Tíminn - 01.10.1927, Blaðsíða 3

TlMINN
165
'W""W W'-W- W' ^ JW~W'
Munið hin skýru orð Vestur-íslendingsins Ásmundar Jóhannssonar á síðasta aðalfundi Eimskipafélagsins:
„Sú króna, sem fer út úr iandinu, er kvödd í síöasta sinn“.
Kveðjið þér ekki ydar krónu í síðasta sinn, þar sem þess þarf ekki með.
Vátryggiö alt, á sjó og landi, lyá Sjóvátryggingarféiagi Islands.
Kafíibætirinn ,Sóley6
Efnarannsókn hefir sannað, að hann stendur í engu að baki þeim
! kaffibæti, sem bestur hefir þótt á landi sér. Atvik hafa sýnt, að vand-
látustu kaffineytendur þekkja ekki tegundirnar í sundur á öðru en um-
búðunum.
Plógar,
herfi og síeing álg av
í

' .V ■ ■ ■ ’ ■■'• "■.. ■
. - - - —■- i- ; v
■ ■ •■'A -
eru altaf til hjá okkur.
Sambaud íslenskra samvinnufélaga.
fulls lofs vert. En þegar eg las
grein ráðheiTans í Tímanum 17.
þ. m. og sá hversu honum hefir
ofboðið hvernig einföldustu heil-
brigðisreglur eru brotnar í menta-
skólanum, með því að ætla blaut-
um yfirhöínum og höfuðfötum
nemendanna geymslu í sjálfum
kenslustofunum, þá gat eg ekki
varist þeirri hugsun: Skyldi hann
ekki eiga eftir að „sjá hann
svai'tari“ ef hann heldur svo
fram steínunni og skoðar víðar?
Síðastliðinn vetur mestallan
hafði eg á hendi kenslu í efna-
fræði fyrir læknanemendur há-
skólans hér, í fjarveru forstöðu-
manns efnarannsóknastofu ríkis-
ins, sem að undanförnu hefir haft
kenslu þessa á hendi. Nemendur
hafa haft æfingar í efnafræði á
rannsóknarstofunni, þó að hún
raunar sé háskólanum óviðkom-
andi stofnun og alls ekki útbúin
til kenslu. Eg áleit þá þegar að
ástandið og aðbúð öll væri ger-
samlega óviðunandi og háskól-
anum til skammar og hafði hugs-
að mér að vekja máls á því opin-
berlega við tækifæri. Þetta hefir
þó dregist og olli því mest von-
leysi um að það mundi nokkum
árangur bera, þangað til nú að
mér virtist grein ráðherrans bera
vott um að nokkur áhugi á slík-
um efnum muni vakandi á „hærri
stöðum“.
Nemendafjöldi læknadeildarinn-
ar hefir á síðari árum stöðugt
farið vaxandi. I fyrra voru efna-
fræðisnemendur 17, næsta ár þar
á undan 12 að mig minnir, og þar
áður víst aldrei meira en 8—9.
Þessi hópur hefir orðið að hafast
við í æfingunum í tveim litlum
herbergjum. í öðru herberginu
(því minna) eru geymd ýms
áhöld, sem eru kenslunni óvið-
komandi en taka upp mikið rúm
og hvergi er hægt að koma fyrir
annarsstaðar. í því geta tveir
unnið, í hæsta lagi. í hinu her-
berginu sem er nokkru stærra,
geta máske 7 menn haft sæmilegt
olbogarúm við borðin, en gólf-
rými er þó alt of lítið fyrir þá.
Alt rúmið ætti að duga handa 9
nemendum, ef ekki er hugsað um
annað en olnbogarúm. En hér
kemur fleira til greina. óvíða
mun brýnni þörf á góðri loftræst-
ingu, en í herbergum þai' sem
margir menn vinna að efnagrein-
ingu. Lokaðir skápar með góðri
loftrás, þar sem hægt er að vera
með alla þá mörgu hluti sem gefa
frá sér óþef og eitraðai- ioftteg-
unair eru á slikum stað meö öliu
óhjákvæmiiegir eí vinnan á ekki
aö verða Deinlínis hfshættuieg. í
þessum stoíum er aö vísu einn
slikur skápur en bæði er hann alc
of litih (í'yrir svo sem 4 menn)
og ioftrásin í honum svo ófuh
nægjandi að guí'ur í'ara ekki síð-
ur ur honum út í herbergið en
ut um strompinn. AÓ secja upp
rieiri skapa steiur auðvitað vinnu-
piássi og þó loítrásina úr þessum
eina kynni að mega bæta eitt-
hvað, þá þýddi það lítið, ef helm-
ingur nemenda eða meira þyrfti
eftir sem áður að vera með alia
sína „eitursuðu“ úti í herberg-
inu, skáplaust.
