Alþýðublaðið - 19.05.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞ. YÐuÖLaÐjíö
ALÞÝÐUBLAÐIÐ [
3 kemur út á hverjum virkum degi. ►
i Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við l
Hveriisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ►
l til kl. 7 síðd. ►
; Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
9V3—ÍOVa árd. og kl. 8—9 síðd. i
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ►
í (skrifstofan). í
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
i mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 í
hver mm. eindálfea. (
i Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan l
(í sama húsi, sömu simar). [
Alþingl.
Neðri rieiltl.
Stjórnarskrárbreytingin sam-
pykt.
Kosningar í júlí.
Faðmlög íhalds- og „Framsókn-
ar“-flokkanna.
Stjörnarskrárbreytingin var
sampykt í gær í n. d., eins og e.
d. hafði gengið frá henni, þ. e.
þannig: Reglulegt alþingi annað
hvert ár, en þó má ákveða með
einföldum lögum, að það sé hald-
ið árlega. Tveggja ára fjárlög, er
setja megi þegar á næsta þingi.
Landskjörnir þingmenn séu kosn-
ir til 4 ára og verða þá kosnir
állir í senn. — Mun íhaldið telja
sér hag að því, eins og stendur,
að þsir séu allir kosnir í einu.
— Pingrof nái til þeirra. Ákveða
má varaþingmannakosningar fyr-
ir Reykjavík. Kosningaréttur o.g
kjörgengi við landskjör sé frá 30
ára aldri. Hækkað frá fyrri sam-
þykt n. d. úr 25 ára aldri og
kosningaréttur styrkþcga tekinn
aftur. Umboð landskjörinna þing-
manna falli niður við naestu al-
mennar kosningar eftir 9. júlí árið
1930. Þar af getur leitt, að þing-
seta Ingibjargar, Jónasar Kr. eða
varamanns hans og Jónasar fra
Hriflu verði framlengd, án þess
kjósendur séu að því spurðir, —
að þrír „konungkjörnir" þingmenn
verði aftur settir um stund. — Og
svo eru langmestar líkur til, að
þetta sé skrípaleikur einn, og sé
svo til ætlast, að breytingarnar
verði feldar á næsta þingi.
Við lokaumræðu stjórnarskrár-
málsins á þessu þingi í n. d. í
gær benti Héðinn Valdimarsson á,
að stjórnin hefði stilt svo til, að
e. d., þar sem íhaldsflokkurinn er
magnaðri en í n. d., væri látinn
ráða því, hvernig stjórnarskrár-
breytingin er úr garði gerð, eins
og hún fékk að ráða fjárlö'gunum,
þótt það sé andsíætt réttum þing-
ræðisreglum. „Framsóknar“-
flokksmenn haíi hampað þing-
haldi annað hvert ár svo mikið,
jað þeir séu búnir að telja kjós-
endum sínum trú um, að það sé
æskilegt, og þess vegna áræði
flokkurinn ekki annað en að
samþykkja það,. þótt m&íri hluti
þingmanna hans sé þvi andstæð-
ur. Jón Þorl. og íhaldsfélagar
hans vilji gjarnan fá tveggja ára
fjárlög og þinghald að eins annað
hvert ár, svo að stjórnin verði
einráðari og fjáraukalagasetning
magnist. Aðalatriðið hjá Ihalds-
flokknum sé þó að véla ^ram sum-
árkosningar í ár. Til pess sé leik-
urinn ger að færa kosningarnar
á þann tíma, sem aðalandstæðin.g-
um íbaldsins, alþýðunni, hentar
verst. Sama bragð geti auðvalds-
liðið og notað við aðrar alþingis-
kosningar og dregið þannig kjör-
daginn til sumarsins í eitt og eitt
skifti í senn á lævíslegasta hátt.
Sýndi Héðinn fram á, að Jón Þorl.
