Tíminn - 11.02.1928, Page 1

(S)aíbfcri
00) ofgrei&sluma6ur Cimans er
Xannueig þ o r s t e t n s bó tli r,
Sambanösfyústnu, Heyfjocíf.
^fgœifcsía
<T i m a n s er i Sambanbsljúsinu.
©pm baglega 9—(2 f. íj.
Simi 496.
xn. <1.
Reykjavík, 11. febrúar 1928.
7. blaö.
íhaldsiiego á tyngi.
Flestir landsmenn eru þess lík-
lega minnugir, hvaða mál það
voru, sem Ihgldsstjómin barðist
ötullegast fyrir þann tíma, sem
hún var við völd í landinu: Hún
vildi gefa togarafélögunum eftir
stórfé í skatti, stofna fjölmennan
og dýran lögregluher í þágu út-
gjörðarmanna, leggja niður ríkis-
verslun og varpa með því frá rík-
issjóði hundruðum þúsunda í tekj-
um, koma gömlu, úreltu skipulagi
á Mentaskólann, en stofna ferlega
dýrt skólabákn í Rvík, til þess að
sjá fyrir almennri fræðslu. Áfrek
hennar á fjármálasviðinu voru m.
a. gengishækkunin mikla og heim-
ildin til amerísku lántökunn'ar.
Nú er Ihaldsflokkurinn í minni-
hluta í þinginu. Foringjar hans
verða nú að sætta sig við það að
aðrir menn en þeir beri fram þau
stóru mál, sem líklegust eru til
framgangs.
Nú er tækifæri fyrir þjóðina
allá að gefa gaum að því, hver þau
mál voru, sem stjómarflokkurinn
fyrverandi fylgdi fastast fram áð-
ur, og hver þau mál eru, sem
hann berst nú á móti.
Eftir margra ára baráttu hefir
þjóðinni tekist að fá þingmeiri-
hluta og stjóm sem í alvöru vill
vinna að umbótamálum landsins.
Á þessu þingi hafa því komið
fram óvenju margar gagnlegar
nýjungar. En afstaða Ihalds-
flokksins til þeirra er fljótmörk-
uð. Jón Þorláksson og fylgismenn
hans flestir eru svo að segja á
móti hverri einustu tillögu sem
frá stjóminni kemur.
Hvað vill nú þjóðin segja um
þá menn, sem á undanfömum ár-
um hafa lagt á hana byrði á
byrði ofan, en þykjast nú hafa
leyfi til að standa í gegn hverju
framfaramáli?
Bændur landsins eiga að veita
athygli Ihaldsmönnunum, sem nú
gjöra sitt til þess að hindra það
að bústofn þeirra sé trygður.
Sjómenn og bátaeigendur ættu
að muna það, að íhaldsmenn eru
á móti því að eftirlit sé haft með
skeytasendingum til togara, sem
brjóta landhelgislögin.
Mentamenn landsins þurfa að
hafa vakandi auga á háskólar
kennaranum, Ihaldsmanninum
Magnúsi Jónssyni, sem nú fer
hamförum gegn þeirri sjálfsögðu
réttarbót, sem stjómin hefir
veitt norðlenskum námsmönnum.
öllum borgurum landsins ber
að gefa gætur að forsætisráðherr-
anum fyrverandi, Ihaldsformann-
inum Jóni Þorlákssyni, sem nú
gjörir það, sem hann getur til
þess að tefja þær breytingar, sem
nauðsynlegar em til þess, að full-
nægja réttlætinu 1 landinu.
Eitt af því, sem Ihaldsmenn
hafa hrósað sér mest af, er það,
hve ákaflega þeir láti sér ant um
sparaað á fé ríkisins. Nú skulu
nefnd tvö dæmi til þess að sýna
hvemig þeir taka tillögum um
að draga úr stofnkostnaði nauð-
synlegra fyrirtækja.
Stjómin hefir borið fram frv.
um betrunarhús og letigarð.
Nauðsynin er knýjandi til skjótra
aðgjörða. Nýtt hús til þessara af-
nota mundi kosta of fjár. En nú
vili stjómin létta útgjöldum af
ríkissjóði með því að breyta í
fangahús hjálfgjörðu sjúkrahúsi,
sem ríkið á að mestu leyti, á Eyr-
arbakka. Þannig væri ráðið fram
úr miklu menningarmáli með til-
tölulega litlum kostnaði. En nú
vill Jón Þorláksson endilega
byggja nýtt fangahús. Fengi
hann að ráða yrði annað tveggja,
að hegningarmálin yrðu fyrst um
sinn þjóðinni til vanvirðu eða út-
gjöld ríkisins ykust stórlega.