Hver sá, sem einhverja nasa-
sjón hefir af verki því sem hér
er unnið, mun geta gert sér í
hugarlund hvíhk hollusta mum
fylgja því í shku húsrúmi. Enda
er það ýkjulaust, að htið má út
af bera svo að nemendur verði
ekki beinlínis að fíýja út undir
bert loít, til þess að forða sér
við köfnun. Þann tíma sem eg
hafði kensluna á hendi kom slíkt
hvað eftir annað fyrir,varþó sann-
ariega setið meðan sætt var, og
aldrei voru fleiri nemendur í einu
að æfingum en 9, því eg neyddist
til þess að tvískifta kenslunni
vegna nemendafjöldans. Það hefir
ekki verið gert fyr, enda aldrei
verið eins margir nemendur, og
varla von að kennarinn sé mjög
fíkinn í að leggja á sig auka-
vinnu, sem það óhjákvæmilega
kostar, fyrir jafn illa launað
starf. En það verð eg þó að segja
fyrir mitt leyti, að heldur vildi
eg hafa shka kenslu 4 sinnum á
viku fyrir ekkert á almennilegri
vinnustofu en tvisvar á viku, á
slíkum stað sem hingað til, fyrir
1000 kr. á ári.
Einu sinni í fyrra átti eg tal
um þetta við „dekanus“ lækna-
deildarinnar og benti honum á
hversu andhæhslegt það væri, að
læknadeildin (einmitt læknadeild-
in!) skyldi ganga á undan öllum
öðrum í því, að halda nemendum
sínum og kennurum í slíkri
heilsuspillandi vistarveru. Hann
var heldur sagnafár um málið,
játaði að vísu að ástandið væri
ótækt, en virtist annars helst
taka því með rósemi örlagatrúar-
mannsins.
Eg hefi hingað til aðeins minst
á þetta mál frá sjónarmiði há-
skólans. Eftir er að líta á það frá
sjónarmiði rannsóknarstofunnar
og verður þar ekki betra uppi á
teningnum. Þegar búið er að
leggja hin tvö áðurnefndu her-
bergi undir kensluna, eru önnur
; tvö eftir. Þau eru með öllu ónóg
| fyrir áhöld stofuimar og afleið-
I ingin verður sú, að þar hrúgast
hlutir upp í óreiðu og vei’ður ill-
vinnandi. Stofan á nú þegar svo
mikið af áhöldum að henni veitir
alls ekki af öllu því plássi sem til
er í húsinu og dugar þó varla
lengi, því alt af bætist nokkuð
við. Auk þess er húsaskipan þann-
ig háttað, að ómögulegt er að
verjast því, að sýrugufur og
brennisteinsvatnsefni, frá æfinga-
stofunum, fari um alt húsið, en
þar af leiðir, að áhöld stofunnar,
einkum hin viðkvæmustu og dýr-
ustu, liggja sífelt undir skemd-
um. Enda er mér kunnugt um,
að forstöðumaður stofunnar hefir
tilkynt læknadeildinni, að ekki
muni hægt að hafa kensluna
þarna framvegis, en ekki er mér
kunnugt um, að neitt hafi ennþá
verið gert til þess að koma mál-
inu í viðunandi horf.
Nú kynni einhver að hugsa sem
svo: „Látum oss laga herbergin,
sem notuð hafa verið, bæta loft-
rásina og bæta við skápum þó
rúmið minki við það, hafa svo
æfingar alla daga vikunnai- með
fáum mönnum í hvert sinn, og
bæta upp a laununum þá fyrir-
höfn, sem af því leiddi“. En sam-
kvæmt því sem áður er sagt um
húsnæðisþörf stofunnar sjálfrar,
þá dugar slíkt ekki. Rannsókna-
stofan má ekki missa einn þuml
ung af því húsrúmi sem hún
hefir. Eina leiðin út úr vandræð-
unum er sú að háskólinn fái sína
eigin efnarannsóknarstofu, þar
sem hann hafi jafnan trygt rúm
fyrir sitt fólk, — nemendur og
kennara. Vitanlega gæti komið til
mála að hafa það undir sama þaki
og efnarannsóknarstofu ríkisins,
en það verður þó að vera þannig
að ekki flækist alt hvað fyrir
öðru og það verður ékki í því
húsi sem rannsóknastofan hefir
nú. Líka gæti komið til mála, að
slá báðum stofunum saman í eina
stofnun undir einni stjórn (há-
skólans), en þar bæri að sama
brunni, því sú stofnun yrði þá að
vera í tveim (eða fleiri) deildum,
sem gætu starfað óhindraðar hvor
af annari. Eg er alls ekki frá því
að þessi leið myndi einna tiltæki-
legust.