hugsar að eins um að hafa kjör-
. daginn eins og íhaldsflokknum
hentar, en ætlar að níðast á verka-
lýðnurn með því að gera fjölda
hans ógerlegt að neyta kosninga-
’ réttar síns. Benti hann jafnframt á,
að þótt þing sé rofið vegna stjóm-
arskrárbreytingar, þá er ekki ann-
að fyrin mælt í stjórnarskránni
um, hve nær kosningar skuli fara
fram, en að „stofnað skuli til
þeirra“ áður en 2 mánuðir eru
liðnir frá þingrofi, en þvi megi
fullnægja á þann hátt að auglýsa
Jyrir þann tíma, hve nær kosn-
ingarnar skuli fram fara. Skor-
aði hann á Jón Þorláksson að
segja til, hve nær kosningamar
færu fram, ef stjórnarskrárbreyt-
ingin yrði samþykt. Kosnlnga-
smalar íhaldsins segi, að þær
verði 2. júlí, en óhæfa sé, að þeim
sé sagt til um það á undan þing-
■ mönnunum. Jakob tók undir þá
áskorun, og kvaðst einnig hafa
heyrt þann dag nefndan til. Með
þessu móti væri frestur til fram-
boðs markaður óhæfilega skamm-
ur og væri slík aðferð um ákvörð-
un alþingiskosninga einsdæmi í
þingsögu vorri. — Jón Þorláks-
son vildi í fyrstu sverja fyrir
kosningadrauginn, þvert ofan í
vitnisburð Ingibjargar, en varð
svo að játa, að kosningarnar
myndu verða látnar fara fram
i júlí, þótt ekki vseri víst, hvort
það yrði fyrstu daga
hans, og væri par með
jafnframt tekið tillit til
óska „Framsöknar“-flokksins,
en það kvaðst Jón vilja gera, því
að hann væri sér hjálplegur við
stjórnarskráibreytinguna, en ósk-
um Alþýðuflokksins vildi hann
ekki sinna, því að hann fylgdi sér
ekki að málum. Var auðheyrt, að
„Framsóknar“-flokliurinn hafði
gengið að því að vera góða barn-
iö lians. Gaf hann að lokmn í
skyn, að hann vildi flýta kosning-
unni til að forða þjóðinni frá ein-
veldi hans sjálfs(l).
Jón Þorláksson vissi, að undir-
mál þau, er hann hafði nú orðið
að kanna”st við, myndu mælast
illa fyrir, og greip þá til þess ör-
þrifaráðs að brigzla þingmönnum
Alþýðuflokksins um ógætni í
f jármálum; en þegar Héðinn skor-
aði á hann að nefna dæmi, þá
uröu það þau, að þeir væru á
móti gengisviðauka og sykurtolli.
Héðinn sýndi þá fram á, að ein-
mitt í tollamálunum kæmi mun-
urinn á stefnu Alþýðuflokksmanna
og íhaldsmanna hve greinilegast
í ljös. Jón Þorláksson hafi sýnt,
að honum er nákvæmlega sama
um afkomu alþýðunnar. Hana hef-
ir hann og íhaldslið hans sogið út
með tollaálögum, enda hafi Jón
kannast við, að stjórn hans væri
atvinnurekendastjórn. Og það
væru aðrir en smábændurnir, sem
hún bæri fyrir brjósti. Markmið
hans væri að hlífa eignamönnun-
um sem mcst við greiðslu tii al-
menningsþarfa. Alþýðufulltrúarnir
reyndu hins vegar að létta tolla-
þunganum af alþýðunni. Það ætti
Jón Þorl. þó að geta skilið. Sera
fjármálaráðherra vildi Jón ekki
láta hallast úm íáein þúsund á
fjárhagsáætluninni, en léti það
gott heita, þó að milljónahalli
væri á reikningunum. — Eítir það
kvaðst Jón ekki vilja fara mikið
lút í tollmál, sagði að eins, að toll-
ar væru víðar þungir en á Islandi.
Hann hefði heldur ekki getað
dáðst að Mussolini, ef íhalds-
stjórn væri hvergi til nema bráða-
birgðastjórnin hér á landi. —
Áður en gengið væri til at-
kvæða, þurftu sumir þingmenn að
„þvo sér“, svo sem til að afsaka
íhaldsþjónustuna. Björn Líndal
hafði nú lagt sig alveg á vald
Jóns Þorl. og greiddi atkv. gagn-
stætt þvi, sem hann hafði gert
við fyrri umr„ en kvaðst þó ekki
vera trúaður á, að þessi samþykt
yrði til þess að festa þinghald
annaðhvert ár að eins, og margir
aðrir þingmenn væm ekki síður en
hann vantrúaðir á þýðingu þess-
arar samþyktar fyrir framtíðina.
Tr. Þ. þurfti líka að þvo sér. Hann
vildi þó geta bent á einhvern mun
á „Framsóknar“-flokknum og í-
haldsflokknum þrátt fyrir festar-
ráeðuna, sem J. Þorl. var þá ný-
lokinn við. Svo illa tókst þó til,
að hann datt ofan á samskólamál-
ið, landsspítalann og heimavist-
irnar við mentaskólann og sór
þar með af sér hið sárfáa gagn-
lega, sem íhaldsflokkurinn hafði
lagt liðsyrði, a. m. k. í orði
kveðnu, á þessu þingi. — Svo fer
stundum, þegar benda þarf á
mun, sem erfitt er að finna.