Annað frv. ber stjómin fram :
um að bæta úr alþýðufræðsluþörf
Rvíkur, án mikilla útgjalda fyrir
ríkissjóð. Ætlast hún til þess að
notuð séu skólahús þau, sem rík-
ið nú á, og komist af með tíma-
kenslu að mestu leyti. En fremur
hefir andað kalt frá Ihaldsmönn-
um til þess frv.
Gott dæmi um þverúð Ihalds-
manna í þinginu er afstaða þeirra
til þingsályktunartill. þeirrar, sem
fram kom í Efri deild um að rann-
saka bréfaskifti milli stjóma
Spánar og íslands út af Spánar-
samningnum. Tillagan er flutt
samkv. áskorun Stórstúkuþings
og tilmælum stórtemplars. En af
því að margir íhaldsmenn eiga
sæti í Stórstúkunni, treystist
þingflokkurinn (í Ed.) eigi til að
vera móti tillögunni. En þá tók
hann það ráð að sitja hjá og
greiða eigi atkvæði. En auðvitað
kann hann því illa, að brotin sé
sú leynd, sem hann vill láta hvíla
yfir sumum athöfnum fyrverandi
stjómar.
Það var mikil gæfa íslensku
þjóðarinnar, þegar henni tókst að
fella íhaldsflokkinn frá stjóm á
síðastl. sumri. En mennimir, sem
hindra framfaramálin í þinginu
em of margir. Ihaldsflokkurinn
fékk alt af mörg atkvæði við síð-
ustu kosningar.
Nú þurfa kjósendur að vera
vel á verði. Þeir eiga að vaka yfir
hverri einustu athöfn Ihalds-
mannanna í þinginu. Og þá munu
þeir sjá, hversu hollir þeir menn
eru henni, sem hún um undanfar-
in ár hefir trúað fyrir sinni æðstu
stjóm. Hverja ör, sem Ihaldsmenn
beina nú gegn nauðsynjamálum
þjóðarinnar á hún að senda þeim
aftur við næstu kosningar.
X.
----0----
Utan úr heirai.
England.
tJtlendir blaðamenn kalla árið
1928 ár kosninganna. I þremur
helstu löndum heimsins eiga að
fara fram mikilvægar kosningar.
I Bandaríkjum Norður-Ameríku á
að kjósa forseta. I Frakklandi
fara fram þingkosningar, hinar
fyrstu kosningar í nærri hálfan
mannsaldur, sem em fullkomlega
frjálsar. Nú er franska þjóðin
loksins orðin laus við hemaðar-
vinnuna ,og enginn getur giskað
á hvemig þessar kosningar muni
fara.
Þá er alment búist við þing-
kosningum á Englandi. Að vísu
er ekki skylda að kjósa fyr en í
janúar næsta ár, en ensk blöð em
sammála um að stjómin muni ekki
þora að mæta næsta þingi, og
muni því láta kosningar fara fram
fyrir næstu jól, og er nú mörgu
spáð um það hvernig þær muni
fara, eins og vonlegt er, því enn-
þá ráða Englendingar mestu í
stjómmálalífi heimsins. Á Eng-
landi em kjördæmakosningar, og
þiúr flokkar keppa um völdin. Nú-
verandi stjómarflokkur, íhalds-
menn, hefur tvo þriðju hluta
þingsæta, en ekki helming kjós-
enda. Allir búast við því að hann
muni tapa stórkostlega við næstu
kosningar, og sumir halda jafn-
vel að hann muni missa alt að
hundrað þingsæti. Þetta er ekki
ótrúlegt, því allmargir þingmenn
hans áttu kosningu sína að þakka
Zinovieff bréfinu fræga, og fæstir
þeirra munu verða endurkosnir,
og auk þess er mikill hluti ensku
þjóðarinnar harla óánægður með
aðgerðir stjómarinnar. Einkum
þótti mönnum hún standa sig illa
í koladeilunum 1926 og verka-
mannafélagalögin frá 1 fyrra hafa
orið afar óvinsæl meðal alþýð-
unnar, og því má ekki gleyma,
að tveir þriðju hlutar Englend-
inga em verkamenn.
I utanríkismálum er vegur
stjómarixmar lítill. Þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir hefir henni
ekki hepnast að ná samkomulagi
við önnur stórveldi um takmörk-
un vígbúnaðar og herskipasmíða.
eru sumir hinna hörðustu íhalds-
manna einnig óánægðir yfir því að
stjómin skuli ekki hafa látið
smíða fleiri herskip, og upp á síð-
kastið hefir borið allmikið á
sundrung innan stjómarflokksins.
Baldwin forsætisráðherra þykir
hægfara og aðgerðalítill, þó hann
sé hygginn samningamaður og
það er alment álitið, að mikilhæf-
asti maður ráðuneytisins, Chur-
chill fj áimálaráðherra kunni ekki
vel við sig í samvinnu við íhalds-
menn og sé jafnvel ekki ófús á
að ganga í lið með sínum fyrri
samherjum.
