Tíminn - 18.02.1928, Blaðsíða 3

TÍMINN
29
raálaráðuneytinu útskrift úr prófum
málsins, og ákveður það, hvort frek-
ari rannsókn skuli fram fara og höfða
skuli mál gegn einhverjum út af
gjaldþrotunum. . . .
Reynist gjaldþroti eða stjórnendur
gjaldþrota fyrirtœkis sannir að sök
uin sviksamlegt atferli í sambandi
við gjaldþrotið, skal dœma þá til
þess að hafa fyrirgert rétti til þess
að reka eða stjórna verslun eða at-
vinnufyrirtæki um tiltekið árabil, þó
ekki skemur en 5 ár, og œfilángt, ef
miklar sakir eru“.
„38. gr. Gjaldþroti ber ábyrgð á
þeim hluta skulda sinna, er ekki fást
greiddar við gjaldþrotaskiftin, 10 ár
eftir að skiftum lykur“.
Haraldur Guðmundsson, Ásgeir Ás-
geirsson og Gunnar Sigurðsson flytja
þál.tili. um ríkisprentsmiðju.
Héðinn Valdimarsson flytur frv.
um elnkasölu á tóbakl.
Jón Baldvinsson flytur frv. um að
ríkið stotni 50 nýbýli meðfram þjóð
veginum í Ölfus- og Holtahreppum.
Frv. kom fram á þingi í fyrra.
Ingvar Pálmason og Páll Her-
mannsson flytja eftir tilmælum
stjómarinnar frv. um elnkasölu á á-
fengi. í frv. er m. a. fvrirmæli um
það að prenta skuli árlega til al-
mennra afnota verð algengustu lyfja,
til þess að koma í veg fyrir, að þau
séu seld óhóflega dýrt.
Erlingur Friðjónsson flvtur fr\'. um
útflutningsgjald af sildarlýsi, 3%
af verði þess auk núv. útflutnings-
gjalds. Sami þm. flytur frv. um út-
flutningsgjald af síld.
Sigurjón Ólafsson flytur frv. um
opinber reikningsskil hlutafélaga.
Sami þm. flytur frv. um greiðslu
verkakaups.
Ingvar Pálmason flytur frv. um
breyting á lögunum um verðtoll og
annað um breyting á lögum um
vörutoll. Er þar farið fram á nokkra
tekjuaukningu handa ríkissjóði.
Erlingur Friðjónsson og Jón Bald-
vinsson flytja frv. um atvinnuleysls-
tryggingar. X.
----0-----
Bréf úr Vatnsdal
Framundan virðist þungt fyrir fæti,
hagur manna yfirleitt þrðngur. Valda
því aðallega tvær höfuðástæður,
fyrst fjármissir, sem allmargir sýslu-
búar urðu fyrir síðastl. vetur og vor
og i öðru lagi hin óhagstæða salt-
kjötsverslun frá síðastl. hausti. Slát-
urfél. A.-Hún. hefir leitað álits sýslu-
búa um byggingu á frystihúsi á
Blönduósi. Eftir góðum heimildum
virðist sem flestir sýslubúar standi
þar sem einn maður, að önnur úr-
ræði muni ekki fyrir hendi.
þrátt fyrir góðu tíðina eru horfur
með fénaðinn ekki góðar, virðist þar
koma til greina stórfeld veiklun á
fé frá sl. vetri, og nú á ný af léttri
og óhollri beit. — Jörðin oftast auð,
blásin og moldrokin. — Lungnaveiki
í sauðfé er hér allvíða, sumstaðar
drepist að mun, og víða ber á las- ;
leika í þvi, þótt ekki hafi drepist ]
enn. Óhugur var þvi kominn í menn, j
hræðsla við yfirvofandi hættu. Eftir
ráðstöfun stjórnarráðsins kom hingað
i sýsluna seint í fyrra mánuði dýra-
læknirinn frá Akureyri, hr. Sigurður
Hlíðar. Fór hann hér víða um sveit- |
ir og rannsakaði ástandið og að því ;
er virðist með mikilli nákvæmni og |
samviskusemi. Gaf hann frekar góð-
ar vonir um að stöðva mætti veik-
ina. Taldi hann flest dauðatilfellin
lungnabólgu í eldra fé. Mjög margt
fann hann af ám með skemdum
lungum. Lungnaorma taldi hann
\ íða í lömbum, og gerði tilraunir
með innsprautingu og kendi mönn-
um að hjálpa sér sjálfir í því efni.