Eftir þetta var stjórnarskrár-
breytingin samþykt með 18 at-
kvæðum gcg.'i 6. Já sögðu: Árni,
Bj. Línd., Hákon, J. A. J., J. Kjart,
Jón á Reynistað, Magn. Guðm.,
Magn. dós.,*Ól. Th., P. Ott., Sig-
urj., Þórarinn, Ásgeir, Jörundur,
Klemenz, P. Þórð., Tr. Þ- og Þorl.
Nei sögðu: Héðinn, Ben. Sv., H.
Stef., Jakob, Jón Ól. og Sveinn.
M. Torf. greiddi ekki atkv. Aðrir
eru ekki eftir í deildinni.
Þar með hefir þetta þing Iagt
samþyklá sitt á stjórnarskrár-
breytinguna.
Varðskipverja-launafrumvarpið
samþykt.
Sigurjón Jónsson brýtur þing-
sköpin.
Frv. um laim varðskipverja kom
óá til 3. umr. Héðinn einn greiddi
atkv. gegn því að veita afbrigði
til að taka það svo fljótt til um-
ræðu, því að samkvæmt þing-
sköpum iskulu líða minst tvær
nætur milli umræðna um hvert
'frv. 16 leyfðu afbrigðin. — Hákon
flutti breytingatillögur um hækk-
un á launum skipstjóra, stýri-
manna, vélstjóra og kyndara, og
á starfsárauppbót há'seta, en nú
verandi skipstjórar varðskipanna
skyldu hafa sömu laun og eftir-
mönnurn þeirra væru ætluð. Það
vildi Jón Þorl. ekki heyra, — þeir
sem væru einu herlærðu mennirnir
á landinu. Aftur á móti lagðist
hann mjög gegn launahækkun
skipverja og lagði að Hákoni að
semja við sig um að bera fram
dálitla launahækkun handa yfir-
stýrimönnunum einurn. Hákon lét
þá tilleiðast að ganga til samn-
inga við hann, og fengu þe,r
íundarhlé til þeirra í nokkrar míh-
útur. Eftir það kom Hákon með
varatillögu, sem var að eins 200
kr. hækkun á byrjunarárslaunum
yfirstýTimanna, í stað 500 kr.
hækkunar í aðaltillögunni, og þó
munaði drjúgum meira á hækk-
un starfsárauppbótarinnar frá því,
sem aðaltillagan fór fram á. En
eftir að aðalbreytingatillagan um
laun yfirstýrimannanna hafði ver-
ið feld, var varatillagan borin
upp, og greiddu 10 atkvæði gegn
henni, en 8 með. Á fundi voru,
22. Sigurjón var þá í forsetastóli
og lýsti tillöguna fallna, þótt svo
standi skýlaust í þingsköpunum.
(44. gr.): „Engin ályktun er lög-
mæt, nema meira en helmingur
fundarmanna, þeirra, er atkvæðis-
bærir eru, greiði atkvæði með
henni.“ Skal grípa til náfnakalls,
ef með þarf; en því skeytti Sigur-
jón engu og
þverbraut þingsköpin.
Við þetta tók Hákon hinar íil-
lögurnar aftur, og varð sá árang-
urinn af eintali þeirra J. Þorl.
Voru þá að eins fallnar tillög-
urnar um launahækkun skipstjóra
og yfirstýrimanna. Héðinn tók þá
upp hinar tillögurnar og óskaði
nafnakalls um þær, en Sigurjón
neitaði að verða við þeim tilmæl-
um, þvert ofan í venju þá, sem
verið hefir í deildinni, og bætti
því við úr forsetastóli, að Héð-
'inn óskaði nafnakalls að eins til
að tefja fyrir afgreiðslu málsins.
Héðinn mótmælti þvi. Áuðvitaö
var tilgangur hans sá að Iofa þvl
að ltoma í .ljós, hverjir greiddu
atkvæði með tillögunni og hverjir
á móti. Var og ekki vanþörf á
þvi. Hákon hætti jafnvel í fyrstu.
að greiða atkvæði um fyrri til-
lögur sínar, en áttaði sig í þriðja
sinni og greiddi eftir það atkvæði
með þeim. Áður hafði Sigurjón
neitað að verða við ósk um að
hringja til viðvörunar þingmönn-
um, sem ekki voru inni, en slíkt
er jafnan vani að gera, ef þess er
óskað. Hann sagði að eins: Þess
þarf ekki. Við erum nógu margir.
— Br.tiJl. voru allar feldar og
frv. síöan samþ. og afgr. sem
lög með 15 atkv. gegn 7. Þá.