundur Ein-
arsson bóndi í Mörk mér á heila
breiðu of fjögra laufa smára
(Paris quadrifolia), sem, vex þar
á klettasillu niðri í gilinu, fögur
og þroskamikil. Og á sumrin
sjást þar oft smáar reyniplönt-
ur, nýkomnar upp úr moldinni.
Varlega verður að fara í gil-
inu, og oft er sleipt í blautu
grasinu á gilbörmunum. Eitt sinn
lá við slysi í Nauthúsagili.
Drenghnokki frá Mörk ætlaði að
ganga yfir gilið á hríslunni en
misti fótanna og datt niður í
stórgrýtið á gilbotninum. En svo
gæfulega fór það þó í það sinn,
að hann slapp ómeiddur að öðm
leyti en því, að litli fingurinn fór
úr liði. Óvíst að fleiri myndu
sleppa svo vel frá þeirri heljar-
för, en þettað ætti að verða öðr-
um til viðvörunar.
Eg hefi komið í Nauthúsagil
um vor, sumar og vetur, og altaf
er reynirinn fagur. Skemtilegt er
þar fyrri part sumars, þegar
hann er alblómgaður. Þegar blóm-
in visna, þá hvítnar gilbotninn
af krónublöðum. — Þó held eg að
mér þyki þar skemtilegast seinni
part sumars, um það leiti sem
reyniberin eru að roðna. Þá eru
þar hópar af skógarþröstum og
þar er glaumur og gleði, og ber-
in etin jafnóðum og þau þrosk-
ast. Og þrestirnir fljúga burtu í
allar áttir og með þeim berast
frækornin víða um sveitir. Senni-
lega gætu margar reynihríslur
hér sunanlands rakið ætt sína
til öldungsins.
En línur þessar vildi eg enda
með þeirri ósk, að kommgur hins
íslenska jurtaríkis — reynirinn í
Nauthúsagili — eigi eftir að lifa
í marga áratugi enn og ríkja við
góðan orðstír.
Ragnar Áflgatrasan.