Er nú víða búið að innsprauta lömb
og mun mest vera notuð resept Jóns
dýralæknis Pálssonar. Hvemig þessu
öllu reiðir af, er óráðin gáta, en
eitt er víst, að þetta dró úr óhugn
um og gerði menn öruggari, um leið
og það minnir á, að þe.tta mun vera
í fyrsta skifti sem landsstjómin
fann ástæðu til að láta rannsaka yf- .
irvofandi hættu á aðalatvinnuvegi !
oklcar Húnvetninga. það er ekkert l
síður eftirtektarvert íyrir það, að
enginn af þeim, sem nú fara með
völdin, er Húnvetningur.
Margt þyrfti að gera, e'n kreppan |
mun draga úr framkvæmdum — |
óskandi að eitthvað yrði hægt að j
halda áfram með flutningabrautir j
sýslunnar og að ekki dragist nú !
lengur með símalínuna fram Mið- ;
fjörðinn, þar sem í hlut á bæði !
fólksmargt, víðlent og afskekt dala-
hérað. • p. K.
----0----
Frá úílöndum.
Hinn frægi enski stjómmálamaður
Asquith andaðist 10. þ. m. Hann var
fæddur 1852 og hefir komið mjög
mikið við opinber mál í Englandi um
langt skeið. Á þing var hann fyrst
kosinn 1886. Varð hann innanríkis-
ráðherra í síðasta ráðuneyti Glad-
stones. Lengi var hann aðalforvígis-
maður Frjálslynda flokksins. Forsæt-
isráðherra varð hann 1908 og gengdi
þeirri stöðu fram til 1916. í byrjun
ófriðarins varð hann hermálaráð-
herra, en varð að fara úr stjóminni,
af því að ýmsum flokksmönnum hans
þótti liann eigi halda á hermálunum
með nægum kjarki og festu. þá varð
Lloyd George forsætisráðherra. En á
síðari árum náði Asquith aftur
nokkru fylgi innan Frjálslynda
flokksins.
— Á þessu ári eiga að fara fram
forsetakosningar í Bandaríkjunum.
Hafa risið um það miklar deilur.
hvort Coolidge núverandi forseti megi
verða í kjöri. það er rótgróin venja í
Bandaríkjunum, að enginn skuli
halda forsetatign nema tvö kjörtíma-
bil. En Coolidge var varamaður Hard-
ings og tók við embættinu við and-
lát hans, en var svo kosinn forseti
1924. Er þvi haldið fram af mörgum,
að hann megi vera i kjöri nú, af þvi
að hann hafi eigi gengt forsetastörf-
um nema hluta úr fyrra kjörtímabil-
inu. Síðastl. sumar lýsti Coolidge
sjálfur yfir því, að hann mundi eigi
gefa kost sér, en nú hafa honum
borist fjölmennar áskoranir um að
gera það. Síðustu fregnir herma, að
öldungadeild þingsins hafi samþykt
ályktun andvíga því að nolckur for-
seti gegni embætti þrjú kjörtímabil.
það er Replublikanaflokkurinn, sem
hefir stutt Coolidge til valda.
— Mowincel, foringi Vinstrimanna,
hefir myndað stjórn í Noregi. Hann
er sjálfur utanríkismálaráðherra.
— Mikil snjóflóð hafa orðið nýlega
í suðurhluta Noregs. Yfir tuttugu
manna hafa farist og skaði orðið á
búfénaði. í
— Hin furðulega fjarsýnisuppgötv-
un Baird’s hins ameriska virðist vera
meira en tómur hugarburður. Segir
svo í nýkomnu skejdi frá Vestm-
heimi, að fjarsýnissamband milli New
York og London muni verða opnað
fyrir almenning á þessu ári[þá fer nú
fólkið að vita jafnlangt nefi sínu!]