Mörgum mun vaxa í augum
kostnaður sá sem slíkar breyting-
ar hefðu í för með sér. Þar til
er því að svara, að of snemt er
að vísa málinu á bug vegna kostn-
aðar, meðan enginn hefir hug-
mynd um hvað breytingin myndi
kosta, en það hefir, mér vitan-
lega, aldrei verið rannsakað neitt.
Auðvitað kostar alt af nokkuð að
reisa það við sem í rústum er. En
að búa áfram í rústinni verður
varla ábati né vegsauki til lengd-
ar.
Bjarni Jósefsson.
um staka umhyggju og dugnað
þess manns, sem fyrir nálega
aldarfjórðungi byrjaði á ræktun-
inni. Mörg tré eru þar þroska-
mikil nú orðið — sum á þriðju
mannshæð — og verður því þó
ekki haldið fram með réttu af
neinum, að ræktunarskilyrði séu
góð á staðnum. Jarðvegur hefir
verið í grynnra lagi og grýttur
mjög og séra Sigtryggur hefir
víða orðið að flytja mold að ann-
arsstaðar frá, og áburð allan.
Alt hefir það verið reitt í kláf-
um. Ósléttur var jarðvegurinn í
byrjun, en er nú prýðilega jafn.
Á einum stað er smáhóll meter
á hæð. En jafnhátt honum var
yfirborð garðsins þar áður. Á hól
þessum eru margir smásteinar,
af ýmsum bergtegundum, sem
finnast á Vestfjörðum. Snjó-
þungt er víða vestra og eitt ár
var ekki allur snjór horfinn úr
„Skrúð“ fyr en 2. júlí. Hart
myndi okkur þykja það hér
syðra.
1 „Skrúð“ stundar séra Sig-
tryggur bæði trjárækt og blóma
og einnig töluvert fjölbreytta
matjurtarækt. Reyniviðurinn
setur svip á garðinn og þrífst
vel; verður því ekki hægt að
segja að garðurinn hafi skrýðst
útlendum „lánuðum fjöðrum“,
því reynirinn er góður Islending-
ur. En björk var þama einnig,
þó þroskaminni, og íslenskan víði
sá eg þar vaxa til mikillar prýði.
Rauðberjarunnurinn þroskast vel
og sólberjarunna sá eg þar líka.
Barrfellir, greni og fura eru þar
til, en miklu síðri innlendu trján-
um að þroska.
Mikið úrval var þar af blóm-
jurtum, þó flestar væru fallnar
þá er eg kom. Bæði voru þær
íslenskar og erlendar. Eina jurt
sá eg þar, sem eg aldrei hefi séð
áður hér á landi, þyrnalausan
þistil, meterháan með bláum
blómum. Er hann þann veg þang-
að kominn, að séra Sigtryggur
hafði tekið fræ af honum, er
hann kom eitt sinn til Imatra á
Finnlandi. Sáði hann því heima
á Núpi og síðan hefir þistillinn
blómgast þar árlega. Milli 80—
100 blómjurðategundir voru rækt-
aðar í Skrúð í sumar.
En séra Sigtryggur ræktar
ekki eingöngu skrautjurtir í
Skrúð sínum; hann hefir einnig
gert tilraunir með nokkur gul-
rófna- og kartöfluafbrigði og
ýmsar káltegundir. Sá eg þar
bæði blómkál, grænkál, sumar-
hvitkál og blöðrukál, þroskað.
salat, spinat o. fl. þessháttar
smávegis var þar ennfremur.
Vei'mihús úr steinsteypu, með
glerþaki, og gleri í framhlið og
endum hefir verið bygt þar. Voru
þar ræktaðar blómjurtir margar
í sumar og jarðarber. Við vegg-
inn inni í húsinu er eitt tré
gróðursett. Er það Platanviður,
sennilega einasta tréð af þeirri
tegund á Islandi. Ekki mundi hún
úti þrífast. Vatn hefir orðið að
leiða ofan úr fjalli í Skrúð, og
ofarlega í garðinum hefir séra
Sigtryggur látið útbúa lítinn gos-
brunn.
I stuttu máli er ekki hægt að
segja frá öllu sem í Skrúð finst
af jurtum — en mikið þrek og
viljafestu hlýtur sá maður að
hafa, sem gert hefir þetta að sínu
lífsstarfi. Og þessi litli blettur
af okkar landi, sem Sigtryggur
á, verður margfalt fegurri þegai-
hann skilur við hann en þegar
hann tók við honum. Þetta er í
sannleika að skrýða landið.