Breytingamar á helgisiðabók
ensku þjóðkirkjunnar hefir verið
mesta deilumál á Englandi í vet-
ur. Um þetta hefir lítið verið
skrifað í íslensk blöð, enda er
það ekki undarlegt, því Islending-
ar virðast ekki hafa mikinn
áhuga *á kirkjumálum, og aðeins
þeir menn, sem nákunnugir eru
hugsunarhæti Englendinga geta
skilið, hve mikið vald trúmál og
kirkjusiðir hafa yfir hugum
ensku þjóðarinnar.
I þessu máli klofnuðu tveir
stærstu flokkamir, íhaldsmenn og
verkamenn því nær til helminga.
Frjálslyndi flokkurinn var nálega
óskiptur á móti breytingunum, og
því verður ekki neitað að gengi
hans hefir vaxið afarmikið á síð-
asta ári. Haxm hefir mörgum
gáfumöimum á að skipa, og hann
er eini flokkuxiim, sem berst
fyrir ræktun landsins, en það er
eitt hið mikilvægasta mál Eng-
lands nú á dögum. Kafbátahem-
aðurinn í heimsstyrjöldinni sýndi
það ljóst, hve hættulegt það er
fyrir þjóðina, að verða að kaupa
inikinn hluta af matvælum sínum
í öðrum heimsálfum. Englending-
ar sækja kom til Kanada og kjöt
til Argentínu og Ástralíu, en mik-
ill hluti af Bretlandseyjum er
óræktað haglendi, skógar og lyng-
heiðar, og þar sem land á að heita
ræktað, er illgresið sumstaðar
eins hátt og komið.
Þó frjálslyndi flokkurixm sé ber-
sýnilega að reisa sig aftur eftir
hranið mikla 1916, þá getur haim
þó varla fengið meira en 100—150
þingsæti við næstu kosningar.
Nokkur ágreiningur er líka innan
flokksins milli hinna róttækari,
sem fylgja Lloyd George og hinna,
sem skemra ganga í kröfum, og
hafa þá Simon og Runciman fyrir
fyrirliða.
Verkamannaflokkurinn er einn-
ig í uppgangi, og þó hann sé
nokkuð klofinn, en MacDonald þó
viðurkendur foringi, og hann er
mikils metinn hjá öllum flokkum.
Aðalmál flokksins í kosningabar-
áttunni er tillaga um að leggja
háan skatt á alla þá menn, er
lifa af rentufé — og á Englandi
eru slíkir menn margir — og ætla
þeir að verja því fé til þess að
borga íúkisskuldimar. Þetta mál
er því vinsælt af mörgum því
Englendingar vilja gjaman
grynna á skuldum ríkisins, en
hinsvegar finst ýmsum, að með
þessu sé gengið of nærri frelsi
einstakhngsins og slíkt er við-
kvæmt mál á Englandi.
Það má telja víst að eftir næstu
kosningar verði íhaldsmenn
stærsti flokkur þingsins, en þá er
spumingin. Geta þeir haldið meiri
hluta? eða verða verkameim og
frjálslyndi flokkurinn til samans
liðsterkari ? Ef svo kynni að fara,
þá munu verkamenn sennilega
taka við stjóminni, með hlutleysi
eða stuðningi frjálslynda flokks-
ins. Þó þessir tveir flokkar berist
á banaspjótum í kosningabarátt-
unni, þá er ekki ósennilegt, að
eftir kosningar geti þeir vel unn-
ið saman, og ef svo fer, má bú-
ast við, að algerð stefnubreyting
verði í enskum stjórnmálum á
næsta ári. Án stuðnings frjáls-
lyndra manna getur verkamanna-
flokkurinn engu komið í fram-
kvæmd, en það er alt útlit fyrir,
að þessir tveir flokkar geti átt
samleið í mörgum mikilvægum
málum. H. H.
----o---
Á víðavangi.
„Þetta er dóni“
segir Kristján Albertson í síð-
asta tbl. Varðar um ritstjóra
Tímans.
Svo óheppilega vildi til að grein
Kr. A. birtist rétt um það leyti,
sem ritstj. Tímans var að hverfa
frá starfi sínu um hríð vegna
veikinda En hér skulu þó rifjuð
upp nokkur dæmi, til þess að
sýna, hvemig sá maður ritar, sem
leyfir sér að nefna andstæðing
sinn dóna:
Um blaðið „Tímann“ hefir Kr.
A. m. a. haft þessi ummæli:
„Eg sannaði ... fádæma skríls-
hátt þess í orðbragði, níðingshátt
þess í dylgjum, brígsli kjafta-
sögubuiði og lygum um menn og
málefni og hina botnlausu óráð-
vendni þess í staðhæfingum og
röksemdafærslu". (Vörður 2. árg.,
46 tbl.).