— þingkosning fór nýlega fram .
Lnnchester-kjördæmi í Englandi. Vann
Frjálslyndi flokkurinn kjördæmið af
íhaldsmönnum.
-7 Chamberlain hefir haldið ræðu
í lireska þinginu og gert afstöðuna
til Bandaríkjanna að umtalsefni.
Synjaði liann eigi fyrir það, að til
óíriðar mundi geta komið milli Breta
og Bandaríkjamanna.
----o-----
Fréttir.
Snjókoma óvenjumikil var um
Suðurland laust fyrir síðustu helgi.
Hafa vegir í nágrenni Rvíkur verið
ófærir bílum sökum fannfergi.
Slys vildi til á Vestfjörðum 12. þ.
iii. Fór vélbátur frá ísafirði áleiðis
til Bolungarvíkur með farþega æði
marga. En af því að þröngt var á
bátnum fóru nokkrir menn í land í
Hnífsdal og ætluðu að ganga það,
sem eftir var til Bolungarvikur. Eu
á leiðinni féli á þá snjóflóð og fór-
ust fjórir, tvær konur og tveir karl-
menn. Annað slys sviplegt varð ný-
lega á togaranum „Surprise" úr
Hafnarfirði. Lenti einn skipverja í
vörpuvírnum og misti báða fætur um
hnén. Fór skipið þegar til Hafnar-
fjarðar með hann og var hann flutt-
ur þar á sjúkrahús, en lést skömmu
siðar.
Látinn er á Landakotsspítala Frið-
finnur Eiríksson, bróðir Aðalsteins
Eiríkssonar barnakennara, ungur
maður.
Örnefni um Skálholtsland í Bisk-
upstungum heitir ritgerð, sérprentun
úr Árbók hins íslenska Fomleifafé-
lags, sem er nýlega komin út, eft-
ir Sigurð Skúlason magister. Höf. er
fæddur og alinn upp á hinu foma
biskupssetri og þar því þaulkunnug-
ur. Skálholt á nú raunalega fáar
menjar fomrar frægðar, og á höf. þvi
meira þakklæti skilið fyrir að forða
frá gleymsku þeim sögufróðleik, sem
í örnefnunum felst. Væri vel ef nú-
lifandi kynslóð tæki sér fyrir hend-
ur að bókfesta og skýra öll gömul ör-
nefni og fá þau þannig í hendur
eftirkomendunum. — Ritgerðinni
fylgir uppdráttur af Skálholtslandi.
Prófl í stærðfræði hefir Sígurkarl
Stefánsson frá Kleifum í Gilsfirði ný-
iega lokið við Hafnarháskóla, með
góðri I. einkun.
Embættlsprófl hafa nýlega lokið
j við Háskólann: í guðfræði: Björn
Magnússon, Helgi Konráðsson, Jón
Pétursson og Sigurður Stefánsson. í
lögfræði: Einar B. Guðmundsson.
Embættispróf í læknisfræði stendur
yfir og ganga undir það 4 stúdentar.
Strandarklrkja. Tímanum hefir bor-
ist áheit á Strandarkirkju, — 10 kr.
j frá N. N. ísafirði. — Blaðið vill mæl-
ast til þess að áheitendur sendi fram-
! vegis áheit sín beint til biskups
landsins, Jóns Helgasonar.
Helga Thorlacius heldur um þessar
mundir uppi matreiðslunámskeiði
hér í bænum. Kennir hún einkum
tilbúning ýmiskonar rétta úr fiski,
nýjum og söltum. — Láta húsmæður
hið besta af námi þessu.
Gjaldþrot urðu hér á landi 22 síð-
astl. ár, en 17 árið þar áður. Gj-ald-
þrotum hefir fjölgað á síðari árum,
því árin 1912—20 voru þau tæplega
6 á ári.