Á sumrin kemur fólk í hópum
að Núpi, til að skoða Skrúð. Á
þann hátt getur slíkur garður orð-
ið lyftistöng fyrir garðyrkju í
heilum landsfjórðungi, eða á öllu
landinu.
Og þegar eg hugsa til þeirra
sem standa fremst í garðyrkju á
þeim slóðum, sem eg þekki til,
þá hugsa eg til þeirra Guðbjarg-
ar í Múlakoti í Fljótshlíð og séra
Sigtryggs á Núpi í Dýrafirði.
Trén eru að vísu hærri í Múla-
koti, en Múlakot er líka í veður-
sælustu sveit landsins, en Núpur
svo að segja norður á útkjálka.
Báðir garðarnir eru til fyrirmynd-
ar.
Mikið verk er að hirða garð
eins og Skrúð og ágæta aðstoð til
þess hefir séra Sigtryggur hjá
konu sinni, frú Hjaltlínu. Bæði
hafa þau mesta yndi garðyrkju-
störfum. En frú Hjaltlína hefir
verið á garðyrkjunámsskeiði í
Gróðrarstöðinni í Reykjavík, hjá
Einari Helgasyni.
Frá Núpi fór eg inn að Hjarð-
ardal og heimsótti þá bræður,
Kristján og Jóhannes Davíðs-
syni, sem þar búa. Eni þeir
snyrtimenn í búskapnum og garð-
ræktin hjá þeim í besta lagi.
Sagði Jóhannes mér, að í haust
myndu fást þar í Hjarðardals-
hverfinu um 50 tunnur af kart-
öflum, en það eru 2 tn. á nef
hvert — stór og smá. Væri þá
vel ef svo væri á öllu landinu.
Alstaðar sá eg hve ánægjai;
var mikil yfir hinni ágætu upp-
skeru úr görðunum.
Að Höfða kom eg til Gunnlaugs
Þorsteinssonar héraðslæknis, er
tekið hefir þá jörð til ábúðar ný-
lega. Var þar unnið að jarðabót-
um og sauðfjárrækt og þótt það
sé fyrir utan minn verkahring
leist mér svo á, að það myndi í
góðu lagi vera hvorttveggja.
Garðstæði er fallegt á Framnesi
og eru þar bæði tré og runnar.
Rétt hjá Framnesi er Höfði,
þar sem Sighvatur Grímsson
Boi'gfirðingur býr, og eg notaði
tækifærið til að heilsa upp á
gamla manninn. Enn iðkar hann
sagnfræðina, þótt sjónin sé döp-
ur og höndin óstyrk.
Eg fór frá Höfða með Gunnl.
lækni yfir að Þingeyri og leist
mér svo á, að þar vestra myndi
vera einn fjörður öðrum fegri.
— Eru „fellin“ sérkennileg fyrir •
Dýrafjörð; Mýrafell, Sauða-
fell og Höfðinn, öll svipuð að
lögun, alt út við sjó. Norðan í
Sauðafelli er Þingeyri. Sýnist
liggja illa við til ræktunar, en
ekki ber þó á öðru en hægt sé
að fá þar ágæta uppskeru úr
görðunum. Sýnir það hve varlega
má fara í það að trúa eingöngu
því, sem er á bókina lært. Pró-
fasturinn á Þingeyri, Þórður G.
Ólafsson og kona hans frú María
eiga þai- ágætan garð. Eg kom
um kvöld að Þingeyri en fór
aftur um morguninn og gafst
því miður ekki tími til að heim-
sækja prófastshjónin, en er eg
kom til Reykjavíkur aftur, 1 á
fyrir mér bréf frá prófastinum.
Hafði prófasturinn fengið frá
mér Eyvindarkartöflur og hafði
í haust fengið 160 kg. Mest var
undir einu grasi 15 kart., sem
vógu 1550 gr. (3 pd. 10 kvint).
Á Þingeyri sá eg snotra blóma-
garða.
En tíminn var naumur og eg
varð að hraða ferð minni. Eg
fékk flutning yfir fjörðinn, yfir
að Gemlufjalli, en þar beið frú
Iljaltlína frá Núpi með hesta,
og fylgdi mér yfir Gemlufalls-
heiðina milli Dýra- og önundar-
fjarðar. En Gemlufallsheiðin er
ein hin hægasta heiðin vestra.
Við dvöldum litla stund á Vöðl-
um, en héldu svo áleiðis út að
Þórustöðum, því eg þurfti að
hitta bóndann þar, Hólmgeir
Jensson dýralækni. Var Hólm-
geir bóndi að taka upp gulrófur