Um Jónas Jónsson núverandi
dómsmálaráðheira segir Kr. A.:
(Nú kem eg að því) „ljótasta,
hatursfylsta, ranglátasta, ódrengi-
legasta og ógreindarlegasta ... í
öllum þínum hugsunarhætti"
... „Þú lýgur vísvitandi og af
ásettu ráði“. (Vörður 2. árg. 47.
tbl.).
Um Tryggva Þórhallsson núv.
forsætisráðheira komst Kr. A. svo
að orði:
„Gerið drengskaparkröfur til
sjálfs yöar ... svo að þér getið
orðið að „heiðarlegum blaða-
manni“. (Vörður 2. árg. 46. tbl.).
Hann gefur m. ö. o. í skyn, að
Tr. Þ. sé ódrengur og óheiðar-
legur blaðamaður.
Núv. forsætisráðherra vítti eitt
Innilegar þakkir vil eg hér með
færa fyrir þær hlýju kveðjur og
innilega velvildarvott er eg varð
aðnjótandi í tilefni af 40 ára
prestsstarfi mínu 4. þ. m.
Vil eg þar til fyrst nefna mín
kæru fyrverandi sóknarböm 0g
núverandi prest þeirra safnaða,
síra Sigtrygg Guðlaugssen, sem
sæmdu mig með ánægjulegu og
mér ógleymanlegu samsæti, eftir
að eg hafði flutt prédikun í Mýra-
kirkju. Einnig þakka jeg vinsam-
legar og hlýjar heillaóskir frá
fundarmönnum síðasta þing- og
héraðsmálafundar Vestur-lsfirð-
inga, vinum mínum úr Súganda-
firði, sóknarnefndinni á Þingeyri,
kvenfélagi og kristilegu ung-
mennafél. sama staðar, og ýms-
um nær og fjær. Kærar þakkir
fyrir auðsýnda ástúð og velvild.
Þingeyri, 30. des. 1927.
Þórður ólafsson.
sinn ráðstöfun nokkra, sem fyrv.
stjóm hafði gjört. Kr. A. skrifar
þá grein í blað sitt, og fyrirsögn-
in er:
„Hvemig fífl geta látið“. (Vörð-
ur 3. árg. 41. tbl.).
Kemur Kr. A. til hugar, að það
sé kurteisi að brígsla andstæðing-
um sínum um hatur, ranglæti,
ódrengskap og heimsku ? Éða
heldur hann, að hann mundi þora
að standa frammi fyrir alþjóð
manna og segja, að Tryggvi Þór-
hallsson væri fífl?
Efast Kristján Albertson um
það, að óhlutdrægir lesendur, sem
séð hafa ofangreind ummæli hans
kveði einum rómi: Þetta er
d óni.
„Óhreina bamið“.
Morgunblaðið gjörir sér mat úr
því, að Tíminn minnist ekki á
ræður tveggja Framsóknarmanna
um kosninguna í Norður-Isafjarð-
arsýslu, og telur það gjört þeim
til óvirðingar. Auðvitað fer blað-
ið þama vísvitandi með útúrsnún-
ing. I stuttri blaðagrein var
ómögulegt að birta útdrátt úr
ræðum allra þeirra þingmanna,
sem töluðu í málinu. Því var sá
kostur tekinn að geta aðeins um
mestu andstæðumar. Það er t. d.
fullur misskilningur, ef Mbl. held-
ur að ræða Einars á Geldingalæk
hafi verið lélegri en það, sem
Magnús Jónsson sagði, þó að þess
sé getið en eigi ræðu Einars. Val-
týr Stefánsson 0g Jón Kjartans-
son mega vita það, að Magnús
Kristjánsson ráðheira og Jörand-
ur Brynjólfsson hafa aldrei verið
flokki sínum til vansa. En hitt er
alkunnugt, að jafnvel fáir Ihalds-
menn geta minst á Morgunblaðið
án þess að roðna. Það hefir ávalt
verið „óhreina bamið“ í Ihalds-
flokknum.
Morgunblaðið dreymir vöndinn.
ótti Mbl. við Jónas Jónsson
dómsmálaráðherra er orðinn að
sérlega hvimleiðum sjúkleika hjá
því og vafalaust mjög óþægileg-
um. Hræðslan við J. J. og van-
máttartilfinning ritstjóranna hef-
ir smámsaman snúist upp í of-
sjónir. Það er ekki nóg með það,
að þeir skynji sýnileg verk dóms-
málaráðherrans margstækkuð. En
það er beinlínis orðin íþrótt Mbl.
að rekja upptök allra atburða til
hans. Ekkert afl hefir annað eins
vald á hugum Mbl.-ritstjóranna og
„andi Jónasar" sem þeir svo
nefna. Meðal síðustu sjúkdóms-