---O----
»Traðirnar«
Svo kalla sumir þjóðveginn yfír
Skaftáreldahraunið í V.-Skafta-
fellssýslu, og datt mér það í hug
| er eg 18. þ. m. var á ferð síðast
| niður úr Svínahrauni og fékk að
| sjá og reyna snjótraðirnar á veg-
I inum eftir snjóbílinn, sem svo er
kallaður. Þessi snjóbíll ríkisins
stóð þar á veginum, á granda, og
tveir plógar, sem kalla mætti
traðargröfur, fyrir aftan hann í
snjóskafli, fast við vegarröndina,
svo hætta gat hestum af staðið
ef yfir hefði skeflt.
Snjóbíll þessi rótar sem sé upp
snjótröðum í sköflunum, 1—2 m.
djúpum, sem svo verða með öllu
ófærar hverri skepnu, næst þeg-
ar í þær skeflir nokkuð að ráði;
að eg nú ekki tala um hestum og
kerrum, sem ekki allsjaldan
þurfa að komast eftir veginum,
héðan austan yfir fjall, Hellis-
heiði til Reykjavíkur.
Hér verður sama reyndin á,
eins og með Skaftárhraunsveg-
inn, að traðimar verða ekki ein-
ungis fullar, heldur kúfurinn upp
af þeim næst þegar snjór fýkur.
Svo snjórinn verður ekki aðeins
jafndjúpur snjógörðunum sem
upp er rótað, heldur miklu dýpri,
og verður því snjórinn miklum
mun dýpri við þessi vinnubrögð
heldur en hann hefði annars orð-
ið ef ekki hefði við honum verið
hreyft, verður því þetta í reynd-
inni sama sem snjónum væri
mokað inn á veginn, mundi þó
slíkt þykja óðs manns æði.
Það virðist því vera mikill
bamaskapur að leggja peninga
í slíkan snjómokstur upp til fjalla
um hávetur í umhleypinga- og
byljatíð. Þegar svo stendur á, er
það oft ekki nema fáar kl.st. sem
vegurinn helst bílfær þrátt fyrir
| moksturinn.
í Hitt skiftir meira máli, að
stórspilla ekki veginum strax í
fyrstu snjóum. Því eins og kunn-
ugt er, eru hér úr sveitunum
austanfjalls næstum daglegar
lestaferðir til Reykjavíkur að
; vetrinum til.
Að snjóbíl þessum verður því
j lítill ávinningur, heldur tvöfalt
tap: peningum kastað í snjóinn
og veginum stórspilt.
Það hefði því sennilega verið
öllu heppilegra að ríkið hefði
keypt franska vegleysubílinn —
automobílinn — og haldið uppi
vissum ferðum hér austur yfír
fjall að vetrinum til, meðan mest-
ur er snjórinn, heldur en kaupa
þennan snjóbíl. Það mundi spara
mikið erfiði mönnum og skepnum.
Um áramótin 1922—3 var farið
á 5 frönsku vegleysubílunum yfir
eyðimörkina Sahara á 20 dögum,
þar sem úlfaldalestir þurfa til
eitt missiri — yfir foksanda-
auðnir, grýtta hálsa og öldur, og
komust þeir allir heilu og höldnu
fram og til baka.
Talið er einnig að þeir fari lVfc
m. djúpann lausasnjó með 16
km. hraða á kl.st.
Hér er líklega fundið besta
samgöngutækið sem enn er þekt,
til þess að bjóða byrginn íslensku
fjöllunum og snjónum. Flugvélar
sennilega meira háðar stormum
og misvindi loftsins.
Mér þykir líklegt að eg tali hér
í þakklæti allra þeirra lesta-
manpa er lent hafa í „tröðunum".
22. jan. 1928.
Jóhann Sigurðsson,
Núpum.
-----o----
og vamir gegn henni.
Eg hefi manna ótrauðlegast
barist fyrir því, að gerðar væri
fullnægjandi ráðstafanir til þess
að girða fyrir að gin og klaufa-
veiki geti borist hingað til lands.
Og mér hefír veist sú ánægja að
komast að því, að meginþorri
þjóðarinnar er mér þar fylgjandi
að máli, sbr. áskoranir, sem eg
lagði fram á Alþingi í fyrra frá
þúsundum alþingiskjósenda í
flestum hreppum og sýslum lands-
ins.
Vegna þvergirðingsskapar og
skilningsleysis nokkurra þing-
manna, komst frumvarpið um
vamir gegn gin og klaufaveiki
ekki í gegn um þingið í fjnrra,
en nú hefir stjómin lagt slíkt
frumvarp að nýju fyrir þingið,
og er vonandi að það nái fram að
ganga.
Þingmönnum hefir verið send
sérprentun af grein í Búnaðar-
ritinu, eftir Hannes Jónsson dýra-
læknir, og verður því ekki um
kent að þeir viti ekki hver hætta
vofir hér yfir íslenskum landbún-
aði, ef einhverjir þeirra skyldi
enn vilja drepa málið eða svæfa
það.
Grein dýralæknisins er merki-
leg að mörgu leyti, og skal eg
leyfa mér að benda hér á ýms
atriði úr henni.
Um gin og klaufaveikissýkilinn
eru gefnar þessar upplýsingar:
Hann getur lifað lengi utan við
dýrin. án þess að tapa sýkingar-
krafti sínum (bls. 170). Kulda
þolir hann ágætlega og getur lif-
að mjög lengi í frosnu ástandi
(bls. 171).- Hann þolir þurk og
uppþornun (bls. 176). Hann þolir
alt að 90° C. hita (bls. 178).
Hann getur lejmst afarlengi hjá
dýrum eftir það að þau sýnast
algerlega heilbrigð, þess vegna
hefir það komið fyrir, að naut
hefir breitt út smitun tveim og
hálfu ári eftir að það fékk veik-
ina (bls. 170). Mjólk getur'verið
smitandi nokkru eftir að skepnan
sýnist albata (bls. 169).
Um það hvað veikin er bráð-
næm og getur flust langar leiðir
á margan hátt, em nefnd mörg
dæmi, þar á meðal þessi:
Frá Japan hefir veikin bónst
til Norður-Ameríku 1 kúabólu-
lymfu, sem notuð var í kálfa (bls.
173).*
Hún getur borist með öllum
*) þetta er góö upplýsing fyrir þá,
sem halda að ísland sé svo langt
frá öðrum löndum, að veikin geti
ekki borist hingað, enda segir höf.
á einum stað: Örar, beinar og hrað-
ar ferðir (til og frá nágrannalönd-
um) hafa flutt sjúkdóminn mikið
nær okkur en nokkru sinni áöur, auk
þess sem smithættan er nú jafn mik-
il og hún hefir áður verið mest, þar
sem sum ríkin eru að gefast upp við
sóttvarnarráðstafanir gegn sýkinni
(bls. 172). í hálmi og heyi getur sýk-
illinn haldið fullu fjöri 5 mánuði
eða lengur (bls. 171).
þeim vöram, sem nefndar eru í !
frumv. sem smitunarhættar og
þar að auki með. rófum, kartöfl- '
um og öðrum hörðum garðávöxt- ^
um, káh og grænmeti (bls. 181). j
Eitt einasta tilfelli á - Skáni í
fyrrasumar, gerði það að verk- j
um að sýkin breiddist út frá
mjólkurbúinu og var búin að
smita rúmlega 20 býli áður en
menn áttuðu sig á því að veikin
væri komin aftur til Svíþjóðar
(bls. 179).
Þegar slakað var á sóttvamar- j
ráðstöfunum í Danmörku árið j
1925 varð afleiðingin sú, að eftir j
tvo og hálfan mánuð voru sýkt- j
ar 14,1% af öllum áhöfnum í j
landinu, en vora áður ekki nema
6,6% (bls. 164).
Einstöku sinnum ber það við 1
að menn taka veikina, einkum ,
böm (bls. 165).
Á mjólkurbúi á Jótlandi bilaði
gerilsneyðingarvélin, svo einn dag
vai* ekki hægt að gerilsneyða
mjólkina. Forstöðumaður búsins
lét líma á föturnar aðvörun um
að sjóða þyrfti undanrennuna
áður en hún væri gefin kálfum.
Flestir skeyttu því ekki, og af-
leiðingin varð sú, að veikin gaus
upp á 27—28 heimilum. Einn
maður tók eftir aðvörunni er
hann hafði gefið einum kálfi ’
mjólk. Ljet þá sjóða það sem eft- j
ir var. En eftir nokkra daga
veiktist kálfurinn og smitaði svo
hinar skepnumar (bls. 178—179).
Tjónið að gin- og klaufaveikinni
er óútreiknanlegt, bæði'beint tjón
og óbeint. (Þessi dæmi eru tekin
út ritinu). Fyrst og fremst niður-
skurður, sóttkvíanir, bólusetning,
samgöngubann o. s. frv. Það eru
alt bein útgjöld, sem reikna má,
eins og gert hefír verið í Svíþjóð
og Noregi. En þai* sem ekki er
gripið til þeirra ráða verður
óbeina tjónið tilfinnanlegast.
Veikin strádrepur ungviði, kýrnar
hætta að mjólka og horast niður,
og era afarlengi að ná sjer.
Árin 1911—12 sýktust 338
áhafnir í Danmörku. Af þeim kúm
sem hfðu veikina, lét helmingur-
inn kálfum, en 75% voru ófrjó-
ar (bls. 161).
Og svo koma eftirköst veikinn-
ar. Árin 1911—12 komu eftirköst
fram í 83,7% af sýktum dýrum í
Danmörku (bls. 160). Ber þar
mest á júgurbólgu, sem er afar-
illkjmjuð, eyðileggur einn eða
fleiri spena á hverri kú og leiðir
þær þráfaldlega til dauða (bls.
161).
Alt þetta sem hér er tahð
styður það sem eg hefi áður hald-
ið fram í þessu máh. En það á
aðallega við um kýr. Miklu verri
mundi veikin verða sauðfénaði
voram.
Af þeim þúsundum, sem skrif-
uðu undir áskorunina til Alþingis
í fyrra var að því helmingur kon-
ur — húsfreyjur um land alt.
Þær munu hafa hugsað til bam-
anna sinna, hvemig fara mundi
um þau, ef gin- og klaufaveikin
færi að geysa hér, drepa niður
kýmar og sýkja aðrar svo, að
mjólkin úr þeim yrði banvæn. Is-
lenskar húsfreyjur eiga eixm full-
trúa í efri deild Alþingis. Til þess
fulltrúa beina þær aðahega áskor-
unum sínum og treysta því statt
og stöðugt að hann sé fylgjandi
hinum róttækustu ráðstöfunum,
sem unt er að gera til þess að gin-
og klaufaveikin berist ekki hing-
að. I
Þessi þjóðfuhtrúi á framar
flestum öðrum þakkir skilið fyx-
ir það hvað langt er komið Lands-
spítalamáhnu, þessu mikla þjóð-
þrifamáli. I því sambandi vil jeg
benda á, að einmitt vegna þessa,
ætlast aUir sjúkhngar til þess, að
einmitt þessi þingfulltrúi verði
því harðlega fylgjandi, að tryggja
öllum sjúkrahúsum landsins það,
að þau geti fengið næga mjólk,
heilnæma mjólk, en ekki graftrar
,og blóði blandnar dreggjar úr
gripum, sem veikir eru af gin- og
klaufaveiki.
Reykjavík, 16. febr. 1928.
ólafur J. Hvanndal.
-----o----
Stórviðri var í Vestmannaeyjuru
síðastl. mánudag. Varð „þór“ að
hjálpa mörgum bátum til að ná höfn
Einn bátinn rak á land upp undir
svonefndan Ofanleitishamar í Vest-
mannaeyjum. Brotnaði hann, en
skipshöfnin komst í land. En þarna
eru björg þverhnípt fyrir ofan. Einn
skipverja, Jón Vigfússon að nafni,
réðst þó til uppgöngu og tókst að
klifa bergið, og sækja félögum sínum
hjálp. þykir hann hafa sýnt þar
mikinn vaskleik.